Tín ngưỡng thờ Mẫu khu vực phố Hiến (Hưng Yên)

LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành tốt nhất khóa luận tốt nghiệp của mình, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân, tổ chức. Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung - người đã hướng dẫn, động viên và chỉ bảo nhiệt tình giúp đỡ tôi rất nhiều cả về kiến thức lẫn kỹ năng để tôi làm tốt nhất khóa luận tốt nghiệp của mình. Đồng thời tôi cũng xin cảm ơn tới tất cả các thầy cô trong khoa Việt Nam học trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã giảng dạy nhiệt tình kiến thức lý thuyết và thực tế, giúp tôi tích lũy trong suốt quá trình học tập tại khoa để áp dụng vào trong đề tài khóa luận. Tiếp theo, tôi xin cảm ơn đến Sở văn hóa thể thao và Du lịch tỉnh Hưng Yên, ban Quản lý di tích tại các đền, phủ, miếu, chùa tại phố Hiến đã nhiệt tình cung cấp thông tin để tôi hoàn thành đầy đủ và tốt nhất đề tài khóa luận của mình. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn ở bên động viên, an ủi và chia sẻ với tôi trong suốt quá trình làm đề tài khóa luận này. MỤC LỤC Đề tài: Tín ngưỡng thờ Mẫu khu vực phố Hiến (Hưng Yên). PHẦN MỞ ĐẦU Tính cấp thiết của đề tài Khi thực hiện đề tài “Tín ngưỡng thờ Mẫu khu vực phố Hiến (Hưng Yên)” – một trong những tín ngưỡng đã xuất hiện từ lâu đời tại đây chúng tôi xuất phát từ những lý do sau để nghiên cứu: Xuất phát từ những giá trị độc đáo, đặc sắc của tín ngưỡng thờ Mẫu tại phố Hiến. Trước tiên, để nói về những giá trị văn hóa đặc sắc của tín ngưỡng thờ Mẫu ở phố Hiến chúng tôi xin nói về những đóng góp của tín ngưỡng này cho văn hóa Việt Nam. Thờ Mẫu đã để lại những giá trị văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần và văn hóa tổ chức cộng đồng rất đặc sắc trên nhiều phương diện. Trong đó, tín ngưỡng này hướng tới một thế giới đề cao, tôn vinh những giá trị của người phụ nữ. Người phụ nữ giữ một vai trò vô cùng quan trọng trong lịch sử phát triển của loài người. Ngay từ thời nguyên thủy, họ là những người truyền lửa giữ nhiệt trong gia đình, hái lượm hoa quả và nuôi dạy con cái. Chính vì thế, ở Việt Nam hình ảnh người phụ nữ luôn được coi trọng. Sự coi trọng đó được thể hiện qua tín ngưỡng thờ Mẫu nhằm ca ngợi các vị nữ thần có công lao với đất nước, ban phát sự may mắn, hi vọng và trừ ma quỷ. Tín ngưỡng thờ Mẫu ngày càng phát triển trong xã hội hiện đại. Với những giá trị văn hóa đặc sắc để lại trong nhiều công trình tôn giáo, tín ngưỡng, các nghi thức, lễ hội tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam đã để lại những dấu ấn, giá trị văn hóa tốt đẹp, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa Việt Nam. Tiếp theo, tại phố Hiến, tín ngưỡng thờ Mẫu đem lại nhiều giá trị văn hóa độc đáo mang đậm dấu ấn bản địa. Nằm ở khu vực Bắc Bộ nổi tiếng với câu “Thứ nhất kinh kỳ, thứ nhì phố Hiến”, phố Hiến trước kia không chỉ là một vùng đất buôn bán giàu có mà còn là nơi có nền văn hóa phát triển rực rỡ. Hiện nay, tuy phố Hiến chỉ còn là trầm tích một thời thuộc địa phận thành phố Hưng Yên, nhưng những giá trị nơi đây để lại đang là đề tài hấp dẫn cho các nhà nghiên cứu. Phố Hiến là địa danh tập trung nhiều di tích lịch sử, những công trình tôn giáo tín ngưỡng thờ Mẫu. Sự hòa trộn, giao lưu và tiếp biến văn hóa thông qua con đường thông thương đã tạo cho tín ngưỡng thờ Mẫu mang nhiều nét văn hóa có giá trị. Trong đó phải kể đến hệ thống truyền thuyết về các thánh Mẫu tại phố Hiến. Những vị thánh Mẫu được thờ tự thể hiện nét đặc sắc trong sự giao lưu văn hóa. Tại phố Hiến xuất hiện những vị thánh Mẫu mang đậm dấu ấn người Hoa như Thiên Hậu Thánh Mẫu, Mẫu Dương Quý Phicũng có những mẫu mang đậm dấu ấn người Việt là Mẫu Thiên, Mẫu Địa, Mẫu Nhạc, Mẫu Thoải. Điều này thể hiện giá trị văn hóa độc đáo mang đậm dấu ấn bản địa của tín ngưỡng tại phố Hiến. Đó là những thánh Mẫu mang đậm tính chất của những vị thần Hàng Hải, phù trợ cho con người khỏi thiên tai và đem lại may mắn. Lễ hội thánh Mẫu hàng năm tại phố Hiến cũng tạo lên một dấu ấn đặc sắc không thể phai mờ trong văn hóa phố Hiến. Lễ hội hàng năm được tổ chức thu hút hàng nghìn lượt người tham gia. Những nghi lễ truyền thống được tái hiện lại thông qua phần lễ, các trò chơi dân gian được bảo tồn thông qua phần hội đã thể hiện những giá trị văn hóa được bảo lưu thông qua tín ngưỡng thờ Mẫu. Chính vì điều đó, tín ngưỡng thờ Mẫu tại phố Hiến là một trong những tín ngưỡng đem lại những giá trị văn hóa độc đáo cần nghiên cứu một cách tổng thể và toàn diện. Xuất phát từ thực trạng tín ngưỡng thờ Mẫu tại phố Hiến. Sự phát triển nhanh chóng của kinh tế ngày nay kéo theo không ít những hệ lụy về văn hóa. Giá trị văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần cũng như tổ chức cộng đồng đang có dấu hiệu bị mai một, lãng quên. Vì vậy, nghiên cứu phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp là việc cần làm. Khảo sát tín ngưỡng thờ Mẫu quanh khu vực phố Hiến chính là góp phần bảo vệ và giữ gìn những nét đẹp văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Thờ Mẫu là một hiện tượng mang tính phổ biến không chỉ ở phố Hiến mà còn ở nhiều vùng khác trên khắp đất nước Việt Nam. Tính thực tiễn khi nghiên cứu tín ngưỡng thờ Mẫu ở phố Hiến được thể hiện việc trong những năm gần đây, hoạt động thờ Mẫu ở là vấn đề đáng được quan tâm. Sự phát triển đó chứng tỏ sức ảnh hưởng mạnh mẽ đối với đời sống tín ngưỡng tâm linh tại cộng đồng bản địa. Tuy nhiên, ta cũng nhìn thấy tính hai mặt trong cùng một vấn đề của tín ngưỡng này. Việc tìm hiểu đó sẽ là những nguồn tài liệu quan trọng đặt cơ sở cho những nghiên cứu tiếp theo tại đây. Thực trạng của tín ngưỡng thờ Mẫu tại phố Hiến đang phát triển theo hai hướng tích cực và tiêu cực. Đứng trên góc độ của người nghiên cứu văn hóa, chúng tôi sẽ làm rõ thực trạng, những biến đổi của tín ngưỡng thờ Mẫu từ xưa đến nay, điều đó vừa thể hiện những giá trị văn hóa độc đáo, mặt khác cũng thể hiện những mặt trái mà tín ngưỡng thờ Mẫu đem lại cho cộng đồng cư dân bản địa. Xuất phát từ những nghiên cứu về tín ngưỡng thờ Mẫu tại phố Hiến Nghiên cứu về tín ngưỡng thờ Mẫu là một trong những đề tài đã được nhiều học giả nghiên cứu từ xưa đến nay. Có thể nói, mỗi nơi thờ Mẫu đều để lại những dấu ấn riêng mang đậm tính bản địa. Đặc biệt những địa điểm thờ Mẫu nổi tiếng ở khu vực Bắc Bộ như Hà Nội, Nam Định, Tuyên Quang đều có những công trình nghiên cứu một cách tổng thể và toàn diện về những giá trị trị cũng như thực trạng của tín ngưỡng thờ Mẫu tại khu vực đó. Tuy nhiên, tại phố Hiến Hưng Yên đến giờ vẫn có rất ít những công trình nghiên cứu về tín ngưỡng thờ Mẫu ở khu vực này. Đa phần các công trình nghiên cứu chỉ nhắc đến hoặc khái quát đôi nét nhất về truyền thuyết, nhân vật Mẫu thờ tự tại phố Hiến. Chính vì thế, trong bài khóa luận của mình, chúng tôi sẽ đưa ra những nét khái quát nhất về tín ngưỡng thờ Mẫu tại khu vực phố Hiến thông qua thực trạng, biểu hiện và đặc điểm. Cùng với đó, chúng tôi xin đưa ra những ý kiến đề xuất nhằm bảo tồn và phát triển những giá trị văn hóa độc đáo của tín ngưỡng này. Góp phần làm tiền đề cho những công trình nghiên cứu sau về tín ngưỡng thờ Mẫu tại khu vực phố Hiến. Lịch sử vấn đề. Nhà nghiên cứu Trương Hữu Quýnh viết rằng: “Từ cuối thế kỷ XIX, nhà địa lý lịch sử G.Dmumouiter đã mở đầu cho việc tìm phố Hiến và xác định vị trị của nó. Năm 1939, nhà sử học triều tiên Kim Vịnh Kiện lại một lần nữa nghiên cứu phố Hiến dưới dạng một chuyên khảo”[24,6]. G. Dumumouiter cho rằng, thương nhân Hà Lan đặt thương điếm ở đây vào 1637, lúc đó phố Hiến ra đời. Phố Hiến dưới con mắt của những người nước ngoài được ghi trong những cuốn ký ghi chép như Giáo sỹ đã đến Đàng ngoài vào thế kỷ 17, có mô tả về Phố Hiến được biết đến là nơi có khoảng 2000 nóc nhà. Những nhà nghiên cứu Việt Nam cũng đã nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển và suy vong của phố Hiến thông qua các kỷ yếu hội thảo khoa học về khu vực này. Quá trình nghiên cứu về phố Hiến đang được tiếp tục nghiên cứu, trong đó, mảng nghiên cứu về tín ngưỡng thờ Mẫu ở phố Hiến còn rất hạn chế và ít công trình nghiên cứu. Trong cuốn Hưng Yên địa chí là tài liệu tham khảo của nhóm tác giả khoa Sử trường Đại học Sư phạm Hà Nội xuất bản năm 1968 đã khái quát một cách tổng quan nhất về Hưng Yên, những điều kiện tự nhiên, vẽ bản đồ hành chính và dân cư sinh sống. Trong khi mô tả về kinh tế - văn hóa – xã hội Hưng Yên, nhóm tác giả khẳng định rằng đây là một nơi kinh tế - văn hóa rất phát triển. Tuy nhiên, cuốn sách trên mới chỉ dừng lại ở mức độ khái quát những nét chung nhất mà chưa đi sâu vào những giá trị văn hóa đặc sắc các phong tục, tập quán ở phố Hiến đặc biệt là tín ngưỡng thờ Mẫu. Nghiên cứu về văn hóa phố Hiến, PTS Nguyễn Đình Nhã trong công trình mang tên Cư dân và phong tục tập quán phố Hiến đã cho ta thấy những sắc màu văn hóa của phố Hiến. Trong đó tác giả đã nêu nổi bật được những giá trị văn hóa của phố Hiến từ phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc đến những giá trị văn hóa ngoại lai được tiếp nhận nhằm làm đa dạng, phong phú hơn văn hóa bản địa. Trong công trình này, tác giả cũng nhắc đến sự tích của Dương Quý Phi, thái giám họ Du và sự di dân của người Hoa đến địa bàn phố Hiến. Đây là những nội dung nền tảng bước đầu cho nghiên cứu về tín ngưỡng thờ Mẫu sau này tại phố Hiến. Công trình mang tên Phố Hiến giữa vùng folklore Sơn Nam của PGS. Vũ Ngọc Khánh, Viện Văn học dân gian thuộc Viện khoa học Xã hội Việt Nam đã nêu lên những giá trị văn hóa của phố Hiến trong mối quan hệ của folklore Sơn Nam. Công trình đã nhắc đến những truyền thuyết dân gian của Hưng Yên nói chung, của phố Hiến nói riêng, đó là những truyền thuyết độc đáo, giải thích cho sự ra đời của các vị thần. Tác giả cũng tỏ ra tiếc nuối khi chưa có những công trình khôi phục lại diện mạo, các sinh hoạt hội hè để làm rõ nét sự hội nhập và giao lưu của văn hóa Việt với văn hóa các nước khác. Trong công trình nghiên cứu của mình, tác giả đã nhắc tới truyền thuyết đền Mẫu với Mẫu Dương Quý Phi, Thiên Hậu Thánh Mẫu, công trình đã nói khái quát về truyền thuyết các Mẫu và sự kết hợp giữa tín ngưỡng thờ Mẫu với nhiều đạo khác, nhưng những nghiên cứu này chỉ dừng lại ở mức độ khái quát. Ông Tăng Bá Hoành – Giám đốc Bảo tàng tỉnh Hải Hưng (cũ) trong công trình Di tích lịch sử văn hóa ở phố Hiến đã đưa ra cái nhìn tổng thể về các di tích, công trình tôn giáo, tín ngưỡng tại phố Hiến. Tác giả đã đề cập đến một số ngôi đền tiêu biểu và nhân vật thờ tự nơi đây. Đặc biệt, trong công trình nghiên cứu của mình, tác giả đã nói lên mối quan hệ giữa văn hóa Trung Hoa và văn hóa Việt Nam thông qua các vị thần được thờ tự và kiến trúc tại các ngôi đình, đền, chùa. Trong số đó có đền Thiên Hâu, Võ Miếu, Đền Mẫu là những di tích thể hiện rõ sự giao lưu văn hóa Việt – Hoa. Công trình đã bắt đầu nói tới các vị thần Mẫu trong sự giao lưu và tiếp biến văn hóa. Trong công trình nghiên cứu Phố Hiến qua kết quả nghiên cứu khảo cổ học, nhà nghiên cứu Tăng Bá Hoành còn khảo sát sơ bộ những công trình kiến trúc tại phố Hiến, kèm theo đó là những cổ vật như chuông, khánh, các bức đại tự, qua đó có thể thấy quá trình phát triển của văn hóa phố Hiến còn để lại. Công trình nghiên cứu tuy chưa nhắc đến tín ngưỡng thờ Mẫu trên địa bàn phố Hiến nhưng lại nêu lên một đặc điểm quan trọng trong thờ Mẫu ở đây chính là sự giao lưu văn hóa Hoa – Việt thông qua công trình kiến trúc và các ngôi mộ được khai quật. Như vậy, ta có thể khẳng định rằng, những nghiên cứu trên đã ít nhiều đề cập đến tín ngưỡng thờ Mẫu ở phố Hiến. Tuy nhiên, nó mới chỉ dừng lại ở mức độ khái quát. Trong khóa luận của mình, tôi sẽ đi sâu vào nghiên cứu tín ngưỡng thờ Mẫu ở phố Hiến, những biểu hiện và thực trạng của tín ngưỡng này. Đồng thời cũng đưa ra một số kiến nghị và giải pháp nhằm bảo tồn và giữ gìn những nét văn hóa tốt đẹp của tín ngưỡng thờ Mẫu ở địa bàn phố Hiến. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Tín ngưỡng thờ Mẫu tại khu vực phố Hiến. Đây là một tín ngưỡng tốt đẹp của Việt Nam, tôn vinh và ca ngợi người phụ nữ. Nghiên cứu tín ngưỡng này để thấy được những giá trị văn hóa tốt đẹp. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi không gian: phố Hiến – một trong những khu vực giàu truyền thống văn hóa, có sự giao lưu, tiếp biến với những nền văn hóa khác trên thế giới. Vì phố Hiến có phạm vi khá rộng lớn nên trong phạm vi đề tài của mình, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu tín ngưỡng thờ Mẫu xung quanh khu vực hồ Bán Nguyệt thông qua những công trình tôn giáo, tín ngưỡng tiêu biểu để làm rõ hơn những biểu hiện của tín ngưỡng thờ Mẫu như: đền Mẫu, đền Thiên Hậu, đền Bà Chúa Kho, chùa Chuông, chùa Hiến. Phạm vi thời gian: nghiên cứu tín ngưỡng thờ Mẫu tại phố Hiến thông qua các giá trị văn hóa tồn tại thời điểm hiện đại, những biến đổi xưa và nay, thực trạng của tín ngưỡng thờ Mẫu tại khu vực phố Hiến. Phạm vi nội dung: đề tài của chúng tôi tập trung chủ yếu trên 3 nội dung chính: Một là, nêu khái quát chung về tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam và phố Hiến trong đó làm nổi bật quá trình hình thành và phát triển của hai nội dung trên. Hai là, đưa ra những biểu hiện của tín ngưỡng thờ Mẫu ở khu vực phố Hiến trên các phương diện: địa bàn hoạt động, nhân vật Mẫu thờ tự và cách bài trí và các hoạt động tiêu biểu cho tín ngưỡng thờ Mẫu. Ba là, nêu lên thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm bảo tồn tín ngưỡng thờ Mẫu trên địa bàn phố Hiến, phần thực trạng chúng tôi nêu lên những sự biến đổi và một số vấn đề đặt ra cho tín ngưỡng thờ Mẫu khu vực phố Hiến, dựa trên thực trạng đó chúng tôi xin đề xuất một số giải pháp. Nhiệm vụ, đóng góp của khóa luận 4.1. Nhiệm vụ Nhiệm vụ chính khi nghiên cứu đề tài Tín ngưỡng thờ Mẫu khu vực phố Hiến (Hưng Yên) của chúng tôi như sau: Thứ nhất, chúng tôi đưa một cái nhìn tổng quan về tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam và khái quát sơ lược về phố Hiến trên các mặt vị trí địa lý, tên gọi, quá trình hình thành, phát triển và suy vong của phố Hiến. Từ đó, người đọc có cái nhìn toàn diện nhất về những vấn đề được trình bài trong đề tài khóa luận. Thứ hai, chúng tôi nêu lên thực trạng của tín ngưỡng thờ Mẫu trên địa bàn phố Hiến, phản ánh quá trình phát triển của tín ngưỡng này trên địa bàn khảo sát. Thực trạng này được thể hiện rõ ràng trên địa bàn khu vực hồ Bán Nguyệt thông qua địa bàn hoạt động, hệ thống nhân vật Mẫu thờ tự, cách bài trí và các hoạt động thờ Mẫu diễn ra. Thứ ba, chúng tôi đưa ra một số kiến nghị và đề xuất nhằm bảo tồn những giá trị tốt đẹp mà tín ngưỡng thờ Mẫu đem lại cho văn hóa phố Hiến nói riêng, văn hóa Việt Nam nói chung. 4.2. Đóng góp Đề tài “Tín ngưỡng thờ Mẫu khu vực phố Hiến” thực hiện những đóng góp nổi bật sau: Thứ nhất, đề tài chúng tôi thực hiện sẽ đặt nền móng cho những công trình nghiên cứu tiếp theo về tín ngưỡng thờ Mẫu tại phố Hiến. Đó là cơ sở khoa học để những công trình nghiên cứu sau sẽ nghiên cứu một cách chi tiết hơn. Thứ hai, khóa luận của chúng tôi sẽ góp phần nghiên cứu về thực trạng tín ngưỡng thờ Mẫu tại phố Hiến để thấy được sự biến đổi, phát triển của tín ngưỡng này trong quá trình Hội nhập kinh tế. Phương pháp nghiên cứu Chúng tôi sử dụng các phương pháp sau: Thứ nhất, phương pháp điền dã văn hóa: đi tới khu vực phố Hiến đến các di tích thờ Mẫu tiêu biểu trên địa bàn nhằm khảo sát khu vực, quan sát lượt khách tới tham quan. Đồng thời, nêu ra thực trạng của di tích gắn liền với tín ngưỡng thờ Mẫu và đời sống người dân. Thứ hai, phương pháp xã hội học: thực hiện phỏng vấn sâu đối với khu vực dân cư địa bàn phố Hiến và trưởng Ban quản lý di tích thờ Mẫu tiêu biểu nhằm tìm ra thực trạng và sự ảnh hưởng của tín ngưỡng này trong đời sống nhân dân. Thứ ba, phương pháp phân tích: trên cơ sở điền dã, phỏng vấn sâu bắt đầu tiến hành quá trình phân tích thực trạng, đặc điểm và những vấn đề đặt ra cho tín ngưỡng thờ Mẫu trên địa bàn phố Hiến. Thứ tư, phương pháp liên ngành: là phương pháp sử dụng tổng hợp các kiến thức của nhiều ngành khoa học khác nhau để làm sáng rõ một vấn đề. Đó là kiến thức của các ngành tiêu biểu như: + Lịch sử: nghiên cứu về lịch sử hình thành và phát triển của vùng đất phố Hiến, của tín ngưỡng thờ Mẫu, lịch sử di tíchđể đưa ra cái nhìn tổng quan nhất. +Địa lý: nhằm đưa ra và phân biệt vùng văn hóa phố Hiến với các nơi khác, đồng thời khái quát về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên quan trọng của khu vực này. +Văn học: gắn liền với truyền thuyết, huyền thoại, lời kể được lưu trữ trong các đền, phủ hoặc trong di tích. + Văn hóa: sử dụng trong các phân tích, lý giải các giá trị văn hóa, nghệ thuật, quá trình giao lưu xuyên suốt trong bài. + Một số kiến thức chuyên nghành khác: như mỹ thuật khi nói về kiến trúc, điêu khắc hay âm nhạc. Bố cục đề tài. Đề tài khóa luận của tôi gồm 3 chương: Chương 1: Khái quát chung về tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam và phố Hiến. Chương 2: Thực trạng của tín ngưỡng thờ Mẫu trên địa bàn phố Hiến. Chương 3: Một số giải pháp bảo tồn tín ngưỡng thờ Mẫu trên địa bàn phố Hiến. PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CHUNG VỀ TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở VIỆT NAM VÀ PHỐ HIẾN. Thờ Mẫu là một trong những tín ngưỡng tốt đẹp của người Việt. Đến nay, tín ngưỡng này không ngừng phát triển với quy mô rộng khắp 3 miền Bắc – Trung – Nam. Trong chương 1, chúng tôi xin trình bày về lịch sử hình thành và quá trình phát triển và những giá trị văn hóa đặc sắc của tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam. Cùng với đó, chúng tôi cũng khái quát chung về phố Hiến trên các nội dung chính: tên gọi, lịch sử hình thành, phát triển và suy vong để tạo tiền đề cho tín ngưỡng thờ Mẫu ở phố Hiến. Tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam Lịch sử hình thành tín ngưỡng thờ Mẫu Trong lịch sử hình thành và phát triển của văn hóa Việt Nam, tín ngưỡng thờ Mẫu đã có từ lâu đời. Khó có thể xác định được thời điểm ra đời của tín ngưỡng này. Xuất phát từ tục thờ nữ thần, từ sự tôn kính đặc biệt dành cho người phụ nữ, tín ngưỡng thờ Mẫu ngày càng giữ một vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống tâm linh của người Việt. Nói về tục thờ nữ thần, các công trình nghiên cứu đã đặt ra và giải đáp câu hỏi tại sao nữ thần được thờ và thống kê số lượng các nữ thần trên khắp đất nước Việt Nam. Theo thống kê của Đỗ Thị Hảo, Mai Thị Ngọc Chúc trong cuốn Các nữ thần ở Việt Nam hiện nay ở Việt Nam có khoảng 75 vị nữ thần. Những vị thần đó đại diện cho nét văn hóa trọng tính âm, tôn vinh những giá trị của người phụ nữ từ lâu đời. Chính từ những dấu hiệu manh nha đó, tín ngưỡng thờ Mẫu đã hình thành và phát triển cho đến ngày nay. Trong tâm linh người Việt, tín ngưỡng thờ Mẫu là một nét đẹp trong văn hóa của người Việt. Thờ Mẫu chính là thờ những vị nữ thần đại diện cho sức mạnh của thiên nhiên, con người, được cả cộng đồng tôn vinh, có công với đất nước, thỏa mãn mong ước của người dân cầu mong sự may mắn, hạnh phúc và che chở con người lúc gặp khó khăn, hoạn nạn. Tín ngưỡng thờ Mẫu hình thành xuất phát từ những nguyên nhân sau: Thứ nhất, xuất phát từ lòng tôn kính của người Việt, tôn vinh những giá trị tốt đẹp của người phụ nữ. Họ là những người giữ một vai trò quan trọng trong xã hội. Về kinh tế, người phụ nữ nắm giữ nhiều công đoạn quan trọng trong đời sống sản xuất, đặc biệt là việc trồng lúa nước – một trong những ngành nghề mang đậm dấu ấn Việt, người phụ nữ được ca ngợi và tôn thờ ví với Mẹ Lúa. Đồng thời, họ là người phát hiện, lưu truyền nghề thủ công truyền thống. Trong trồng trọt cũng như chăn nuôi, người phụ nữ luôn chiếm một vai trò quan trọng không thể thiếu. Cùng với đó, họ chính là những người truyền lửa, giữ nhiệt cho gia đình, nuôi dạy con cái. Trong xã hội Việt Nam, người phụ nữ giúp điều hòa những mối quan hệ xã hội bằng sự khéo léo của mình. Tuy nhiên, dưới ảnh hưởng sâu sắc của Nho giáo, người phụ nữ bị ràng buộc bởi những tư tưởng “trọng nam khinh nữ”, những bất công và quy chuẩn của xã hội. Họ hầu như không có tiếng nói. Thờ Mẫu thể hiện sự tôn vinh coi trọng giá trị của người phụ nữ, giải phóng những bất công, trói buộc dành cho người phụ nữ. Người ta thấy trong các đình, đền, chùa thờ Mẫu hầu hết là thờ những vị nữ thần được nhân dân tôn kính, có công với đất nước, truyền nghề và giúp nhân dân qua cơn nguy khốn. Chính vì thế, thờ Mẫu là tín ngưỡng điển hình cho sự coi trọng người phụ nữ. Thứ hai, tín ngưỡng thờ Mẫu xuất phát từ quan niệm tâm linh của người Việt. Bản chất mỗi con người sinh ra đều sợ cái chết, sợ