Tóm tắt Luận văn - Tăng cường quản trị rủi ro tín dụng ở ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam

MỞ ĐẦU Trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại, tín dụng là hoạt động cơ bản, chiếm phần lớn trong các hoạt động kinh doanh của ngân hàng cả về khối lượng công việc cũng như mức độ tạo lợi nhuận, nhưng nó cũng là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro nhất. Trong thực tế, trên thế giới cũng như ở Việt Nam, đã có những trường hợp rủi ro tín dụng gây ra tổn thất nặng nề, thậm chí dẫn đến phá sản. Hiện nay, khi sự cạnh tranh trên thị trường ngân hàng diễn ra ngày càng khốc liệt, tình hình nợ xấu đang đe doạ sự an toàn của các NHTM thì vấn đề quản trị rủi ro tín dụng đang là vấn đề được các ngân hàng chú trọng và tập trung phát triển. Tại NHTM CP Công thương Việt Nam, mặc dù công tác quản trị rủi ro đã được chú trọng. Tuy nhiên quá trình đo lường và kiểm soát rủi ro còn chưa chính xác, chặt chẽ dẫn tới một số sai phạm gây ra hậu quả nghiêm trọng. Xuất phát từ thực tiễn trên đề tài: “Tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam” được lựa chọn để nghiên cứu. Trên cơ sở nghiên cứu một cách khoa học về công tác quản trị rủi ro tín dụng, Luận văn hướng tới mục tiêu tổng quát là đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công thương Việt Nam. Từ đó, mục tiêu nghiên cứu cụ thể của Luận văn như sau: Một là, Hệ thống hóa cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng. Hai là, Mô tả thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của NHTM CP Công thương Việt Nam. Từ đó đánh giá kết quả công tác quản trị rủi ro tại ngân hàng. Rút ra những kết quả đạt được cũng như những mặt còn hạn chế của ngân hàng. Giải thích nguyên nhân dẫn tới hạn chế Ba là, Đề xuất giải pháp phù hợp để tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công thương Việt Nam Luận văn sử dụng kiến thức tham khảo từ giáo trình, bài giảng, sách, báo, các bộ Luật, Quy định, Thông tư, của NHNN về quản trị rủi ro tín dụng. Các số liệu được thu thập, tổng hợp từ cc báo cáo tài chính, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo tín dụng, báo cáo xử lý nợ, của NHTM CP Công thương Việt Nam. Đề tài giới hạn việc nghiên cứu quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công thương Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2012 – 2014. 1. Cơ sở lý luận của Luận văn Đề tài đã nêu ra những vấn đề cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng, trên cơ sở đó đi sâu vào nghiên cứu nội dung và phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng của NHTM. Cụ thể như sau: Thứ nhất, về rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay: rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất khi khách hàng không hoàn trả hoặc hoàn trả không đầy đủ, không đúng hạn theo như cam kết trong hợp đồng tín dụng với ngân hàng. Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh, Rủi ro tín dụng chia làm hai loại: rủi ro giao dịch và rủi ro danh mục. Rủi ro tín dụng được đánh giá dựa trên các chỉ tiêu như tỷ lệ nợ xấu, tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng và tỷ lệ cho vay không TSĐB. Nguyên nhân gây ra Rủi ro tín dụng có thể xuất phát từ phía ngân hàng thương mại, từ phía khách hàng hoặc từ môi trường. Thứ hai, luận văn đưa ra khái niệm quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay như sau: Quản trị rủi ro tín dụng là việc xây dựng hệ thống quản lý và các chính sách quản trị rủi ro thích hợp đối với hoạt động cấp tín dụng nhằm nhận diện, đánh giá rủi ro, từ đó đề ra các biện pháp hạn chế và loại trừ rủi ro trong quá trình cấp tín dụng của NHTM Theo đó, quản trị rủi ro tín dụng bao gồm 4 nội dung: nhận diện rủi ro tín dụng, đo lường rủi ro tín dụng, kiểm soát rủi ro tín dụng và xử lý rủi ro tín dụng. Về nhận diện rủi ro tín dụng, Luận văn nghiên cứu các dấu hiệu xuất phát từ khách hàng và ngân hàng. Về đo lường rủi ro tín dụng, Luận văn chỉ ra các phương pháp đo lường rủi ro tín dụng và tập trung nghiên cứu sâu về phương pháp xếp hạng tín dụng nội bộ thông qua đánh giá chỉ tiêu tài chính và phi tài chính. Về Kiểm soát rủi ro tín dụng, Luận văn nghiên cứu quá trình kiểm soát rủi ro tín dụng theo trình tự cấp tín dụng. Về xử lý rủi ro tín dụng, Luận văn chỉ nghiên cứu biện pháp trích lập và sử dụng quỹ DPRR tín dụng và biện pháp xử lý TSĐB. Thứ ba, luận văn đi vào phân tích và chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng. Các nhân tố chủ quan ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng bao gồm: Trình độ và đạo đức của đội ngũ cán bộ quản trị rủi ro, hệ thống cơ sở dữ liệu của ngân hàng, trình độ kỹ thuật công nghệ, hệ thống quy định nội bộ hướng dẫn thực hiện quản trị rủi ro. Các nhân tố khách quan ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng: Hệ thống thông tin, môi trường pháp lý, môi trường tự nhiên và kinh tế xã hội. 2. Kết quả nghiên cứu Trước khi đi sâu vào nghiên cứu, phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công thương Việt Nam, luận văn đã khái quát một số nét cơ bản về tình hình rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công thương Việt Nam, tuy nhiên tại NHTM CP Công thương Việt Nam hoạt động cho vay chiếm 60 - 70% tổng tài sản nên luận văn chỉ tập trung phân tích rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng, cụ thể như sau: - Về tình hình nợ quá hạn: Năm 2012, nợ quá hạn của NHTM CP Công thương Việt Nam đạt mức khá cao chiếm khoảng 2,80% trên tổng dư nợ cho vay. Năm 2013, nợ quá hạn có xu hướng giảm tương đối mạnh, cụ thể giảm 1.919 tỷ đồng, tương ứng với 23,34%. Năm 2014 tỷ lệ nợ quá hạn ở mức 1,67%, nợ quá hạn giảm 35 tỷ đồng, tương ứng giảm 0,56%. - Về tình hình nợ xấu: Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ của NHTM CP Công thương Việt Nam năm 2012 là 0.75%, năm 2013 là 1.47% và giảm xuống còn 1.0% vào năm 2014. Tỷ lệ nợ xấu năm 2013 tăng cao do hậu quả của tình hình tăng trưởng nóng trong thời gian trước và tình trạng lỏng lẻo trong các khâu cấp tín dụng. Đến năm 2014, NHTM CP Công thương Việt Nam thực hiện quyết liệt các biện pháp xử lý nợ xấu làm tỷ lệ nợ xấu giảm xuống còn 1.0%. Tuy nhiên xét về bản chất thì tình hình nợ xấu vẫn chưa được giải quyết triệt để. - Về tỷ lệ trích lập DPRR tín dụng: Năm 2013, việc trích lập DPRR của NHTM CP Công thương Việt Nam có xu hướng tăng khá mạnh, cụ thể là, năm 2013 số dư quỹ DPRR là 3.673,2 tỷ đồng, tăng 637,2 tỷ đồng so với năm 2012, tương ứng với tăng 20,99%. Năm 2014, số dư quỹ DPRR lại có xu hướng giảm, cụ thể giảm 373 tỷ đồng, tương ứng với 10,15%. Tỷ lệ trích lập DPRR so với tổng dư nợ năm 2013 là 1,1% tăng 0,7% so với 2012, năm 2014 thì tỷ lệ này có xu hướng giảm xuống dưới 1%. Nguyên nhân là do năm 2013 tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng so với 2012, đến năm 2014, NHTM CP Công thương Việt Nam chủ trương kiểm soát chặt chẽ các khoản vay và tập trung thực hiện nhiều biện pháp xử lý nợ trên toàn hệ thống, theo đó kết quả tỷ lệ nợ xấu, nợ quá hạn và trích lập dự phòng rủi ro giảm đáng kể. - Tỷ lệ cho vay không TSĐB: Tỷ lệ cho vay không TSĐB của NHTM CP Công thương Việt Nam trong giai đoạn 2012 – 2014 luôn ổn định ở mức 9 – 15`% trên tổng dư nợ. Sau khi khái quát thực trạng rủi ro tín dụng, kết quả cho thấy rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công thương Việt Nam dù được khống chế ở mức thấp vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây tổn thất cho ngân hàng, do đó, cần thiết tiếp tục tăng cường quản trị rủi ro một cách chặt chẽ và khoa học. Luận văn đã đi vào nghiên cứu thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay tại NHTM CP Công thương Việt Nam. Cụ thể như sau: Thứ nhất, về công tác nhận diện rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay: Hiện nay NHTM CP Công thương Việt Nam đang sử dụng kết hợp các phương pháp phân tích báo cáo tài chính, nghiên cứu số liệu tổn thất trong quá khứ, phương pháp giao tiếp kết hợp với nghiên cứu khả năng thực hiện các nghĩa vụ tài chính trong tương lai để nhận diện rủi ro xuất phát từ khách hàng cũng như bản than ngân hàng. Thứ hai, về công tác đo lường rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay: Hiện nay NHTM CP Công thương Việt Nam đang sử dụng mô hình xếp hạng tín dụng nội bộ nhằm xác định mức độ rủi ro cho từng khoản vay, thực hiện theo quy định nội bộ số 2305/2014/QĐ-HĐQT. Trong đó hệ thống sử dụng phương pháp chấm điểm dựa trên hai bộ chỉ tiêu: Bộ chỉ tiêu tài chính và bộ chỉ tiêu phi tài chính. Thang điểm và trọng số của mỗi chỉ tiêu sẽ thay đổi phụ thuộc vào từng đối tượng khách hàng và ngành nghề lĩnh vực kinh doanh. Luận văn đã nghiên cứu kết quả XHTD NB của NHTM CP Công thương Việt Nam trong giai đoạn 2012- 2014, so sánh kết quả phân loại nợ bằng hệ thống XHTD NB với kết quả phân loại nợ bằng phương pháp định lượng thông qua số ngày quá hạn. Kết quả cho thấy hệ thống XHTD NB hiện nay của NHTM CP Công thương Việt Nam còn nhiều bất cập, kết quả xếp hạng chưa phản ánh đúng mức độ rủi ro của khách hàng. Thứ ba, về công tác Kiểm soát rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay: NHTM CP Công thương Việt Nam đang thực hiện các hoạt động chính để kiểm soát rủi ro tín dụng như: Xây dựng mô hình tổ chức tín dụng theo chuẩn quốc tế; Xây dựng và ban hành văn bản chính sách liên quan đến hoạt động tín dụng như: Chính sách tín dụng; Quy trình cấp và quản lý tín dụng; Cơ chế thẩm quyền phán quyết tín dụng; Quy trình xử lý nợ có vấn đề; Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ. Trong giai đoạn 2014 – 2014, việc kiểm tra, kiểm soát khoản vay chỉ thực hiện chiếu lệ, chưa được xem trọng và thực thi một cách nghiêm túc, đúng quy định trên thực tế. Công tác kiểm toán nội bộ chưa được xem trọng, khi phát hiện sai phạm quy định trong hoạt động cấp tín dụng, chỉ khuyến nghị sửa chữa sai phạm và chưa đưa ra chế tài xử lý nghiêm khắc nhằm ngăn chặn kịp thời những hành vi làm sai quy trình quy định tín dụng. Thứ tư, về công tác xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay: NHTM CP Công thương Việt Nam đang sử dụng biện pháp trích lập và sử dụng quỹ DPRR tín dụng và biện pháp xử lý TSĐB để xử lý rủi ro tín dụng. Tại NHTM CP Công thương Việt Nam, việc trích lập DPRR tín dụng được thực hiện nghiêm túc theo Thông tư 02/2013/TT-NHNN. Các chi nhánh thực hiện trích lập DPRR tín dụng dựa theo kết quả phân loại nợ theo phương pháp định lượng. Trong giai đoạn 2012 – 2014 NHTM CP Công thương Việt Nam luôn thực hiện trích lập DPRR tín dụng đầy đủ. Việc xử lý Rủi ro tín dụng bằng quỹ DPRR được quyết định thông qua Ủy ban quản lý và xử lý rủi ro, Ủy ban này sẽ quyết định những khoản nợ nào sẽ sử dụng DPRR và dư nợ xử lý là bao nhiêu. Về biện pháp xử lý TSĐB, phòng Quản lý nợ có vấn đề tại Hội sở chính sẽ họp và trực tiếp chỉ đạo việc xử lý TSĐB của từng khoản nợ tại các chi nhánh, đơn vị kinh doanh. Việc xử lý TSĐB trong thời gian qua đã có những kết quả nhất định, tuy nhiên tỷ lệ thu hồi/dư nợ cho vay ban đầu vẫn chưa cao. Qua quá trình tìm hiểu, Học viên nhận thấy công tác quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của NHTM CP Công thương Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực như: tỷ lệ nợ xấu ở mức thấp hơn giới hạn cho phép và thấp hơn so với các ngân hàng tương đương. Đã xây dựng mô hình tổ chức tín dụng theo chuẩn Basel II; Bên cạnh đó, xây dựng được mô hình chấm điểm XHTD NB và tỷ lệ chấm điểm ngày càng tăng; Xây dựng đồng bộ các văn bản về chính sách tín dụng, quy trình cấp tín dụng; Thực hiện trích lập DPRR tín dụng đầy đủ theo đúng quy định của NHNN. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của NHTM CP Công thương Việt Nam vẫn còn những hạn chế cần khắc phục như: Việc nhận diện rủi ro tín dụng còn thiếu chuyên nghiệp, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và nhìn nhận khách quan của cán bộ ngân hàng; Hệ thống XHTD NB của NHTM CP Công thương Việt Nam còn nhiều bất cập, bộ chỉ tiêu tài chính và phi tài chính không còn phù hợp với tình hình hiện tại dẫn đến kết quả chấm điểm XHTD NB không phản ánh đúng mức độ rủi ro của khách hàng; Hoạt động kiểm soát rủi ro tín dụng còn nhiều hạn chế về định hướng chính sách tín dụng, cơ cấu tổ chức Phòng/Ban trong quy trình tín dụng và hiệu quả hoạt động kiểm toán nội bộ và giám sát sau vay; Công tác xử lý rủi ro tín dụng chưa đạt được hiệu quả như mục tiêu đề ra: Tỷ lệ nợ xấu được xử lý trong 3 năm đều dưới 50%. Việc xử lý TSĐB để thu hồi nợ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Giá trị nợ thu hồi được so với giá trị tài sản đảm bảo chỉ đạt 70%. NHTM CP Công thương Việt Nam chưa có quy trình xử lý TSĐB riêng, thủ tục pháp lý xử lý TSĐB rườm rà, hệ thống văn bản pháp lý còn thiếu đồng bộ. 3. Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công thương Việt Nam Sau khi nghiên cứu thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay tại NHTM CP Công thương Việt Nam, đề tài đề xuất các nhóm giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công thương Việt Nam như sau: - Nhóm giải pháp trực tiếp nhằm tăng cường quản trị rủi ro có tác dụng thay đổi trực tiếp các nghiệp vụ thuộc quản trị rủi ro tín dụng nhằm kiểm soát chặt chẽ hơn nữa rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công Thương Việt Nam bao gồm: Một là, tăng cường nhận diện rủi ro tín dụng cụ thể là cần thiết lập bộ phận nghiên cứu, phân tích dự báo kinh tế tại Hội sở chính và các Chi nhánh. Bộ phận này sẽ có nhiệm vụ tổng kết những rủi ro thường xảy ra và đúc kết hệ thống thành các nhóm dấu hiệu nhận biết nhằm giảm áp lực cho cán bộ tín dụng và tập trung hơn vào chuyên môn. Hai là, hoàn thiện công tác đo lường rủi ro tín dụng: Trước tiên, NHTM CP Công thương Việt Nam cần thực hiện nâng cấp hệ thống XHTD NB trên cơ sở rà soát đánh giá lại bộ chỉ tiêu tài chính và phi tài chính nhằm đáp ứng yêu cầu của NHNN về hệ thống XHTD NB trong Thông tư 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định về phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự phòng rủi ro và việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Bên cạnh đó, NHTM CP Công thương Việt Nam cũng cần Nâng cao quyền hạn, trách nhiệm và năng lực cho Khối Kiểm soát và phê duyệt tín dụng. Ngoài ra, cần nghiên cứu và xây dựng phương pháp đo lường RRTD theo hướng lượng hóa rủi ro. Ba là, tăng cường kiểm soát rủi ro tín dụng. Trước tiên, NHTM CP Công thương Việt Nam cần tăng cường công tác kiểm soát trong quá trình cấp tín dụng, thực hiện đo lường lại rủi ro tín dụng trong quá trình cấp tín dụng theo đúng quy định. Đồng thời, tăng cường công tác kiểm toán nội bộ nhằm phát hiện và xử lý kịp thời trường hợp vi phạm để hạn chế rủi ro tín dụng. Bốn là, hoàn thiện công tác xử lý rủi ro tín dụng bao gồm: Tăng cường các biện pháp xử lý nợ có vấn đề sử dụng kết hợp các biện pháp xử lý rủi ro tín dụng khác; Nâng cao chất lượng thẩm định TSĐB; Sử dụng các công cụ bảo hiểm và bảo đảm tiền vay. - Nhóm giải pháp bổ trợ nhằm tăng cường quản trị rủi ro. Nhóm giải pháp này có tác dụng tạo điều kiện để thực hiện thành công các giải pháp trực tiếp đã nêu trên, đồng thời, phát huy những thành công đã đạt được để tăng cường kiểm soát chặt chẽ, khoa học đối với rủi ro tín dụng tại NHTM CP Công Thương Việt Nam. Cụ thể: Một là, giải pháp về nhân sự: NHTM CP Công thương Việt Nam cần chú ý tuyển dụng cán bộ có năng lực, trình độ chuyên môn và đạo đức tốt; đồng thời thường xuyên đào tạo, nâng cao chất lượng cán bộ làm công tác tín dụng; thực hiện chế độ lương, thưởng theo năng lực và hiệu quả công việc nhằm tạo động lực cho cán bộ nhân viên hoàn thành tốt công việc. Hai là, giải pháp về công nghệ: Công nghệ là đòn bẩy của sự phát triển, chính vì thế NHTM CP Công thương Việt Nam cần đẩy mạnh hiện đại hóa công nghệ, đặc biệt ứng dụng công nghệ thông tin vào khâu nhận diện và kiểm soát nhằm phát hiện và ngăn chặn kịp thời các biểu hiện lệch lạc, các sai sót vô tình hoặc cố ý trong quá trình tác nghiệp của các cán bộ ở các vị trí trong dây chuyền cấp tín dụng. Ba là, NHTM CP Công thương Việt Nam cần hoàn thiện quy trình, quy định nội bộ liên quan đến công tác quản trị rủi ro. Bên cạnh đó phải thực hiện nghiên cứu, ban hành đầy đủ các văn bản nội bộ liên quan đến công tác quản trị rủi ro, cụ thể: Hoàn thiện quy trình tín dụng; Nghiên cứu, xây dựng văn bản quy định về chế tài xử phạt vi phạm trong quá trình cấp tín dụng; Nghiên cứu, ban hành văn bản nội bộ về xử lý TSĐB Cùng với việc đưa ra các giải pháp cho Ngân hàng, Học viên cũng đề xuất một số kiến nghị với Nhà nước, Chính phủ, các Bộ ngành liên quan và Ngân hàng Nhà nước nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín dụng như sau: Thứ nhất, kiến nghị với Nhà nước, Chính phủ và các bộ ngành liên quan: Xây dựng hệ thống thông tin quốc gia công khai, xây dựng các chỉ tiêu trung bình ngành, hoàn thiện hệ thống pháp lý về xử lý tài sản thế chấp. Thứ hai, kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước: Nâng cao chất lượng hoạt động của trung tâm thông tin tín dụng (CIC), hoàn thiện hệ thống pháp lý về quản trị rủi ro tín dụng, tạo lập thị trường mua bán nợ theo cơ chế thị trường. KẾT LUẬN Trong bối cảnh nền kinh tế khó khăn và ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính trên phạm vi toàn cầu, hoạt động kinh doanh của NHTM nói chung và của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam nói riêng cũng gặp nhiều khó khăn, chất lượng tín dụng có dấu hiệu giảm sút và nợ xấu có xu hướng tăng. Do đó tăng cườngcông tác quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay là nhiệm vụ hàng đầu của các NHTM cũng như của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Trên cơ sở vận dụng các phương pháp nghiên cứu, tổng hợp dựa trên nền tảng lý luận và thực tiễn, luận văn đã hoàn thành những nhiệm vụ sau: Về mặt lý luận: Đề tài đã cụ thể hoá những vấn đề quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của NHTM. Về mặt thực tiễn: Đề tài đi vào tìm hiểu và phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của NHTM CP Công thương Việt Nam, qua đó nêu lên những kết quả đạt được cũng như những mặt hạn chế. Trên cơ sở đó, đề tài đã đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của NHTM CP Công thương Việt Nam trong thời gian tới.