Tóm tắt Luận án Nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng theo quy định của pháp luật Việt Nam

ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT NGUYỄN THỊ THÁI NGA NGHĨA VỤ CỦA TỔ CHỨC TÍN DỤNG VỀ CUNG CẤP THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN TIỀN GỬI VÀ TÀI SẢN GỬI CỦA KHÁCH HÀNG THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM Ngành: Luật kinh tế Mã số: 838 01 07 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Thừa Thiên Huế, năm 2019 Công trình được hoàn thành tại: Trƣờng Đại học Luật, Đại học Huế Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Thị Hải Yến Phản biện 1: Phản biện 2: Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ họp tại: Trường Đại học Luật – Đại học Huế Vào lúc 09 giờ 10 phút ngày 16 tháng 06 năm 2019 MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ..................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài .................................................................. 1 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài ............................................. 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................ 2 5. Phương pháp nghiên cứu: ..................................................................... 3 6.Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn.......................................... 3 7. Kết cấu luận văn ................................................................................... 3 Chƣơng 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH NGHĨA VỤ CỦA TỔ CHỨC TÍN DỤNG VỀ CUNG CẤP THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN TIỀN GỬI, TÀI SẢN GỬI CỦA KHÁCH HÀNG ...................................................................................... 4 1.1. Khái quát nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng .......................................... 4 1.1.1. Khái niệm nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng .................................. 4 1.1.2. Đặc điểm nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng .......................................... 5 1.1.3. Vị trí và vai trò nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ............................. 6 1.2. Khái quát pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng.... 6 1.2.1. Khái niệm và khung pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ........................................................................................................... 6 1.2.2. Nội dung chủ yếu của pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ................................................................................................ 8 1.2.3.Các yếu tố tác động đến pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ................................................................................................ 8 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH NGHĨA VỤ CỦA TỔ CHỨC TÍN DỤNG VỀ CUNG CẤP THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN TIỀN GỬI, TÀI SẢN GỬI CỦA KHÁCH HÀNG ........................................ 9 2.1. Thực trạng pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng .... 9 2.1.1. Quy định pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng .... 9 2.1.1.1.Các nguyên tắc điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ............. 9 2.1.1.2. Chủ thể có nghĩa vụ cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ...................................................................... 10 2.1.1.3. Chủ thể có quyền được cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ............................................................... 10 2.1.1.4. Thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng mà TCTD có nghĩa vụ phải cung cấp ........................................................... 11 2.1.1.5. Hậu quả pháp lý việc vi phạm nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng .. 12 2.1.2. Đánh giá thực trạng pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ......................................................................................................... 13 2.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ......................................................................................................... 13 2.2.1. Đánh giá khái quát thực tiễn thực hiện pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ........................................................................... 13 2.2.2. Những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ............................................................... 14 Chƣơng 3. PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH NGHĨA VỤ CỦA TỔ CHỨC TÍN DỤNG VỀ CUNG CẤP THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN TIỀN GỬI, TÀI SẢN GỬI CỦA KHÁCH HÀNG ........................................................................... 15 3.1. Phương hướng hoàn thiện pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ............................................................................................... 15 3.2. Giải pháp hoàn thiện các quy định điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng ............................................................................................... 16 3.2.1.Giải pháp hoàn thiện các quy định điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi đến khách hàng .............................................................................................. 16 3.2.2. Hoàn thiện các quy định điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng đến bên thứ ba ......................................................................................... 17 3.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng .............................................................. 19 PHẦN KẾT LUẬN ............................................................................... 20 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Như chúng ta đã biết, trong điều kiện hiện hiện nay, khi khu vực hoá, toàn cầu hoá đang trở thành xu hướng phổ biến thì song song với quá trình hợp tác theo nguyên tắc hai bên cùng có lợi, giữa các quốc gia luôn kèm theo quá trình cạnh tranh vô cùng gay gắt và khốc liệt trong môi trường kinh tế thế giới như vậy, yêu cầu khách quan và cấp bách đối với nước ta là phải nâng cao năng lực cạnh tranh kinh tế của mình để hội nhập ngày càng sâu, rộng và có hiệu quả hơn. Một trong những giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh kinh tế là lành mạnh hoá hệ thống Tài chính - Ngân hàng. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của xu thế thương mại điện tử thì tình trạng gian lận, tội phạm vi phạm pháp luật ngày càng diễn biến phức tạp có chiều hướng gia tăng và ngày càng tinh vi hơn. Hiện nay, vấn đề bảo mật trong trao đổi, truyền thông tin, tài liệu qua các phương tiện thông tin, viễn thông, internet không đảm bảo an toàn; thông tin, tài liệu có nguy cơ bị rò rỉ cao do hoạt động của tội phạm công nghệ thông tin hoặc từ chính các nhà cung cấp dịch vụ. Chính vì lẽ đó, nhu cầu phối hợp, hỗ trợ về cung cấp, trao đổi thông tin khách hàng nhất là thông tin về tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng của các tổ chức tín dụng đã được pháp luật Việt Nam hướng dẫn cụ thể tại các văn bản luật và dưới luật liên quan. Tuy nhiên khi áp dụng trong thực tế vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập về cơ sở của nghĩa vụ cung cấp thông tin của tổ chức tín dụng, dễ gây trình trạng lạm dụng thông tin, tạo kẽ hở gây tổn thất cũng như gánh nặng cho tổ chức tín dụng và khách hàng. Đó chính là lý do tác giả lựa chọn chủ đề “Nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng theo quy định của pháp luật Việt Nam” làm đề tài cho luận văn thạc sỹ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Cho đến nay, có một số công trình nghiên cứu, bài viết về nghĩa vụ cung cấp thông tin của tổ chức tín dụng theo pháp luật Việt Nam, tuy nhiên vẫn chưa có một công trình nào tiếp cận một cách 2 cụ thể các quy định của pháp luật ngân hàng Việt Nam nhằm bổ sung, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. Do đó, việc nghiên cứu một cách có hệ thống về vấn đề này mang tính thời sự sâu sắc. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu, phân tích cơ sở lý luận, thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiệncác quy định hiện hành về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng, từ đó đưa ra một số nhận xét đánh giáthực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật, trên cơ sở đó đề xuất kiến nghị một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luậtvề nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, đề tài đặt ra các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau: Một là, nghiên cứu làm sáng tỏ các vấn đề lý luận cơ bản về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. Hai là, phân tích, đánh giá thực trạng các quy định của pháp luật về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. Ba là, phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. Bốn là, đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật cũng như nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các quy định của pháp luật Việt Nam về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin 3 liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng qua thực tiễn thực hiện. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu: Luận văn được tiến hành trên cơ sở áp dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, phương pháp chứng minh, phương pháp diễn giải, quy nạp để nghiên cứu. Các phương pháp này được sử dụng đan xen lẫn nhau để có thể xem xét một cách toàn diện các vấn đề lý luận và thực tiễn về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. 6.Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn Về mặt lý luận: Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần làm sáng tỏ các vấn đề lý luận về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng theo pháp luật Việt Nam. Về mặt thực tiễn: Kết quả nghiên cứu Đề tài có ý nghĩa quan trọng về giúp cho cá nhân, tổ chức nắm được các quy định của pháp luật về nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách để bảo vệ quyền và lợi ích của mình. Góp phần hạn chế những vi phạm, những tranh chấp và vướng mắc có thể xảy ra trong quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng giữa tổ chức tín dụng, khách hàng và bên thứ ba có liên quan. Đồng thời góp phần hoàn thiện pháp luật về nghĩa vụ cung cấp thông tin trong giao kết hợp đồng theo quy định của pháp luật Việt Nam. 7. Kết cấu luận văn Ngoài Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn có kết cấu 3 phần: Phần mở đầu, Phần nội dung và Phần kết luận. Trong đó, phần nội dung gồm có 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận và pháp luật điều chỉnhnghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. Chương 2: Thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. Chương 3: Phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luậtđiều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi và tài sản gửi của khách hàng. 4 Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH NGHĨA VỤ CỦA TỔ CHỨC TÍN DỤNG VỀ CUNG CẤP THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN TIỀN GỬI, TÀI SẢN GỬI CỦA KHÁCH HÀNG 1.1. Khái quát nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng 1.1.1. Khái niệm nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng TCTD được hiểu là một doanh nghiệp đặc biệt thành lập theo quy định của Luật CTCTD và các quy định khác của pháp luật, có đối tượng kinh doanh là tiền tệ và thực hiện một, một số hoặc tất cả các hoạt động ngân hàng. Nghĩa vụ của TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng.Thông qua hợp đồng vay tiền và hợp đồng gửi giữ tài sản, TCTD và khách hàng đã xác lập các quyền và nghĩa vụ của mình trong quá trình giao kết, thực hiện và chấm dứt hợp đồng. Nghĩa vụ cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng bao gồm nghĩa vụ do luật định và do các bên có thể thỏa thuận nhưng không trái với các quy định của pháp luật. Nghĩa vụ cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng có thể được chia làm ba giai đoạn như sau: +Giai đoạn giao kết hợp đồng. +Giai đoạn thực hiện hợp đồng. +Giai đoạn chấm dứt hợp đồng và sau khi hợp đồng đã chấm dứt. Vậy nghĩa vụ của TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng là nghĩa vụ pháp lý phát sinh trong hoạt động nghề nghiệp của các TCTD do pháp luật quy định, được xác lập cụ thể thông qua những thỏa thuận của chính khách hàng và TCTD trong hợp đồng vay tiền, hợp đồng gửi giữ tài sản không trái với quy định của pháp luật trong quá trình giao kết, thực hiện, chấm dứt hợp đồng và cả sau khi đã kết thúc hợp đồng vay tiền, hợp đồng gửi giữ tài sản. 5 1.1.2. Đặc điểm nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng Thứ nhất, nghĩa vụ của TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng phải tuân theo các nguyên tắc điều chỉnh nhất định. Các nguyên tắc của pháp luật Dân sự quy định tại Điều 3 BLDS 2015 bao gồm nguyên tắc bình đẳng, tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận, thiện chí, trung thực, không được xâm phạm đến lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác và các nguyên tắc cơ bản trong hoạt động thương mại. Trong đó nguyên tắc thiện chí, trung thực được đề cao để điều chỉnh nghĩa vụ của TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng. Nghĩa vụ của TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng cho bên thứ ba được thực hiện theo nguyên tắc của Nghị định số 117/2018/NĐ-CP ngày 11/9/2018 của Chính phủ về việc giữ bí mật, cung cấp thông tin khách hàng của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài theo đó thông tin khách hàng của TCTD phải được giữ bí mật và chỉ được cung cấp theo quy định của pháp luật. Thứ hai, chủ thể có nghĩa vụ cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng. TCTD nhận tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng chính là chủ thể có nghĩa vụ cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng. TCTD bao gồm ngân hàng, TCTD phi ngân hàng, tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân dân và không phải TCTD nào cũng được phép nhận tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng. Thứ ba, chủ thể có quyền được cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng. Chủ thể được quyền cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng bao gồm chính khách hàng và bên thứ ba. Thứ tư, việc giới hạn nghĩa vụ của TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng. Nghĩa vụ của 6 TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng được thực hiện trong tất cả các giai đoạn từ giao kết, thực hiện, chấm dứt hợp đồng và cả sau khi hợp đồng vay tiền và hợp đồng nhận tài sản gửi đã chấm dứt. Thứ năm, nghĩa vụ của TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách vừa là nghĩa vụ pháp lý vừa là nghĩa vụ hợp đồng, hay nói cách khác là vừa mang tính bắt buộc vừa mang tính tự nguyệndo các bên có thể thỏa thuận không trái với quy định của pháp luật. 1.1.3. Vị trí và vai trò nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng - Khi thực hiện kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ ngân hàng, đối với các TCTD thì người gửi tiền có một vai trò đặc biệt quan trọng. Trên thực tế, nguồn vốn của các TCTD có thể được huy động qua các kênh khác nhau như huy động qua nghiệp vụ nhận tiền gửi, huy động qua nghiệp vụ đi vay từ các TCTD khác nhau hay vay từ Ngân hàng Nhà nước, huy động vốn qua phát hành các công cụ nợ, hoặc các hình thức khác như làm dịch vụ bão lãnh, đại lý phát hành chứng khoánnhưng kênh huy động chủ yếu vẫn là qua nghiệp vụ nhận tiền gửi từ khách hàng gửi tiền. Vì vậy để thu hút được khách hàng của mình, các TCTD phải luôn quan tâm đến nhu cầu, sở thích của người gửi tiền để thu hút số tiền gửi của đối tượng này. Do đó nghĩa vụ cung cấp thông tin của các TCTD đến khách hàng lại càng quan trọng hơn, đặc biệt là các thông tin như lãi suất tiền gửi, phí dịch vụ, các quyền, nghĩa vụ của khách hàng đối với từng loại sản phẩm, dịch vụ đang cung ứng; các thông tin về hoạt động tài chính của TCTD, thông tin về việc công khai bảo vệ bảo vệ người gửi tiền của Chính phủ thông qua tổ chức Bảo hiểm tiền gửi 1.2. Khái quát pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng 1.2.1. Khái niệm và khung pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của tổ chức tín dụng về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng 7 Khái niệm pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng Pháp luật điều chỉnh nghĩa vụ của TCTD về cung cấp thông tin liên quan đến tiền gửi, tài sản gửi của khách hàng là tổng thể các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện, điều chỉnh nghĩa vụ pháp lý phát sinh trong hoạt động nghề nghiệp