Ứng dụng quản trị nguồn lực DN của các DN bán lẻ trên TG: Bài học kinh nghiệm & giải pháp cho DN VN trong bối cảnh cạnh tranh & đổi mới mô hình tăng trưởng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN ÁN TIẾN SỸ ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP (ENTERPRISE RESOURCE PLANNING – ERP) CỦA CÁC DOANH NGHIỆP BÁN LẺ TRÊN THẾ GIỚI: BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ GIẢI PHÁP CHO DOANH NGHIỆP VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH CẠNH TRANH VÀ ĐỔI MỚI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG Ngành: Kinh doanh NGUYỄN THỊ HỒNG VÂN Hà Nội - 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN ÁN TIẾN SỸ ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP (ENTERPRISE RESOURCE PLANNING – ERP) CỦA CÁC DOANH NGHIỆP BÁN LẺ TRÊN THẾ GIỚI: BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ GIẢI PHÁP CHO DOANH NGHIỆP VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH CẠNH TRANH VÀ ĐỔI MỚI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG Ngành: Kinh doanh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 9340101 NGUYỄN THỊ HỒNG VÂN Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS Phạm Thị Hồng Yến PGS, TS Nguyễn Văn Thoan Hà Nội - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình khoa học nào khác. Tác giả luận án Nguyễn Thị Hồng Vân ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn PGS, TS Phạm Thị Hồng Yến và PGS, TS Nguyễn Văn Thoan đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, động viên và tạo mọi điều kiện cho tôi để tôi có thể hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Ngoại thương, Ban Chủ nhiệm khoa Quản trị kinh doanh, Khoa Sau đại học, Bộ môn Thương mại điện tử cùng các thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành chương trình học tiến sĩ tại trường. Tôi xin chân thành cảm ơn các chuyên gia đến từ Cục thương mại điện tử và kinh tế số, Hiệp hội Thương mại điện tử, Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam cùng các doanh nghiệp đã hỗ trợ tôi nhiệt tình trong quá trình nghiên cứu, thu thập dữ liệu, điều tra khảo sát, trả lời phỏng vấn, cung cấp thông tin và đưa ra những góp ý, nhận xét rất hữu ích và quý báu để tôi hoàn thiện luận án của mình. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới bố mẹ hai bên gia đình, chồng và các con đã tin tưởng, động viên, khích lệ, tạo động lực để tôi phấn đấu hoàn thành chương trình học. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận án Nguyễn Thị Hồng Vân iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii DANH MỤC THUẬT NGỮ VÀ TỪ VIẾT TẮT .............................................. viii DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ x DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................................ xi 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu ............................................................................................ 3 2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................. 3 2.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam .................................................................... 7 2.3. Khoảng trống nghiên cứu ................................................................................. 9 3. Mục đích và câu hỏi nghiên cứu .......................................................................... 9 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 10 4.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................... 10 4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 11 5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 12 5.1. Phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng ......................................... 12 5.2. Phương pháp thu thập và xử lý số liệu ........................................................... 12 5.3. Quy trình nghiên cứu của luận án ................................................................... 16 6. Đóng góp mới của luận án .................................................................................. 22 7. Kết cấu luận án .................................................................................................... 23 CHƯƠNG 1: QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP VÀ SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP CỦA CÁC DOANH NGHIỆP BÁN LẺ TRONG BỐI CẢNH CẠNH TRANH VÀ ĐỔI MỚI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG ........................................ 24 1.1. Tổng quan về quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP)................................ 24 1.1.1. Khái niệm quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) .................................... 24 1.1.2. Các mô hình quản trị nguồn lực doanh nghiệp ............................................ 25 1.1.3. Lịch sử phát triển của quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) .................. 30 1.1.4. Phân loại phần mềm quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) .................... 30 1.1.5. Các phương pháp triển khai dự án ERP ...................................................... 32 iv 1.1.6. Quy trình ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) trong doanh nghiệp ..................................................................................................................... 33 1.2. Ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) trong các doanh nghiệp bán lẻ......................................................................................................................... 35 1.2.1. Khái niệm và phân loại doanh nghiệp bán lẻ ............................................... 35 1.2.2. Đặc điểm của hệ thống quản trị nguồn lực trong doanh nghiệp bán lẻ ....... 41 1.2.3. Lợi ích và hạn chế của việc ứng dụng ERP trong các doanh nghiệp bán lẻ 42 1.2.4. Điều kiện để triển khai quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) trong các doanh nghiệp bán lẻ ............................................................................................... 44 1.1.5. Đánh giá hiệu quả ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) trong các doanh nghiệp bán lẻ ......................................................................................... 50 1.3. Bối cảnh cạnh tranh và đổi mới mô hình tăng trưởng tại Việt Nam và sự cần thiết của việc ứng dụng ERP trong các doanh nghiệp bán lẻ ...................... 52 1.3.1. Bối cảnh cạnh tranh và đổi mới mô hình tăng trưởng tại Việt Nam ........... 52 1.3.2. Sự cần thiết của việc ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) tại các doanh nghiệp bán lẻ trong bối cảnh cạnh tranh và đổi mới mô hình tăng trưởng ..................................................................................................................... 57 1.4. Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) trong các doanh nghiệp bán lẻ ........................................... 59 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .......................................................................................... 60 CHƯƠNG 2: KINH NGHIỆM ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP (ERP) TẠI CÁC DOANH NGHIỆP BÁN LẺ TRÊN THẾ GIỚI.......................................................................................................................... 61 2.1. Khái quát thực trạng ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) tại các doanh nghiệp bán lẻ trên thế giới .................................................................... 61 2.1.1. Khái quát sự phát triển của các doanh nghiệp tại các thị trường bán lẻ lớn nhất thế giới ........................................................................................................... 61 2.1.2. Khái quát sự phát triển của các kênh bán lẻ hiện đại .................................. 64 2.1.3. Thực trạng các phần mềm quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) cho doanh nghiệp bán lẻ trên thế giới ........................................................................... 66 v 2.2. Kinh nghiệm ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) tại một số doanh nghiệp bán lẻ trên thế giới .......................................................................... 67 2.2.1. Kinh nghiệm của Walmart tại Hoa Kỳ ........................................................ 67 2.2.2. Kinh nghiệm của Amazon tại Hoa Kỳ ......................................................... 70 2.2.3. Kinh nghiệm của Nordstrom tại Hoa Kỳ ..................................................... 72 2.2.4. Kinh nghiệm của Wumart tại Trung Quốc .................................................. 76 2.2.5. Kinh nghiệm của MC Group tại Thái Lan ................................................... 78 2.2.6. Kinh nghiệm thất bại của Target tại Canada ............................................... 81 2.3. Bài học kinh nghiệm ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) của các doanh nghiệp bán lẻ trên thế giới ............................................................. 85 2.3.1. Ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) trong các doanh nghiệp bán lẻ là rất khó khăn và đắt đỏ nhưng có thể thực hiện được và là xu hướng tất yếu .......................................................................................................................... 85 2.3.2. Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) một cách rõ ràng và cụ thể .............................................................. 87 2.3.3. Ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) đòi hỏi quyết tâm cao của ban lãnh đạo doanh nghiệp .............................................................................. 90 2.3.4. Doanh nghiệp bán lẻ cần đầu tư thích đáng cho ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) ......................................................................................... 91 2.3.5. Doanh nghiệp cần đánh giá việc ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) và liên tục nâng cấp theo xu hướng của công nghệ .................................... 92 TÓM TẮT CHƯƠNG 2: ....................................................................................... 93 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP TẠI CÁC DOANH NGHIỆP BÁN LẺ VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH CẠNH TRANH VÀ ĐỔI MỚI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG ...... 94 3.1. Thực trạng doanh nghiệp và thị trường bán lẻ Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh và đổi mới mô hình tăng trưởng ........................................................ 94 3.2. Thực trạng ứng dụng ERP tại các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam ............. 98 3.2.1. Quy mô ứng dụng ERP trong các doanh nghiệp bán lẻ ............................... 98 3.2.2. Các nhà cung cấp giải pháp ERP trong lĩnh vực bán lẻ tại Việt Nam ....... 100 vi 3.2.3. Thực trạng ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) tại một số doanh nghiệp bán lẻ tại Việt Nam ....................................................................... 101 3.2.4. Đánh giá thực trạng ứng dụng ERP tại các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam107 3.3. Mô hình các nhân tố ảnh hưởng tới việc ứng dụng ERP tại các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam ......................................................................................... 110 3.3.1. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu ............................................................. 110 3.3.2. Kết quả phân tích định lượng .................................................................... 113 TÓM TẮT CHƯƠNG 3: ...................................................................................... 122 CHƯƠNG 4: CÁC GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM TĂNG CƯỜNG ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP TẠI CÁC DOANH NGHIỆP BÁN LẺ VIỆT NAM ............................................................................ 123 4.1. Xu hướng ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp tại các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh và đổi mới mô hình tăng trưởng 123 4.1.1. Xu hướng phát triển của các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam .................... 123 4.1.2. Xu hướng phát triển ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) .. 125 4.1.3. Cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh và đổi mới mô hình tăng trưởng ................................................ 127 4.2. Các giải pháp nhằm tăng cường ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP tại các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam ........................................... 131 4.2.1. Xây dựng chiến lược ứng dụng công nghệ thông tin trong doanh nghiệp và đầu tư thích đáng cho ứng dụng ERP .................................................................. 131 4.2.2. Đào tạo nguồn nhân lực triển khai, vận hành và quản lý hệ thống ERP ... 134 4.2.3. Thay đổi quy trình kinh doanh theo hướng hiện đại và đáp ứng chuẩn quốc tế ........................................................................................................................... 135 4.2.4. Chuẩn hóa quy trình ứng dụng ERP .......................................................... 138 4.2.5. Lựa chọn công nghệ phần mềm ERP phù hợp với điều kiện của doanh nghiệp và liên tục nâng cấp theo các xu hướng mới............................................ 140 4.3. Một số kiến nghị ............................................................................................. 141 4.4.1. Đối với các cơ quan quản lý ...................................................................... 141 4.4.2. Đối với các cơ sở đào tạo ........................................................................... 146 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ........................................................................................ 147 vii KẾT LUẬN ............................................................................................................ 148 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 150 PHỤ LỤC 1: CÁC NHÀ CUNG CẤP ERP NĂM 2018 .................................... 160 PHỤ LỤC 2: ĐÁNH GIÁ MỘT SỐ PHẦN MỀM ERP CHO DOANH NGHIỆP BÁN LẺ TẠI VIỆT NAM .................................................................... 161 PHỤ LỤC 3: NGUỒN GỐC THANG ĐO CỦA MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU . 169 PHỤ LỤC 4: PHIẾU PHỎNG VẤN CHUYÊN GIA......................................... 172 PHỤ LỤC 5: PHIẾU ĐIỀU TRA DOANH NGHIỆP LẦN 1 ........................... 174 PHỤ LỤC 6: PHIẾU ĐIỀU TRA DOANH NGHIỆP LẦN 2 ........................... 177 PHỤ LỤC 7: DANH SÁCH CÁC DOANH NGHIỆP BÁN LẺ THAM GIA KHẢO SÁT ............................................................................................................ 180 PHỤ LỤC 8: TỔNG HỢP KẾT QUẢ PHỎNG VẤN CHUYÊN GIA ............ 182 PHỤ LỤC 9: DANH SÁCH CƠ QUAN, ĐƠN VỊ CỦA CÁC CHUYÊN GIA THAM GIA PHỎNG VẤN .................................................................................. 184 viii DANH MỤC THUẬT NGỮ VÀ TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Thuật ngữ Tiếng Anh Giải thích thuật ngữ CNTT Công nghệ thông tin DN Doanh nghiệp DNBL Doanh nghiệp bán lẻ DNKS Doanh nghiệp khởi sự HTTT Hệ thống thông tin HTX Hợp tác xã KD Kinh doanh NCS Nghiên cứu sinh Các thuật ngữ tiếng Anh AI Artificial intelligence Trí tuệ nhân tạo AP Account Payables Kế toán phải trả AR Account Receivalbes Kế toán phải thu B2C Business to consumer Doanh nghiệp và người tiêu dùng Back-end Phần mềm quản lý các hoạt động hỗ trợ BI Business Intelligence Trí tuệ doanh nghiệp Brick and mortar Bán lẻ truyền thống BSC Balance score cards Thẻ điểm cân bằng Click and mortar Bán lẻ truyền thống kết hợp thương mại điện tử Cloud ERP Phần mềm ERP đám mây CRM Customer relationship management Quản trị quan hệ khách hàng CSFs Critical Success Factors Các yếu tố quyết định thành công EBI Electronic Business Index Chỉ số thương mại điện tử EFA Exploratory Factor Analysis Phân tích nhân tố ERP Enterprise Resource Planning Kế hoạch hóa nguồn lực doanh nghiệp/ Quản trị nguồn lực doanh nghiệp Front-end Phần mềm quản lý các hoạt động giao dịch với khách hàng INV Inventory Management Quản lý kho ix JIT Just-in-Time Đúng sản phẩm - với đúng số lượng - tại đúng nơi - vào đúng thời điểm KPI Key Performance Indicator Chỉ số đo lường hiệu quả công việc PO Purchasing Order Quản lý mua hàng Pure click Bán lẻ trực tuyến OM Order Management Quản lý đơn đặt hàng Omni channel retail Bán lẻ đa kênh tích hợp On-premise ERP Phần mềm ERP cài đặt tại doanh nghiệp RFID Radio Frequency Identification Thẻ nhận dạng tần số vô tuyến ROA Return on assets Tỷ số lợi nhuận ròng rên tài sản ROE Return on equity Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu ROE ROI Return on investment Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn đầu tư ROS Return on sale Tỷ số lợi nhuận ròng trên doanh thu SaaS Software-as-a-service Phần mềm được cung cấp như một dịch vụ SAP SAP Công ty phần mềm SAP SCM Supply chain management Quản trị chuỗi cung ứng SFA Sales Force Automation Tự động hoá đội ngũ bán hàng SPSS Statistical Package for the Social Sciences Phần mềm thống kê sử dụng trong nghiên cứu điều tra xã hội học TAM Technology Acceptance Model Mô hình chấp nhận công nghệ TOE Technology–Organization– Environment Công nghệ-Tổ chức-Môi trường USD United States Dollar Đồng đô la Mỹ VSIC Vietnam Standard Industrial Classification Hệ thống ngành kinh tế Việt Nam x DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Thông tin điều tra doanh nghiệp lần 1 ......................................................... 21 Bảng 2: Thông tin điều tra doanh nghiệp lần 2 ......................................................... 21 Bảng 1.1: Mã phân ngành Kinh tế Việt Nam (VSIC) ............................................... 38 Bảng 1.2: Lợi ích của việc ứng dụng ERP trong doanh nghiệp bán lẻ ..................... 43 Bảng 1.3: Các giá trị kinh doanh mà hệ thống ERP đem lại .................................... 43 Bảng 1.4: Khung các nhóm yếu tố thành công chủ chốt CSFs ................................. 47 Bảng 1.5: Đánh giá hiệu quả ứng dụng ERP bằng các chỉ số tài chính .................... 50 Bảng 1.6: Đánh giá hiệu quả ứng dụng ERP bằng các chỉ số phi tài chính .............. 51 Bảng 1.7: Các giai đoạn đổi mới mô hình tăng trưởng tại Việt Nam ....................... 54 Bảng 1.8. Những nội dung chủ yếu của đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam ........................................................................................................................... 56 Bảng 2.1: Top 10 nhà bán lẻ toàn cầu 2016 (đơn vị: triệu USD) ............................. 61 Bảng 2.2: Các phần mềm ERP của các nhà cung cấp hàng đầu thế giới .................. 67 Bảng 2.3: So sánh việc triển khai hệ thống ERP tại Walmart, Amazon và Nordstrom75 Bảng 2.4: Đánh giá việc ứng dụng ERP tại Walmart, Amazon, Nordstrom, Wumart, MC Group, và Target ................................................................................. 84 Bảng 3.1. Kết quả phân tích độ tin cậy Cronbach's Alpha trong SPSS .................. 113 Bảng 3.2: Kết quả phân tích độ tin cậy Cronbach's Alpha trong SPSS đối với từng nhân tố ..................................................................................................................... 114 Bảng 3.3. Kết quả phân tích EFA lần 1 .................................................................. 115 Bảng 3.4. Kết quả phân tích EFA lần 2 .................................................................. 116 Bảng 3.5. Kết quả hồi quy đa biến .......................................................................... 118 Bảng 3.6. Kết quả kiểm định giả thuyết nghiên c