Ảnh hưởng của năng lực nhà khởi nghiệp và môi trường khởi nghiệp đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Lào

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM __________ SATTAKOUN VANNASINH ẢNH HƯỞNG CỦA NĂNG LỰC NHÀ KHỞI NGHIỆP VÀ MÔI TRƯỜNG KHỞI NGHIỆP ĐẾN KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI LÀO LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM __________ SATTAKOUN VANNASINH ẢNH HƯỞNG CỦA NĂNG LỰC NHÀ KHỞI NGHIỆP VÀ MÔI TRƯỜNG KHỞI NGHIỆP ĐẾN KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI LÀO Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh Mã số: 62340501 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. TS. NGÔ QUANG HUÂN 2. TS. NGÔ THỊ ÁNH TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận án này do chính tác giả nghiên cứu và thực hiện. Các kết quả nghiên cứu chưa được công bố bất kỳ ở đâu. Các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận án được chú thích nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Nghiên cứu sinh VANNASINH SATTAKOUN ii TÓM TẮT Luận án “Ảnh hưởng của năng lực nhà khởi nghiệp và môi trường khởi nghiệp đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Lào” nhằm phân tích các yếu tố thuộc năng lực nhà khởi nghiệp và môi trường khởi nghiệp tác động đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Lào. Từ đó, đề xuất các kiến nghị nhằm nâng cao kết quả hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Lào. Nghiên cứu được thực hiện qua hai giai đoạn: nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức. Nghiên cứu sơ bộ được thực hiện thông qua phương pháp định tính. Kỹ thuật thảo luận nhóm được sử dụng trong nghiên cứu này nhằm giúp phát hiện các vấn đề liên quan đến đề tài nghiên cứu, là căn cứ quan trọng để đưa ra mô hình nghiên cứu. Nghiên cứu chính thức được thực hiện bằng phương pháp định lượng: phỏng vấn các nhà khởi nghiệp tại Lào bằng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản với kích thước mẫu hợp lệ là 524, dữ liệu thu thập được tiến hành phân tích thống kê mô tả và phân tích hồi quy tuyến tính. Nghiên cứu đã góp phần giới thiệu, kết hợp đo lường, phân tích và kiểm định các yếu tố thuộc về năng lực nhà khởi nghiệp và môi trường khởi nghiệp tác động đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Lào. Thang đo năng lực nhà khởi nghiệp, môi trường khởi nghiệp được chia thành 9 nhóm với 67 biến quan sát. Nghiên cứu cũng đã kiểm định được ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê và ảnh hưởng cùng chiều của 8 yếu tố: (1) năng lực khởi nghiệp, (2) năng lực quản trị và kinh doanh, (3) năng lực nhân sự, (4) năng lực nhận thức và mối quan hệ, (5) sự tiếp cận các nguồn lực tài chính, (6) chính sách hỗ trợ của Chính phủ, (7) sự tiếp cận các tổ chức về đào tạo và hỗ trợ khởi nghiệp, (8) việc tiếp cận thị trường. Yếu tố văn hóa thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp bị bác bỏ do không có ý nghĩa thống kê. iii Nghiên cứu cũng chỉ ra sự khác biệt về kết quả hoạt động của doanh nghiệp giữa các nhóm: loại hình doanh nghiệp, trình độ học vấn và truyền thống kinh doanh của gia đình. Dựa trên kết quả khảo sát, tác giả đã đề xuất các kiến nghị cụ thể áp dụng nhằm gia tăng kết quả hoạt động của các doanh nghiệp khởi nghiệp vừa và nhỏ tại Lào. iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Cụm từ Tiếng Anh Tiếng Việt ADB The Asian Development Bank Ngân hàng Phát triển châu Á ANOVA Analysis Of Variance Phương pháp phân tích phương sai ASEAN Association of Southeast Asian Nations Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á BE Business environment Môi trường kinh doanh BMC Business Management capability Năng lực quản trị và kinh doanh BOT Built-Operation-Transfer Xây dựng-Vận hành-Chuyển giao BP Business Perfoment Kết quả hoạt động kinh doanh CHDCND Cộng hòa dân chủ nhân dân CRC Cognitive and relationship capacities Năng lực nhận thức và quan hệ Cul.A Cultural Approach Các chuẩn mực về văn hoá thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp EC Entrepreneurial competencies Năng lực khởi nghiệp Edu.A Education Approach Việc tiếp cận các tổ chức đào tạo và hỗ trợ khởi nghiệp CSTT Chính sách tiền tệ EFA Exploratory Factor Analysis Phân tích nhân tố khám phá EPS Earning Per Share Thu nhập trên mỗi cổ phần FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài v Fin.A Finance Approach Tiếp cận tài chính GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội Gov.S Government support Sự hỗ trợ của chính phủ GTGT Giá trị gia tăng HRC Human resources capacity Năng lực nhân sự KMO Kaiser - Mayer – Olkin Hệ số kiểm định sự phù hợp của mô hình EFA KPI Key Performance Indicator Chỉ số đánh giá thực hiện công việc Mar.A Market access Việc tiếp cận thị trường NHTW Ngân hàng Trung ương OLS Ordinal Least Squares Phương pháp bình phương nhỏ nhất thông thường P/E Price to Earning Ratio Tỷ số lợi nhuận trên cổ phần ROA Return On Assets Tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản ROE Return on common equyty Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu ROI Return On Investment Lợi tức đầu tư vi SE Startup Environment Môi trường khởi nghiệp SME Small and medium enterprise Doanh nghiệp vừa và nhỏ TNCN Thu nhập cá nhân TNDN Thu nhập doanh nghiệp VIF Variance Inflation Factor Nhân tử phóng đại phương sai WB World Bank Ngân hàng thế giới vii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i TÓM TẮT .................................................................................................................. ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................... iv MỤC LỤC ................................................................................................................ vii DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ xii DANH MỤC HÌNH VẼ VÀ BIỂU ĐỒ ................................................................. xiv CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU ................................................... 1 1.1. LÝ DO HÌNH THÀNH ĐỀ TÀI ................................................................... 1 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .......................................................................... 6 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ............................................................................. 7 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................. 7 1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................ 8 1.6. Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU ................................................................... 9 1.7. KẾT CẤU CỦA NGHIÊN CỨU ................................................................ 10 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................ 11 2.1. LÝ THUYẾT VỀ NĂNG LỰC NHÀ KHỞI NGHIỆP ............................ 11 2.1.1. Nhà khởi nghiệp ..................................................................................... 11 2.1.2. Năng lực (Competencies) ....................................................................... 13 2.1.3. Năng lực nhà khởi nghiệp (Entrepreneurial competencies - EC) .......... 14 2.2. LÝ THUYẾT VỀ MÔI TRƯỜNG KINH DOANH VÀ MÔI TRƯỜNG KHỞI NGHIỆP ........................................................................................... 19 2.2.1. Môi trường kinh doanh (Business environment – BE) .......................... 19 2.2.2. Lý thuyết các yếu tố quyết định đầu tư ở khu vực tư nhân .................... 21 2.2.3. Môi trường khởi nghiệp (Startup environment – SE) ............................ 23 2.3. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP ................................. 25 2.3.1. Định nghĩa kết quả hoạt động của doanh nghiệp (Business performance - BP) ....................................................................................................... 25 2.3.2. Đo lường kết quả hoạt động của doanh nghiệp ...................................... 27 viii 2.3.3. Mối quan hệ giữa năng lực nhà khởi nghiệp và kết quả hoạt động của doanh nghiệp .......................................................................................... 32 2.3.4. Mối quan hệ giữa môi trường khởi nghiệp và kết quả hoạt động của doanh nghiệp .......................................................................................... 34 2.4. TỔNG QUAN VỀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC CÓ LIÊN QUAN ..... 35 2.4.1. Nghiên cứu về năng lực nhà khởi nghiệp ............................................... 35 2.4.2. Nghiên cứu về môi trường khởi nghiệp ................................................. 39 2.4.3. Nghiên cứu về kết quả hoạt động của doanh nghiệp .............................. 41 2.5. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .......................................................................... 45 2.5.1. Xác định khe hổng nghiên cứu ............................................................... 45 2.5.2. Mô hình nghiên cứu................................................................................ 47 2.5.2.1. Các yếu tố năng lực nhà khởi nghiệp ................................................ 47 2.5.2.2. Các yếu tố môi trường khởi nghiệp.................................................... 53 2.6. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH DOANH NGHIỆP KHỞI NGHIỆP TẠI NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO ................................ 61 2.6.1. Bối cảnh vĩ mô ....................................................................................... 61 2.6.2. Tổng quan môi trường đầu tư tại Lào .................................................... 65 2.6.3. Các doanh nghiệp khởi nghiệp vừa và nhỏ tại Lào ................................ 72 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 79 3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ..................................................................... 79 3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................. 81 3.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu................................................................. 81 3.2.2. Kỹ thuật xử lý số liệu ............................................................................. 82 3.3. THANG ĐO CÁC KHÁI NIỆM TRONG NGHIÊN CỨU .................... 83 3.3.1. Nghiên cứu định tính cho thang đo của các khái niệm nghiên cứu ....... 84 3.3.1.1. Thang đo Năng lực khởi nghiệp ......................................................... 84 3.3.1.2. Thang đo Năng lực quản trị và kinh doanh ....................................... 85 3.3.1.3. Thang đo Năng lực nhân sự ............................................................... 87 3.3.1.4. Thang đo Nhận thức và quan hệ ........................................................ 88 ix 3.3.1.5. Thang đo Sự tiếp cận các nguồn lực tài chính ................................... 89 3.3.1.6. Thang đo Các chính sách hỗ trợ của Chính phủ ............................... 89 3.3.1.7. Thang đo sự tiếp cận các tổ chức đào tạo và hỗ trợ về khởi nghiệp . 90 3.3.1.8. Thang đo Việc tiếp cận thị trường ..................................................... 91 3.3.1.9. Thang đo Văn hóa thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp .......................... 92 3.3.1.10. Thang đo kết quả hoạt động của doanh nghiệp ............................... 92 3.3.2. Thang đo các khái niệm trong mô hình nghiên cứu sau điều chỉnh ....... 94 3.3.2.1. Năng lực của nhà khởi nghiệp ........................................................... 94 3.3.2.2. Môi trường khởi nghiệp ..................................................................... 96 3.3.2.3. Kết quả hoạt động của doanh nghiệp ................................................ 98 3.4. THIẾT KẾ BẢNG CÂU HỎI ................................................................... 100 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU............................................................ 102 4.1. NGHIÊN CỨU SƠ BỘ .............................................................................. 102 4.1.1. Kiểm định độ tin cậy thang đo năng lực khởi nghiệp (EC) ................. 103 4.1.2. Kiểm định độ tin cậy thang đo năng lực quản trị và kinh doanh (BMC)103 4.1.3. Kiểm định độ tin cậy thang đo năng lực nhân sự (HRC) ..................... 103 4.1.4. Kiểm định độ tin cậy thang đo năng lực nhận thức và quan hệ (CRC) 103 4.1.5. Kiểm định độ tin cậy thang đo sự tiếp cận các nguồn lực tài chính (Fi.A)103 4.1.6. Kiểm định độ tin cậy thang đo sự hỗ trợ của chính phủ (Go.S) ........... 104 4.1.7. Kiểm định độ tin cậy thang đo sự tiếp cận các tổ chức đào tạo và hỗ trợ về khởi nghiệp (Edu.A) ........................................................................ 104 4.1.8. Kiểm định độ tin cậy thang đo việc tiếp cận thị trường (Mar.A) ......... 104 4.1.9. Kiểm định độ tin cậy thang đo văn hóa thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp (Cul.A) ................................................................................................. 104 4.1.10. Kiểm định độ tin cậy thang đo kết quả hoạt động của doanh nghiệp (BP) ...................................................................................................... 104 4.2. NGHIÊN CỨU CHÍNH THỨC ................................................................ 105 4.2.1. Đối tượng khảo sát. .............................................................................. 105 4.2.2. Đặc điểm mẫu ....................................................................................... 106 x 4.2.3. Kiểm định độ tin cậy của thang đo ....................................................... 111 4.2.4. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) ...................................................... 112 4.3. KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH HỒI QUY......................................................... 116 4.3.1. Phân tích tương quan giữa các biến ..................................................... 118 4.3.2. Phân tích mô hình hồi quy .................................................................... 120 4.3.3. Kiểm tra các giả định của mô hình ....................................................... 121 4.3.4. Kiểm định giả thuyết của mô hình ....................................................... 124 4.3.5. Phân tích sự khác biệt giữa các nhóm theo phương thức phân loại ..... 126 4.4. THẢO LUẬN KẾT QUẢ .......................................................................... 131 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ .......................................... 140 5.1. KẾT LUẬN ................................................................................................. 140 5.1.1. Kết quả mô hình đo lường .................................................................... 140 5.1.2. Kết quả kiểm định mô hình lý thuyết ................................................... 141 5.2. HÀM Ý QUẢN TRỊ ................................................................................... 142 5.2.1. Quan điểm đề xuất hàm ý ..................................................................... 142 5.2.2. Quan điểm định hướng phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ ......... 145 5.2.3. Hàm ý quản trị về năng lực các nhà khởi nghiệp tại Lào ..................... 147 5.2.3.1. Hàm ý quản trị đối với năng lực quản trị và kinh doanh ................ 147 5.2.3.2. Hàm ý quản trị đối với năng lực nhân sự ........................................ 151 5.2.3.3. Hàm ý quản trị đối với năng lực khởi nghiệp .................................. 154 5.2.3.4. Hàm ý quản trị đối với năng lực nhận thức và quan hệ .................. 158 5.2.4. Hàm ý chính sách về môi trường khởi nghiệp ..................................... 165 5.2.4.1. Sự tiếp cận các nguồn lực tài chính ................................................. 165 5.2.4.2. Các chính sách hỗ trợ của Nhà nước............................................... 167 5.2.4.3. Việc tiếp cận thị trường ................................................................... 170 5.2.4.4. Việc tiếp cận các tổ chức đào tạo và hỗ trợ về khởi nghiệp ............ 171 5.3. HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ......................... 174 5.3.1. Hạn chế của nghiên cứu ....................................................................... 174 5.3.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo ................................................................. 174 xi TÀI LIỆU THAM KHẢO1 PHỤ LỤC 1: DÀN BÀI THẢO LUẬN NHÓM PHỤ LỤC 2: BIÊN BẢN THẢO LUẬN TỔNG HỢP PHỤ LỤC 3: BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT PHỤ LỤC 4: BẢNG KHẢO SÁT BẰNG TIẾNG LÀO PHỤ LỤC 5: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH HỒI QUI xii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Tóm tắt các nghiên cứu năng lực nhà khởi nghiệp .................................. 37 Bảng 2.2. Tóm tắt các nghiên cứu về môi trường khởi nghiệp ................................ 40 Bảng 2.3. Tóm tắt các nghiên cứu trước .................................................................. 43 Bảng 2.4: Mối quan hệ giữa các khái niệm lý thuyết và các khái niệm nghiên cứu 59 Bảng 2.5 Phân loại doanh nghiệp tại Lào ................................................................ 73 Bảng 2.6: Những khó khăn của doanh nghiệp ......................................................... 76 Bảng 2.7: Các SME cần Chính phủ hỗ trợ ............................................................... 77 Bảng 2.8. Tóm tắt các giả thuyết.............................................................................. 78 Bảng 3.1: Đo lường khái niệm năng lực của nhà khởi nghiệp ................................. 79 Bảng 3.2: Đo lường khái niệm năng lực của nhà khởi nghiệp ................................. 95 Bảng 3.3: Đo lường khái niệm “Môi trường khởi nghiệp” ...................................... 96 Bảng 4.1: Thống kê kiểm định sơ bộ độ tin cậy Cronbach’s Alpha ...................... 102 Bảng 4.2: Thống kê theo giới tính ......................................................................... 107 Bảng 4.3: Thống kê theo độ tuổi ............................................................................ 107 Bảng 4.4: Thống kê theo truyền thống kinh doanh của gia đình ........................... 108 Bảng 4.5: Thống kê theo kinh nghiệm trước khi khởi nghiệp ............................... 108 Bảng 4.6: Thống kê theo quy mô doanh nghiệp .................................................... 109 Bảng 4.7: Thống kê theo dân tộc ........................................................................... 109 Bảng 4.8: Thống kê theo trình độ học vấn ............................................................. 110 Bảng 4.9: Thống kê theo trình độ chuyên môn ...................................................... 110 Bảng 4.10: Thống kê theo thời gian hoạt động ...................................................... 110 Bảng 4.11: Thống kê theo loại hình doanh nghiệp ................................................ 111 Bảng 4.12: Thống kê theo lĩnh vực kinh doanh ..................................................... 111 Bảng 4.13: Thống kê kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha .............................. 112 Bảng 4.14: Kết quả phân tích nhân tố các biến độc lập ......................................... 113 Bảng 4.15: Kết quả phân tích nhân tố biến phụ thuộc ........................................... 116 Bảng 4.16: Kiểm định tương quan giữa các biến ................................................... 119 xiii Bảng 4.17: Kết quả của mô hình hồi qui ................................................................ 121 Bảng 4.18: Tương quan hạng Spearman giữa ........................................................ 123 các biến độc lập với phần dư .................................................................................. 123 Bảng 4.19: Kết quả phân tích ANOVA theo loại hình doanh nghiệp .................... 127 Bảng 4.20: Kết quả phân tích ANOVA theo trình độ học vấn .............................. 129 Bảng 4.21: Kết quả phân tích ANOVA theo truyền thống kinh doanh của gia đình ......................