Tóm tắt Luận án Ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH MAI DIỆU ANH ¶NH H¦ëNG CñA TÝN NG¦ìNG TRUYÒN THèNG VIÖT NAM §ÕN §êI SèNG §¹O CñA NG¦êI C¤NG GI¸O ë GI¸O PHËN BïI CHU - NAM §ÞNH HIÖN NAY Chuyên ngành : CNDVBC & CNDVLS Mã số: 62 22 03 02 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC HÀ NỘI - 2015 Công trình được hoàn thành tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS. Nguyễn Hùng Hậu 2. PGS.TS. Nguyễn Hồng Dương Phản biện 1:.......................................................................... .......................................................................... Phản biện 2:.......................................................................... .......................................................................... Phản biện 3:.......................................................................... .......................................................................... Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, họp tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Vào hồi..............giờ......... ngày.........tháng.........năm........... Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia và Thư viện Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Việt Nam là đất nước thuộc loại hình văn hóa nông nghiệp. Trong lịch sử hình thành và phát triển, do hoàn cảnh địa lý - lịch sử khá đặc biệt nên thường xuyên bị xâm lược bởi các cường quốc như Trung Hoa, Mông Cổ, Pháp, Mỹ cũng như tiếp nhận rất nhiều nền văn hóa ngoại lai. Một điều lạ lùng là nước Việt Nam nhỏ bé lại không hề bị đồng hóa bởi bất cứ một nền văn hóa nào khác. Điều này chỉ có thể được lý giải bởi một đặc trưng cơ bản của văn hóa Việt Nam, đó là tính dung hợp - sự tổng hợp nhiều yếu tố khác nhau lại và biến đổi linh hoạt để tạo nên cái mới. Vì thế, các hiện tượng văn hóa ngoại lai khi du nhập vào Việt Nam thường bị biến đổi sao cho phù hợp với văn hóa truyền thống. Công giáo ở Việt Nam cũng là một hiện tượng như vậy. Lịch sử Công giáo ở Việt Nam đã thừa nhận giáo phận Bùi Chu - Nam Định là điểm đến đầu tiên của các giáo sĩ phương Tây nhằm truyền bá tôn giáo này. Năm 1533 được giáo sử Công giáo lấy làm thời điểm đánh dấu hoạt động truyền giáo ở Việt Nam. Cũng từ đó, Công giáo phát triển lan rộng toàn đất nước Việt Nam, mở đầu cho sự giao lưu giữa văn hóa Việt Nam với văn hóa phương Tây nói chung, văn hóa Công giáo nói riêng. Công giáo là một tôn giáo mang đậm tính khuôn mẫu, cứng rắn của truyền thống văn hóa phương Tây, vì vậy trong một thời gian dài, về mặt quan phương, tôn giáo này không thể hòa đồng với văn hóa Việt Nam. Sự xung đột giữa Công giáo với văn hóa truyền thống, đặc biệt là với tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên người Việt đã gây nên bao trăn trở với các tín đồ Công giáo. Với Công đồng Vatican II (1962 - 1965), lịch sử Giáo hội đã bước sang một trang mới. Sau Công đồng Vatican II, tinh thần Canh tân và Thích nghi đã được Giáo hội Công giáo Việt Nam tiếp nhận, triển khai từng bước nhằm đưa Công giáo hoà hợp với văn hoá dân tộc, khắc phục những xung đột của đời sống đạo Công giáo với văn hóa truyền thống. Tinh thần Canh tân và Thích nghi của Công đồng Vatican II phù hợp với đường lối, chủ trương nhất quán mà Đảng và Nhà nước ta đưa ra, đó là tôn trọng tự do tôn giáo nói chung, Công giáo nói riêng, giữ gìn và trân trọng những giá trị văn hoá tốt đẹp của Công giáo, đảm bảo sự tự do sinh hoạt tôn giáo cho các tín đồ. Tuy nhiên, bối cảnh thế giới và trong nước đang diễn biến hết sức phức tạp. Trong sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, xu thế hòa bình, hợp tác, phát triển vẫn là một xu thế lớn. Xung đột sắc tộc, tôn giáo, chiến tranh cục bộ, can thiệp, khủng bố diễn ra gay gắt. Trước tác động của hội nhập, của kinh tế thị trường, đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam có những biến thái phức tạp. Trong bối cảnh đó, phát triển môi trường sinh hoạt tôn giáo tự do, lành mạnh để các tín đồ thực hiện tốt phương châm “Sống tốt đời, đẹp đạo”, phát huy những giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Thiết nghĩ vấn đề đó sẽ được giải quyết một cách hiệu quả nếu tập trung nghiên cứu trước hết vào vùng đất mà các giáo sỹ truyền đạo đặt chân đầu tiên tới Việt Nam, nơi khởi nguồn cho sự hình thành và phát triển Công giáo ở Việt Nam - giáo phận Bùi Chu - Nam Định. Ở nơi đây, ảnh hưởng của văn hóa truyền thống, đặc biệt là tín ngưỡng truyền thống đến đời sống đạo của người Công giáo đang diễn ra sôi động, nhiều màu sắc. Tuy chỉ nghiên cứu về một giáo phận cụ thể nhưng luận án phần nào cho thấy bức tranh ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam tới đời sống đạo của Công giáo ở Việt Nam nói chung. Với những lý do trên, đề tài “Ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay” có tính lý luận và thực tiễn cấp thiết. 2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU - Mục đích của luận án Luận án tập trung làm rõ thực trạng ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay, nguyên nhân của thực trạng; đưa ra dự báo xu hướng, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy những ảnh hưởng tích cực và hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu hiện nay. - Nhiệm vụ của luận án Để thực hiện mục đích trên, luận án thực hiện một số nhiệm vụ như sau: - Khái quát tín ngưỡng truyền thống Việt Nam vùng đồng bằng Bắc Bộ, tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định. - Khái lược vài nét về Công giáo, lịch sử giáo phận Bùi Chu – Nam Định. Làm rõ khái niệm đời sống đạo, đời sống đạo của người Công giáo, từ đó chỉ rõ những nét đặc thù trong đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định. - Làm rõ thực trạng ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay, nguyên nhân của thực trạng. - Dự báo xu hướng và đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy những ảnh hưởng tích cực và hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay. 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Đối tượng nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu đời sống đạo của người Công giáo dưới ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định. - Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Luận án nghiên cứu trong phạm vi giáo phận Bùi Chu - Nam Định, thời gian tập trung vào giai đoạn từ sau Công đồng Vatican II (1962 - 1965) đến nay. Trong khuôn khổ luận án, nghiên cứu sinh chỉ tập trung vào 3 loại hình tín ngưỡng: tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên, tín ngưỡng Thành Hoàng làng và tín ngưỡng thờ Mẫu. Đồng thời, luận án chỉ nghiên cứu ảnh hưởng một chiều: tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ảnh hưởng đến đời sống đạo của người Công giáo Bùi Chu - Nam Định. 4. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Cơ sở lý luận Luận án sử dụng cơ sở lý luận là CNDVBC và CNDVLS, quan điểm của chủ nghĩa Mác -Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề tín ngưỡng, tôn giáo. Ngoài ra, luận án còn dựa vào các văn kiện Đại hội Đảng, các nghị quyết của Trung ương, tài liệu của các cấp ủy đảng và chính quyền ở tỉnh Nam Định và các địa phương nằm trong khu vực giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay có liên quan đến đề tài. - Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp luận của CNDVBC và CNDVLS; các phương pháp cụ thể như phương pháp triết học tôn giáo, phương pháp phân tích - tổng hợp, kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, phương pháp điều tra phỏng vấn sâu, phương pháp chuyên gia 5. ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN - Luận án khái quát các tín ngưỡng truyền thống Việt Nam, đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định. - Luận án làm rõ thực trạng những ảnh hưởng tích cực, tiêu cực và nguyên nhân - Luận án đưa ra dự báo về xu hướng và đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy ảnh hưởng tích cực, hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay. 6. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN - Ý nghĩa khoa học: Đề tài luận án được thực hiện để góp thêm sự nhận biết về ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định, đem lại những giá trị văn hóa với tính cách là nền tảng tinh thần cho người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định. - Ý nghĩa thực tiễn: Luận án đưa ra xu hướng và đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy ảnh hưởng tích cực, hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu – Nam Định hiện nay. Sản phẩm của luận án sẽ là tài liệu tham khảo cho các cơ quan, cá nhân nghiên cứu, giảng dạy về tôn giáo, các cơ quan chức năng làm công tác tôn giáo. 7. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, phụ lục, danh mục công trình đã công bố của tác giả có liên quan đến đề tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo; luận án gồm 4 chương, 10 tiết. Chương 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM VÀ ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở GIÁO PHẬN BÙI CHU – NAM ĐỊNH 1.1.1. Những công trình nghiên cứu về tín ngưỡng truyền thống Việt Nam và tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định Đáng chú ý có các tài liệu như cuốn “Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam”, Nxb Tp Hồ Chí Minh năm 1997 của tác giả Trần Ngọc Thêm; cuốn sách “Các hình thái tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam” của Nguyễn Đăng Duy, Nxb Văn hóa Thông tin, 2001; Cuốn sách “Tín ngưỡng và văn hóa tín ngưỡng ở Việt Nam” do Ngô Đức Thịnh chủ biên, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2001. Đáng chú ý có công trình “Những khía cạnh triết học trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt ở đồng bằng Bắc Bộ hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Triết học, 2001 của Trần Đăng Sinh. Công trình này đã trình bày những khía cạnh triết học của tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên người Việt ở đồng bằng Bắc Bộ, minh chứng rõ cơ sở hình thành, tồn tại, những yếu tố tích cực và tiêu cực, thực trạng và xu hướng vận động, từ đó nhằm định hướng đúng đắn cho hoạt động thờ cúng Tổ tiên ở nước ta hiện nay. Luận án Tiến sĩ Triết học của Nguyễn Hữu Thụ năm 2013 “Khía cạnh triết học trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt vùng đồng bằng Bắc Bộ” lại tập trung phân tích quan niệm về con người và tự nhiên trong tín ngưỡng thờ Mẫu, chỉ rõ xu hướng vận động cùng những kiến nghị nhằm phát huy những giá trị tích cực, hạn chế những tác động tiêu cực của tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt vùng đồng bằng Bắc Bộ trong giai đoạn hiện nay. Các công trình cung cấp cơ sở khoa học quan trọng giúp tác giả phân tích ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo vùng giáo phận Bùi Chu - khu vực ghi dấu ấn đậm nét của các tín ngưỡng truyền thống - trong chương 3 của luận án. Về tài liệu liên quan đến tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định, đáng chú ý có cuốn sách “Địa chí Nam Định”, Tỉnh ủy – Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân tỉnh Nam Định, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội - 2003; Cuốn sách “Địa chí Hải Hậu”, Huyện ủy - Ủy ban nhân dân huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định, xuất bản năm 2009; Cuốn “Lịch sử Đảng bộ huyện Xuân Trường 1930 - 2000”, Ban chấp hành Đảng bộ huyện Xuân Trường, 2004... Những cuốn sách trên cung cấp tư liệu quan trọng để tác giả làm rõ đặc điểm tín ngưỡng, Công giáo ở tỉnh Nam Định với hai huyện tiêu biểu là Hải Hậu và Xuân Trường, cũng là hai huyện có lượng tín đồ Công giáo đông đảo. 1.1.2. Những công trình nghiên cứu về đời sống đạo của người Công giáo Đó là “Kinh Thánh (trọn 2 bộ Cựu ước và Tân ước)”, Nxb Tôn giáo, Hà Nội, 2002; “Giáo lý Hội thánh Công giáo”, Uỷ ban Giáo lý Đức tin - Hội đồng Giám mục Việt Nam, Nxb Hà Nội, 2009; các văn kiện của Công đồng Vatican II (1962-1965) như “Công đồng Vatican II, Hiến chế - Tuyên ngôn - Sắc lệnh - Sứ điệp - Thông điệp”, Senatus Sài Gòn xuất bản năm 1969; “Giáo hội Công giáo Việt Nam - Niên giám 2004” của Văn phòng Tổng thư ký Hội đồng Giám mục Việt Nam; “Các thư chung, Các giám mục Việt Nam”, Nxb Tôn giáo, Hà Nội, 2005, “Kỷ yếu Đại hội đại biểu những người Công giáo Việt Nam xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”... 1.1.3. Những công trình nghiên cứu về đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định Về lịch sử giáo phận Bùi Chu, đáng chú ý có cuốn “Sử ký Địa phận Trung” được thừa sai Manuel Moreno dòng Đa Minh Tây Ban Nha biên soạn năm 1916; Cuốn “Lịch sử địa phận Bùi Chu” của Lm. Trần Đức Huynh. Về đời sống đạo Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định có các cuốn sách “Địa chí Nam Định”, Tỉnh ủy - Hội đồng nhân dân - Uỷ ban nhân dân tỉnh Nam Định, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội 2003, cuốn sách “Địa chí Hải Hậu”, Huyện ủy - Uỷ ban nhân dân huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định, xuất bản năm 2009, cuốn “Lịch sử Đảng bộ huyện Xuân Trường 1930 - 2000”, Ban chấp hành Đảng bộ huyện Xuân Trường, 2004... Những cuốn sách này cung cấp cho nghiên cứu sinh tư liệu có giá trị về đời sống văn hóa của người dân thuộc vùng giáo phận Bùi Chu nói chung, đời sống đạo của người Công giáo Bùi Chu nói riêng, làm cơ sở xây dựng nội dung vấn đề đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định. 1.2. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ THỰC TRẠNG ẢNH HƯỞNG CỦA TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM ĐẾN ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở VIỆT NAM VÀ Ở GIÁO PHẬN BÙI CHU – NAM ĐỊNH HIỆN NAY 1.2.1. Những công trình nghiên cứu về thực trạng ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống đến đời sống đạo của người Công giáo ở Việt Nam Các công trình “Thư chung 1980” của Hội đồng Giám mục Việt Nam; cuốn sách “Tìm hiểu nét đẹp văn hóa Thiên Chúa giáo” của Hà Huy Tú... Đối với vùng đồng bằng sông Hồng, có một số bài viết, công trình như: Luận án Tiến sĩ Triết học của Nguyễn Thị Quế Hương: “Hương ước làng Công giáo vùng đồng bằng sông Hồng”. Các bài viết: “Về tổ chức ban hành giáo xứ, họ đạo ở Giáo phận Phát Diệm” của Lê Văn Thơ, tạp chí Nghiên cứu tôn giáo, số 6 năm 2008 Đây là cơ sở để tác giả luận án xây dựng nội dung thực trạng ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở Việt Nam nói chung. 1.2.2. Những công trình nghiên cứu về thực trạng ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay Trước Công đồng Vatican II, có thể kể đến hệ thống hương ước làng Công giáo thuộc giáo phận Bùi Chu - Nam Định. Qua đó, đời sống đạo của người Công giáo Bùi Chu - Nam Định với các lễ nghi và thực hành các nghi lễ Công giáo ở giáo phận Bùi Chu được bộc lộ rõ nét. Ngoài ra, phải kể đến luận văn “Đấu tranh với hoạt động tôn giáo trái pháp luật trên địa bàn tỉnh Nam Định trong tình hình hiện nay” của Ngô Anh Sáng và luận văn “Quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự đối với hoạt động của đạo Thiên Chúa trên địa bàn huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định” và nguồn tư liệu điền dã được tổng hợp trong suốt quá trình tác giả luận án khảo sát tại địa bàn nghiên cứu - giáo phận Bùi Chu - Nam Định. Đây là nguồn tài liệu cung cấp cho tác giả cái nhìn đa chiều về đời sống đạo của người Công giáo ở Bùi Chu, thấy rõ những hiện tượng tiêu cực vẫn còn tồn tại ở đây cần phải được khắc phục, giải quyết. 1.3. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ GIẢI PHÁP CHUNG VÀ GIẢI PHÁP CỤ THỂ NHẰM PHÁT HUY ẢNH HƯỞNG TÍCH CỰC, HẠN CHẾ ẢNH HƯỞNG TIÊU CỰC CỦA TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM ĐẾN ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở GIÁO PHẬN BÙI CHU 1.3.1. Những công trình nghiên cứu về giải pháp chung cho tôn giáo ở Việt Nam, trong đó có đề cập đến Công giáo Cuốn sách “Vấn đề tôn giáo trong cách mạng Việt Nam - lý luận và thực tiễn” của Đỗ Quang Hưng; cuốn “Quan điểm đường lối của Đảng về tôn giáo và những vấn đề tôn giáo ở Việt Nam hiện nay”, Nxb Chính trị Quốc gia, 2012 Đây là nguồn tài liệu có giá trị, làm căn cứ để tác giả luận án đề xuất kiến nghị theo mục tiêu mà đề tài đặt ra. 1.3.2. Những văn bản về giải pháp cụ thể Trong quá trình đi khảo sát thực tế đề tài luận án, tác giả đã có sự tổng hợp các báo cáo tổng kết, các văn bản ở địa phương. Đây là những luận cứ quan trọng để tác giả xây dựng các giải pháp cho vấn đề ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam tới đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu, bất cứ giải pháp đưa ra đều phải dựa trên quan điểm, đường lối chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ta về công tác tôn giáo. 1.4. NHỮNG VẤN ĐỀ MÀ LUẬN ÁN KẾ THỪA VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ĐẶT RA Từ các công trình trên, có thể thấy vấn đề ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam tới đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định đã được giải quyết một phần. Có thể khái quát rằng các công trình trên rõ ràng là nguồn tư liệu, tài liệu có giá trị giúp tác giả luận án có cái nhìn khoa học, hệ thống để khảo cứu tình hình tín ngưỡng, tôn giáo cũng như ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam tới đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định. Bên cạnh đó, luận án đặt ra một số vấn đề: như luận án chỉ rõ một số vấn đề lý luận của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam và đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu; thông qua việc phân tích thực trạng ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống tới đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu với thực hành lễ nghi của thờ cúng tổ tiên, lễ kỷ niệm Thánh quan thày đầu dòng, tôn kính Đức Maria, Tết Nguyên đán Chương 2: TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM VÀ ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở GIÁO PHẬN BÙI CHU - NAM ĐỊNH - MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 2.1. TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM VÀ TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM Ở GIÁO PHẬN BÙI CHU – NAM ĐỊNH 2.1.1. Tín ngưỡng truyền thống Việt Nam Có thể hiểu rằng, tín ngưỡng truyền thống Việt Nam là loại hình tín ngưỡng do cư dân Việt truyền thống sáng tạo nên trong quá trình lao động sinh hoạt. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, luận án chỉ đề cập tới tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tín ngưỡng thành Hoàng làng và tín ngưỡng thờ Mẫu - những tín ngưỡng có liên quan trực tiếp tới đời sống tinh thần cư dân vùng giáo phận Bùi Chu - Nam Định. 2.1.2. Tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định Tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định trong khuôn khổ luận án đề cập là tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tín ngưỡng Thành Hoàng làng, tín ngưỡng thờ Mẫu. Bên cạnh mặt giá trị, các tín ngưỡng truyền thống còn tồn tại một số mặt phản giá trị. 2.2. CÔNG GIÁO VÀ ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở GIÁO PHẬN BÙI CHU – NAM ĐỊNH 2.2.1. Khái lược về Công giáo Công giáo là một loại hình tôn giáo có cơ cấu tổ chức, có hệ thống giáo lý, giáo lụât, nghi lễ hoàn chỉnh. Công đồng Vatican II (1962 – 1965) với tinh th ần canh tân và thích nghi, là đường hướng mục vụ hiện hành của Giáo hội Công giáo hoàn vũ, thể hiện rõ nét xu hướng canh tân, thích nghi, làm nền tảng để Giáo hội Công giáo Việt Nam đề ra đường hướng mục vụ của mình qua các thư chung của Hội đồng Giám mục Việt Nam. Thư chung năm 1980 được đề ra đã tạo cơ sở để quá trình ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam nói chung, người Công giáo Bùi Chu - Nam Định nói riêng diễn ra sôi động, sâu sắc hơn. 2.2.2. Lịch sử giáo phận Bùi Chu - Nam Định Bùi Chu như đã nói ở trên, cho đến bây giờ vẫn được coi là nơi đầu tiên giáo sĩ Công giáo đến truyền đạo tại Việt Nam. Có thể tóm lược lịch sử giáo phận Bùi Chu như sau: giai đoạn từ buổi đầu đến 1679; giai đoạn từ 1679 đến năm 1924; giai đoạn từ năm 1924 đến nay. Đến nay, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tôn giáo, đời sống của đồng bào giáo dân ngày càng được cải thiện. Đồng bào giáo dân ở Bùi Chu rất phấn khởi đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 2.2.3. Đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi