Tóm tắt Luận văn thạc sĩ luật học Quảng cáo so sánh theo pháp luật Việt Nam

ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT ---------- LÊ THỊ NGỌC HUYỀN QUẢNG CÁO SO SÁNH THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số: 838 01 07 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Thừa Thiên Huế, năm 2019 Công trình được hoàn thành tại: Trƣờng Đại học Luật, Đại học Huế Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thị Hải Ngọc Phản biện 1: ........................................:.......................... Phản biện 2: ................................................................... Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ họp tại: Trường Đại học Luật Vào lúc...........giờ...........ngày...........tháng .......... năm........... MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...............................................................................................1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ..........................................1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ...............................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .....................................................4 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .....................................................4 5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ......................5 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu ........................6 7. Bố cục của Luận văn ..........................................................................6 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢNG CÁO SO SÁNH ..........7 1.1. Khái quát về quảng cáo ...................................................................7 1.2. Quảng cáo so sánh ...........................................................................7 1.2.1. Sự ra đời của quảng cáo so sánh ..................................................7 1.2.2. Quá trình phát triển của pháp luật quy định về quảng cáo và quảng cáo so sánh tại Việt Nam .............................................................8 1.2.3. Khái niệm quảng cáo so sánh ......................................................8 1.3. Đặc điểm của quảng cáo so sánh ....................................................9 1.5. Phân loại quảng cáo so sánh .........................................................10 1.5.1. Dựa trên mức độ so sánh của quảng cáo so sánh ......................10 1.5.2. Dựa trên nội dung so sánh trong quảng cáo so sánh .................10 1.5.3. Dựa trên phương pháp so sánh trong quảng cáo so sánh ..........10 1.6. Vai trò và những ảnh hưởng tiêu cực của quảng cáo so sánh ......10 1.6.1. Vai trò tích cực của quảng cáo so sánh ......................................11 1.6.2. Những ảnh hưởng tiêu cực của quảng cáo so sánh ....................11 Kết luận chương 1 ................................................................................12 Chƣơng 2. PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ QUẢNG CÁO SO SÁNHVÀ THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUẢNG CÁO SO SÁNH ...................................................................................................13 2.1 Sự cần thiết phải ban hành quy phạm pháp luật để điều chỉnh hành vi quảng cáo so sánh ............................................................................13 2.2. Nội dung pháp luật về quảng cáo so sánh tại Việt Nam ...............13 2.2.1. Quy định về các hành vi quảng cáo so sánh bị cấm ................. 13 2.2.2. Quy định về quản lý nhà nước trong hoạt động quảng cáo ...... 14 2.2.3. Quy định về cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm và trình tự, thủ tục xử lý vi phạm đối với hành vi quảng cáo so sánh ................... 15 2.3. Đánh giá thực trạng pháp luật về quảng cáo so sánh ở Việt Nam hiện nay ............................................................................................... 15 2.3.1. Thành tựu của pháp luật về quảng cáo so sánh ở Việt Nam hiện nay ....................................................................................................... 15 2.3.2. Một số hạn chế của pháp luật về quảng cáo so sánh ở Việt Nam hiện nay ............................................................................................... 16 2.3.3. Nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong việc áp dụng các quy định của pháp luật về quảng cáo so sánh ..................................... 16 Kết luận chương 2 ............................................................................... 18 Chƣơng 3. HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THI HÀNH PHÁP LUẬT VỀ QUẢNG CÁO SO SÁNH TẠI VIỆT NAM ......................................................................................... 19 3.1. Định hướng hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về quảng cáo so sánh tại Việt Nam. .................................... 19 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về quảng cáo so sánh tại Việt Nam ..................................... 19 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về quảng cáo so sánh .............. 19 3.2.1.1. Thống nhất các quy định của pháp luật về quảng cáo so sánh, đưa ra quy định về khái niệm quảng cáo so sánh ............................... 19 3.2.1.2.Quy định cụ thể về việc xác định các hành vi cạnh tranh khônglành mạnh trong lĩnh vực quảng cáo, cụ thể là quảng cáo so sánh cũng như xây dựng nghị định hướng dẫn chi tiết về các thủ tục, tài liệu cần có để chứng minh cho nội dung quảng cáo so sánh là hợp pháp ..................................................................................................... 19 3.2.1.3. Quy định cụ thể về thẩm quyền quản lý Nhà nước về quảng cáo hàng hóa theo hướng một cơ quan chuyên trách quản lý ............. 19 3.2.1.4. Quy định cụ thể cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý trong hoạt động quản lý Nhà nước về quảng cáo hàng hóa.................20 3.2.1.5. Quy định Hội đồng thẩm định sản phẩm quảng cáo hoạt động thường xuyên ........................................................................................20 3.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về quảng cáo so sánh .......................................................................................................20 3.2.2.1. Trong công tác quản lý Nhà nước về quảng cáo hàng hóa.....20 3.2.2.2. Nâng cao ý thức và trách nhiệm của người tiêu dùng đối với bảo vệ sức khỏe, quyền lợi của họ .......................................................20 3.2.2.3. Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các chủ thể tham gia hoạt động quảng cáo hàng hóa .............................................................20 3.2.2.4. Hoàn thiện pháp luật về bồi thường thiệt hại do hành vi cạnh tranh không lành mạnh gây nên ...........................................................20 Kết luận chương 3 ................................................................................21 KẾT LUẬN .........................................................................................22 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Hoạt động quảng cáo ở Việt Nam được hình thành cùng với sự chuyển hướng của nền kinh tế, trước bối cảnh sức ép từ thị trường ngày càng gay gắt, các doanh nghiệp luôn coi quảng cáo như một công cụ thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh, nhằm mục đích thu hút người tiêu dùng và tạo lợi thế cạnh tranh cho mình. Trước đây, quảng cáo chỉ mang tính tự phát, phục vụ cho nhu cầu đơn lẻ nhưng ngày nay, quảng cáo đã dần phát triển thành một hoạt động kinh tế xã hội, phục vụ nhu cầu của đông đảo các cá nhân, tổ chức. Các phương thức quảng cáo ngày nay đa dạng hơn như tờ rơi, báo in, phương thức phát thanh, truyền hình, thậm chí đang tiến đến các phương thức hiện đại như truyền thông vệ tinh, thông tin trực tuyến...Có thể nói, quảng cáo là một công cụ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, vì nhờ có quảng cáo mà doanh nghiệp không những giới thiệu được sản phẩm của mình đến công chúng mà còn giúp quảng bá hình ảnh, ưu thế của doanh nghiệp so với những doanh nghiệp khác và mục đích cuối cùng là khiến cho người tiêu dùng nhớ và có thiện cảm với sản phẩm để nâng cao doanh thu, lợi nhuận cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, trong lĩnh quảng cáo đã nảy sinh nhiều vấn đề khó kiểm soát, ảnh hưởng đến hoạt động cạnh tranh lành mạnh của các doanh nghiệp, tác động xấu đến môi trường kinh doanh ở Việt Nam. Luật cạnh tranh 2004 1 , Luật quảng cáo 2012 2 , Luật thương mại 2005 và một số văn bản pháp luật khác đã quy định về việc xử lý quảng cáo so sánh này, tuy nhiên, giữa các văn bản pháp luật này có sự trùng lặp và chồng chéo về nội dung đã và đang gây khó khăn cho việc tổ chức thực thi pháp luật. Trong khi đó, cùng với sự phát triển 1 Luật này được thay thế bằng Luật cạnh tranh 2018 (có hiệu lực từ ngày 01/7/2019) 2 Văn phòng Quốc hội, số 47/VBHN-VPQH, ngày 10/12/2018 2 mạnh mẽ của ngành quảng cáo tại Việt Nam, tình trạng quảng cáo không lành mạnh trong đó có hành vi quảng cáo so sánh đã xuất hiện ngày càng nhiều làm tổn hại đến lợi ích của Nhà nước, của doanh nghiệp và đặc biệt là quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng. Trước tình hình này, nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh thì việc hoàn thiện pháp luật cạnh tranh, thương mại nói chung cũng như pháp luật về quảng cáo so sánh nói riêng là yêu cầu cần thiết và đòi hỏi có quá trình nghiên cứu sâu hơn, đi từ những vấn đề nhỏ đến vấn đề phức tạp. Với những lí do trên tác giả đã lựa chọn đề tài: “Quảng cáo so sánh theo pháp luật Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Lĩnh vực pháp luật quảng cáo nói chung và quảng cáo so sánh nói riêng luôn nhận được sự quan tâm chú ý của các nhà nghiên cứu Luật học cũng như giới kinh doanh. Các công trình nghiên cứu về lĩnh vực này được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau từ Luận án, Luận văn, Báo cáo và các bài đăng trên tạp chí nhưng còn nói chung và tổng quát. Có thể đưa ra một số công trình nghiên cứu như: Luận án tiến sỹ chuyên ngành Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật “Hoàn thiện pháp luật về cạnh tranh trong lĩnh vực quảng cáo ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Phạm Đức Hòa, Học viện Chính trị Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2017. Luận văn thạc sỹ Luật học “Chế tài đối với hành vi cạnh tranh không lành mạnh theo pháp luật cạnh tranh Việt Nam” của tác giả Đồng Quang Hải, Học viện Khoa học xã hội, năm 2017. 3 Luận văn thạc sỹ Luật học về “Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực quảng cáo” của tác giả Vũ Vân Anh, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2004. Luận văn Thạc sỹ luật học “Điều chỉnh hoạt động quảng cáo trong khuôn khổ pháp luật cạnh tranh tại Việt Nam”, của tác giả Đoàn Tử Tích Phước, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2007. Ngoài ra còn có một số bài viết về hành vi quảng cáo so sánh khác như: “Pháp luật điều chỉnh hành vi quảng cáo so sánh của Liên minh Châu Âu và Việt Nam - Nghiên cứu dưới góc độ so sánh luật” của tác giả Trương Hồng Quang. “Quảng cáo so sánh trong pháp luật cạnh tranh - một nghiên cứu so sánh luật”, của tác giả T.S Phan Huy Hồng, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, Viện Khoa học xã hội Việt Nam, số 01/2007. “Cách nhìn mới về hành vi quảng cáo so sánh nhằm cạnh tranh không lành mạnh” của tác giả Phùng Bích Ngọc đăng trên Tạp chí Khoa học Kiểm sát, số 05/2016, (tr. 54 đến tr. 62). “Pháp luật về chống quảng cáo không trung thực ở Việt Nam và một số nước trên thế giới”của PGS.TS. Nguyễn Bá Diến, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số tháng 10/1997. Qua các nghiên cứu đó, tác giả thấy các bài viết có đề cập đến quảng cáo nói chung trong đó có quảng cáo so sánh nhằm cạnh tranh không lành mạnh, tuy nhiên, hành vi quảng cáo so sánh chỉ là một vấn đề nhỏ nên chưa được nghiên cứu nhiều hoặc trong một số công trình, bài viết khác về các hành vi cạnh tranh không lành mạnh cũng có đề 4 cập đến quảng cáo so sánh nhưng với dung lượng rất nhỏ, chưa đi sâu nghiên cứu. Chính vì vậy, quảng cáo so sánh là vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn, có các cách tiếp cận mới hơn trong xu thế hội nhập kinh tế hiện nay. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài: “Quảng cáo so sánh theo pháp luật Việt Nam” sẽ tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật về quảng cáo so sánh nhằm mục đích cạnh tranh không lành mạnh. Tác giả đi vào nghiên cứu thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về quảng cáo so sánh tại Việt Nam để làm cơ sở phân tích những tồn tại, hạn chế và giải pháp góp phần hoàn thiện, nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về quảng cáo so sánh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Nghiên cứu quy định của pháp luật quảng cáo so sánh trong phạm vi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. - Về thời gian: Tác giả sẽ chủ yếu tập trung nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật về quảng cáo so sánh từ năm 2010 đến nay. - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu pháp luật về quảng cáo so sánh, thực tiễn áp dụng và đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện, nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về quảng cáo so sánh. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận về quảng cáo so sánh, thực trạng thi hành pháp luật về quảng cáo so sánh ở Việt Nam nhằm tìm ra một số giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về quảng cáo so sánh tại Việt Nam. 5 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên đề tài có nhiệm vụ giải quyết những vấn đề sau đây: Thứ nhất, làm sáng tỏ cơ sở lý luận về quảng cáo so sánh như làm rõ khái niệm và đặc điểm, phân loại quảng cáo so sánh, tác động của quảng cáo so sánh trong nền kinh tế hiện nay... Thứ hai, nghiên cứu thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về quảng cáo so sánh tại Việt Nam. Thứ ba, trên cơ sở những hạn chế, vướng mắc đã được xác định để từ đó đề xuất những giải pháp cụ thể trong việc sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật Việt Nam hiện hành về quảng cáo so sánh. 5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở của phương pháp luận là phép biện chứng duy vật về phát triển kinh tế, xã hội và đảm bảo sự phát triển trong sự nghiệp xây dựng đất nước, quan điểm của Đảng và Nhà nước về quảng cáo so sánh. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để triển khai luận văn, tác giả đã sử dụng đồng bộ một số các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây: Phương pháp phân tích được sử dụng nhằm đánh giá các vấn đề lý luận, các quy định của pháp luật cũng như thực tiễn thực thi pháp luật về quảng cáo so sánh. Phương pháp tổng hợp được sử dụng để đánh giá, tổng kết những vấn đề đã phân tích, chứng minh từ đó rút ra những kết luận, kiến nghị, giải pháp nhằm đạt được mục tiêu của đề tài. Phương pháp kết hợp lý luận với thực tiễn, phương pháp lô gích để nghiên cứu từng vấn đề trong mối quan hệ chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn, giữa quan điểm, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước với thực tiễn thực thi pháp luật đối với quảng cáo so sánh. 6 Phương pháp so sánh luật học được sử dụng trong quá trình phân tích những luận điểm khoa học của đề tài, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm, những kiến nghị phù hợp với thực tiễn Việt Nam hiện nay. Phương pháp thống kê được áp dụng trong quá trình đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về quảng cáo so sánh. Thông qua các số liệu thực tế về hành vi quảng cáo so sánh để thấy được những hạn chế, vướng mắc trong việc thực thi các quy định của pháp luật về quảng cáo so sánh. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu - Về mặt lý luận: Đề tài sẽ đưa ra những vấn đề pháp lý liên quan đến quảng cáo so sánh theo quy định của pháp luật hiện nay, trên cơ sở đó, học viên đưa ra các đánh giá và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật trong lĩnh vực này. - Về mặt khoa học: Những giải pháp đó như một nguồn bổ sung cho các kiến thức khoa học và thực tiễn cho pháp luật về quảng cáo so sánh, góp phần bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp, lợi ích người tiêu dùng, xây dựng được một môi trường cạnh tranh lành mạnh. - Về mặt thực tiễn: Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong quá trình nghiên cứu, học tập của học sinh, sinh viên chuyên ngành Luật kinh tế. 7. Bố cục của Luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục kèm theo, Danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn gồm 3 chương, cụ thể như sau: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về quảng cáo so sánh Chƣơng 2. Pháp luật Việt Nam về quảng cáo so sánh và thực trạng pháp luật về quảng cáo so sánh Chƣơng 3. Hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về quảng cáo so sánh tại Việt Nam. 7 PHẦN NỘI DUNG Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢNG CÁO SO SÁNH 1.1. Khái quát về quảng cáo Quảng cáo xuất hiện cách đây từ rất lâu, Mỹ là nước đi đầu trong hoạt động quảng cáo trên các sóng điện từ. Có thể nói, quảng cáo là hoạt động kinh tế nhưng cũng đồng thời là sự sáng tạo văn hóa. Theo kết quả khảo sát mới được Ngân hàng ANZ công bố, Việt Nam đứng thứ 8 trong số 10 quốc gia mà người tiêu dùng tin vào quảng cáo nhất, với 60% số người được phỏng vấn trả lời rằng họ tin vào quảng cáo. Luật Cạnh tranh 2004 và ngay cả Luật cạnh tranh 2018 đều không đưa ra định nghĩa “quảng cáo”, do vậy chúng ta chỉ có thể hiểu khái niệm này qua việc vận dụng các quy định trong một số văn bản pháp luật khác. Hiện đang tồn tại hai khái niệm đó là quảng cáo và quảng cáo thương mại, theo quan điểm của tác giả quảng cáo có thể hiểu là hoạt động giới thiệu đến người tiêu dùng các thông tin về sản phẩm như công dụng, chất lượng, giá cả, xuất xứ. nhằm mục đích thuyết phục được người tiêu dùng sử dụng các sản phẩm. 1.2. Quảng cáo so sánh 1.2.1. Sự ra đời của quảng cáo so sánh Hình thức quảng cáo so sánh đã xuất hiện ở Mỹ và nhiều quốc gia Tây Âu cách đây nhiều năm, trước năm 1970, quảng cáo so sánh không được sử dụng thường xuyên vì nó được xem như một câu hỏi nội bộ của các đối thủ cạnh tranh với nhau, và nó được cho rằng nguyên tắc của Luật Cạnh tranh phải đưa ra sự bảo vệ tương xứng. Sự so sánh trong các quảng cáo ngày càng thông dụng hơn, được coi như một thói quen hợp pháp của một nền kinh tế thị trường. 8 Trong bối cảnh kinh tế hiện nay, các doanh nghiệp ngày càng cạnh tranh khốc liệt với nhau nhằm đạt được lợi nhuận nhiều nhất có thể, nên quảng cáo so sánh là một trong những hình thức mang tính cạnh tranh cao để các doanh nghiệp có thể quảng bá cho sản phẩm của mình một cách tốt nhất để mang lại lợi nhuận cao nhất, do đó, quảng cáo so sánh ra đời là một tất yếu trong xu hướng kinh doanh trên thế giới. 1.2.2. Quá trình phát triển của pháp luật quy định về quảng cáo và quảng cáo so sánh tại Việt Nam Cho đến khoảng những năm cuối cùng của thập niên 1990, các hành vi quảng cáo so sánh, gây nhầm lẫn cho khách hàng, quảng cáo không trung thực, sai sự thật, gây thiệt hại đến lợi ích của người khácbắt đầu được điều chỉnh bởi một số quy định của Luật Thương mại năm 1997 (Điều 9 và Điều 192), Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999 (Điều 26), Pháp lệnh Chất lượng hàng hoá năm 2000 (Điều 8), Nghị định 194/CP ngày 31/12/1994 về hoạt động quảng cáo (Điều 6) và đến Pháp lệnh Quảng cáo năm 2001 có quy định nghiêm cấm các hành vi quảng cáo gian dối (được quy định tại khoản 4 Điều 5). Hành vi quảng cáo gian dối cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 168 Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999. Trong các lĩnh vực pháp luật khác, nhiều văn bản pháp luật cũng quy định nghiêm cấm các hành vi quảng cáo sai sự thật, gian dối và nhằm cạnh tranh không lành mạnh như: Luật Thương mại 2005, Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa 2004, Luật Dược 2005, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010, Luật Quảng cáo 2012 1.2.3. Khái niệm quảng cáo so sánh + Khái ni