Tóm tắt Luận án Nghiên cứu đặc điểm bệnh lý đường hô hấp của công nhân tiếp xúc nghề nghiệp với bụi talc và tổn thương phổi ở động vật thực nghiệm

18 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o- Bé quèc phßng Häc viÖn qu©n y Nghiªm ThÞ Minh Ch©u Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm bÖnh lý ®−êng h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc vμ tæn th−¬ng phæi ë ®éng vËt thùc nghiÖm Chuyªn ngµnh: Søc khoÎ nghÒ nghiÖp M· sè: 62 72 73 05 Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sü Y häc Hµ Néi- 2010 19 C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i Häc viÖn Qu©n y Ng−êi h−íng dÉn khoa häc - PGS.TS. NguyÔn Kh¾c H¶i - TS. NguyÔn Hoμng Thanh Ph¶n biÖn 1 - PGS.TS NguyÔn V¨n Hoµi Ph¶n biÖn 2 - PGS.TS Ng« Quý Ch©u Ph¶n biÖn 3 - PGS. TS NguyÔn ThÞ BÝch Liªn LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp nhµ n−íc häp t¹i Häc viÖn Qu©n y Vµo håi 14 giê 00 ngµy 01 th¸ng 6 n¨m 2010 Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i - Th− viÖn Quèc gia - Th− viÖn Y häc Trung −¬ng - Th− viÖn Häc viÖn Qu©n y 20 gDanh môc c¸c Ch÷ viÕt t¾t ATS American Thoracic Society (Héi lång ngùc Hoa Kú) ACGIH American Conference of Govermantal Industrial Hygienists (Héi nghÞ c¸c nhµ vÖ sinh c«ng nghiÖp chÝnh phñ Mü) BBP BÖnh bôi phæi BBP- Si BÖnh bôi phæi silic COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease (BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh) CSSV Cao su Sao Vµng CSMN Cao su MiÒn Nam FEV1 Forced Expiratory Volume in one second (ThÓ tÝch thë ra g¾ng søc trong 1 gi©y ®Çu tiªn) FVC Forced Vital Capacity (Dung tÝch sèng thë m¹nh) ILO International Labour Organization (Tæ chøc lao ®éng thÕ giíi) IARC International Agency for Research on Cancer (Trung t©m quèc tÕ nghiªn cøu ung th−) J.S JonhSon baby (Tªn lo¹i phÊn xoa cho trÎ em cña h·ng Jon-son) KCS KiÓm tra chÊt l−îng s¶n phÈm MEF75% Maximal Expiratory flow when 75% of the FVC remained in lungs (L−u l−îng thë ra tèi ®a t¹i vÞ trÝ 75% thÓ tÝch cßn l¹i trong phæi cña FVC) MEF50% Maximal Expiratory flow when 50% of the FVC remained in lungs (L−u l−îng thë ra tèi ®a t¹i vÞ trÝ 50% thÓ tÝch cßn l¹i trong phæi cña FVC) MEF25% Maximal Expiratory flow when 25% of the FVC remained in lungs (L−u l−îng thë ra tèi ®a t¹i vÞ trÝ 25% thÓ tÝch cßn l¹i trong phæi cña FVC) NIOEH Institute of Occupational and Environmental Health (ViÖn quèc gia Y häc lao ®éng vµ VÖ sinh m«i tr−êng National) NTP National Toxycology Program (Ch−¬ng tr×nh ®éc häc quèc gia) OSHA Occupational Safety and Health Administrartion (C¬ quan qu¶n lý an toµn vµ søc khoÎ lao ®éng Mü) VC Vital capacity (Dung tÝch sèng) VPQM Viªm phÕ qu¶n m¹n TCCP Tiªu chuÈn cho phÐp 29,25,26,24,23,27,1,22,21,2,3,20 19,4,5,18,17,6,7,16,15,8,9,14,13,10,11,12 1 Më ®Çu 1- TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Talc lµ mét kho¸ng chÊt silicat magie cã ®Æc tÝnh: kh«ng bÞ bµo mßn, kh«ng dÝnh, ng¨n thÊm, c¸ch ®iÖn, c¸ch nhiÖt, chÞu löa... do ®ã c¶ ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi bét talc ®−îc sö dông trong sinh ho¹t vµ nhiÒu ngµnh nghÒ nh−: C«ng nghiÖp, d−îc phÈm, mü phÈm. Sè l−îng ng−êi lµm viÖc trong c¸c nghÒ khai th¸c, chÕ biÕn hoÆc sö dông talc ë ViÖt Nam kh¸ cao. Theo ph©n lo¹i cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi, bÖnh bôi phæi talc ®−îc xÕp trong nhãm c¸c bÖnh ®−êng h« hÊp. NhiÒu n−íc nh− Anh, Mü, Hµ Lan, Trung Quèc, ý, ¸o... ®· xÕp bÖnh bôi phæi talc vµo danh môc c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp. Bôi talc cã thÓ g©y bÖnh cho ng−êi vµ ®éng vËt thùc nghiÖm ®· ®−îc mét sè t¸c gi¶ n−íc ngoµi chøng minh, tuy nhiªn cho ®Õn nay vÉn cßn nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vÒ møc ®é ®éc h¹i cña talc kh«ng lÉn t¹p chÊt ®èi víi con ng−êi. T¹i ViÖt Nam ch−a cã nghiªn cøu nµo x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña bôi talc trªn ®éng vËt thùc nghiÖm, cã rÊt Ýt nghiªn cøu vÒ ¶nh h−ëng cña bôi talc trªn ng−êi lao ®éng. ë n−íc ta ch−a cã tiªu chuÈn vÖ sinh cho phÐp ®èi víi riªng bôi talc trong m«i tr−êng lao ®éng vµ ch−a cã tiªu chuÈn chÈn ®o¸n bÖnh bôi phæi talc. §Ó gãp phÇn x¸c ®Þnh t¸c h¹i cña bôi talc trªn ®éng vËt thùc nghiÖm còng nh− ¶nh h−ëng cña nã trªn ng−êi lao ®éng ViÖt Nam chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò tµi: "Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm bÖnh lý ®−êng h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc vµ tæn th−¬ng phæi ë ®éng vËt thùc nghiÖm" 2- Môc tiªu: 2.1. X¸c ®Þnh nh÷ng biÕn ®æi vÒ m« häc vµ siªu cÊu tróc cña phæi chuét nh¾t tr¾ng hÝt bôi talc trong 90 ngµy. 2.2. §¸nh gi¸ m«i tr−êng lao ®éng, x¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm bÖnh lý ®−êng h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc trùc tiÕp víi bôi talc trong ngµnh s¶n xuÊt s¨m lèp cao su. 3- Nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn ¸n - LÇn ®Çu tiªn mét nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña bôi talc trªn ®éng vËt thùc nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh trªn chuét nh¾t tr¾ng t¹i ViÖt Nam vµ ®· x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng tæn th−¬ng trªn phæi chuét nh¾t tr¾ng thùc nghiÖm hÝt bôi talc c«ng nghiÖp, talc mü phÈm trong 90 ngµy - X¸c ®Þnh ®−îc mét sè ®Æc ®iÓm l©m sµng, Xquang, chøc n¨ng th«ng khÝ phæi vµ biÕn ®æi cña dÞch ®−êng h« hÊp ë ng−êi lao ®éng tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc. Tõ ®ã gióp c¸c c¬ qua chøc n¨ng cã thªm c¬ së ®Ó x©y dùng tiªu chuÈn chÈn ®o¸n bÖnh bôi phæi talc ë ViÖt Nam. 4- Bè côc luËn ¸n LuËn ¸n dµy 138 trang víi 40 b¶ng, 22 h×nh ¶nh, 6 ®å thÞ vµ 4 s¬ ®å, kÕt cÊu thµnh 4 ch−¬ng - §Æt vÊn ®Ò: 2 trang - Ch−¬ng 1: Tæng quan 30 trang - Ch−¬ng 2: §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 17 trang - Ch−¬ng 3: KÕt qu¶ nghiªn cøu 41 trang - Ch−¬ng 4: Bµn luËn 45 trang - KÕt luËn : 2 trang - KiÕn nghÞ : 1 trang 2 Tham kh¶o 194 tµi liÖu trong ®ã tµi liÖu tiÕng ViÖt: 36, 158 tµi liÖu tiÕng Anh, 54 tµi liÖu trong 5 n¨m gÇn nhÊt. Ch−¬ng 1- Tæng quan 1.1- Giíi h¹n cho phÐp cña bôi talc trong m«i tr−êng lao ®éng TCCP cña bôi talc trong m«i tr−êng lao ®éng ë nhiÒu n−íc kh¸c nhau, nh−ng vÉn gièng nhau ë mét ®iÓm lµ qui ®Þnh riªng cho tõng lo¹i: Bôi talc c«ng nghiÖp vµ bôi talc kh«ng lÉn t¹p chÊt. ë ViÖt Nam, Theo "Tiªu chuÈn VÖ sinh An toµn lao ®éng” (TC 3733- BYT-2002 ) bôi talc ®−îc xÕp trong nhãm bôi kh«ng chøa silic. Tiªu chuÈn cho phÐp ®èi víi bôi toµn phÇn lµ 02mg/m3, bôi h« hÊp lµ 01mg/m3 kh«ng khÝ. Ch−a cã TCCP ®èi víi bôi talc kh«ng t¹p chÊt. BÖnh bôi phæi talc hiÖn ch−a ®−îc c«ng nhËn lµ bÖnh nghÒ nghiÖp ®−îc b¶o hiÓm ë ViÖt Nam. 1.2- T¸c h¹i cña bôi talc ë ®éng vËt thùc nghiÖm vµ ë ng−êi 1.3.1- Nh÷ng nghiªn cøu ë n−íc ngoµi 1.3.1.1- ë ®éng vËt thùc nghiÖm + Qua ®−êng h« hÊp Jakubowska L vµ Szaflarska-Stojko E (1992) nghiªn cøu trªn chuét nh¾t Wistar trong thêi gian 6- 9 th¸ng. Pickrel J.A vµ cs (1989), NTP (1993), Stenback F, Rowland J (1978), Wehner A.P vµ cs (1994), IARC (1987)... nghiªn cøu trªn chuét cèng Syri hÝt bét talc trÎ em vµ mét sè t¸c gi¶ nhËn thÊy víi nång ®é bôi dao ®éng tõ 10- 40mg/m3 kh«ng khÝ, bôi talc g©y nªn qu¸ tr×nh viªm, båi hoµn vµ t¸i t¹o trong phæi chuét. Qu¸ tr×nh viªm, t¹o u h¹t x¶y ra ë hÇu hÕt sè chuét thùc nghiÖm. Møc ®é viªm, t¹o u h¹t tû lÖ thuËn víi nång ®é vµ thêi gian ph¬i nhiÔm. Sù t¨ng s¶n tÕ bµo biÓu m« x¶y ra ë trong phÕ nang, cßn x¬ hãa x¶y ra ë trong hoÆc kÏ phÕ nang. Beck BD, Feldman HA, Brain JD vµ céng sù (1987) còng x¸c ®Þnh ®éc tÝnh cña bôi talc qua ®−êng h« hÊp trªn chuét vµ kÕt luËn r»ng sù ph¬i nhiÔm víi bôi talc cã liªn quan ®Õn tæn th−¬ng ®¹i thùc bµo phæi chuét. + Qua da, tÜnh m¹ch vµ mét sè ®−êng x©m nhËp kh¸c Thùc nghiÖm g©y ®éc qua c¸c ®−êng kh¸c nhau, Mathlouthi A (1992), Dogra RKS, Iyer PKR, Shanker R vµ céng sù (2002)... ®· chøng minh r»ng tinh thÓ talc lµ nguyªn nh©n g©y nªn c¸c tæn th−¬ng viªm h¹t ë da, phæi cña ®éng vËt thùc nghiÖm. C¸c t¸c gi¶ cho r»ng mÆc dï c¸c kÕt qu¶ trªn kh«ng ¸p dông ®−îc hoµn toµn trªn ng−êi nh−ng cã ý nghÜa rÊt quan träng- ®ã lµ c¬ së ®Þnh h−íng cho nh÷ng nghiªn cøu trªn ng−êi. 1.3.1.2- Nh÷ng nghiªn cøu trªn ng−êi + Qua ®−êng h« hÊp C¸c nghiªn cøu cña Antomuos JA (1969), Reyes de la Rocha S vµ Brown MA (1989) ®· cho biÕt viÖc sö dông nhiÒu bét phÊn trÎ em (thµnh phÇn chÝnh lµ talc) cã thÓ g©y ra c¸c biÕn chøng nghiªm träng ë phæi nÕu trÎ v« t×nh hÝt ph¶i. N¨m 1991, Reijula K vµ céng sù th«ng b¸o mét tr−êng hîp ®Çu tiªn bÞ bÖnh viªm tiÓu phÕ qu¶n do tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc trªn 20 n¨m. Kleinfeld M vµ céng sù (2007), Thitiworn Choongsong, Pitchaya Phakthongsuk (2006), Ellenorn MJ, Barcelux DG (1988) vµ nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c cho biÕt: c¸c triÖu 3 chøng cña bÖnh bôi phæi do talc lµ ho, triÖu chøng nµy thay ®æi theo thêi gian vµ t¨ng khi bÖnh nÆng. Kleinfeld M, Mesite L, Kooymans O vµ céng sù (2007) cho biÕt: Dung tÝch sèng cña c¸c bÖnh nh©n bÞ bÖnh bôi phæi talc gi¶m ®¸ng kÓ (66,6% so víi sè lý thuyÕt), 13/20 tr−êng hîp dung tÝch toµn phæi gi¶m Ýt hoÆc võa (40,2- 79,6% so víi sè lý thuyÕt). Avolio vµ céng sù (1989) cho thÊy ë 25/49 tr−êng hîp c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc v−ît TCCP cã triÖu chøng trªn h×nh ¶nh Xquang vµ chøc n¨ng th«ng khÝ phæi. Theo c¸c nhµ khoa häc t¹i Hµ Lan: §a sè c¸c tr−êng hîp b¸o c¸o ®Òu miªu t¶ phæi cña c¸c c«ng nh©n ph¬i nhiÔm víi bôi talc nh− lµ mét c¬ quan ®Ých. C¸c t¸c gi¶ cho r»ng ph¬i nhiÔm víi nång ®é bôi h« hÊp lµ 1,8mg/m3 kh«ng khÝ cã thÓ g©y c¸c ¶nh h−ëng ®Õn chøc n¨ng h« hÊp. Tõ nh÷ng nghiªn cøu trªn, c¸c t¸c gi¶ cho r»ng bÖnh bôi phæi do hÝt ph¶i bôi talc cã thÓ gåm c¸c triÖu chøng cña viªm phÕ qu¶n m¹n, cÊp, viªm tæ chøc kÏ cña m« phæi, t¾c nghÏn ®−êng thë nhá, rèi lo¹n th«ng khÝ thÓ t¾c nghÏn hoÆc hçn hîp. VÒ mÆt Xquang phæi cã thÓ cã h×nh ¶nh tæn th−¬ng d¹ng l−íi hoÆc c¸c nèt mê nhá. + Qua c¸c ®−êng ph¬i nhiÔm kh¸c Tæn th−¬ng da, niªm m¹c vµ mét sè c¬ quan kh¸c qua nhiÒu ®−êng tiÕp xóc kh¸c nhau còng ®· ®−îc mét sè t¸c gi¶ nªu lªn. Tuy nhiªn, trong m«i tr−êng lao ®éng c«ng nh©n tiÕp xóc víi bôi talc chñ yÕu qua ®−êng h« hÊp, nh÷ng ®−êng ph¬i nhiÔm kh¸c Ýt ®ãng vai trß g©y nªn c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp. 1.3.2- Nh÷ng nghiªn cøu ë ViÖt Nam 1.3.2.1- Nghiªn cøu trªn ®éng vËt thùc nghiÖm Ch−a cã nghiªn cøu thùc nghiÖm nµo x¸c ®Þnh t¸c h¹i cña bôi talc. 1.3.2.2- Nghiªn cøu trªn ng−êi Nh÷ng nghiªn cøu vÒ t¸c h¹i cña bôi talc ®èi víi søc khoÎ vµ nhÊt lµ bÖnh lý ®−êng h« hÊp cña ng−êi lao ®éng ë n−íc ta cßn rÊt Ýt. §èi víi bôi talc kh«ng lÉn t¹p chÊt ch−a cã nghiªn cøu nµo kh¼ng ®Þnh vÒ ¶nh h−ëng cña nã víi søc khoÎ con ng−êi. N¨m 2001, NguyÔn Nh− Vinh, Ph¹m Long Trung vµ NguyÔn ThÞ §oan Trang ®Ò cËp ®Õn t×nh tr¹ng thay ®æi chøc n¨ng th«ng khÝ phæi, h×nh ¶nh Xquang phæi, thay ®æi khÝ m¸u ®éng m¹ch ë nh÷ng ng−êi sö dông bét talc. C¸c t¸c gi¶ còng nªu lªn thêi gian tiÕp xóc 3 n¨m cã thÓ lµm xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng trªn. N¨m 2003, NguyÔn Thuú Trang nhËn thÊy cã mèi liªn quan gi÷a m«i tr−êng lao ®éng vµ bÖnh viªm phÕ qu¶n m¹n ë c«ng nh©n s¶n xuÊt cao su. C¶ 2 nghiªn cøu ®Òu ch−a kÕt luËn ®−îc nguyªn nh©n g©y bÖnh do ch−a ph©n tÝch ®−îc thµnh phÇn nguyªn liÖu sö dông vµ mÉu m«i tr−êng. NguyÔn ThÞ To¸n vµ céng sù (2007) nghiªn cøu trªn c«ng nh©n khai th¸c vµ chÕ biÕn talc nhËn thÊy: TriÖu chøng ho vµ kh¹c ®êm chiÕm tû lÖ 93%- 96%; Rèi lo¹n chøc n¨ng th«ng khÝ phæi: thÓ t¾c nghÏn: 15%, thÓ hçn hîp: 10% vµ thÓ h¹n chÕ: 6,7%. C¸c bÊt th−êng trªn phim Xquang phæi lµ nèt mê trßn ®Òu d¹ng p, q, h×nh ¶nh tæn th−¬ng d¹ng l−íi vµ d¹ng “kÝnh mê”. C¸c t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn bÖnh bôi phæi do tiÕp xóc víi bôi talc vµ còng cho r»ng ®©y lµ mét vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu ë ViÖt nam. Ch−¬ng 2- §èi t−îng vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1- §èi t−îng nghiªn cøu 4 2.1.1- Nghiªn cøu trªn ®éng vËt §éng vËt thùc nghiÖm: Chuét nh¾t tr¾ng ®ùc, träng l−îng: 23,5- 26,0gam (04-05 tuÇn tuæi), 270 con chia 3 nhãm: - Nhãm 1: hÝt kh«ng khÝ trong chu«ng cã phun bôi talc c«ng nghiÖp. - Nhãm 2: hÝt kh«ng khÝ trong chu«ng cã phun bôi talc mü phÈm. - Nhãm 3: chøng-hÝt kh«ng khÝ trong chu«ng kh«ng phun bôi talc. Thùc nghiÖm t¹i Lab« thùc nghiÖm-Bé m«n §éc häc Qu©n sù/HVQY. 2.1.2- Nghiªn cøu trªn ng−êi 2.1.2.1- M«i tr−êng lao ®éng + M«i tr−êng lao ®éng: Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu vi khÝ hËu, nång ®é thµnh phÇn bôi, h¬i khÝ ®éc trong m«i tr−êng. + Qui tr×nh c«ng nghÖ vµ th«ng tin vÒ VSATL§ t¹i c¸c c¬ së nghiªn cøu (theo mÉu thèng nhÊt). 2.1.2.2- Nghiªn cøu trªn ng−êi lao ®éng + §èi t−îng: C«ng nh©n s¶n xuÊt s¨m lèp cao su t¹i 2 Tæng C«ng ty CSMN vµ CSSV ®−îc chia thµnh 2 nhãm: - Nhãm 1 (tiÕp xóc víi bôi talc): C«ng nh©n trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt s¨m lèp cao su- tiÕp xóc víi bôi talc. - Nhãm 2 (kh«ng tiÕp xóc víi bôi talc- nhãm so s¸nh): C«ng nh©n hiÖn t¹i vµ trong tiÒn sö kh«ng tiÕp xóc víi bôi talc- lµm c«ng viÖc hµnh chÝnh, kÕ to¸n, qu¶n lý, b¶o vÖ + Tiªu chuÈn chän cho c¶ 2 nhãm: Tuæi ®êi: 18- 60 tuæi. Tuæi nghÒ: tõ 01 n¨m (®ñ 12 th¸ng) trë lªn. TiÒn sö: Theo hå s¬ søc khoÎ, tr−íc khi vµo nghÒ kh«ng m¾c c¸c bÖnh tim m¹ch, bÖnh h« hÊp m¹n, c¸c dÞ tËt bÈm sinh (gï, vÑo cét sèng). T¹i thêi ®iÓm nghiªn cøu kh«ng bÞ c¸c bÖnh viªm nhiÔm cÊp tÝnh cña ®−êng h« hÊp. Tù nguyÖn tham gia nghiªn cøu. 2.2- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.2.1- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trªn ®éng vËt 2.2.1.1- ChÊt liÖu sö dông trong thùc nghiÖm + Bét talc c«ng nghiÖp dïng ®Ó chèng dÝnh trong s¶n xuÊt s¨m lèp cao su cña Tæng C«ng ty CSSV cã kÝch th−íc h¹t trung b×nh tõ 1-10μm tû lÖ SiO2 lµ 0,1%, kh«ng cã ami¨ng. + Bét talc mü phÈm cña h·ng J.S th−êng dïng xoa trªn da trÎ em (dïng cho c¶ trÎ s¬ sinh), kÝch th−íc h¹t trung b×nh tõ 1-10μm, kh«ng cã SiO2 vµ ami¨ng. Thµnh phÇn vµ kÝch th−íc h¹t cña bét talc sö dông trong thùc nghiÖm ®−îc ph©n tÝch t¹i Phßng thÝ nghiÖm bôi- ViÖn YHL§ &VSMT phèi hîp víi Tr−êng §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 2.2.1.2- M« h×nh thùc nghiÖm Tham kh¶o c¸c thùc nghiÖm cña Pickrel J.A vµ céng sù (1989), NTP (1993), Stenback F, Rowland J (1978), Wehner A.P vµ céng sù (1994), chóng t«i x©y dùng m« h×nh t¹o bôi tõ bét talc kh« trong c¸c chu«ng thuû tinh. Nång ®é bôi trong chu«ng tõ 10- 20mg/m3 kh«ng khÝ. Tõng nhãm chuét thùc nghiÖm hÝt thë bôi bét talc: thêi gian 120 phót/ngµy, 5 ngµy/tuÇn, liªn tôc theo nhãm 30 ngµy, 60 ngµy vµ 90 ngµy. Nhãm chøng: 5 hÝt thë kh«ng khÝ b×nh th−êng trong chu«ng víi thêi gian t−¬ng tù nh− c¸c chuét hÝt thë bôi bét talc. T¹i thêi ®iÓm thu ho¹ch (ngµy 30, 60 vµ 90), mçi nhãm cã 30 chuét ®−îc xÐt nghiÖm ngÉu nhiªn theo c¸c chØ tiªu thèng nhÊt. XÐt nghiÖm siªu cÊu tróc phæi chuét ®−îc thùc hiÖn ë ngµy thùc nghiÖm thø 90. 2.2.1.3- C¸c chØ tiªu nghiªn cøu trªn ®éng vËt. Träng l−îng c¬ thÓ vµ träng l−îng phæi chuét, h×nh ¶nh m« bÖnh häc. Riªng tiªu b¶n siªu cÊu tróc m« phæi ®−îc lµm vµo thêi ®iÓm ngµy 90 cña thùc nghiÖm. Tiªu b¶n ®−îc ®äc t¹i khoa Gi¶i phÉu bÖnh lý vµ Ph¸p y- BÖnh viÖn 103, la bo Siªu cÊu tróc cña Trung t©m C«ng nghÖ ph«i- HVQY, Phßng ThÝ nghiÖm bôi- ViÖn Y häc lao ®éng vµ VÖ sinh m«i tr−êng, d−íi kÝnh hiÓn vi quang häc, hiÓn vi ®iÖn tö vµ hiÓn vi ph©n cùc. 2.2.2- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu m«i tr−êng lao ®éng - X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu vi khÝ hËu, ¸nh s¸ng, nång ®é h¬i khÝ ®éc cña bôi trong m«i tr−êng lao ®éng. - X¸c ®Þnh nång ®é vµ thµnh phÇn cña bôi trong m«i tr−êng lao ®éng. Sö dông m¸y: quang phæ hång ngo¹i FT- IR, kÝnh hiÓn vi quang häc ph¶n pha, ph©n cùc vµ kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö quÐt. Sö dông ph−¬ng ph¸p: quang phæ hÊp thô hång ngo¹i, ph−¬ng ph¸p nhiÔu x¹ tia X- XRD (X-ray diffraction). C¸c kü thuËt ®−îc thùc hiÖn theo “Th−êng quy kü thuËt cña ViÖn YHL§, VSMT – 2002”, t¹i Phßng thÝ nghiÖm hiÓn vi ®iÖn tö- Tr−êng §¹i häc Quèc gia Hµ Néi phèi hîp víi Phßng thÝ nghiÖm bôi cña ViÖn YHL§ vµ VSMT. - T×m hiÓu qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¨m lèp cao su vµ ®iÒu tra t×nh h×nh sö dông b¶o hé lao ®éng c¸ nh©n, tËp thÓ. - Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Quan s¸t trùc tiÕp vµ ®iÒu tra x· héi häc b»ng phiÕu pháng vÊn c¸ nh©n, phiÕu ®iÒu tra c¬ së. 2.2.3- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trªn ng−êi 2.2.3.1 - ThiÕt kÕ nghiªn cøu: Nghiªn cøu m« t¶ c¾t ngang 2.2.3.2.- Cì mÉu cho nghiªn cøu c¾t ngang: Theo c«ng thøc tÝnh cì mÉu cho nghiªn cøu m« t¶ c¾t ngang, nhãm tiÕp xóc gåm 516 c«ng nh©n ®−îc chia thµnh c¸c ph©n nhãm theo c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, nhãm kh«ng tiÕp xóc (so s¸nh): 60 ng−êi, chän toµn bé nh÷ng ng−êi trong tiÒn sö vµ hiÖn t¹i kh«ng tiÕp xóc víi bôi talc, lµm viÖc t¹i 2 c¬ së trªn, ®¹t tiªu chuÈn chän. 2.2.3.4- Kü thuËt sö dông trong nghiªn cøu trªn ng−êi. + Chôp Xquang phæi: theo kü thuËt chôp phim bôi phæi (Th−êng quy kü thuËt cña ViÖn YHL§ vµ VSMT-2002). H×nh ¶nh phim X quang phæi ®−îc ®äc theo h×nh thøc héi chÈn nhiÒu chuyªn gia-1 lÇn, cã biªn b¶n héi chÈn, thµnh phÇn gåm c¸c gi¸m ®Þnh viªn quèc gia vÒ bÖnh nghÒ nghiÖp vµ bÖnh phæi trªn c¬ së “Bé phim bôi phæi chuÈn” cña ILO- 2000. + §o chøc n¨ng th«ng khÝ phæi b»ng m¸y Spiro- Analyser. TÝnh sè lý thuyÕt cña c¸c chØ sè ®o ®−îc b»ng ph−¬ng tr×nh håi qui sè lý thuyÕt ¸p dông cho ng−êi ViÖt Nam. + XÐt nghiÖm dÞch ®−êng h« hÊp: T×m tinh thÓ talc trong ®¹i thùc bµo ë dÞch ®−êng h« hÊp cña c¸c c«ng nh©n ®−îc khÝ dung. + Kh¸m l©m sµng toµn diÖn chó träng c¸c triÖu chøng cña bÖnh h« hÊp. 6 2.3- Xö lý sè liÖu C¸c sè liÖu ®−îc xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p thèng kª y häc, sö dông phÇn mÒm EPI INFO 6.04. 2.4- VÊn ®Ò y ®øc trong nghiªn cøu: §¶m b¶o y ®øc trong nghiªn cøu. Ch−¬ng 3- KÕt qu¶ nghiªn cøu 3.1- KÕt qu¶ nghiªn cøu trªn chuét nh¾t tr¾ng thùc nghiÖm - ë 2 nhãm chuét hÝt bôi talc träng l−îng c¬ thÓ trung b×nh gi¶m, träng l−îng phæi trung b×nh t¨ng râ rÖt theo thêi gian, kh«ng cã sù kh¸c biÖt gi÷a 2 nhãm nh−ng kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª so víi nhãm chøng (p <0,05). 3.1.1- KÕt qu¶ biÕn ®æi m« häc phæi chuét thùc nghiÖm t¹i c¸c thêi ®iÓm ngµy thø 30, 60 vµ 90 cña qu¸ tr×nh thùc nghiÖm. B¶ng 3.3: Tû lÖ c¸c d¹ng tæn th−¬ng cña phæi chuét t¹i thêi ®iÓm ngµy thø 30, 60 vµ 90 cña qu¸ tr×nh thùc nghiÖm. Cã tæn th−¬ng phæi Nhãm chuét K h« ng tæ n th −¬ ng V iª m ph Õ qu ¶ n V iª m ph Õ na n g V iª m qu a nh m ¹c h æ vi ª m h¹ t T¨ n g si nh dµ y th µn h ph Õ ¶ æ x¬ ho ¸ V iª m PQ vµ vi ªm qu an h m ¹c h Ng µy 30 n= 30 19 5 (16,7%) 3 (10%) 3 (10%) 0 0 0 0 Ng µy 60 n= 3 0 6 6 (20%) 4 (13,3%) 4 (13,3%) 5 (16,7%) 1 (3,3%) 0 4 (13,3%) H Ýt bô i t al c CN (n = 90 ) (1 ) Ng µ y 90 n= 3 0 4 4 (13,3)% 0 1 (3,3%) 8 (26,7%) 3 (10%) 0 10 (33,3%) Ng µy 3 0 n= 30 22 4 (13,3%) 3 (10%) 1 (3,3%) 0 0 0 0 Ng µ y 60 n= 3 0 6 6 (20%) 5 (16,7%) 2 (6,7%) 5 (16,7%) 0 0 6 (20%) H Ýt bô i t al c M P (n = 90 ) (2 ) Ng µy 90 n= 3 0 5 3 (10%) 0 2 (6,7%) 7 (23,3%) 2 (6,7%) 1 (3,3%) 10 (33,3%) Ng µy 30 n= 3 0 30 0 0 0 0 0 0 0 Ng µy 60 n= 3 0 30 0 0 0 0 0 0 0 Ch øn g (n = 90 ) ( 3 ) Ng µy 90 n= 3 0 28 2 (6,7%) 0 0 0 0 0 0 2 nhãm chuét hÝt bôi talc cã tû lÖ tæn th−¬ng m« phæi cao h¬n râ rÖt so víi nhãm chøng víi OR lÇn l−ît lµ 92,55 vµ 72,47, p<0,05. Kh«ng cã sù kh¸c biÖt vÒ tû lÖ tæn th−¬ng m« phæi, tû lÖ chuét cã tinh thÓ talc trong m« phæi tæn th−¬ng gi÷a 2 nhãm chuét hÝt bôi talc bôi talc c«ng nghiÖp vµ talc mü phÈm . H×nh ¶nh 3.8. H×nh ¶nh viªm quanh m¹ch vµ viªm phÕ nang ë phæi chuét sau 30 ngµy hÝt bôi talc mü phÈm. 7 Nhuém H- E, ®é phãng ®¹i x 100 3.1.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu sù biÕn ®èi siªu cÊu tróc phæi chuét sau 90 ngµy hÝt bôi talc B¶ng 3.6. KÕt qu¶ biÕn ®æi siªu cÊu tróc phæi chuét sau 90 ngµy thùc nghiÖm Nhãm chuét §Æc ®iÓm HÝt bôi talc c«ng nghiÖp (n= 30) (1) HÝt bôi talc mü phÈm (n= 30) (2) Chøng (n= 30) (3) p 13 p 23 Kh«ng biÕn ®æi 6 12 30 < 0,05 Cã biÕn ®æi 24 18 0 < 0,05 Trªn tiªu b¶n phæi cña 2 nhãm chuét hÝt bôi talc cã h×nh ¶nh: Tinh thÓ talc n»m xen kÏ gi÷a c¸c bµo quan trong bµo t−¬ng cña ®¹i thùc bµo, cña nguyªn bµo sîi. H×nh ¶nh mµng ®¹i thùc bµo ®øt ®o¹n, ®¹i thùc bµo bÞ tho¸i ho¸. Ch−a ph¸t hiÖn ®−îc sù bÊt th−êng ë mµng nh©n tÕ bµo cña ®¹i thùc bµo vµ nguyªn bµo sîi- Mét tr−êng hîp cã tinh thÓ talc trong bµo t−¬ng nguyªn bµo sîi ë æ x¬ ho¸ phæi cña chuét hÝt bôi talc mü phÈm. H×nh ¶nh 3.17 a,b. Mµng ®¹i thùc bµo phÕ nang bÞ ®øt ®o¹n vµ c¸c tinh thÓ talc n»m xen kÏ gi÷a c¸c bµo quan trong bµo t−¬ng ®¹i thùc bµo H×nh ¶nh 3.18. Tinh thÓ talc mü phÈm trong bµo t−¬ng nguyªn bµo sîi ë phæi chuét hÝt bôi t