Tóm tắt Luận án Sử dụng nguồn sử liệu địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954 - 1975 ở trường Trung học phổ thông tỉnh Đồng Tháp

MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thế giới trong thế kỷ XXI đã và đang có những phát triển đột phá quan trọng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong đó, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ đang có những thành tựu tiên phong, đưa thế giới phát triển đến đỉnh cao của nền văn minh hậu công nghiệp. Nền giáo dục của nước ta cũng đang đứng trước những thời cơ và vận hội phát triển mới để tiến kịp với thời đại. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục nói chung trong đó có đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là yếu tố quan trọng đáp ứng yêu cầu chấn hưng nền giáo dục và phát triển của đất nước trong xu thế hội nhập hiện nay. Khai thác và sử dụng nguồn sử liệu địa phương (SLĐP) là một trong những hình thức, biện pháp sư phạm hữu hiệu giúp HS nhận thức sâu sắc lịch sử dân tộc (LSDT), biết liên hệ, hiểu thêm lịch sử địa phương (LSĐP), quê hương mình. Giá trị của nguồn SLĐP là cực kỳ to lớn và có ý nghĩa quan trọng đối với việc dạy học (DH) và giáo dục LSDT cho học sinh (HS). Trên ý nghĩa đó, việc đưa các nguồn SLĐP vào trong DH Lịch sử Việt Nam (LSVN) giai đoạn 1954 – 1975 ở trường Trung học phổ thông (THPT) là yêu cầu và đòi hỏi của việc nâng cao chất lượng bộ môn và chất lượng giáo dục phổ thông nói chung hiện nay. Mặt khác, sử dụng các nguồn SLĐP trong DH LSDT giai đoạn này có ý nghĩa to lớn trong việc giáo dục truyền thống dân tộc, yêu quê hương, đất nước, bồi dưỡng tư tưởng tình cảm, hình thành, phát triển nhân cách cho HS. Tuy nhiên, hiện nay việc sử dụng nguồn SLĐP trong giảng dạy LSDT ở các trường phổ thông còn nhiều hạn chế và gặp rất nhiều khó khăn như: giáo viên (GV) ít quan tâm, ít đầu tư thời gian, công sức để sưu tầm, lựa chọn các nguồn SLĐP đưa vào bài học LSDT, hình thức và phương pháp sử dụng còn nghèo nàn thiếu sự sáng tạo, phong phú. Mà nếu có sử dụng thì cũng ở mức độ minh họa thêm các sự kiện trong sách giáo khoa (SGK), chứ chưa xem đây là nguồn kiến thức cần phải bổ sung, làm rõ, sâu sắc LSDT trong mỗi bài giảng. Vì vậy, chưa tạo được sự hấp dẫn, hứng thú, say mê học tập, chưa gắn kết tình cảm của HS đối với tình yêu quê hương, đất nước. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề “Sử dụng nguồn sử liệu địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954 - 1975 ở trường Trung học phổ thông tỉnh Đồng Tháp” làm đề tài luận án tiến sĩ khoa học giáo dục chuyên ngành Lý luận và PPDH bộ môn Lịch sử (LS). 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 2.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quá trình khai thác và sử dụng nguồn SLĐP trong DH LSVN giai đoại 1954 – 1975 ở lớp 12 THPT tỉnh Đồng Tháp. 2.2. Đề tài không đi sâu nghiên cứu các nguồn sử liệu hay sử liệu học mà chỉ tập trung sưu tầm, khai thác nguồn sử liệu cách mạng tỉnh Đồng Tháp giai đoạn 1954 – 1975 liên quan trực tiếp đến DHLS ở lớp 12 trường THPT. Đề xuất các hình thức tổ chức DH và biện pháp sư phạm sử dụng trong DH bài học LS nội khóa – bài nghiên cứu kiến thức mới ở trên lớp. Việc điều tra, khảo sát và thực nghiệm sư phạm (TNSP) từng phần, toàn phần các biện pháp được tiến hành ở các trường THPT trong địa bàn tỉnh Đồng Tháp. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn, đề tài tiếp tục khẳng định vai trò, ý nghĩa việc sử dụng nguồn SLĐP trong DH LSVN ở trường THPT tỉnh Đồng Tháp. Xác định nội dung nguồn SLĐP cần khai thác trong DH LSVN giai đoạn 1954 – 1975. Đồng thời, chỉ rõ những yêu cầu cơ bản và các biện pháp sư phạm cụ thể cho GV THPT khi sử dụng nguồn SLĐP vào trong quá trình DH. 3.2. Để đạt được mục đích trên, chúng tôi: - Nghiên cứu lý luận Giáo dục học, Tâm lý học và PPDH môn LS. - Điều tra thực trạng sử dụng nguồn SLĐP trong DHLS ở trường THPT. - Nghiên cứu khóa trình LSVN giai đoạn 1954 – 1975 để lựa chọn, khai thác và sử dụng nguồn SLĐP tỉnh Đồng Tháp. - Đề xuất các hình thức tổ chức DH, biện pháp sư phạm sử dụng nguồn SLĐP vào DH LSVN giai đoạn 1954 – 1975 trường THPT tỉnh Đồng Tháp. - TNSP (từng phần, toàn phần) các biện pháp đề xuất trong Luận án. 4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở phương pháp luận của đề tài dựa trên quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cũng như quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước ta về giáo dục LS, nhận thức LS và giáo dục - đào tạo thế hệ trẻ. 4.2. Để thực hiện đề tài, chúng tôi vận dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: - Nghiên cứu lý thuyết tài liệu về Giáo dục học, Tâm lý học, PPDH bộ môn liên quan đến việc khai thác, sử dụng các nguồn SLĐP trong DH LSVN giai đoại 1954 – 1975 và các tài liệu liên quan khác. - Nghiên cứu thực tế việc sử dụng các nguồn SLĐP trong DHLS ở trường THPT tỉnh Đồng Tháp thông qua việc dự giờ, điều tra - Soạn giáo án và tiến hành TNSP theo các biện pháp đã đề xuất. - Sử dụng thuật toán trong nghiên cứu khoa học giáo dục để tính kết quả TN, chứng minh tính khả thi của đề tài. 5. Giả thuyết khoa học Sử dụng nguồn SLĐP trong DHLS ở trường THPT là xu hướng phù hợp với quan điểm, định hướng đổi mới PPDH bộ môn. Nếu đảm bảo được những yêu cầu, vận dụng các hình thức tổ chức, biện pháp sư phạm sử dụng nguồn SLĐP theo đề xuất của luận án thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng DHLS ở trường THPT nói chung và DH LSVN giai đoạn 1954 – 1975 trường THPT tỉnh Đồng Tháp nói riêng. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Về lý luận: kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần làm phong phú thêm lý luận DH bộ môn LS ở trường THPT về việc sử dụng nguồn SLĐP trong DH LSDT. - Về thực tiễn: giúp GV LS ở trường THPT biết vận dụng sáng tạo, linh hoạt vào giảng dạy các loại bài học, là tài liệu tham khảo bổ ích cho sinh viên ngành sư phạm LS ở các trường Đại học và Cao đẳng sư phạm. 7. Đóng góp của luận án - Tiếp tục góp phần nâng cao nhận thức cho GV về tầm quan trọng của việc sử dụng các nguồn SLĐP trong DHLS ở trường THPT. - Đánh giá được thực trạng việc sử dụng nguồn SLĐP trong DHLS ở các trường THPT tỉnh Đồng Tháp. - Xác định và khai thác được nguồn SLĐP cần thiết để sử dụng trong DHLS dân tộc ở tỉnh Đồng Tháp. - Đề xuất những hình thức, biện pháp sư phạm sử dụng có hiệu quả nguồn SLĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1954 – 1975 ở các trường THPT tỉnh Đồng Tháp. 8. Cấu trúc của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, Luận án gồm 4 chương nội dung. Chương 1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Chương 2. Vấn đề sử dụng nguồn sử liệu địa phương trong dạy học lịch sử ở trường Trung học phổ thông: Lý luận và thực tiễn Chương 3. Nội dung và hình thức sử dụng nguồn sử liệu địa phương trong dạy học LSVN giai đoạn 1954 – 1975 ở trường Trung học phổ thông tỉnh Đồng Tháp. Chương 4. Các biện pháp sử dụng nguồn sử liệu địa phương trong dạy học LSVN giai đoạn 1954 – 1975 ở trường Trung học phổ thông tỉnh Đồng Tháp: Thực nghiệm sư phạm Chương 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI Tìm hiểu về lịch sử nghiên cứu vấn đề, chúng tôi tiếp cận các nguồn tài liệu theo các nhóm sau: 1.1. Các công trình nghiên cứu về giáo dục học, tâm lý học 1.1.1. Trên thế giới Từ lâu, trên thế giới nhiều nhà giáo dục học, tâm lý học đã quan tâm nghiên cứu các vấn đề phát triển khả năng nhận thức, đặc biệt là năng lực tư duy của HS. Ở Liên Xô trước đây có tác giả như M. Alêxêep, I.F. Kharlamốp, M.N.Sacđacốp, B.P.Exipôp đã xuất bản nhiều công trình rất giá trị, các tác giả đã nêu lên những cơ sở khoa học của tâm lý học về phát triển các năng lực nhận thức của HS trong DH nói chung. Về nhận thức của HS, có các tác giả A.M. Đanilop, M.N. Xcatkin, H.V.Savin, M.N.Đanhicôp Tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí của người GV trong đổi mới phương pháp dạy học, NXB Giáo dục đã xuất bản bộ sách dịch của các nhà giáo dục học Mĩ gồm: Thomas Armstrong; Giselle O. Martin- Kniep; Robert J. Marzano; Jana S. Marzano; Debra J. Pickering; Jane E. Pollock; James H. Stronge gồm 6 cuốn. Bộ sách đã trình bày rất nhiều vấn đề về mối quan hệ giữa GV – HS và nghệ thuật sư phạm trong PPDH nhằm nâng cao hiệu quả quá trình dạy học. 1.1.2. Ở Việt Nam Trong giáo dục học, ở nước ta có rất nhiều nhà khoa học uy tín, tâm huyết đã công bố nhiều công trình nghiên cứu có giá trị, như Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Thái Duy Tuyên, Phạm Viết Vượng, Trần Thị Tuyết OanhCác tác giả đã quan tâm nghiên cứu đến những vấn đề trong dạy học như nguyên tắc trực quan, hình thức tổ chức dạy học, biện pháp sư phạm nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục hiện nay. 1.2. Các công trình nghiên cứu về giáo dục lịch sử 1.2.1. Trên thế giới Về lý luận DH bộ môn, các nhà giáo dục LS thế giới từ lâu đã quan tâm đến việc sử dụng các loại đồ dùng trực quan, tài liệu trong DHLS. Ở Liên Xô trước đây có tác giả Đ.N. Nikiphôrốp, N.G Đairi, I.Ia.Lecne, A.A.Vaghin, M.V. Korotkova & M.T. Studenikin...đều khẳng định rằng sử dụng đồ dùng trực quan, tài liệu tham khảo trong DHLS là rất cần thiết, HS sẽ học LS tốt hơn nếu GV biết khai thác, sử dụng có hiệu quả các loại đồ dùng trực quan, tài liệu tham khảo. 1.2.2. Ở Việt Nam Bộ giáo trình “Phương pháp dạy học Lịch sử” của các tác giả Phan Ngọc Liên, Trần Văn Trị (chủ biên) đã xuất bản, sửa chữa, bổ sung tái bản nhiều lần, là tài liệu cơ bản nhất về lý luận DH. Ngoài ra, còn có giáo trình “Hệ thống các phương pháp dạy học lịch sử ở trường trung học cơ sở” của tác giả Trịnh Đình Tùng (cb), “Phương pháp dạy học môn lịch sử ở trường Trung học phổ thông” của tác giả Vũ Quang Hiển và Hoàng Thanh Túlà những cuốn tài liệu cần thiết để chúng tôi sử dụng làm cơ sở lý luận khi đề xuất hình thức tổ chức DH và các biện pháp khi tiến hành TNSP. Liên quan trực tiếp đến đề tài là các công trình nghiên cứu về lịch sử địa phương. Chúng tôi tiếp cận các công trình nghiên cứu sau: cuốn “Lịch sử địa phương” của các tác giả Trương Hữu Quýnh, Phan Ngọc Liên, Nguyễn Thái Hoàng, Nguyễn Cảnh Minh, Nguyễn Văn Am; cuốn “Giáo trình lịch sử địa phương” và cuốn giáo trình “Phương pháp nghiên cứu và biên soạn lịch sử địa phương” của tác giả Nguyễn Cảnh Minh (cb). Tất cả các công trình trên đều đã đề cập đến những vấn đề của LSĐP, trong đó xác định được các nguồn SLĐP cần khai thác, sử dụng trong DH LSĐP và LSDT. Trên các tài liệu chuyên khảo, tác giả Nguyễn Thị Côi đã xuất bản cuốn “Bảo tàng lịch sử, cách mạng trong dạy học lịch sử ở trường Phổ thông trung học” bổ sung thêm cho lí luận DHLS trong vấn đề khai thác và sử dụng nguồn sử liệu bảo tàng để nâng cao hiệu quả DH LSDT ở trường THPT. Cuốn “Văn kiện Đảng trong dạy – học lịch sử”, của tác giả Đỗ Hồng Thái và Bùi Thị Thu Hà cũng đã khẳng định văn kiện Đảng là một nguồn tài liệu có ý nghĩa rất lớn đối với nghiên cứu và DHLS. Trên các tạp chí chuyên ngành, tác giả Nguyễn Thị Côi, Nguyễn Văn Phong có các bài viết: bài “Khai thác và sử dụng tài liệu của Bảo tàng, nhà truyền thống vào dạy học LSDT ở trường phổ thông”. Tác giả Bùi Quý Lộ có bài “Khai thác và sử dụng nguồn sử liệu địa phương trong giảng dạy và nghiên cứu LSVN cổ đại và trung đại”, Tác giả Đỗ Hồng Thái có bài “Sử dụng văn kiện Đảng kết hợp với tài liệu trực quan trong dạy học lịch sử ở trường THPT”, ... Ngoài ra, liên quan đến đề tài còn có những Luận văn của Phạm Tú Linh, Võ Hồng Hải, Nguyễn Thị Thành... Luận án tiến sĩ giáo dục học của Hoàng Thanh Hải, Đỗ Hồng Thái, Nguyễn Thành Nhân 1.3. Các công trình nghiên cứu về sử liệu Liên quan đến đề tài còn có các công trình nghiên cứu về sử liệu trong DHLS như cuốn “Sử học Việt Nam trên đường phát triển”, cuốn “Nhập môn sử học” của các tác giả Lê Văn Sáu, Trương Hữu Quýnh, Phan Ngọc Liên, cuốn “Đối thoại Sử học” của nhóm tác giả Bùi Thiết, Đinh Văn Nhật, Đỗ Văn Ninh, Lê Trọng Khánhhay cuốn “Phương pháp luận sử học” của tác giả Phan Ngọc Liên (cb), cuốn “Một số vấn đề lý luận sử học” của Hà Văn Tấn, cuốn sách “Sử học Việt Nam trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa”. Các tài liệu trên trình bày những vấn đề liên quan đến sử liệu trong nghiên cứu và DHLS. 1.4. Những vấn đề luận án kế thừa từ những công trình đã công bố Vấn đề cơ bản mà chúng tôi kế thừa được từ những công trình đã công bố trên bao gồm: lý luận về giáo dục học, tâm lý học, lý luận DH nói chung và lý luận DH bộ môn LS nói riêng. Về quá trình vận dụng từ lý luận DH vào thực tiễn việc khai thác và sử dụng các loại tài liệu, các hình thức, biện pháp sư phạm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Là kết quả nghiên cứu các hướng vận dụng, khai thác các loại tài liệu, nguồn sử liệu vào trong quá trình DHLS. Tuy nhiên, trên đây là những vấn đề lý luận chung hoặc các khía cạnh vận dụng khác còn nghiên cứu về sử dụng các nguồn SLĐP trong DHLS thì chưa có công trình nào đề cập cụ thể. Vì vậy, đây chính là vấn đề mà luận án tiếp tục giải quyết. 1.5. Những vấn đề đặt ra luận án tiếp tục giải quyết Thứ nhất, xác định quan niệm (định nghĩa) chính xác, khoa học về sử liệu nói chung và nguồn SLĐP nói riêng để phục vụ khai thác, sử dụng trong DHLS, đặc biệt là LSVN giai đoạn 1954 – 1975 ở trường THPT. Thứ hai, phải xác định được nguồn SLĐP cách mạng chính thống, cần thiết, tiêu biểu để chọn lọc, khai thác và sử dụng trong DHLS ở trường THPT. Thứ ba, tiến hành phân loại một cách hợp lý, khoa học các nguồn SLĐP để có thể sử dụng kết hợp với các hình thức tổ chức, biện pháp sư phạm phục vụ DHLS nhằm nâng cao hiệu quả bài học. Thứ tư, xác định mối quan hệ giữa các nguồn SLĐP với nội dung chương trình LS lớp 12 để có thể vận dụng minh họa, cụ thể hóa, phân tích, làm rõ kiến thức LSDT trong bài học nội khóa – bài nghiên cứu kiến thức mới ở trên lớp. Thứ năm, đề xuất các hình thức tổ chức, biện pháp sư phạm hợp lý để TNSP, từ đó bổ sung lý luận trong hệ thống PPDH LS ở trường phổ thông góp phần hoàn thiện lý luận dạy học bộ môn. Chương 2 VẤN ĐỀ SỬ DỤNG NGUỒN SỬ LIỆU ĐỊA PHƯƠNG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 2.1. Cơ sở lý luận 2.1.1. Quan niệm về sử liệu và sử liệu địa phương 2.1.1.1. Quan niệm về sử liệu Trên cơ sở kế thừa, tổng hợp quan niệm về sử liệu của các nhà khoa học trên thế giới và trong nước, để phù hợp với việc sử dụng vào trong DHLS ở trường phổ thông, chúng tôi cho rằng khái niệm “sử liệu” cần được giới hạn ở một phạm vi hẹp hơn so với nguồn “sử liệu” phục vụ trong nghiên cứu, nó phải liên quan trực tiếp đến các sự kiện, nội dung kiến thức lịch sử trong chương trình, SGK. Vì vậy chúng tôi đưa ra khái niệm “sử liệu” như sau: Sử liệu trong DHLS là dấu tích còn lại của quá khứ, là nguồn nhận thức lịch sử, tức là những thông tin phản ánh về các sự kiện, hiện tượng trong chương trình môn Lịch sử ở trường phổ thông. Trong DHLS, nguồn sử liệu là nguồn kiến thức bên ngoài phục vụ cho việc dạy học kiến thức cơ bản trong SGK. 2.1.1.2. Quan niệm về sử liệu địa phương Tổng hợp từ các quan niệm của các nhà khoa học chúng tôi cho rằng: Sử liệu địa phương phục vụ trong DHLS ở trường phổ thông là các nguồn sử liệu có vai trò, ý nghĩa to lớn đối với LSDT và nó có liên quan đến các sự kiện, nội dung kiến thức lịch sử trong SGK. Vì vậy, sử liệu địa phương trong DHLS là nguồn nhận thức lịch sử, tức là những thông tin về các sự kiện, hiện tượng của LSĐP có liên quan đến LSDT ở trường phổ thông. Trong DHLS, nguồn sử liệu địa phương là nguồn kiến thức ngoài SGK, phục vụ cho việc dạy học kiến thức cơ bản trong SGK. Nguồn “sử liệu địa phương” mang những nét đặc trưng của địa phương trong một giới hạn không gian địa lý nhất định, trong từng giai đoạn với một sự kiện LS cụ thể đã từng xảy ra ở đó. 2.1.2. Phân loại các nguồn sử liệu và sử liệu địa phương Theo kết quả nghiên cứu của chúng tôi, về phân loại các nguồn sử liệu, các nhà nghiên cứu có các cách phân loại sau: Thứ nhất, phân loại theo đặc trưng sử liệu có 2 loại: Sử liệu thành văn và Sử liệu không thành văn. Thứ hai, phân loại theo đặc trưng phản ánh có 2 loại: Sử liệu trực tiếp và Sử liệu gián tiếp. Thứ ba, phân loại theo loại hình: có 6 nhóm sử liệu sau: Sử liệu vật thực; Sử liệu chữ viết; Sử liệu truyền miệng; Sử liệu ngôn ngữ học; Sử liệu dân tộc học; Sử liệu phim, ảnh, ghi âm. Trong ba cách phân loại trên, cách phân loại thứ ba (theo loại hình) được sử dụng phổ biến hơn, chúng tôi hoàn toàn thống nhất với cách phân loại như trên của các nhà nghiên cứu. Đối với các nguồn SLĐP các nhà nghiên cứu cũng phân loại theo loại hình tương tự như cách phân loại sử liệu nói chung. Tuy nhiên, để phù hợp với nội dung, đối tượng nghiên cứu, phạm vi đề tài luận án, thuận lợi cho việc sử dụng trong DHLS, chúng tôi đề xuất phân loại các nguồn SLĐP thành các nhóm như sau: - Nhóm các nguồn sử liệu trong Bảo tàng tổng hợp tỉnh, bao gồm: sử liệu hiện vật; sử liệu tranh, ảnh thật; - Nhóm các nguồn sử liệu là Di tích lịch sử - cách mạng, bao gồm: những vật chứng, dấu tích của sự kiện LS liên quan trực tiếp đến di tích đó; - Nhóm các nguồn sử liệu thành văn, bao gồm: Văn kiện của Đảng bộ Tỉnh, Lịch sử Đảng bộ Tỉnh; Lịch sử Đảng bộ các huyện, thị; Địa chí tỉnh; Hồi kí; Lịch sử các lực lượng vũ trang Tỉnh. - Nguồn sử liệu là nhân chứng lịch sử - những người đã trực tiếp tham gia, chứng kiến, quan sát vào các sự kiện, hiện tượng LS tiêu biểu trong giai đoạn Lịch sử Việt Nam từ 1954 – 1975 ở địa phương. Ở nhiều địa phương trên cả nước, trong đó có Đồng Tháp nguồn sử liệu này còn khá nhiều (những nhân chứng đang sống) và họ có những đóng góp nhất định, ở những mức độ khác nhau (tham gia, trực tiếp chiến đấu, chứng kiến, quan sát) vào thắng lợi chung của cách mạng ở địa phương và cả nước nói chung. 2.1.3. Xuất phát điểm của việc sử dụng nguồn sử liệu địa phương trong dạy học lịch sử ở trường THPT 2.1.3.1. Xuất phát từ mục tiêu bộ môn lịch sử ở trường THPT Mục tiêu bộ môn Lịch sử ở trường THPT là cung cấp kiến thức cơ bản, có hệ thống về lịch sử phát triển hợp quy luật của dân tộc và xã hội loài người. Trên cơ sở đó, giáo dục lòng yêu nước, tự hào dân tộc, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền chủ nghĩa xã hội, rèn luyện các năng lực tư duy, năng lực thực hành, khả năng vận dụng kiến thức lịch sử vào cuộc sống. Sử dụng nguồn SLĐP trong DHLS DT góp phần quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu đó. 2.1.3.2. Xuất phát từ đặc điểm nhận thức và tâm lý của HS THPT Tâm lí của HS THPT nói chung và HS ở Đồng Tháp nói riêng khi học LSDT có sử dụng các nguồn SLĐP là yếu tố thuận lợi để GV tiến hành bài học trở nên hấp dẫn và cuốn hút HS vào các hoạt động nhận thức trong giờ học. Bên cạnh đặc điểm chung, HS ở Đồng Tháp với điều kiện học tập, khả năng nhận thức không giống nhau ở các trường là những lưu ý để chúng tôi lựa chọn nguồn sử liệu, PPDH phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả bài học. 2.1.3.3. Xuất phát từ mối quan hệ giữa nguồn SLĐP với LSDT Xác định mối quan hệ giữa nguồn SLĐP với LSDT là một vấn đề quan trọng, là định hướng để khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn LSĐP vào trong bài học LSDT. Nguồn SLĐP chính là “hiện thân” quá khứ lịch sử cách mạng được ghi dấu của LSĐP, mà LSĐP là một bộ phận của LSDT, là hình ảnh thu nhỏ của Tổ Quốc, dân tộc. Nên giữa các nguồn SLĐP với LSDT cũng có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau, không thể tách rời. Bởi vì, tri thức lịch sử trong các nguồn SLĐP là biểu hiện cụ thể, sinh động, đa dạng của tri thức LSDT. 2.1.4. Vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng nguồn sử liệu địa phương trong dạy học lịch sử ở trường THPT - Vai trò: Nguồn SLĐP có vai trò rất lớn đối với việc học tập, nhận thức LSDT nói chung và LSĐP nói riêng của HS. Nó là nguồn kiến thức ngoài SGK có tác dụng bổ sung, cụ thể hóa, nhận thức sâu sắc LSDT và là phương tiện trực quan quan trọng phục vụ quá trình DH. - Ý nghĩa: khai thác, sử dụng các nguồn SLĐP để DH LSDT có ý nghĩa góp phần cung cấp làm phong phú thêm hiểu biết, củng cố tri thức lịch sử cho HS, giúp HS không những hiểu biết sâu sắc LSDT mà còn biết được lịch sử quê hương mình. Hình thành, rèn luyện và phát triển cho HS các kỹ năng học tập như như quan sát, tưởng tượng, tri giác, kỹ năng tư duy độc lập, sáng tạo để phân tích, so sách, đối chiếu, khái quát tìm mối liên hệ giữa kiến thức LSĐP với LSDT. Giáo dục niềm tự hào, lòng biết ơn sâu sắc cho HS đối với các anh hùng liệt sỹ, gia đình có công với cách mạng, giáo dục truyền thống cách mạng của quê hương nơi sinh ra và nuôi dưỡng