Tóm tắt Luận án Quyền được làm việc trong môi trường an toàn của người lao động theo pháp luật lao động Việt Nam, qua thực tiễn áp dụng tại tỉnh Quảng Trị

ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT LÊ NGUYỄN MAI AN QUYỀN ĐƢỢC LÀM VIỆC TRONG MÔI TRƢỜNG AN TOÀN CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG THEO PHÁP LUẬT LAO ĐỘNG VIỆT NAM, QUA THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH QUẢNG TRỊ Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số: 838 01 07 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. ĐÀO MỘNG ĐIỆP Quảng Trị, năm 2018 Công trình đƣợc hoàn thành tại: Trƣờng Đại học Luật, Đại học Huế Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đào Mộng Điệp Phản biện 1: ........................................:.......................... Phản biện 2: ................................................................... Luận văn sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng chấm Luận văn thạc sĩ họp tại: Trƣờng Đại học Luật Vào lúc...........giờ...........ngày...........tháng .......... năm........... MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài. ..................................................................2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................4 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu. ........................................................4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................4 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn luận văn ................................................5 7. Kết cấu luận văn ....................................................................................5 Chƣơng 1. KHÁI QUÁT PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN ĐƢỢC LÀM VIỆC TRONG MÔI TRƢỜNG AN TOÀN CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG. ......................................................................................................6 1.1 Một số vấn đề lý luận về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ............................................................................6 1.1.1 Khái niệm quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ...........................................................................................6 1.1.2 Đặc điểm của quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ...........................................................................................8 1.2 Pháp luật điều chỉnh về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ............................................................................9 1.2.1 Sự cần thiết của việc điều chỉnh pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ...........................................9 1.2.2 Khái niệm pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ..........................................................................10 1.2.3 Nội dung pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ..........................................................................12 1.3 Các yếu tố tác động đến việc thực thi pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động .................................13 1.3.1 Yếu tố pháp luật ..............................................................................13 1.3.2 Vai trò của cơ quan quản lý nhà nƣớc về lao động ........................14 1.3.3 Ý thức của ngƣời sử dụng lao động, ngƣời lao động .....................14 1.3.4 Hoạt động thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động .................14 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ..........................................................................15 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN ĐƢỢC LÀM VIỆC TRONG MÔI TRƢỜNG AN TOÀN CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH QUẢNG TRỊ. .......16 2.1 Thực trạng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ..........................................................................16 2.1.1 Quy định pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động .......................................................................... 16 2.1.1.1 Quy định pháp luật về quyền đƣợc bảo đảm môi trƣờng an toàn lao động ................................................................................................... 16 2.1.1.2 Quy định pháp luật về quyền đƣợc phòng ngừa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp .................................................................................... 17 2.1.1.3 Quy định pháp luật về quyền đƣợc khắc phục sự cố về an toàn, vệ sinh lao động ....................................................................................... 18 2.1.1.4 Quy định pháp luật về quyền đƣợc hƣởng chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp .......................................................................... 18 2.1.2. Đánh giá pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động .......................................................................... 19 2.1.2.1. Những ƣu điểm của pháp luật Việt Nam hiện hành về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ................. 19 2.1.2.2. Những nhƣợc điểm của pháp luật Việt Nam hiện hành về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ................. 20 2.2 Thực tiễn áp dụng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động tại tỉnh Quảng Trị ........................... 20 2.2.1 Những kết quả đạt đƣợc ................................................................. 20 2.2.2. Hạn chế trong việc áp dụng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động tại Quảng Trị .................. 23 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .......................................................................... 23 Chƣơng 3. ĐỊNH HƢỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN ĐƢỢC LÀM VIỆC TRONG MÔI TRƢỜNG AN TOÀN CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG ........................................................................................... 24 3.1. Yêu cầu hoàn thiện pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ......................................................... 24 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ......................................................... 24 3.3 Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động ................................. 25 3.3.1 Giải pháp chung ............................................................................. 25 3.3.2 Giải pháp cụ thể nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động tại tỉnh Quảng Trị ................................................................................................ 26 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .......................................................................... 29 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, vấn đề đảm bảo môi trƣờng làm việc an toàn, vệ sinh lao động ngày càng liên quan chặt chẽ đến sự thành đạt của mỗi doanh nghiệp, góp phần quyết định đến sự phát triển kinh tế bền vững của mỗi quốc gia. Xây dựng một nền sản xuất an toàn với những sản phẩm có tính cạnh tranh cao gắn liền với việc bảo vệ sức khỏe của ngƣời lao động là yêu cầu tất yếu của sự phát triển kinh tế bền vững và đủ sức cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu hóa. Đảm bảo cho ngƣời lao động đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn không chỉ là trách nhiệm của ngƣời sử dụng lao động mà còn của Nhà nƣớc. Trong những năm qua, Nhà nƣớc đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quy định về vấn đề an toàn, vệ sinh lao động nói chung cũng nhƣ vấn đề bảo đảm quyền của ngƣời lao động đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn nói riêng. Nhà nƣớc đã ban hành một hệ thống văn bản pháp luật tƣơng đối đầy dủ quy định về an toàn, vệ sinh lao động nhƣ: Hiến pháp, Bộ luật Lao động, Luật An toàn, vệ sinh lao động và các văn bản hƣớng dẫn thi hành. Hệ thống các văn bản trên đã tạo một hành lang pháp lý minh bạch, vững chắc để quy định rõ vai trò của Nhà nƣớc, trách nhiệm của ngƣời sử dụng lao động và các tổ chức có liên quan trong thực hiện an toàn, vệ sinh lao động tại doanh nghiệp. Đặc biệt là trách nhiệm của doanh nghiệp trong bảo đảm quyền cho ngƣời lao động đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn. TRong những năm qua, quyền lợi của ngƣời lao động cũng ngày càng đƣợc quan tâm thực hiện. Ngƣời lao động đƣợc làm việc trong môi trƣờng, điều kiện an toàn, vệ sinh lao động. Ngƣời lao động đƣợc trang bị các phƣơng tiện bảo hộ lao động, phòng hộ cá nhân khi tham gia quan hệ lao động. Trên thực tế, tại Việt Nam nói chung và tỉnh Quảng Trị nói riêng, nhiều doanh nghiệp và ngƣời sử dụng lao động đã có những biện pháp, sáng kiến cải thiện điều kiện làm việc, an toàn lao động và môi trƣờng sản xuấtDoanh nghiệp đã chú trọng các hoạt động liên quan đến đầu tƣ các trang thiết bị cho doanh nghiệp phát triển. Tạo sự đột phá trong đảm bảo các tiêu chuẩn lao động, tạo tính cạnh tranh của ngƣời lao động trong doanh nghiệp với các đối thủ cạnh tranh khác. Quyền lợi ngƣời lao động ngày càng đƣợc nâng cao. Các biện pháp bảo đảm quyền lợi ngƣời 2 lao động trong vấn đề an toàn, vệ sinh lao động ngày càng chú trọng. Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận thực tế khách quan, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt các doanh nghiệp chỉ quan tâm đầu tƣ sản xuất, thu lợi nhuận mà thiếu sự đầu tƣ cải thiện điều kiện làm việc, an toàn lao động cho ngƣời lao động, mặt khác do ý thức tự giác chấp hành nội quy, quy định làm việc bảo đảm an toàn lao động của ngƣời lao động chƣa cao, thiếu sự kiểm tra, giám sát thƣờng xuyên của cơ quan thanh tra Nhà nƣớc về an toàn lao động. Hậu quả của thực tiễn trên không chỉ gây thiệt hại về tinh thần cho ngƣời lao động, thiệt hại về tài sản của ngƣời sử dụng lao động, Nhà nƣớc mà không những còn ảnh hƣởng đến quá trình phát triển kinh tế, xã hội của đất nƣớc. Ngoài ra, hành lang pháp lý vẫn còn nhiều hạn chế cần sửa đổi, bổ sung. Nhiều quy định mang tính định khung. Nhiều vấn đề còn bỏ ngỏ chƣa đƣợc điều chỉnh. Chính vì vậy, quyền của ngƣời lao động đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn vẫn bị ảnh hƣởng nhất định. Từ những lý do đó, tác giả chọn đề tài “Quyền được làm việc trong môi trường an toàn của người lao động theo pháp luật lao động Việt Nam, qua thực tiễn áp dụng tại tỉnh Quảng Trị” làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài. Trong thời gian vừa qua, đã có nhiều công trình của một số nhà khoa học, nhà quản lý nghiên cứu thực trạng của pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động nói chung và pháp luật về bảo đảm quyền của ngƣời lao động làm việc trong môi trƣờng an toàn nói riêng. Qua đó có đƣa ra những đánh giá có ý nghĩa làm cơ sở cho việc sửa đổi, bổ sung các quy định về bảo đảm quyền của ngƣời lao động làm việc trong môi trƣờng an toàn. Cụ thể nhƣ: - Vũ Thị Thảo với nghiên cứu "Bảo hộ lao động theo pháp luật Việt Nam", Luận văn thạc sĩ năm 2013, Đại học Luật Hà Nội. Tác giả nghiên cứu các quy định pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động, thực trạng quy định pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động và giải pháp hoàn thiện pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động. - “Danh mục trang bị phƣơng tiện bảo vệ cá nhân”, NXB Lao động - Xã hội, 2004. Công trình nêu lên các danh mục trang thiết bị bảo vệ cá nhân. - “Hồ sơ quốc gia về an toàn, vệ sinh lao động”, NXB Lao động – Xã hội. Công trình này nghiên cứu các vấn đề về hồ sơ an toàn, vệ sinh lao động. - “Đánh giá rủi ro trong sản xuất theo nhóm các yếu tố nguy hiểm” TS. Triệu Quốc Lộc Tạp chí Bảo hộ lao động tháng 4/2012 đã đánh giá 3 những rủi ro trong sản xuất, phân loại các công việc mang tính chất có yếu tố nguy hiểm. - Đề tài khoa học cấp Nhà nƣớc “Nghiên cứu hiệu quả kinh tế xã hội của các giải pháp cải thiện môi trƣờng và điều kiện làm việc cho NLĐ và xây dựng mối quan hệ với năng suất lao động nhằm nâng cao tính cạnh tranh và bảo vệ nguồn nhân lực trong quá trình hội nhập” Chủ nhiệm đề tài GS.TS. Lê Vân Trình, Viện Nghiên cứu khoa học kỹ thuật BHLĐ, năm 2011. Nghiên cứu này cho thấy môi trƣờng làm việc và điều kiện làm việc là hai yếu tố quan trọng đối với doanh nghiệp và ngƣời lao động. Trong đó, tác động của môi trƣờng và điều kiện làm việc có ảnh hƣởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp và đời sống của ngƣời lao động. - Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ: “Đánh giá thực trạng môi trƣờng lao động về bệnh nghề nghiệp trong ngành đƣờng sắt” của nhóm nghiên cứu: Phạm Văn Hùng và Trung tâm Y tế dự phòng Đƣờng sắt đã cho thấy thực trạng môi trƣờng lao động về bệnh nghề nghiệp trong ngành đƣờng sắt, các giải pháp nâng cao hiệu quả môi trƣờng làm việc của ngƣời lao động. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu đã làm rõ các vấn đề sau: Thứ nhất, các vấn đề cơ bản về an toàn, vệ sinh lao động, khái niệm và đặc điểm của an toàn, vệ sinh lao động. Các quy định của pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động. Thứ hai, thực trạng pháp luật hiện hành về an toàn, vệ sinh lao động. Thực tiễn triển khai pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động. Thứ ba, luận văn đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động. Đây là những vấn đề nghiên cứu ở những khía cạnh khác nhau của pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động, là cơ sở tham khảo để tác giả hoàn thành tốt đề tài. Trong pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động có rất nhiều tác giả có cách tiếp cận và góc nhìn riêng nhƣng chƣa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu pháp luật về bảo đảm quyền của ngƣời lao động làm việc trong môi trƣờng an toàn qua thực tiễn tại địa bàn tỉnh Quảng Trị. Đề tài “Quyền được làm việc trong môi trường an toàn của người lao động theo pháp luật lao động Việt Nam, qua thực tiễn áp dụng tại tỉnh Quảng Trị” sẽ nghiên cứu pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động từ lý luận gắn với thực tiễn tại tỉnh Quảng Trị, các yêu cầu đặt ra với pháp luật, quá trình áp dụng pháp luật để từ đó đƣa ra một số kiến nghị hoàn thiện. 4 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động trên phạm vi cả nƣớc nói chung và tại tỉnh Quảng Trị nói riêng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ lý luận về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao độngan toàn, vệ sinh lao động và pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. - Đánh giá thực trạng của hệ thống các văn bản pháp luật hiện hành về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động cũng nhƣ thực trạng hiện tại các doanh nghiệp ở tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn hiện nay. - Đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động và giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động tại Quảng Trị. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu. Nội dung trọng tâm là đánh giá thực trạng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. Trên cơ sở đó kiến nghị và xây dựng hoàn thiện pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. Nghiên cứu những vấn đề pháp lý cơ bản của quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động trong Bộ Luật lao động, Luật An toàn, vệ sinh lao động và các văn bản hƣớng dẫn thi hành. Thời gian nghiên cứu từ 2015-2017. Phạm vi nghiên cứu: thực trạng áp dụng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động tại tỉnh Quảng Trị. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để giải quyết các yêu cầu mà đề tài đặt ra, luận văn đã sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu sau đây: - Phƣơng pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác - Lê Nin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nƣớc Pháp quyền XHCN; đƣờng lối, chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về xây dựng Nhà nƣớc Pháp quyền nói chung, về pháp luật an toàn, vệ sinh lao động nói riêng. 5 - Ngoài ra, luận văn còn sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể sau: Thứ nhất, phƣơng pháp phân tích, bình luận, so sánh đƣợc sử dụng trong Chƣơng 1 khi nghiên cứu những vấn đề lý luận về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động và pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. Thứ hai, phƣơng pháp đánh giá, diễn giải, đối chiếu, điều trađƣợc sử dụng tại Chƣơng 2 khi nghiên cứu đánh giá thực trạng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. Thứ ba, phƣơng pháp tổng hợp, quy nạpđƣợc sử dụng tại Chƣơng 3 khi nghiên cứu, đề xuất định hƣớng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn luận văn Với mục đích nghiên cứu đã đề ra, luận văn là công trình đầu tiên đóng góp cho khoa học những vấn đề sau: - Luận văn nghiên cứu một cách có hệ thống cả về mặt lý luận và thực tiễn về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. - Luận văn chỉ ra những hạn chế của hệ thống các qui định pháp luật cũng nhƣ thực tiễn quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. - Luận văn đƣa ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. Với những vấn đề nêu trên, luận văn mong muốn góp phần phát triển lý luận về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động để từ đó giúp ngƣời sử dụng lao động chú trọng hơn trong việc đảm bảo các quyền của ngƣời lao động, đặc biệt quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng: Chƣơng 1: Khái quát pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. Chƣơng 2: Thực trạng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Quảng Trị. Chƣơng 3: Định hƣớng, giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động. 6 Chƣơng 1 KHÁI QUÁT PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN ĐƢỢC LÀM VIỆC TRONG MÔI TRƢỜNG AN TOÀN CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG. 1.1 Một số vấn đề lý luận về quyền đƣợc làm việc trong môi trƣờng an toàn của ngƣời lao động 1.1.1 Khái niệm quyền được làm việc trong môi trường an toàn của người lao động Có nhiều cách hiểu khác nhau về môi trƣờng. Môi trƣờng là một tổ hợp các yếu tố tự nhiên và xã hội bao quanh bên ngoài của một hệ thống hoặc một cá thể, sự vật nào đó. Chúng tác động lên hệ thống này và xác định xu hƣớng và tình trạng tồn tại của nó. Môi trƣờng có thể coi là một tập hợp, trong đó hệ thống đang xem xét là một tập hợp con. Một định nghĩa rõ ràng hơn nhƣ: Môi trƣờng là tập hợp tất cả các yếu tố tự nhiên và xã hội bao quanh con ngƣời, ảnh hƣởng tới con ngƣời và tác động đến các hoạt động sống của con ngƣời nhƣ: không khí, nƣớc, độ ẩm, sinh vật, xã hội loài ngƣời và các thể chế. Nói chung, môi trƣờng của một khách thể bao gồm các vật chất, điều kiện hoàn cảnh, các đối tƣợng khác hay các điều kiện nào đó mà chúng bao quanh khách thể này hay các hoạt động của khách thể diễn