Thực trạng và giải pháp cho FDI trong lĩnh vực giáo dục tại Việt Nam

Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng 1: Tæng quan vÒ hÖ thèng gi¸o dôc vµ c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc cña ViÖt Nam 4 1.1 HÖ thèng gi¸o dôc cña ViÖt Nam 4 1.1.1 Gi¸o dôc mÇm non 4 1.1.2 Gi¸o dôc phæ th«ng 5 1.1.3 Gi¸o dôc nghÒ nghiÖp 6 1.1.4 Gi¸o dôc cao ®¼ng, ®¹i häc vµ sau ®¹i häc 7 1.2 Vai trß cña gi¸o dôc ®èi víi sù ph¸t triÓn Kinh tÕ- x· héi 7 1.2.1 Gi¸o dôc thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc. 7 1.2.2 Gi¸o dôc lµ nh©n tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi. 9 1.2.3 Gi¸o dôc ®ãng gãp vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ th«ng qua øng dông vµ thóc ®Èy tiÕn bé c«ng nghÖ. 10 1.2.4 Gi¸o dôc ®ãng gãp vµo tæng thu nhËp quèc d©n. 11 1.3 §Æc ®iÓm ®Çu t­ vµo gi¸o dôc 12 1.3.1 §Çu t­ cho gi¸o dôc lµ ®Çu t­ cho con ng­êi 12 1.3.2 §Çu t­ cho gi¸o dôc lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn 13 1.3.3 Gi¸o dôc ®ßi hái ph¶i cã c¸c lo¹i nguån vèn ®Çu t­ thÝch øng 13 1.4 C¸c nguån vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc cña ViÖt Nam 14 1.4.1 Nguån vèn trong n­íc 14 1.4.2 Nguån vèn n­íc ngoµi 16 Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc t¹i ViÖt Nam 19 2.1 C¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc cña ViÖt Nam 19 2.1.1 Xu h­íng ph¸t triÓn gi¸o dôc trªn thÕ giíi 19 2.1.2 Xu h­íng ph¸t triÓn cña kinh tÕ ViÖt Nam 20 2.1.3 Quan niÖm vÒ gi¸o dôc 21 2.1.4 M«i tr­êng ph¸p lý 22 2.2 Quy m« vµ tû träng cña FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc ë ViÖt Nam 23 2.2.1 Quy m« vèn FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc cña ViÖt Nam qua c¸c n¨m 23 2.2.2 Tû träng cña vèn FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc so víi tæng vèn FDI vµo ViÖt Nam 25 2.3 C¬ cÊu FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc ë ViÖt Nam 27 2.3.1 C¬ cÊu theo chñ ®Çu t­ 27 2.3.2 C¬ cÊu theo ®Þa bµn ®Çu t­ 29 2.3.3 C¬ cÊu theo c¸c cÊp häc 31 2.4 §¸nh gi¸ ho¹t ®éng FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc t¹i ViÖt Nam 36 2.4.1 Thµnh tùu ®¹t ®­îc vµ nguyªn nh©n 36 2.4.2Nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n 45 Ch­¬ng 3: Gi¶i ph¸p thu hót vµ sö dông hiÖu qu¶ vèn FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc t¹i ViÖt Nam. 56 3.1 §Þnh h­íng vµ môc tiªu ph¸t triÓn gi¸o dôc tõ nay ®Õn n¨m 2020 cña ViÖt Nam. 56 3.1.1 §Þnh h­íng ph¸t triÓn gi¸o dôc tõ nay ®Õn n¨m 2020 cña ViÖt Nam 56 3.1.2 Môc tiªu ph¸t triÓn gi¸o dôc tõ nay ®Õn n¨m 2020 cña ViÖt Nam 57 3.2 Kinh nghiÖm thu hót vµ sö dông vèn FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc cña Trung Quèc vµ Singapore 60 3.2.1 Trung Quèc 60 3.2.2 Singapore 61 3.2.3 Bµi häc cho ViÖt Nam 62 3.3 C¸c gi¶i ph¸p cho viÖc thu hót vµ sö dông hiÖu qu¶ vèn FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc ë ViÖt Nam 62 3.3.1 C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo lÜnh vùc gi¸o dôc 62 3.3.2 §Èy m¹nh c«ng t¸c xóc tiÕn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc gi¸o dôc 63 3.3.3 Cã biÖn ph¸p “che ch¾n” ®Ó b¶o vÖ vµ t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña gi¸o dôc n­íc nhµ 64 3.3.4 T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng FDI trong gi¸o dôc 66 3.3.5 Thóc ®Èy ph¸t triÓn x· héi hãa gi¸o dôc 67 KÕt luËn 69 Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t - ASEAN : HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ -Bé GD&§T : Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o -Bé KH&§T : Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ -Bé L§TBXH : Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi -C§-§H : Cao ®¼ng- §¹i häc -CTMT : Ch­¬ng tr×nh môc tiªu -GATS : HiÖp ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i vµ dÞch vô -NSNN : Ng©n s¸ch nhµ n­íc -OPCD : Tæ chøc kÕ ho¹ch vµ ph¸t triÓn céng ®ång. -OECD : Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ -Së GD-§T : Së Gi¸o dôc vµ §µo t¹o -Tp : Thµnh phè -TP.HCM : Thµnh phè Hå ChÝ Minh -UBND : ñy ban nh©n d©n Danh môc b¶ng biÓu B¶ng 1.1: Sè liÖu thèng kª gi¸o dôc phæ th«ng 2 n¨m häc 2007-2008 vµ 2008-2009…………………………………………………………………10 B¶ng 1.2: Tû lÖ chi phÝ cho gi¸o dôc ViÖt Nam (2000-2007)…………..18 B¶ng 1.3 : Chi Ng©n s¸ch nhµ n­íc cho gi¸o dôc ®µo t¹o (2000-2007)……………………………………………………………………...19 B¶ng 2.1: Tæng vèn FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc qua c¸c n¨m (TÝnh ®Õn 31/12/2009)……………………………………………………28 B¶ng 2.2: Tû träng vèn FDI vµo c¸c ngµnh ë ViÖt Nam ( TÝnh ®Õn 31/12/2009)……………………………………………………………….30 B¶ng 2.3: C¬ cÊu FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc ph©n theo n­íc chñ ®Çu t­. (TÝnh ®Õn 31/12/2009)…………………………………………………….32 B¶ng 2.4: FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc ph©n theo ®Þa bµn ®Çu t­. (TÝnh ®Õn ngµy 31/12/2009)………………………………………………34 B¶ng 2.5: FDI ph©n theo cÊp häc vµ tr×nh ®é ®µo t¹o (TÝnh ®Õn ngµy 31/12/2009)……………………………………………35 Lêi më ®Çu 1. Lý do lùa chän ®Ò tµi B­íc sang thÕ kØ XXI, cïng víi sù ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt kinh tÕ - x· héi, ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín, c¸c quèc gia ®· nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña viÖc ®Çu t­ cho gi¸o dôc. §Çu t­ cho gi¸o dôc ®­îc xem lµ ®Çu t­ cã l·i nhÊt cho t­¬ng lai cña mçi quèc gia. LuËt gi¸o dôc 2005 cña n­íc ta còng ®· kh¼ng ®Þnh: “Ph¸t triÓn gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu nh»m n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi d­ìng nh©n tµi”. T¹i §iÒu 13 cã nhÊn m¹nh “§Çu t­ gi¸o dôc lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn, Nhµ n­íc ­u tiªn ®Çu t­ cho gi¸o dôc. KhuyÕn khÝch b¶o hé c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña tæ chøc vµ c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc ®Çu t­ cho gi¸o dôc, trong ®ã ng©n s¸ch Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ yÕu trong tæng nguån lùc ®Çu t­ cho gi¸o dôc”. ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Ó cã ®­îc mét nÒn khoa häc vµ c«ng nghÖ thùc sù ph¸t triÓn th× cÇn ph¶i cã mét nÒn gi¸o dôc t­¬ng xøng. V× vËy, ViÖt Nam cÇn huy ®éng mäi nguån lùc tõ c¶ trong vµ ngoµi n­íc ®Ó ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc. Cã hai nguån vèn n­íc ngoµi ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc cña ViÖt Nam lµ vèn ODA vµ FDI. Tõ sau khi ViÖt Nam tham gia Héi nghÞ bµn trßn vÒ viÖn trî dµnh cho ViÖt Nam t¹i Pari vµo n¨m 1993 d­íi sù chñ tr× cña Ng©n hµng ThÕ giíi ®Õn nay, l­îng vèn ODA cña céng ®ång quèc tÕ dµnh cho ViÖt Nam nãi chung vµ vµo lÜnh vùc gi¸o dôc cña ViÖt Nam nãi riªng ngµy cµng t¨ng m¹nh mÏ. Bªn c¹nh ®ã, lÜnh vùc gi¸o dôc cña ViÖt Nam còng ®ang dÇn thu hót ®­îc nhiÒu vèn FDI cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Æc biÖt sau khi n­íc ta chÝnh thøc gia nhËp WTO, tham gia hiÖp ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô GATS, bøc tranh gi¸o dôc ViÖt Nam cã nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ cïng víi ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tõ n¨m 1993 ®Õn nay, l­îng vèn FDI ®Çu t­ vµo lÜnh vùc gi¸o dôc n­íc ta ®ang dÇn t¨ng lªn tuy vÉn cßn khiªm tèn, viÖc thu hót vµ sö dông nguån vèn nµy ®· cã nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng ghi nhËn, ®ãng gãp kh«ng nhá cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc vÉn cßn cã nh÷ng tån t¹i nh­ cã nh÷ng c«ng tr×nh mang tÝnh lõa ®¶o, chÊt l­îng c¸c c¬ së gi¸o dôc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng ®¶m b¶o, c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc cßn láng lÎo… Tõ ®ã ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc lµ cÇn ph¶i ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc, lµm sao ®Ó t¨ng c­êng thu hót FDI vµo gi¸o dôc nh­ng vÉn b¶o vÖ ®­îc søc m¹nh cña nÒn gi¸o dôc n­íc nhµ, lµm sao ®Ó tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, ph­¬ng ph¸p qu¶n lý gi¸o dôc, nh­ng ®ång thêi vÉn gi÷ ®­îc nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gi¸o dôc ViÖt Nam. V× nh÷ng lÝ do trªn, t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi khãa luËn: “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc t¹i ViÖt Nam”. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi. - HÖ thèng hãa hÖ thèng gi¸o dôc, ®Æc ®iÓm ®Çu t­ vµo gi¸o dôc vµ c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc cña ViÖt Nam, kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña gi¸o dôc. - Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc cña ViÖt Nam. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng thu hót còng nh­ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc cña ViÖt Nam. 3. §èi t­îng, ph¹m vi nghiªn cøu. - Khãa luËn chØ tËp trung vµo nghiªn cøu ho¹t ®éng FDI vµo lÜnh vùc gi¸o dôc cña ViÖt Nam trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 2009. - Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt ®­îc ¸p dông cho giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2020. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp - Ph­¬ng ph¸p thèng kª, thu thËp sè liÖu vµ ph©n tÝch sè liÖu ®Ó lµm râ thªm cho néi dung liªn quan. 5. Bè côc Néi dung chÝnh cña khãa luËn ®­îc chia thµnh 3 ch­¬ng nh­ sau: Ch­¬ng 1: Tæng quan vÒ hÖ thèng gi¸o dôc vµ c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc cña ViÖt Nam Ch­¬ng2: Thùc tr¹ng FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc t¹i ViÖt Nam Ch­¬ng 3: Gi¶i ph¸p cho viÖc thu hót vµ sö dông hiÖu qu¶ vèn FDI trong lÜnh vùc gi¸o dôc t¹i ViÖt Nam Qua ®©y, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th¹c sÜ Ph¹m ThÞ Mai Khanh ®· gióp ®ì em hoµn thµnh khãa luËn tèt nghiÖp nµy. Ch­¬ng 1: Tæng quan vÒ hÖ thèng gi¸o dôc vµ c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc cña ViÖt Nam 1.1 HÖ thèng gi¸o dôc cña ViÖt Nam HÖ thèng gi¸o dôc ViÖt Nam ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn dÇn vÒ quy m« vµ chÊt l­îng qua c¸c n¨m. TÝnh chÊt nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam lµ mét nÒn gi¸o dôc x· héi chñ nghÜa, mang tÝnh d©n téc, tÝnh nh©n d©n, tÝnh khoa häc vµ tÝnh hiÖn ®¹i. Nguyªn lý cña nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam ®ã lµ häc ®i ®«i víi hµnh, häc kÕt hîp víi lao ®éng s¶n xuÊt, lý luËn g¾n víi thùc tiÔn, vµ gi¸o dôc nhµ tr­êng kÕt hîp víi gi¸o dôc gia ®×nh vµ gi¸o dôc x· héi[1]. HiÖn nay hÖ thèng gi¸o dôc ViÖt Nam gåm c¸c cÊp häc vµ tr×nh ®é ®µo t¹o nh­ sau: gi¸o dôc mÇm non; gi¸o dôc phæ th«ng (tiÓu häc, trung häc c¬ së, trung häc phæ th«ng); gi¸o dôc cao ®¼ng, ®¹i häc vµ sau ®¹i häc; gi¸o dôc nghÒ nghiÖp (gi¸o dôc d¹y nghÒ, trung häc chuyªn nghiÖp). 1.1.1 Gi¸o dôc mÇm non Gi¸o dôc mÇm non thùc hiÖn viÖc ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em tõ 3 th¸ng ®Õn d­íi 6 tuæi, bao gåm nhµ trÎ vµ mÉu gi¸o. §©y lµ cÊp häc ®Çu tiªn trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt, trÝ tuÖ, t×nh c¶m, thÈm mü cña trÎ em. Trong n¨m häc 2008-2009, ViÖt Nam cã 43 nhµ trÎ, trong ®ã sè nhµ trÎ c«ng lËp lµ 22 vµ ngoµi c«ng lËp lµ 21. Tæng sè trÎ em häc ë nhµ trÎ lµ 494.766 em, vµ tû lÖ gi¸o viªn cã tr×nh ®é s­ ph¹m lµ 79,62%. Tæng sè tr­êng mÇm non trong niªn häc 2008-2009 lµ 9.289 tr­êng. Sè trÎ em theo häc lµ 2.810.625, tû lÖ gi¸o viªn ®¹t chuÈn lµ 94,74% trong sè 183.000 gi¸o viªn [3]. Tuy nhiªn gi¸o dôc mÇm non vÉn ®ang cÇn ®­îc ®Çu t­ thªm. HiÖn nay, c¬ cÊu NSNN chi cho gi¸o dôc mÇm non vÉn cßn thÊp, n¨m 2008 con sè nµy chØ ®¹t 8,5%. Tû lÖ chi cho gi¸o dôc mÇm non ë ViÖt Nam lµ: Nhµ n­íc chi 38,6%, ng­êi d©n chi 61,4%, ®©y lµ mét con sè thÊp so víi b×nh qu©n cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, ë c¸c n­íc nµy tû lÖ trung b×nh lµ: Nhµ n­íc chi 80%, gia ®×nh chi 20%. Ngoµi ra, hÖ thèng tr­êng mÇm non vµ c¬ së vËt chÊt vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu göi trÎ cña ng­êi d©n. T¹i c¸c thµnh phè lín, do thiÕu quü ®Êt ®Ó x©y dùng tr­êng nªn sè tr­êng mÇm non vÉn thiÕu so víi nhu cÇu cña ng­êi d©n. Cßn ë nh÷ng vïng s©u, vïng xa, n«ng th«n tuy kh«ng thiÕu ®Êt nh­ng l¹i kh«ng ®­îc ®Çu t­ tháa ®¸ng ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, cung cÊp trang thiÕt bÞ häc tËp cho trÎ. Bªn c¹nh ®ã, cÊp häc nµy cßn thiÕu gi¸o viªn vµ chÊt l­îng gi¸o viªn ch­a cao. Trong n¨m häc 2009, c¶ n­íc thiÕu gÇn 25.000 gi¸o viªn. §éi ngò gi¸o viªn mÇm non hiÖn t¹i phÇn lín thiÕu cËp nhËt th«ng tin vµ chËm ®æi míi ph­¬ng ph¸p [11]. 1.1.2 Gi¸o dôc phæ th«ng Trong gi¸o dôc phæ th«ng cã 3 cÊp häc lµ tiÓu häc, trung häc c¬ së vµ trung häc phæ th«ng. ë cÊp tiÓu häc, häc sinh sÏ häc trong 5 n¨m. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm nµy tû lÖ trÎ ®i häc tiÓu häc trong ®é tuæi lµ 97%. CÊp trung häc c¬ së ®µo t¹o häc sinh trong vßng 4 n¨m. Tû lÖ häc sinh tèt nghiÖp ë cÊp häc nµy n¨m häc 2008-2009 lµ 85,04% Sau khi tèt nghiÖp bËc trung häc c¬ së, häc sinh sÏ vµo häc tiÕp ë bËc trung häc phæ th«ng. §©y lµ cÊp häc cuèi cïng trong hÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng, cÊp häc nµy ®µo t¹o häc sinh trong 3 n¨m häc. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i häc sinh nµo còng cã ®iÒu kiÖn ®Ó theo häc tiÕp bËc trung häc phæ th«ng, do vËy tû lÖ häc sinh trong ®é tuæi ®i häc ë cÊp häc nµy chØ ®¹t 48,5%. Häc sinh sau khi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc cã thÓ tham gia thi vµo c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng hoÆc vµo c¸c tr­êng d¹y nghÒ…Tû lÖ ®ç tèt nghiÖp phæ th«ng cña c¶ n­íc n¨m 2009 lµ 83,3%, cao h¬n so víi tû lÖ ®ç lÇn mét cña n¨m 2008 lµ 7,8% vµ thÊp h¬n tû lÖ ®ç c¶ hai lÇn cña n¨m 2008 lµ 2,8% [3]. B¶ng 1.1: Sè liÖu thèng kª gi¸o dôc phæ th«ng 2 n¨m häc 2007-2008 vµ 2008-2009. N¨m häc  Sè tr­êng häc  Sè häc sinh  Sè gi¸o viªn    C«ng lËp  Ngoµi c«ng lËp  C«ng lËp  Ngoµi c«ng lËp  C«ng lËp  Ngoµi c«ng lËp   2007-2008  27.121  779  14.860.546  939.756  757.940  33.918   2008-2009  27.455  659  14.484.285  727.743  766.480  31.298   (Nguån: Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o) TÝnh ®Õn n¨m häc 2008-2009, ViÖt Nam ®· cã tÊt c¶ 686.455 tr­êng phæ th«ng víi sè häc sinh theo häc lµ 15.576.028 em, sè gi¸o viªn lµ 797.778 gi¸o viªn. 1.1.3 Gi¸o dôc nghÒ nghiÖp Gi¸o dôc nghÒ nghiÖp bao gåm gi¸o dôc d¹y nghÒ vµ trung häc chuyªn nghiÖp. N¨m häc 2008-2009, ViÖt Nam cã 273 tr­êng d¹y nghÒ vµ trung häc chuyªn nghiÖp, víi tæng sè häc sinh theo häc lµ 625.770 em [3]. Nh÷ng häc sinh kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn vµo c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng th× cã thÓ vµo c¸c tr­êng d¹y nghÒ hoÆc trung cÊp chuyªn nghiÖp ®Ó häc nghÒ trong kho¶ng 1-2 n¨m sau ®ã ra tr­êng t×m viÖc lµm. 1.1.4 Gi¸o dôc cao ®¼ng, ®¹i häc vµ sau ®¹i häc NhiÖm vô chñ yÕu cña cÊp häc nµy chÝnh lµ ®µo t¹o ra nh÷ng ng­êi lao ®éng tr×nh ®é tay nghÒ cao, phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, b¶n lÜnh ®Ó phôc vô cho ®Êt n­íc. HiÖn nay ViÖt Nam cã 223 tr­êng cao ®¼ng vµ 146 tr­êng ®¹i häc. Sè sinh viªn vµo c¸c tr­êng cao ®¼ng vµ ®¹i häc ngµy cµng t¨ng lªn, ®©y lµ mét tÝn hiÖu ®¸ng mõng víi nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam. N¨m häc 2000-2001, tæng sè sinh viªn ë c¸c tr­êng cao ®¼ng, ®¹i häc chØ lµ kho¶ng 0,8 triÖu ng­êi, nh­ng ®Õn n¨m häc 2008-2009 con sè nµy ®· lµ 1,72 triÖu, tøc lµ t¨ng gÊp ®«i. Tû lÖ sinh viªn tèt nghiÖp ®¹i häc n¨m 2009 lµ 11,54%; vµ tû lÖ sinh viªn tèt nghiÖp cao ®¼ng lµ 16,61% [3]. VÒ chÊt l­îng gi¶ng viªn, tû lÖ gi¶ng viªn ë tr×nh ®é tiÕn sÜ trªn tæng sè gi¶ng viªn lµ 14,27 %; tû lÖ gi¶ng viªn tr×nh ®é th¹c sÜ lµ 41,37% [3]. 1.2 Vai trß cña gi¸o dôc ®èi víi sù ph¸t triÓn Kinh tÕ- x· héi 1.2.1 Gi¸o dôc thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc. Kh¸i niệm kinh tế tri thức ra đời từ năm 1995 do Tổ chức OPCD nªu ra "Nền kinh tế tri thức là nền kinh tế trong đã sự sản sinh, truyền bá và sử dụng tri thức trở thành yếu tố quyết định nhất đối với sự ph¸t triển kinh tế, kh«ng ngừng n©ng cao chất lượng cuộc sống" [18]. Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c ngµnh c«ng nghÖ míi, c«ng nghÖ th«ng tin, sù t­¬ng t¸c gi÷a tin häc, vi ®iÖn tö vµ sinh häc ®· hç trî ®¾c lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong ®ã, tri thøc ®ãng vai trß nh­ mét lùc l­îng s¶n xuÊt míi, mét lùc l­îng s¶n xuÊt ®Æc biÖt, kh«ng bÞ hao mßn mµ gi¸ trÞ ngµy cµng t¨ng, trong mét nÒn kinh tÕ míi- nÒn kinh tÕ tri thøc. Đặc trưng của nền kinh tế tri thức là sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chÊt x¸m. Trong đã, con người cïng nh÷ng yÕu tè vÒ tri thøc, kÜ n¨ng là vốn quý nhất. Tri thức chÝnh là yếu tố quyết định của sản xuất, s¸ng tạo đổi mới, là động lực thóc đẩy sản xuất ph¸t triển. C«ng nghệ mới trở thành mét nh©n tè quan trọng hàng đầu trong việc n©ng cao năng suất, chất lượng, c«ng nghệ th«ng tin được ứng dụng một c¸ch rộng r·i. Bëi vËy, tÊt yÕu, khi muốn n©ng cao năng suất lao động x· hội, n©ng cao chất lượng sản phẩm phải cã tri thức, phải làm chủ được tri thức vµ biết vận dụng, qu¶n lý tri thøc ®ã vµo thùc tÕ c«ng viÖc mới cã thể cạnh tranh và đồng thời đảm bảo ph¸t triển bền vững. NÒn kinh tÕ tri thøc cã ®Æc ®iÓm næi bËt lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo vèn tµi nguyªn thiªn nhiªn sang nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo tri thøc con ng­êi. ChÝnh v× ®Æc ®iÓm nµy nªn cã thÓ nãi gi¸o dôc lµ ph­¬ng thøc ph¸t triÓn c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ nµy. Trong nÒn kinh tÕ tri thøc, nh÷ng yªu cÇu ®èi víi mçi ng­êi lao ®éng kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc biÕt thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc mét c¸ch m¸y mãc, mµ mçi c«ng d©n cÇn trau dåi tri thøc, kÜ n¨ng ®Ó cã thÓ ¸p dông vµo trong thùc tÕ cuéc sèng, cã kh¶ n¨ng lµm chñ ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ m¸y mãc hiÖn ®¹i, gióp n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, kh«ng nh÷ng tù lµm giµu cho b¶n th©n mµ cßn ®Ó lµm giµu cho ®Êt n­íc, vµ ng­îc l¹i, x· héi còng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c«ng d©n cña m×nh ®­îc häc tËp vµ ph¸t triÓn tèt nhÊt. Gi¸o dôc chÝnh lµ ngµnh s¶n xuÊt c¬ b¶n nhÊt trong nÒn kinh tÕ tri thøc. Bëi chÝnh gi¸o dôc lµ nguån cung cÊp ra nh÷ng lao ®éng cã c¶ trÝ thøc vµ t¸c phong. Nh÷ng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o lµ nh÷ng lao ®éng ®· ®­îc tiÕp cËn víi nh÷ng kiÕn thøc tõ c¬ së ®Õn n©ng cao, tiÕn bé trong tr­êng häc, do ®ã, kh«ng bì ngì tr­íc nh÷ng c«ng nghÖ míi, tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, h¬n n÷a, hä cßn cã thÓ vËn dông nh÷ng tri thøc ®· cã sau qu¸ tr×nh häc tËp, rÌn luyÖn ®Ó ®­a vµo sö dông, øng dông trong thùc tÕ lµm viÖc. Cã thÓ nãi, nÕu nh­ kh«ng cã gi¸o dôc, chóng ta sÏ kh«ng thÓ ®µo t¹o ra nh÷ng con ng­êi tri thøc ®Ó phï hîp víi nÒn kinh tÕ tri thøc hiÖn ®¹i ngµy nay, vµ do ®ã, nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ta sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn, theo kÞp víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, dÉn ®Õn nhiÒu hËu qu¶ tiªu cùc. Bëi vËy, vai trß cña gi¸o dôc ®ang ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh râ rµng h¬n, bëi chÝnh trong nÒn kinh tÕ tri thøc nh­ hiÖn nay, kh«ng cã gi¸o dôc lµ kh«ng thÓ ph¸t triÓn, dï ph¸t triÓn th× còng chØ lµ sù ph¸t triÓn nhÊt thêi, kh«ng bÒn v÷ng. Do vËy, gi¸o dôc chÝnh lµ nh©n tè quan träng gióp h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ duy tr× nÒn kinh tÕ tri thøc. 1.2.2 Gi¸o dôc lµ nh©n tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi. Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi dùa trªn nhiÒu nguån lùc: nh©n lùc (con ng­êi), vËt lùc (vËt chÊt), tµi lùc (tµi chÝnh tiÒn tÖ), song chØ cã nguån lùc con ng­êi míi t¹o ra ®éng lùc ph¸t triÓn, nh÷ng nguån lùc kh¸c muèn ph¸t huy t¸c dông chØ cã thÓ th«ng qua nguån lùc con ng­êi. Tµi nguyªn con ng­êi l¹i kh«ng bao giê c¹n kiÖt, con ng­êi chÝnh lµ tµi nguyªn cña mäi tµi nguyªn. Bªn c¹nh ®ã, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lµ nh»m môc tiªu phôc vô, n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cña con ng­êi. Con ng­êi lµ lùc l­îng tiªu dïng cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn trong x· héi, thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt mèi quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. MÆc dï møc ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt sÏ t¸c ®éng tíi møc ®é ph¸t triÓn cña tiªu dïng, song chÝnh nhu cÇu tiªu dïng cña con ng­êi l¹i t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn s¶n xuÊt th«ng qua quan hÖ cung cÇu hµng hãa trªn thÞ tr­êng. Nh­ vËy con ng­êi kh«ng chØ lµ môc tiªu, ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn, mµ con ng­êi cßn chÕ ngù ®­îc tù nhiªn, lîi dông tù nhiªn ®Ó phôc vô cho con ng­êi, vµ cßn t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thiÖn chÝnh b¶n th©n con ng­êi. Cïng víi khoa häc c«ng nghÖ, vèn ®Çu t­, chÊt l­îng nguån nh©n lùc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña sù nghiÖp ®æi míi toµn diÖn kinh tÕ- x· héi. Kinh tÕ n­íc ta cã c¹nh tranh ®­îc víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, thu hót m¹nh mÏ c¸c nguån ®Çu t­ ®Òu phô thuéc phÇn lín vµo chÊt l­îng nguån nh©n lùc. Môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ViÖt Nam lµ ®¸p øng sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. §¹i héi §¶ng IX ®· ®Þnh h­íng cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ViÖt Nam lµ: “ Ng­êi lao ®éng cã trÝ tuÖ cao, tay nghÒ thµnh th¹o, cã phÈm chÊt tèt ®Ñp, ®­îc ®µo t¹o båi d­ìng vµ ph¸t triÓn bëi mét nÒn gi¸o dôc tiªn tiÕn g¾n liÒn víi mét nÒn khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i” [6]. Gi¸o dôc ®µo t¹o lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, lµ con ®­êng c¬ b¶n ®Ó ph¸t huy nguån lùc con ng­êi. Con ng­êi ®­îc gi¸o dôc vµ biÕt tù gi¸o dôc ®­îc coi lµ nh©n tè quan träng nhÊt, võa lµ ®éng lùc võa lµ môc tiªu cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi. Tõ ®ã gi¸o dôc ®ang trë thµnh bé phËn ®Æc biÖt cña cÊu tróc h¹ tÇng x· héi vµ lµ tiÒn ®Ò quan träng cho sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa, quèc phßng vµ an ninh. 1.2.3 Gi¸o dôc ®ãng gãp vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ th«ng qua øng dông vµ thóc ®Èy tiÕn bé c«ng nghÖ. HiÖn nay, mét trong nh÷ng xu h­íng ph¸t triÓn quan träng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi chÝnh lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trÝ thøc. H×nh th¸i kinh tÕ nµy ph¸t triÓn dùa trªn nh÷ng ngµnh khoa häc c«ng nghÖ cao, nh­ c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ tin häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi, c«ng nghÖ nano,... Víi sù xuÊt hiÖn cña nÒn kinh tÕ tri thøc, c¬ cÊu kinh tÕ toµn cÇu ®ang ®øng tr­íc nh÷ng sù thay ®æi s©u s¾c vµ bÊt ngê. Nã cã thÓ ®­îc so s¸nh víi sù bïng næ cña cuéc c¸ch m¹ng c«ng n