Xây dựng các phiếu học tập để hệ thống hóa các kiến thức phần tiến hóa

Nhằm đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng trong giáo dục đặc biệt là trong giáo dục trí dục trong học sinh đó là nhiệm vụ hàng đầu của mỗi thầy, cô giáo. Do đặc thù của từng bộ môn học, với từng phần kiến thức ở mỗi bậc học, cấp học thì yêu cầu về lượng kiến thức là khác nhau và luôn theo xu hướng theo hình xoáy ốc, tức là càng lên các lớp cao hơn thì kiến thức sẽ được nâng cao theo trình độ của học sinh. Là giáo viên bản thân tôi đã giảng dạy rất nhiều năm trong chương trình sinh học 12, tôi nhận thấy phần “tiến hóa” là một trong những phần khó và khá trừu tượng đối với học sinh, nên phần đa học sinh vẫn gặp rất nhiều khó khăn trong việc học tập phần này. Để đáp ứng yêu cầu đó tôi cũng mạnh dạn đưa ra một vài kinh nghiệm nhỏ của mình để giới thiệu đến các quý thầy, cô là những người trực tiếp giảng dạy bộ môn Sinh Học đặc biệt là phần tiến hóa nhằm nâng cao hiệu quả học tập của học sinh, đó là “xây dựng các phiếu học tập để hệ thống hóa các kiến thức”. Tuy phương pháp này thường hay sử dụng trong quá trình giảng dạy của giáo viên, nhưng ta có thể sử dụng phương pháp này trong việc ôn tập và hệ thống hóa các kiến thức cũng rất hiệu quả, tất nhiên là hiệu quả cũng còn phụ thuộc rất nhiều trong quá trình xây dựng phiếu học tập để làm sao thể hiện các yêu cầu kiến thức trọng tâm mà học sinh cần nắm. Vì vậy tôi có ý tưởng “Xây dựng các phiếu học tập để hệ thống hóa các kiến thức phần tiến hóa” cũng nhằm mục đích giúp học sinh học tập tốt hơn, đồng thời giới thiệu đến đồng nghiệp để các đồng nghiệp tham khảo để trong quá trình giảng dạy của mình có thể linh hoạt vận dụng. Tuy đó mới là ý tưởng còn hiệu quả phụ thuộc rất nhiều vào các quý thầy, cô. Tôi rất mong được sự góp ý chân thành từ quý thầy cô để bản thân tôi được hoàn thiện hơn và cùng đồng nhiệp trao đổi kinh nghiệm trong giảng dạy. Đó là lý do tôi chọn đề tài này.

doc24 trang | Chia sẻ: lvbuiluyen | Lượt xem: 5390 | Lượt tải: 2download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Xây dựng các phiếu học tập để hệ thống hóa các kiến thức phần tiến hóa, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
MỤC LỤC Trang PHẦN MỞ ĐẦU I.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Nhằm đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng trong giáo dục đặc biệt là trong giáo dục trí dục trong học sinh đó là nhiệm vụ hàng đầu của mỗi thầy, cô giáo. Do đặc thù của từng bộ môn học, với từng phần kiến thức ở mỗi bậc học, cấp học thì yêu cầu về lượng kiến thức là khác nhau và luôn theo xu hướng theo hình xoáy ốc, tức là càng lên các lớp cao hơn thì kiến thức sẽ được nâng cao theo trình độ của học sinh. Là giáo viên bản thân tôi đã giảng dạy rất nhiều năm trong chương trình sinh học 12, tôi nhận thấy phần “tiến hóa” là một trong những phần khó và khá trừu tượng đối với học sinh, nên phần đa học sinh vẫn gặp rất nhiều khó khăn trong việc học tập phần này. Để đáp ứng yêu cầu đó tôi cũng mạnh dạn đưa ra một vài kinh nghiệm nhỏ của mình để giới thiệu đến các quý thầy, cô là những người trực tiếp giảng dạy bộ môn Sinh Học đặc biệt là phần tiến hóa nhằm nâng cao hiệu quả học tập của học sinh, đó là “xây dựng các phiếu học tập để hệ thống hóa các kiến thức”. Tuy phương pháp này thường hay sử dụng trong quá trình giảng dạy của giáo viên, nhưng ta có thể sử dụng phương pháp này trong việc ôn tập và hệ thống hóa các kiến thức cũng rất hiệu quả, tất nhiên là hiệu quả cũng còn phụ thuộc rất nhiều trong quá trình xây dựng phiếu học tập để làm sao thể hiện các yêu cầu kiến thức trọng tâm mà học sinh cần nắm. Vì vậy tôi có ý tưởng “Xây dựng các phiếu học tập để hệ thống hóa các kiến thức phần tiến hóa” cũng nhằm mục đích giúp học sinh học tập tốt hơn, đồng thời giới thiệu đến đồng nghiệp để các đồng nghiệp tham khảo để trong quá trình giảng dạy của mình có thể linh hoạt vận dụng. Tuy đó mới là ý tưởng còn hiệu quả phụ thuộc rất nhiều vào các quý thầy, cô. Tôi rất mong được sự góp ý chân thành từ quý thầy cô để bản thân tôi được hoàn thiện hơn và cùng đồng nhiệp trao đổi kinh nghiệm trong giảng dạy. Đó là lý do tôi chọn đề tài này. II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI: 1.Mục Đích Nghiên Cứu: Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm giới thiệu đến các em học sinh đặc biệt là học sinh 12 về phương pháp học tập phần tiến hóa để làm sao đạt được hiệu quả cao thông qua việc sử dụng các phiếu học tập để hệ thống hóa các kiến thức. Từ đó học sinh có thể vận dụng phương pháp này cho việc học tập một số môn học khác trong quá trình học tập của bản thân. 2.Nhiệm Vụ Nghiên Cứu: Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài là tập trung nghiên cứu phần tiến hóa lớp 12 – cơ bản để từ đó lên kế hoạch xây dựng các phiếu học tập phù hợp với từng nội dung kiến thức nhằm củng cố ôn tập cho học sinh hoặc giao nhiệm vụ để học sinh về nhà hoàn thiện các nội dung đã được học ở lớp. III.ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU: Đối với phần tiến hóa trong chương trình sinh học 12 tập trung nghiên cứu về các vấn đề cơ bản như. + Nghiên cứu về nguyên nhân và cơ chế tiến hóa + Nghiên cứu về nguồn gốc sự phát sinh và phát triển của sự sống + Nghiên cứu về nguồn gốc phát sinh loài người. Vì vậy đề tài tôi giới thiệu cũng tập trung về các vấn đề cơ bản của phần tiến hóa trong chương trình sinh học 12 – cơ bản IV. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU: Trong chương trình sinh học ở bậc tung học phổ thông có rất kiều kiến thức với rất nhiều phần khác nhau từ sinh học tế bào, sinh học vi sinh vật, sinh học cơ thể, di tuyền và biến dị, nguyên nhân và cơ chế tiến hóa, sinh thái học. Đề tài mà tôi giới thiệu gói gọn trong phần tiến hóa ở chương trình sinh học 12 – Cơ bản. V.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: Trong quá trình giảng dạy của bản thân về chương trình phần tiến hóa tôi cũng đã vận dụng rất nhiều các phương pháp để khai thác và truyền đạt kiến thức đến học sinh nhằm đạt kết quả cao nhất. Vì thế mà tôi đã vận dụng rất nhiều các phương phap như giảng giải – phân tích, thuyết trình theo vấn đề, phát phiếu học tập, cho các câu hỏi định hướng trước để học sinh nghiên cứu trước, học sinh đọc sách giáo khoa để khái quát hóa thành tri thức ….Trên cơ sở đó mà đề tài tôi thực hiện đã vận dụng một cách linh hoạt các phương pháp để xây dựng nên các mẫu phiếu học tập nhằm định hướng, ôn tập củng cố lại kiến thức các bài học của phần tiến hóa sao cho nội dung được liên tục, logic đồng thời cũng cô đọng được kiến thức cơ bản và trọng tâm để học sinh dễ nắm bắt, phân biệt, giải thích cơ chế……………………………………………………………………………. PHẦN NỘI DUNG I.CỞ SỞ LÍ LUẬN: Trong dạy học sinh học, giáo viên có thể sử dụng phiếu học tập để củng cố, hoàn thiện kiến thực, kĩ năng cho học sinh. Đây là một trong những biện pháp củng cố bài học mang lại hiệu quả cao. Bởi vì củng cố bài bằng phiếu học tập đòi hỏi học sinh phải hoạt động, nhằm khắc phục tình trạng một số học sinh không tập trung vào cuối tiết học, mỗi chương hoặc mỗi phần kiến thức của chương trình sinh học. Hơn nữa phiếu học tập giáo viên có thể cùng một lúc củng cố được nhiều nội dung và đánh giá được mức độ tiếp thu kiến thức bài học của học sinh một cách nhanh chóng và chính xác. II.THỰC TRẠNG: 1.Thuận Lợi – khó khăn: Thuận lợi của đề tài mà tôi nghiên cứu là phần tiến hóa trong chương trình sinh học 12 – cơ bản chỉ tập trung nghiên cứu về lí luận tiến hóa, nguyên nhân và cơ chế tiến hóa …Toàn bộ hệ thống kiến thức của đề tài chủ yếu là về lí thuyết nên sử dụng phiếu học tập để củng cố và hệ thống hóa kiến thức cho học sinh sẽ rất thuận lợi để giúp học sinh dễ dàng hệ thống hóa kiến thức và nắm các kiến thức cơ bản của các nội dung đã học. Tuy nhiên cũng gặp những khó nhăn nhất định, đó là việc thiết kế và xây dựng các phiếu học tập cho phù hợp với từng nội dung kiến thức của bài học, của chương là không đơn giản đối với giáo viên trong quá trình giảng dạy cũng như sử dụng phiếu học tập để ôn tập hoặc hệ thống hóa kiến thức của bài học. 2.Thành công – hạn chế: Trong quá trình giảng dạy tôi đã áp dụng phương pháp sử dụng phiếu học tập để củng cố sau mỗi bài học hoặc sau mỗi chương đã mang lại những thành công nhất định đối với việc tiếp thu và học tập kiến thức của học sinh, bởi lẽ các phiếu học tập sử dụng để hệ thống hóa toàn bộ kiến thức phần tiến hóa là không nhiều mà có thể thể hiện phần lớn các kiến thức cơ bản của toàn bộ chương trình học mà học sinh cần lĩnh hội. Tuy nhiên cũng còn một số hạn chế nhất định mà trong quá trình áp dụng tôi đã nhận thấy đó là khi sử dụng phiếu học tập để hệ thống hóa kiến thức thì phần đa tự bản thân mỗi học sinh tự giải quyết các yêu cầu của phiếu học tập là không đơn giản bởi yêu cầu của kiến thức là đòi hỏi học sinh có sự tổng hợp, phân tích, so sánh, khái quát hóa các kiến thức. Muốn thực hiện được điều này cần phải có sự hoạt động theo nhóm học sinh để có thể thảo luận và hỗ trợ cho nhau, trong khi đó việc áp dụng trên lớp cũng rất khó khăn vì có thể một số học sinh sẽ dựa dẫm lẫn nhau và không chịu động não và cùng giải quyết vấn đề. Còn giao nhiệm vụ về nhà thì học sinh rất khó có thể tập hợp lại để học theo nhóm…. Đó là một số hạn chế cơ bản mà trong quá trình áp dụng tôi đã nhận thấy. 3.Mặt mạnh – mặt yếu: Trong quá trình vận dụng tôi cũng nhận thấy rằng việc sử dụng phiếu học tập để củng cố nội dung kiến thức sau mỗi bài học và mỗi chương đã mang lại hiệu quả khá cao, đó là phần đa học sinh đã tập trung vào việc giải quyết công việc được giao, đồng thời sử dụng phiếu học tập giáo viên có thể cùng một lúc củng cố được nhiều nội dung và đánh giá được mức độ tiếp thu kiến thức bài học của học sinh một cách nhanh chóng và chính xác. Đó là mặt mạnh của phiếu học tập, bên cạnh đó thì việc áp dụng trong tất cả các tiết học là không đơn giản hoặc giao nhiệm vụ về nhà cho học sinh thì nhiều học sinh sẽ không đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ và có thể mượn của các bạn để chép lẫn nhau thì sẽ không mang lại hiệu quả trong quá trình tiếp thu kiến thức của học sinh. 4.Các nguyên nhân, các yếu tố tác động: Trong quá trình thực hiện đề tài của mình tôi nhận thấy có các yếu tố có thể tác động đến quá trình thực hiện việc áp dụng phiếu học tập trong các tiết dạy học hoặc sử dụng phiếu học tập để củng cố ôn tập kiến thức đó là. Việc xây dựng phiếu học tập cho phù hợp với từng nội dung, kiến thức ở từng bài, mối liên hệ giữa các bài là không đơn giản. Việc áp dụng phiếu học tập trong quá trình giảng dạy ở tất cả các tiết học cũng không đơn giản vì kiến thức phần tiến hóa khá trừu tượng, để học sinh giải quyết được các công việc được giao trong các phiếu học tập và hoàn thành trong tiết học là không dễ Việc hoạt động theo nhóm để giải quyết vấn đề của học sinh nếu giáo viên không bao quát lớp có thể dẫn đến lớp sẽ rất ồn ào, đồng thời có một số học sinh dựa dẫm nhau nên thụ động và không hoạt động. Việc giao nhiệm vụ về nhà thì học sinh tập hợp lại để học theo nhóm là không dễ nên dẫn đến tình trạng nhiều học sinh sẽ không hoạt động và mượn của các bạn khác về để chép lại…. III. GIẢI PHÁP, BIỆN PHÁP: 1.Mục tiêu của giải pháp, biện pháp: Trên cở sở các yếu tố tác động mà tôi đã phân tích ở trên thì vấn đề đặt ra là làm thế nào để thực hiện được và thực hiện như thế nào để đem lại hiệu quả cao hơn trong quá trình giảng dạy của giáo viên trong việc sử dụng phiếu học tập. Vậy đề tài tôi giới thiệu là cách xây dựng phiếu học tập để giảng dạy cũng như ôn tập, củng cố bài học phần tiến hóa. Đây cũng là một vấn đề rất quan trọng vì phiếu học tập được thiết kế như thế nào cho hiệu quả tương ứng với nội dung các bài học cũng như thể hiện được các mối quan hệ kiến thức giữa các bài học mà yêu cầu học sinh cần phải nắm được. 2.Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp: 2.1.Phân tích các ví dụ cụ thể trong việc xây dựng phiếu học tập. Ví dụ 1: Phân biệt các bằng chứng tiến hóa. Chúng ta có thể xây dựng theo mẫu sau(Phiếu học tập số 1) Vấn đề phân biệt Bằng chứng giải phẫu so sánh Bằng chứng phôi sinh học Bằng chứng địa lí sinh vật học Bằng chứng tế bào – sinh học phân tử Nội dung cơ bản Ví dụ minh họa Ví dụ 2: Phân biệt cơ quan tương đồng, cơ quan tương tự, cơ quan thoái hóa (Phiếu học tập số 2) Vấn đề phân biệt Cơ quan tương đồng Cơ quan tương tự Cơ quan thoái hóa Khái niệm Ví dụ minh họa Ý nghĩa Ví dụ 3: Phân biệt chọn lọc tự nhiên và chọn lọc nhân tạo theo quan niệm của ĐacUyn (Phiếu học tập số 3) Vấn đề phân biệt Chọn lọc nhân tạo Chọn lọc tự nhiên Nguyên liệu của chọn lọc Nội dung của chọn lọc Động lực của chọn lọc Kết quả của chọn lọc Vai trò của chọn lọc Ví dụ 4: Phân biệt giữa tiến hóa lớn và tiến hóa nhỏ (Phiếu học tập số 4) Vấn đề phân biệt Tiến hóa nhỏ Tiến hóa lớn Nội dung Quy mô, thời gian Phương pháp nghiên cứu Ví dụ 5: Vai trò của các nhân tố tiến hóa trong tiến hóa nhỏ(Phiếu học tập số 5) Các nhân tố tiến hoá Vai trò trong tiến hoá Đột biến Giao phối không ngẫu nhiên Chọn lọc tự nhiên Di nhập gen Các yếu tố ngẫu nhiên Ví dụ 6: So sánh quan niệm của Đacuyn và quan niệm hiện đại về chọn lọc tự nhiên (Phiếu học tập số 6) Vấn đề phân biệt Quan niệm của Đacuyn Quan niệm hiện đại Nguyên liệu của CLTN Đơn vị tác động của CLTN Thực chất tác dụng của CLTN Kết quả của CLTN Vai trò của CLTN Ví dụ 7: So sánh thuyết tiến hóa ĐacUyn và thuyết tiến hóa hiện đại (Phiếu học tập số7) Vấn đề phân biệt Thuyết Đacuyn Thuyết hiện đại Các nhân tố tiến hóa Hình thành đặc điểm thích nghi Hình thành loài mới Chiều hướng tiến hóa Ví dụ 8: Phân biệt các cơ chế cách li giữa các loài (Phiếu học tập số 8) Mức độ cách li Các kiểu cách li Đặc điểm Ví dụ Cách li trước hợp tử Cách li nơi ở Cách li tập tính Cách li thời gian Cách li cơ học Giao tử bị chết Cách li sau hợp tử Hợp tử bị chết Con lai giảm khả năng sống Con lai sống được nhưng không có khả năn sinh sản Ví dụ 9:Phân biệt các cơ chế hình thành loài cùng khu vực địa lí(Phiếu học tập số 9) Vấn đề phân biệt Cách li tập tính Cách li sinh thái Lai xa – Đa bội hóa Nguyên nhân cách li Cơ chế hình thành loài mới Đặc điểm Ví dụ Ví dụ 10: Các đặc điểm cơ bản trong quá trình phát sinh sự sống (Phiếu học tập số 10) Vấn đề phân biệt TH hóa học TH tiền sinh học Tiến hóa sinh học Khái niệm Nhân tố tác động Đặc điểm cơ bản Kết quả Ví dụ 11: Sự phát triển của sinh giới qua các đại địa chất (Phiếu học tập số 11) Đại Kỷ Thời gian Điều kiện môi trường Đặc điểm của sinh vật Thái Cổ Nguyên Sinh Cổ Sinh Cambri Xilua Đề vôn Than đá Pecmi Trung Sinh Tam điệp Jura Phấn trắng Tân Sinh Thứ ba Thứ tư Ví dụ 12: Đặc điểm phân biệt giữa vượn người ngày nay và người (Phiếu học tập số 12) Vấn đề phân biệt Vượn người ngày nay Người Dáng đứng Cột sống lồng ngực Xương chậu Chi (tay, chân) Thức ăn Bộ răng, xương hàm, góc quai hàm Não,vỏ não, thể tích hộp sọ Tín hiệu trao đổi Kết luận Ví dụ 13: Các dạng vượn người hóa thạch (Phiếu học tập số 13) Dạng người Đặc điểm cấu tạo Lối sống Vượn người Đriôpitec Vượn người Ổtalôpitec Người cổ Homo habilis Người cổ Homo erectus Người hiện đại Homo sapiens 2.2. Hướng dẫn đáp án các phiếu học tập: 1.Đáp án phiếu học tập số 1: Vấn đề phân biệt Bằng chứng giải phẫu so sánh Bằng chứng phôi sinh học Bằng chứng địa lí sinh vật học Bằng chứng tế bào – sinh học phân tử Nội dung cơ bản - Cơ quan tương đồng: là những cơ quan tương ứng trên cơ thể có cùng nguồn gốc từ 1 cơ quan ở loài tổ tiên, ở các loài khác nhau có thể thực hiện những chức năng khác nhau. - Cơ quan tương tự: là những cơ quan thực hiện các chức năng như nhau ở các loài khác nhau nhưng không được bắt nguồn từ một nguồn gốc chung. - Cơ quan thoái hóa: là cơ quan tương đồng vì chúng được bắt nguồn từ 1 cơ quan ở 1 loài tổ tiên nhưng nay không còn chức năng hoặc chức năng bị tiêu giảm. Nghiên cứu quá trình phát triển phôi của nhiều động vật có xương sống đã nhận thấy các loài có các đặc điểm ở giai đoạn trưởng thành rất khác nhau lại có các giai đoạn phát triển phôi rất giống nhau Đacuyn là người đầu tiên nhận ra rằng: - Điều kiện địa lí gần nhau các loài thường có nhiều điểm giống nhau hơn (so với điều kiện địa lí xa nhau) . Sự gần gũi về địa lí giúp các loài dễ phát tán con cháu của mình. - Điều kiện địa lí xa nhau nhưng khí hậu,... giống nhau tạo các loài SV giống nhau về đặc điểm thích nghi nhưng khác nhau về nguồn gốc - Những loài có quan hệ họ hàng càng gần thì trình tự các axit amin hay trình tự Nu có xu hướng giống nhau và ngược lại - Mọi cơ thể sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào. Các tế bào đều có thành phần hóa học và nhiều đặc điểm cấu trúc giống nhau Ví dụ minh họa -Tuyến nọc độc của rắn với truyến nước bọt của các ĐV khác - Cánh sâu bọ và cánh dơi, mang cá và mang tôm…. Quá trình phát triển phôi của nhiều ĐV và con người đều trải qua giai đoạn khe mang, tim phôi lúc đầu 2 ngăn sau 4 ngăn, có đuôi…. Sự sai khác về các axitamin trong chuỗi hemoglobin giữa người và tinh tinh là không…. 2.Đáp án phiếu học tập số 2: Vấn đề phân biệt Cơ quan tương đồng Cơ quan tương tự Cơ quan thoái hóa Khái niệm Là những cơ quan tương ứng trên cơ thể có cùng nguồn gốc từ 1 cơ quan ở loài tổ tiên, ở các loài khác nhau có thể thực hiện những chức năng khác nhau. - Là những cơ quan thực hiện các chức năng như nhau ở các loài khác nhau nhưng không được bắt nguồn từ một nguồn gốc chung. -Là cơ quan tương đồng vì chúng được bắt nguồn từ 1 cơ quan ở 1 loài tổ tiên nhưng nay không còn chức năng hoặc chức năng bị tiêu giảm. Ví dụ minh họa + Tuyến nọc độc của rắn với truyến nước bọt của các ĐV khác + Vòi vút của bướm, với đôi hàm dưới của các sâu bọ khác + Gai xương rồng và tua cuốn của đậu Halan là biến dạng của lá….. + Cánh sâu bọ và cánh dơi, mang cá và mang tôm, chân chuột chũi và chân dế chũi, gai hoàng liên(biến dị lá) và gai hoa hồng(biến dị biểu bì thân)….. + Xương cùng, ruột thừa, răng khôn... được xem là cơ quan thoái hoá + Ở loài trăn 2 bên lỗ huyệt còn 2 mấu xương hính vuốt nối với xương chậu + Trong hoa đu đủ đực có 10 nhị, ở giữa vẫn còn di tích của nhụy…. Ý nghĩa Cơ quan tương đồng phản ánh sự tiến hóa đồng quy. Cơ quan tương tự phản ánh sự tiến hóa phân li. Cơ quan thoái hóa chứng tỏ nguồn gốc động vật của loài người 3.Đáp án phiếu học tập số 3: Vấn đề phân biệt Chọn lọc nhân tạo Chọn lọc tự nhiên Nguyên liệu của chọn lọc Tính biến dị và di truyền của sinh vật. Tính biến dị và di truyền của sinh vật. Nội dung của chọn lọc Đào thải các biến dị bất lợi, tích luỹ các biến dị có lợi phù hợp với mục tiêu của con người. Đào thải các biến dị bất lợi, tích luỹ các biến dị có lợi cho sinh vật. Động lực của chọn lọc Nhu cầu về kinh tế và thị hiếu của con người. Đấu tranh sinh tồn của sinh vật. Kết quả của chọn lọc Vật nuôi, cây trồng phát triển theo hướng có lợi cho con người. Phân hóa khả năng sống sót và sinh sản của các cá thể trong quần thể. Vai trò của chọn lọc - Nhân tố chính quy định chiều hướng và tốc độ biến đổi của các giống vật nuôi, cây trồng. - Giải thích vì sao mỗi giống vật nuôi, cây trồng đều thích nghi cao độ với nhu cầu xác định của con người. Nhân tố chính quy định chiều hướng, tốc độ biến đổi của sinh vật, trên quy mô rộng lớn và lịch sử lâu dài, tạo ra sự phân li tính trạng, dẫn tới hình thành niều loài mới qua nhiều dạng trung gian từ một loài ban đầu. 4.Đáp án phiếu học tập số 4: Vấn đề phân biệt Tiến hóa nhỏ Tiến hóa lớn Nội dung Là quá trình biến đổi thành phần kiểu gen của quần thể gốc đưa đến hình thành loài mới. Là quá trình hình thành các đơn vị trên loài như: chi, họ, bộ, lớp, ngành. Quy mô, thời gian Phạm vi phân bố tương đối hẹp, thời gian lịch sử tương đối ngắn. Quy mô lớn, thời gian địa chất rất dài. Phương pháp nghiên cứu Có thể nghiên cứu bằng thực nghiệm. Thường được nghiên cứu gián tiếp qua các bằng chứng tiến hoá. 5.Đáp án phiếu học tập số 5: Các nhân tố tiến hoá Vai trò trong tiến hoá Đột biến Đột biến tạo ra nhiều alen mới àtạo nguồn nguyên liệu sơ cấp (chủ yếu là đột biến gen) cho tiến hoá và làm thay đổi nhỏ tần số alen. Tần số đột biến ở mỗi gen khoảng 10-6 đến 10-4, nhưng mỗi cá thể lại có nhiều gen và quần thể lại có rất nhiều cá thể nên đột biến tạo nên rất nhiều alen đột biến trên mỗi thế hệ là nguồn phát sinh các biến dị di truyền của quần thể. Giao phối không ngẫu nhiên -Bao gồm các kiểu tự thụ phấn, giao phối gần và giao phối có chọn lọc. Giao phối không ngẫu nhiêm làm thay đổi thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng giảm dần tỉ lệ thể dị hợp và tăng dần thể đồng hợpà làm nghèo vốn gen của quần thể. Chọn lọc tự nhiên -CLTN tác động trực tiếp lên kiểu hình và gián tiếp làm biến đổi tần số kiểu gen qua đó làm biến đổi tần số alen của quần thể. Như vậy CLTN định hướng sự tiến hoá, quy định chiều hướng và nhịp điệu biến đổi tần số tương đối của các alen trong quần thể. CLTN làm thay đổi tần số alen nhanh hay chậm tùy thuộc vào chọn lọc chống alen trội: nhanh chóng làm thay đổi tần số alen của quần thể vì gen trội biểu hiện ra ngoài kiểu hình ngay cả trạng thái dị hợp tử. chọn lọc chống lại alen lặn đào thải alen lặn làm thay đổi tần số alen chậm hơn chọn lọc chống alen trội vì alen lặn chỉ bị đào thải khi ở trạng thái đồng hợp tử. Di nhập gen -Di nhập gen là hiện tượng trao đổi cá thể hoặc giao tử giữa các quần thểàlàm thay đổi tần số tương đối các alen, gây ảnh hưởng lớn tới vốn gen của quần thể, là nhân tố tiến hóa không định hướng Các yếu tố ngẫu nhiên -Làm thay đổi một cách ngẫu nhiêu về tần số alen và thành phần kiểu gen hay xảy ra với những quần thể có kích thước nhỏ. Các yếu tố ngẫu nhiên làm thay đổi tần số alen không theo một chiều hướng nhất địnhàkết quả có thể dẫn đến làm nghèo vốn gen của quần thể, giảm sự đa dạng di truyền. 6.Đáp án phiếu học tập số 6: Vấn đề phân biệt Chọn lọc nhân tạo Chọn lọc tự nhiên Nguyên liệu của chọn lọc Tính biến dị và di truyền của sinh vật. Tính biến dị và di truyền của sinh vật. Nội dung của chọn lọc Đào thải các biến dị bất lợi, tích luỹ các biến dị có lợi phù hợp với mục tiêu của con người. Đào thải các biến dị bất lợi, tích luỹ các biến dị có lợi cho sinh vật. Động lực của chọn lọc Nhu cầu về kinh tế và thị hiếu của con người. Đấu tranh sinh tồn của sinh vật. Kết quả của chọn lọc Vật nuôi, cây trồng phát triển theo hướng có lợi cho con người. Phân hóa khả năng sống sót và sinh sản của các cá thể t