Vai trò của chính quyền địa phương trong tạo lập môi trường để thu hút đầu tư tư nhân - Nghiên cứu tại Long An

i MỤC LỤC CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LUẬN ÁN ................................................................ 1 1.1 Sự cần thiết và ý nghĩa của đề tài nghiên cứu: ...................................................... 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu:............................................................................................. 3 1.3 Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................... 3 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: ........................................................................ 4 1.5 Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................................... 5 1.6 Lược khảo tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước ............................................. 6 1.7. Kết cấu của luận án ............................................................................................ 10 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN ............................................................................ 11 2.1 Các khái niệm cơ bản .......................................................................................... 11 2.1.1 Khái niệm về đầu tư ..................................................................................... 11 2.1.2 Môi trường đầu tư ........................................................................................ 12 2.1.3 Kinh tế tư nhân ............................................................................................ 13 2.1.4 Tiếp thị địa phương ...................................................................................... 13 2.1.5. Năng lực cạnh tranh .................................................................................... 14 2.2. Các nghiên cứu lý thuyết về đầu tư và môi trường đầu tư ................................. 16 2.2.1 Các học thuyết kinh tế có liên quan ............................................................. 16 2.2.2 Lý thuyết OLI .............................................................................................. 19 2.2.3. Lý thuyết quy mô thị trường ....................................................................... 21 2.2.4. Lý thuyết năng lực cạnh tranh .................................................................... 21 2.2.5. Lý thuyết về tiếp thị địa phương và chiến lược phát triển địa phương....... 24 2.2.6. Các nhân tố cơ bản của môi trường đầu tư ................................................. 24 2.3. Phân cấp quản lý Nhà nước trên lĩnh vực kinh tế giữa Chính phủ và chính quyền địa phương ...................................................................................................... 30 2.3.1. Mục tiêu phân cấp: ...................................................................................... 30 2.3.2. Nội dung phân cấp: ..................................................................................... 31 2.4. Vai trò của chính quyền trong việc xây dựng môi trường đầu tư. ..................... 33 ii 2.4.1. Vai trò của chính quyền trong việc phát huy lợi thế địa phương ............... 34 2.4.2. Vai trò của chính quyền địa phương trong việc phát huy các nhân tố sản xuất. ....................................................................................................................... 34 2.4.3. Vai trò của chính quyền địa phương trong việc kích cầu sản xuất. ............ 35 2.5. Tổng hợp các lý thuyết nghiên cứu của luận án: ................................................ 36 2.6. Hướng nghiên cứu của đề tài .............................................................................. 37 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 40 3.1 Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 40 3.1.1 Phương pháp định tính ................................................................................ 40 3.1.2 Phương pháp định lượng .............................................................................. 40 3.2 Thiết kế chọn mẫu ............................................................................................... 46 3.2.1. Thiết kế chọn mẫu đối với nghiên cứu định tính ........................................ 46 3.2.2. Thiết kế chọn mẫu cho nghiên cứu định lượng: ......................................... 48 3.3. Khung phân tích ................................................................................................. 48 3.4. Phương pháp phân tích dữ liệu ........................................................................... 50 3.4.1 Phân tích dữ liệu định tính ........................................................................... 50 3.4.2 Phân tích dữ liệu định lượng: ....................................................................... 50 3.5. Quy trình nghiên cứu:......................................................................................... 53 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRONG VIỆC XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ ĐỂ THU HÚT ĐẦU TƯ TƯ NHÂN ............................................................................ 55 4.1. Kết quả nghiên cứu định tính về môi trường đầu tư và vai trò của chính quyền địa phương trong việc xây dựng môi trường đầu tư: ................................................ 55 4.1.1. Thực trạng xây dựng môi trường đầu tư của chính quyền địa phương ...... 56 4.1.2. Kết quả nghiên cứu định tính về vai trò của chính quyền địa phương trong việc xây dựng môi trường đầu tư. ......................................................................... 64 4.1.3. Đánh giá của nhà đầu tư về môi trường đầu tư của tỉnh Long An.............. 66 4.1.4. Kết quả thực hiện chỉ số năng lực cạnh tranh của tỉnh Long An ................ 81 iii 4.1.5.Một số nhận xét rút ra từ kết quả nghiên cứu đinh tính về môi trường đầu tư và vai trò của chính quyền địa phương trong việc xây dựng môi trường đầu tư ........... 86 4.2. Kết quả nghiên cứu định lượng về xây dựng môi trường đầu tư ....................... 87 4.2.1 Mô tả mẫu khảo sát định lượng ................................................................... 87 4.2.2 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) .............................................................. 92 4.2.3. Kiểm định mô hình nghiên cứu hiệu chỉnh ................................................ 99 4.2.4. Kết luận từ mô hình phân tích định lượng ................................................ 102 4.2.5 Kết luận từ kết quả nghiên cứu định lượng ............................................... 110 4.2.6 Tính phù hợp của kết quả nghiên cứu định lượng so với nghiên cứu định tính ...................................................................................................................... 111 4.3. Đề xuất mô hình thu hút đầu tư tư nhân: ......................................................... 115 4.4. Kết luận: ........................................................................................................... 119 CHƯƠNG 5: ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN VÀ CẢI THIỆN MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ ĐỂ ................... 122 THU HÚT ĐẦU TƯ TƯ NHÂN .......................................................................... 122 5.1 Các lợi thế và bất cập của môi trường đầu tư Long An. ................................... 122 5.1.1. Các lợi thế của môi trường đầu tư Long An ............................................. 124 5.1.2. Các bất cập của môi trường đầu tư Long An ........................................... 123 5.2. Các giải pháp cải thiện môi trường đầu tư để thu hút đầu tư tư nhân: ............. 123 5.2.1 Giải pháp cải thiện cơ sở hạ tầng: .............................................................. 124 5.2.2 Giải pháp khai thác và phát huy lợi thế địa phương .................................. 124 5.2.3 Giải pháp xây dựng môi trường cạnh tranh bình đẳng .............................. 125 5.2.4 Giải pháp về tăng cường tính minh bạch ................................................... 126 5.2.5 Giải pháp về tăng cường tiếp cận đất đai ................................................... 127 5.2.6. Giải pháp cải cách hành chánh ................................................................. 128 5.3. Các giải pháp hỗ trợ ......................................................................................... 129 5.3.1. Giải pháp đào tạo lao động và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ....... 129 5.3.2. Giải pháp về phát triển các dịch vụ hỗ trợ ................................................ 130 5.3.3. Giải pháp về xây dựng môi trường sống: ................................................. 131 iv 5.4. Các khuyến nghị ............................................................................................... 132 5.4.1. Khuyến nghị đối với Chính phủ về giải pháp mở rộng quyền chủ động cho chính quyền địa phương trong việc xây dựng môi trường thu hút đầu tư tư nhân133 5.4.2. Khuyến nghị các giải pháp nâng cao vai trò và tính năng động của chính quyền địa phương trong xây dựng môi trường thu hút đầu tư tư nhân ............... 134 5.4.3. Hoàn thiện thiết chế pháp lý, cơ chế chính sách thu hút đầu tư tư nhân .. 136 CHƯƠNG 6: KẾT LUẬN ................................................................................... 137 6.1. Khái lược nội dung nghiên cứu ........................................................................ 137 6.2. Những đóng góp mới của luận án: ................................................................... 138 6.3. Những hạn chế của luận án .............................................................................. 139 6.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo ............................................................................. 140 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................i I. Tài liệu tham khảo tiếng Việt ....................................................................................i II. Tài liệu tham khảo tiếng Anh ................................................................................. v III. Danh mục các bảng phỏng vấn sâu: .....................................................................ix v DANH MỤC BẢNG - HÌNH Bảng 2.1: Bảng tổng hợp các căn cứ khoa học xây dựng các thang đo của mô hình định lượng ................................................................................................................. 38 Bảng 3. 1: Thang đo Cơ sở hạ tầng ........................................................................... 41 Bảng 3. 2: Thang đo Dịch vụ hỗ trợ .......................................................................... 42 Bảng 3. 3: Thang đo Tiếp cận đất đai ....................................................................... 43 Bảng 3. 4: Thang đo Tính minh bạch ........................................................................ 43 Bảng 3. 5: Thang đo Thiết chế pháp lý ..................................................................... 44 Bảng 3. 6: Thang đo Đào tạo lao động ..................................................................... 44 Bảng 3. 7: Thang đo Môi trường sống ...................................................................... 45 Bảng 3. 8: Thang đo mức độ thỏa mãn của nhà đầu tư ............................................. 46 Bảng 3. 9: Bảng phân phối loại hình doanh nghiệp khảo sát .................................... 47 Bảng 4. 1: Kết quả phỏng vấn sâu doanh nghiệp về cơ sở hạ tầng và tiếp cận đất đai66Error! Bookmark not defined. Bảng 4. 2: Kết quả phỏng vấn sâu doanh nghiệp về tính minh bạch, giảm chi phí thời gian và chi phí không chính thức ....................................................................... 70 Bảng 4. 3: Kết quả phỏng vấn sâu doanh nghiệp về tính năng động của lãnh đạo ... 71 Bảng 4. 4: Kết quả phỏng vấn sâu doanh nghiệp về môi trường cạnh tranh bình đẳng ........................................................................................................................... 73 Bảng 4. 5: Kết quả phỏng vấn sâu doanh nghiệp về dịch vụ hỗ trợ ......................... 74 Bảng 4. 6: Kết quả phỏng vấn sâu doanh nghiệp về đào tạo lao động ..................... 79 Bảng 4. 7: Kết quả phỏng vấn sâu doanh nghiệp về môi trường sống ..................... 81 Bảng 4. 8: Bảng mô tả các đối tượng được phỏng vấn ............................................. 88 Bảng 4. 9: Thống kê mức độ đồng ý của doanh nghiệp ............................................ 90 Bảng 4. 10: Bảng phân tích nhân tố khám phá ......................................................... 93 Bảng 4. 11: Kiểm định KMO và Bartlet và Tổng phương sai trích của mô hình phân tích nhân tố khám phá ............................................................................................... 97 vi Bảng 4. 12: Bảng các chỉ số tổng hợp mô hình hồi quy ......................................... 100 Bảng 4. 13: Bảng kiểm định ANOVA mô hình hồi quy kiểm định mô hình nghiên cứu ........................................................................................................................... 100 Bảng 4. 14: Kiểm định mô hình nghiên cứu giả thuyết .......................................... 102 Bảng 4. 15: Bảng kết luận giả thuyết của mô hình ................................................. 103 Bảng 4. 16: Thống kê mô tả các nhân tố được hình thành ...................................... 104 Bảng 4. 17: Kiểm định thái độ của doanh nghiệp đối với các nhân tố được hình thành ........................................................................................................................ 105 Bảng 4. 18: Thống kê mô tả cho các nhân tố được hình thành ............................... 106 Bảng 4. 19: Kiểm định trung bình sự thỏa mãn của nhà đầu tư theo các nhóm đối tượng khác nhau ...................................................................................................... 107 Bảng 4. 20: Tính phù hợp của kết quả nghiên cứu định lượng so với nghiên cứu định tính đối với nhân tố Thiết chế pháp lý ............................................................ 111 Bảng 4. 21: Tính phù hợp của kết quả nghiên cứu định lượng so với nghiên cứu định tính đối với nhân tố Thủ tục Hải quan ............................................................ 112 Bảng 4. 22: Tính phù hợp của kết quả nghiên cứu định lượng so với nghiên cứu định tính đối với nhân tố Cơ sở hạ tầng .................................................................. 113 Bảng 4. 23: Tính phù hợp của kết quả nghiên cứu định lượng so với nghiên cứu định tính đối với nhân tố Lao động ......................................................................... 114 Bảng 4. 24: Tính phù hợp của kết quả nghiên cứu định lượng so với nghiên cứu định tính đối với nhân tố Văn hóa xã hội ................................................................ 115 Bảng Chỉ số và xếp hạng mức độ đánh giá của Doanh nghiệp đối với các chỉ số thành phần cạnh tranh của Long An 2015................................................................ 86 vii DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Năng lực cạnh tranh cấp độ địa phương của Michael Porter (Michael porter 1990, 1998, 2008) ........................................................................................... 19 Hình 2. 2: Mô hình khái niệm năng lực cạnh tranh của Geoffrey I. Crouch (2003) 21 Hình 2.3: Mô hình năng lực cạnh tranh của Michael Porter dưới sự mở rộng của Dunning (2003) ......................................................................................................... 23 Hình 2.4: Mô hình các nhân tố tác động đến sự thỏa mãn của nhà đầu tư ............... 39 Hình 3. 1: Quy trình nghiên cứu ............................................................................... 53 Hình 4. 1: Kết quả khảo sát chỉ số năng lực cạnh tranh của Long An giai đoạn 2007- 2015 (nguồn VCCI Việt Nam) .................................................................................. 82 Hình 4. 2: Năng lực cạnh tranh của Long An so với các tỉnh trong vùng ĐBSCL năm 2015 (nguồn VCCI Việt Nam) .......................................................................... 83 Hình 4. 3: Năng lực cạnh tranh của Long An so với các tỉnh trong vùng KTTĐPN năm 2015 (nguồn VCCI Việt Nam). ........................................................................ 84 Hình 4. 4: Năng lực cạnh tranh của Long An so với các tỉnh giáp ranh với TP.HCM năm 2015 (nguồn VCCI Việt Nam). ......................................................................... 84 Hình 4. 5: Xu hướng đánh giá của các doanh nghiệp đối với từng chỉ tiêu cạnh tranh giai đoạn 2007-2015 (Nguồn Khảo sát chỉ số PCI của VCCI Việt Nam) ................ 85 Hình 4. 6: Mức độ đồng ý của doanh nghiệp ............................................................ 91 Hình 4. 7: Mô hình nghiên cứu hiệu chỉnh ............................................................... 99 Hình 4. 8: Đồ thị phân phối chuẩn của sự thỏa mãn ............................................... 101 Hình 4. 9: Đồ thị phương sai của sai số mô hình .................................................... 101 Hình 4.10: Mô hình vai trò của chính quyền trong xây dựng môi trường đầu tư nhằm thu hút đầu tư khu vực tư nhân theo đề xuất của tác giả ............................... 116 viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT AEC Asean Economic Community (Cộng đồng Kinh Tế Asean) ASEAN Association of Southeast Asian Nations (Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á) BOT Built-Operation-Transfer (Xây dựng-Vận hành-Chuyển giao) BQLKKT Ban Quản lý Khu Kinh tế BT Built-Transfer (Xây dựng-Chuyển giao) BTO Built-Transfer-Operation (Xây dựng-Chuyển giao-Vận hành) CCN Cụm công nghiệp PCI Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh DN Doanh nghiệp DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa Đảng CSVN Đảng Cộng sản Việt Nam ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long ĐT Đường tỉnh FDI Foreign development investment (Đầu tư trực tiếp nước ngoài) GDĐT, Giáo dục Đào tạo GDP Gross Domestic Product GTVT Giao thông vận tải ITPC Trung tâm Thương mại và Xúc tiến Đầu tư KCN Khu công nghiệp KTTĐPN Kinh tế trọng điểm phía Nam KTTN Kinh tế tư nhân KH&ĐT Kế hoạch và Đầu tư LĐ,TB-XH Lao động, Thương binh và Xã hội QL Quốc lộ SME Small and Medium Enterprise (Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa) SWOT Strengths,Weaknessess,Opportunities,Threats (Điểm mạnh,Điểm ix yếu,Cơ hội và Thách thức) SXKD, Sản xuất kinh doanh TNDN Thu nhập doanh nghiệp TP HCM Thành phố Hồ Chí Minh TPP Trans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement (Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương) TW Trung ương UBND Ủy Ban Nhân Dân USAID United States Agency for International Development (Cơ quan Phát triển Quốc tế của Hoa Kỳ VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VIF Variance Inflation Factor (Nhân tử phóng đại phương sai) VNCI Dự án nâng cao năng lực cạnh tranh Việt Nam WTO World Trade Organization (Tổ chức Thương mại Thế giới) NLCT Năng lực cạnh tranh x 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LUẬN ÁN 1.1. Sự cần thiết và ý nghĩa của đề tài nghiên cứu:: Trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam, kinh tế tư nhân ngày càng giữ vai trò quan trọng và tạo động lực mạnh mẽ cho quá trình tăng trưởng và phát triển kinh tế của cả nước. Hiện nay kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 40% GDP và thu hút khoảng 85% lực lượng lao động của nền kinh tế. Kinh tế tư nhân góp phần quan trọng trong việc huy động các nguồn lực xã hội cho tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng thu ngân sách Nhà nước, tạo việc làm cho người lao động, góp phần nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội. Do vậy, việc xây dựng môi trường để thu hút đầu tư tư nhân trong và ngoài nước sẽ đóng góp đáng kể vào tiến trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Phát triển và thu hú