Tình hình lũ lụt và thiệt hại do lũ lụt tại xã Quảng phước, huyện Quảng Điền, Thừa Thiên Huế

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN -----  ----- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC TÌNH HÌNH LŨ LỤT VÀ THIỆT HẠI DO LŨ LỤT TẠI XÃ QUẢNG PHƯỚC, HUYỆN QUẢNG ĐIỀN, THỪA THIÊN HUẾ NGUYỄN CÔNG LUẬN Khóa học 2012-2016 Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN -----  ----- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC TÌNH HÌNH LŨ LỤT VÀ THIỆT HẠI DO LŨ LỤT TẠI XÃ QUẢNG PHƯỚC, HUYỆN QUẢNG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ Sinh viên thực hiện: NGUYỄN CÔNG LUẬN Giáo viên hướng dẫn: PGS-TS. BÙI DŨNG THỂ Lớp: K46A KTNN Niên khóa: 2012- 2016 Huế, tháng 5 năm 2016 SVTH: Nguyễn Công Luận ii Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp Lôøi caûm ôn Trong suoát quaù trình thöïc taäp, nghieân cöùu beân caïnh nhöõng noã löïc cuûa baûn thaân, toâi ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu söï giuùp ñôõ, hoã trôï töø thaày coâ, gia ñình, baïn beø vaø caùc caùn boä laøm vieäc taïi cô quan thöïc taäp. Ñeå hoaøn thaønh khoùa luaän toát nghieäp naøy, toâi xin toû loøng bieát ôn saâu saéc tôùi thaày giaùo PGS.TS Buøi Duõng Theå ñaõ taän tình giuùp ñôõ, ñònh höôùng ñeà taøi, cung caáp nhöõng taøi lieäu caàn thieát vaø nhöõng chæ daãn heát söùc quyù baùu ñaõ giuùp toâi giaûi quyeát nhöõng vöôùng maéc gaëp phaûi. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn caùc thaày coâ Tröôøng Ñaïi hoïc kinh teá Hueá, laø nhöõng ngöôøi trong suoát quaù trình hoïc ñaõ truyeàn thuï kieán thöùc chuyeân moân laøm neàn taûng vöõng chaéc ñeå toâi hoaøn thaønh toát khoùa luaän. Ñaëc bieät, xin göûi lôøi caûm ôn saâu saéc ñeán caùc baùc, caùc chuù vaø caùc anh chò ñang coâng taùc taïi UBND xaõ Quaûng Phöôùc, huyeän Quaûng Ñieàn, tænh Thöøa Thieân Hueá ñaõ nhieät tình giuùp ñôõ toâi trong quaù trình thöïc taäp, nghieân cöùu. Xin caûm ôn 100 hoä gia ñình taïi xaõ Quaûng Phöôùc ñaõ nhieät tình coäng taùc trong suoát thôøi gian phoûng vaán vaø ñieàu tra soá lieäu. Cuoái cuøng, toâi xin göûi lôøi caûm ôn tôùi toaøn theå gia ñình vaø baïn beø ñaõ luoân beân caïnh, uûng hoä vaø ñoäng vieân trong nhöõng luùc khoù khaên, giuùp toâi coù theå hoaøn thaønh toát coâng vieäc hoïc taäp, nghieân cöùu vaø thöïc hieän khoùa luaän toát nghieäp. Maëc duø baûn thaân ñaõ coá gaéng vaø taâm huyeát vôùi coâng vieäc nhöng chaéc chaén khoâng traùnh khoûi nhöõng sai soùt. Raát mong nhaän ñöôïc yù kieán ñoùng goùp vaø ñoäng vieân cuûa Thaày, Coâ vaø caùc baïn sinh vieân ñeå khoùa luaän naøy ñöôïc hoaøn thieän hôn. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn! Hueá, thaùng 05 naêm 2016 Sinh vieân Nguyeãn Coâng Luaän SVTH: Nguyễn Công Luận iii Đạ i ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp MỤC LỤC MỤC LỤC ...................................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU ................................... viii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ................................................................................... ix TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ............................................................................................. x PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài. .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. 2 2.1. Mục tiêu tổng quát ............................................................................................. 2 2.2 Mục tiêu cụ thể ................................................................................................... 2 2.3 Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................... 2 3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 2 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................. 4 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................... 4 1.1. Cơ sở lý luận ......................................................................................................... 4 1.1.1. Khái niệm về lũ lụt ......................................................................................... 4 1.1.2 Một số đặc điểm và phân loại của lũ. .............................................................. 5 1.1.2.1 Đặc điểm lũ lụt ở Việt Nam. ................................................................... 5 1.1.2.2 Phân loại lũ lụt. ........................................................................................ 6 1.1.3 Nguyên nhân của lũ lụt .................................................................................... 7 1.1.4. Tác động của lũ lụt đến kinh tế, xã hội, môi trường ....................................... 8 1.1.4.1 Tác động đến kinh tế ............................................................................... 8 1.1.4.2 Tác động đến xã hội ................................................................................ 8 1.1.4.3 Tác động đến môi trường ........................................................................ 9 1.1.5 Đánh giá giá trị thiệt hại của lũ lụt ................................................................. 9 1.1.5.1 Khái niệm ................................................................................................ 9 1.1.5.2 Các phương pháp đánh giá giá trị thiệt hại ............................................ 10 1.2. Cơ sở thực tiễn. .................................................................................................. 12 1.2.1. Tình hình lũ lụt ở Việt Nam.......................................................................... 12 SVTH: Nguyễn Công Luận iv Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp 1.2.2. Tình hình lũ lụt tại Thừa Thiên Huế ............................................................. 14 CHƯƠNG 2: TÌNH HÌNH LŨ LỤT VÀ THIỆT HẠI DO LŨ LỤT TẠI XÃ QUẢNG PHƯỚC HUYỆN QUẢNG ĐIỀN THỪA THIÊN HUẾ. ............................................ 16 2.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu. .............................................................................. 16 2.1.1 Điều kiện tự nhiên.......................................................................................... 16 2.1.1.1 Vị trí địa lý ............................................................................................ 16 2.1.1.2 Địa hình, địa mạo .................................................................................. 17 2.1.1.3 Khí hậu ................................................................................................. 18 2.1.2 Thủy văn ........................................................................................................ 19 2.2 Khái quát chung về kinh tế - xã hội của xã Quảng Phước ................................... 19 2.2.1 Về lĩnh vực kinh tế......................................................................................... 19 2.2.1.1. Nông nghiệp ......................................................................................... 20 2.2.1.2. Dân số, lao động và mức sống của người dân ...................................... 21 2.2.1.3 Tiểu thủ công nghiệp và ngành nghề, thương mại dịch vụ .................. 23 2.2.1.4 Cơ sở hạ tầng thiết yếu .......................................................................... 23 2.2.1.5 Thế mạnh và khó khăn về kinh tế của xã. ............................................. 24 2.2.2 Tình hình sử dụng đất ................................................................................... 25 2.2.3 Tài nguyên đầm phá ....................................................................................... 26 2.3 Tình hình lũ lụt tại xã Quảng phước từ năm 2011 đến 2015 ............................... 27 2.3.1 Diễn biến lũ lụt tại xã Quảng Phước từ năm 2011 đến năm 2015. ................ 27 2.3.2 Tác động của lũ lụt đến địa bàn xã Quảng Phước ......................................... 28 2.3.2.1 Tổng thiệt hại trên các lĩnh vực do lũ lụt gây ra năm 2013 và 2014 ..... 28 2.3.2.2 Công tác dối phó và khắc phục hậu quả của xã..................................... 31 2.4. Đánh giá tác động của lũ lụt đến kinh tế của các hộ điều tra .............................. 32 2.4.1. Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra .................................. 32 2.4.2. Tình hình đất và nhà của các hộ điều tra ...................................................... 33 2.4.3 Tình hình thu nhập của các hộ điều tra .......................................................... 34 2.4.4 Tác động của lũ lụt dến kinh tế hộ gia đình ................................................... 35 2.4.4.1 Lụt tiểu mãn ........................................................................................... 37 2.4.4.2. Lụt sớm ................................................................................................ 38 SVTH: Nguyễn Công Luận v Đạ i h ọc K nh tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp 2.4.4.3 Lụt chính vụ dưới báo động 2 ............................................................... 39 2.4.4.4 Lụt chính vụ trên báo động 2 ................................................................. 40 2.4.5 Nguyên nhân chung dẫn đến thiệt hại của các loại lụt gây ra của các hộ điều tra ............................................................................................................................ 42 2.4.6 Kinh nghiệm phòng chống lũ lụt và biện pháp thích ứng của các hộ điều tra ... 43 2.4.6.1 Kinh ngiệm phòng chống lũ lụt của các hộ điều tra .............................. 43 2.4.6.2. Biện pháp thích ứng của các hộ điều tra............................................... 44 CHƯƠNG III: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA, ỨNG PHÓ, KHẮC PHỤC ẢNH HƯỞNG CỦA LŨ LỤT TẠI XÃ QUẢNG PHƯỚC. ............................. 45 3.1. Định hướng trong công tác phòng chống, giảm nhẹ tác động của lũ lụt ............ 45 3.2. Giải pháp phòng ngừa, ứng phó và khắc phục ảnh hưởng của lũ lụt trên địa bàn xã Quảng Phước ......................................................................................................... 45 3.2.1 Giải pháp phòng ngừa .................................................................................... 46 3.2.1.1. Làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục để nâng cao nhận thức và hướng dẫn nhân dân chuẩn bị đối phó với lụt, bão trong từng gia đình với các công việc như sau. ............................................................................................. 46 3.2.1.2 Chuẩn bị về nhân lực, vật tư, phương tiện, trang thiết bị và nhu yếu phẩm phục vụ ứng phó thiên tai. ....................................................................... 47 3.2.2 Giải pháp ứng phó.......................................................................................... 48 3.2.2.1. Bảo vệ công trình phòng, chống thiên tai và công trình trọng điểm. ... 48 3.2.2.2. Phương án và địa điểm di dời, sơ tán bảo vệ người, tài sản, sản xuất. 48 3.2.2.3. Đảm bảo an ninh trật tự, giao thông, thông tin liên lạc. ....................... 49 3.2.2.4. Phối hợp chỉ đạo, chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn49 3.2.2.5. Chuẩn bị vật tư, phương tiện, trang thiết bị, nhu yếu phẩm cho hoạt động phòng, chống thiên tai với phương châm “5 tại chỗ”, chỉ huy tại chỗ; lực lượng tại chỗ; phương tiện, vật tư tại chỗ; hậu cần tại chỗ; tự quản tại chỗ. .... 49 3.2.2.6. Tổ chức tập huấn kỹ năng phòng, chống thiên tai và TKCN ............... 49 3.2.2.7. Theo dõi diễn biến thông tin thời tiết ................................................... 49 3.2.3 Khắc phục sau lũ lụt ...................................................................................... 50 SVTH: Nguyễn Công Luận vi Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp 3.2.3.1. Triển khai công tác tìm kiếm cứu nạn, cứu trợ, hỗ trợ lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, nhu yếu phẩm thiết yếu khác và hỗ trợ tâm lý để ổn định đời sống của người dân ....................................................................................... 50 3.2.3.2. Thống kê, đánh giá thiệt hại, nhu cầu cần cứu trợ ............................... 50 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................... 52 1. Kết luận .................................................................................................................. 52 2. Kiến nghị ................................................................................................................ 53 SVTH: Nguyễn Công Luận vii Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU UBND : Ủy ban nhân dân CVM : Phương pháp định giá ngẫu nhiên BĐKH : Biến đổi khí hậu DS : Dân số KHHGĐ : Kế hoạch hóa gia đình CLB : Câu lạc bộ KH-KT : Khoa học kĩ thuật HTX : Hợp tác xã DNTN : Doanh nghiệp tư nhân TBNN : Trung bình nhiều năm NTTS : Nuôi trồng thủy sản PCLB : Phòng chống lụt bão TKCN : Tìm kiếm cứu nạn SVTH: Nguyễn Công Luận viii Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Các cấp báo động mực nước được sử dụng ở Việt Nam ................................. 7 Bảng 2.1: Bảng phân bố dân cư phân bổ theo đơn vị xóm ............................................ 22 Bảng 2.2: Tổng hiệt hại do lũ lụt năm 2013 và 2014 gây hại trên địa bàn xã ................ 28 Bảng 2.4 : Hiện trạng đất ở và đất sản xuất của các hộ điều tra..................................... 33 Bảng 2.5: Điều tra tổng thu nhập 100 hộ dân năm 2015 ................................................ 34 Bảng 2.6: Thiệt hại trung bình của mỗi loại lụt của mỗi hộ ........................................... 35 Bảng 2.7: Cơ cấu thiệt hại cho mỗi loại lụt .................................................................... 36 Bảng 2.8: Xác xuất xảy ra của các loại lũ ..................................................................... 37 Bảng 2.9: Thiệt hại trung bình mỗi hộ do lụt tiểu mãn gây ra ....................................... 37 Bảng 2.10: Thiệt hại trung bình mỗi hộ do lụt sớm gây ra ........................................... 38 Bảng 2.11: Thiệt hại trung bình mỗi hộ do lụt dưới báo động 2 gây ra ......................... 39 Bảng 2.12: Thiệt hại trung bình mỗi hộ do lụt trên báo động 2 gây ra .......................... 40 Bảng 3.1: Vai trò của các tổ chức và cá nhân trong phòng chống lũ lụt ........................ 47 SVTH: Nguyễn Công Luận ix Đạ i h ọc K inh tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Lũ lụt có tác động rất lớn và gây hậu quả nghiêm trọng đến kinh tế, đời sống con người cũng như cảnh quan môi trường. Việt Nam là một nước nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa thường xuyên chịu tác động và ảnh hưởng bởi các thiên tai đặc biệt là lũ lụt, tần suất xuất hiện và tính chất của các cơn lũ ngày càng phức tạp hơn. Quảng Phước là một xã nằm gần khu vực hói An Xuân và đầm phá Tam Giang cách song Bồ khoảng 3km, đời sống của người dân còn gặp nhiều khó khăn, kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào sản xuất nông nghiệp. Hằng năm, nền nông nghiệp ở đây chịu ảnh hưởng không nhỏ từ các trận lụt. Vì vậy, tôi quyết định chọn đề tài “Tình hình lũ lụt và thiệt hại do lũ lụt tại xã Quảng Phước huyện Quảng Điền tỉnh Thừa Thiên Huế” Mục tiêu nghiên cứu: - Thống kê tình hình và thiệt hại do lũ lụt gây ra tại xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Đánh giá tác động của lũ lụt đến kinh tế hộ gia đình ở xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tìm hiểu các kinh nghiệm và khả năng thích ứng với lũ lụt của người dân tại địa phương. - Đưa ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm giúp cho người dân tại địa phương phòng chống và làm giảm nhẹ thiệt hại của lũ lụt đối với kinh tế, đời sống của người dân trên địa bàn xã. Số liệu thu thập: số liệu sơ cấp được điều tra ở thôn Thủ Lễ 2 và Thủ Lễ 3 của xã Quảng Phước, số liệu thứ cấp được cung cấp bởi, phòng Địa chính , văn phòng và ban thống kê của UBND xã Quảng Phước. Và tham khảo sách báo, tạp chí, các trang web có liên quan. SVTH: Nguyễn Công Luận x Đạ i h ọc Ki nh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp điều tra thu thập số liệu: điều tra 100 hộ theo phương pháp điều tra ngẫu nhiên. - Phương pháp chuyên gia. - Phương pháp giá thị trường. Nội dung nghiên cứu: Đề tài “Tình hình lũ lụt và thiệt hại do lũ lụt ở xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ”, tổng hợp lại cơ sở lý luận về các vấn đề lũ lụt, cơ sở thực tiễn về tình hình và tác động lũ lụt trên thế giới, Việt Nam nói chung và trên địa bàn xã xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế nói riêng. Đề tài thống kê tình hình của lũ lụt từ năm 2011 đến 2015 và thiệt hại của lũ lụt của xã Quảng Phước. Dựa trên những thiệt hại do lũ lụt gây ra đến kinh tế hộ gia đình, đề tài đã đưa ra một số giải pháp nhằm phòng chống và giảm nhẹ tác động do lũ lụt gây ra. Đồng thời, đề tài cũng đã đưa ra một số kiến nghị đối với chính quyền địa phương cũng như đối với từng hộ nông dân nhằm nâng cao năng lực cộng đồng địa phương trong việc thích ứng và giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt gây ra. SVTH: Nguyễn Công Luận xi Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài. Lũ lụt đang là vấn đề mà rất được mọi người quan tâm. Lũ lụt diễn ra ngày càng phức tạp và hậu quả của nó rất khó lường gây nên hậu quả rất nghiêm trọng đến đời sống con người cũng như cảnh quan môi trường sống của chúng ta. Việt Nam là một nước nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa, chịu ảnh hưởng rất lớn đến với nước ta đặc biệt là lũ lụt. Cùng với sựu thay đổi thất thường, quy mô, mức độ ngày càng nghiêm trọng và phức tạp để lại hậu quả nặng nề cho người dân chúng ta. Lũ lụt ở nước ta xảy ra rất phổ biến và nhiều nơi trên đất nước, đặc biệt là miền trung nước ta. Cuộc sống của người dân ngày càng khó khăn, nền kinh tế thuộc chủ yếu vào nông nghiệp vốn lại chịu nhiều ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên. Huyện Quảng Điền được xem là vùng rốn lũ của tỉnh. Lũ lụt gây thiệt hại về tài sản, công trình dân sự, sản xuất nông nghiệp và gây nên các ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của người dân và môi trường. Với sự biến đổi của khí hậu tần xuất và mức độ nghiêm trọng của lũ có xu hướng tăng lên, thiệt hại do lũ lụt càng lớn. Việc đánh giá thiệt hại do lũ lụt là thực sự cần thiết, giúp các nhà quản lý xác định được các biện pháp ưu tiên trong phòng chống lũ lụt nhằm giảm mức thiệt hại cho người dân. Chính vì vậy nghiên cứu này sẽ có những đóng góp quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn. Về mặt lý luận, nghiên cứu này sẽ góp phần bổ sung hoàn thiện cách thức sử dụng các phương pháp đánh giá giá trị môi trường cho việc đánh giá giá trị thiệt hại của lũ lụt. Về mặt thực tiễn nghiên cứu này sẽ góp phần cung cấp các thông tin về tình hình lũ lụt, giá trị các thiệt hại do lũ lụt gây, đây là các đầu vào quan trọng cho việc xây dựng các chính sách và giải pháp kiểm soát lũ lụt tại xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền nói riêng và tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung. SVTH: Nguyễn Công Luận 1 Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát Đánh giá được tác động của lũ lụt đến mọi mặt như đời sống ,kinh tế của người dân tại xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế để từ đó có những biện pháp những cách ứng phó nhằm làm giảm các thiệt hại cho người dân ở địa bàn. 2.2 Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về vấn đề lũ lụt, tình h