Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG ____________________ BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ MÔI TRƯỜNG CHIẾN LƯỢC QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2010 VÀ ĐỊNH HƯỚNG ĐẾN NĂM 2020 VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ HÀ NỘI, 6/2007 1 Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 1 MỤC LỤC MỤC LỤC...................................................................................................................... 1 DANH MỤC BẢNG...................................................................................................... 5 DANH MỤC HÌNH....................................................................................................... 7 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................ 8 MỞ ĐẦU........................................................................................................................ 9 U 1. Xuất xứ của dự án................................................................................................... 9 2. Căn cứ pháp luật và kỹ thuật của việc thực hiện đánh giá môi trường chiến lược .................................................................................................................................. 10 3. Tổ chức thực hiện ĐMC....................................................................................... 11 Chương 1. KHÁI QUÁT VỀ MỤC TIÊU, QUY MÔ, ĐẶC ĐIỂM CỦA QUY HOẠCH........................................................................................................................ 12 1.1. Cơ quan lập quy hoạch...................................................................................... 12 1.2. Mục tiêu quy hoạch ........................................................................................... 12 1.3. Quy mô quy hoạch ............................................................................................ 12 1.3.1. Vị trí địa lý.................................................................................................. 12 1.3.2. Nội dung quy hoạch.................................................................................... 13 1.4. Đặc điểm của dự án có liên quan đến môi trường............................................. 28 Chương 2. MÔ TẢ TỔNG QUÁT CÁC ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ – XÃ HỘI VÀ MÔI TRƯỜNG CÓ LIÊN QUAN ĐẾN DỰ ÁN......................................... 31 2.1. Điều kiện tự nhiên và môi trường ..................................................................... 31 2.1.1. Điều kiện địa lý-địa chất............................................................................. 31 2.1.2. Điều kiện khí tượng thuỷ văn ..................................................................... 32 2.1.3. Các nguồn tài nguyên ................................................................................. 34 2.1.4. Hiện trạng môi trường ................................................................................ 37 Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 2 2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội .................................................................................. 43 2.2.1. Tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ................................... 43 2.2.2. Hiện trạng phát triển các ngành kinh tế ...................................................... 44 2.2.3. Hiện trạng phát triển đô thị và khu dân cư nông thôn ................................ 47 2.2.4. Hiện trạng phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật............................................... 48 2.2.5. Hiện trạng phát triển xã hội ........................................................................ 50 2.3. Nhận xét chung.................................................................................................. 51 Chương 3. DỰ BÁO TÁC ĐỘNG XẤU ĐỐI VỚI MÔI TRƯỜNG CÓ THỂ XẢY RA KHI THỰC HIỆN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT VKTTĐ BẮC BỘ.............. 54 3.1. Xác định nguồn gây tác động............................................................................ 54 3.2. Xác định đối tượng và quy mô chịu tác động ................................................... 57 3.3. Xây dựng tiêu chí đánh giá tác động môi trường.............................................. 59 3.4. Phân tích và đánh giá xu thế biến đổi của các điều kiện tự nhiên, môi trường và kinh tế xã hội ............................................................................................................ 61 3.4.1. Biến đổi kết cấu đất .................................................................................... 61 3.4.2. Ô nhiễm đất ................................................................................................ 64 3.4.3. Suy giảm nguồn nước mặt và thay đổi chế độ thuỷ văn............................. 65 3.4.4. Suy giảm nguồn nước ngầm....................................................................... 68 3.4.5. Ô nhiễm không khí ..................................................................................... 69 3.4.6. Suy giảm đa dạng sinh học ......................................................................... 70 3.4.7. Thay đổi môi trường biển ........................................................................... 70 3.4.8. Biến đổi khí hậu.......................................................................................... 71 3.4.9. Tác động đến sức khoẻ cộng đồng ............................................................. 71 3.4.10. Phát triển kinh tế - xã hội.......................................................................... 72 3.4.11. Rủi ro trong thực hiện quy hoạch sử dụng đất ......................................... 72 3.5. Đánh giá sự phù hợp giữa các quan điểm, mục tiêu của quy hoạch sử dụng đất VKTTĐ Bắc bộ và các quan điểm, mục tiêu về bảo vệ môi trường........................ 73 Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 3 3.6. Phân tích tác động môi trường của các phương án lựa chọn ............................ 75 3.7. Tổng hợp xu thế biến đổi chung của các điều kiện tự nhiên, môi trường và kinh tế–xã hội VKTTĐ Bắc bộ khi thực hiện quy hoạch sử dụng đất ............................. 77 Chương 4. CHỈ DẪN NGUỒN CUNG CẤP SỐ LIỆU, DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ....................................................................................................... 80 4.1. Nguồn cung cấp số liệu, dữ liệu........................................................................ 80 4.1.1. Nguồn tài liệu vế phát triển kinh tế - xã hội VKTTĐ Bắc bộ và chính sách quản lý đất đai....................................................................................................... 80 4.1.2. Nguồn tài liệu về phương pháp luận thực hiện ĐMC ................................ 80 4.1.3. Nguồn tài liệu về hiện trạng và dự báo điều kiện tự nhiên, môi trường, kinh tế xã hội VKTTĐ Bắc bộ...................................................................................... 81 4.2. Phương pháp áp dụng trong quá trình ĐMC..................................................... 81 4.2.1. Danh mục các phương pháp sử dụng ......................................................... 81 4.2.2. Đánh giá mức độ tin cậy của các phương pháp.......................................... 81 4.3. Nhận xét về mức độ chi tiết, độ tin cậy của các kết quả đánh giá tác động môi trường đối với quy hoạch sử dụng đất VKTTĐ Bắc bộ........................................... 83 Chương 4. PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP TỔNG THỂ GIẢI QUYẾT CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT VKTTĐ BẮC BỘ ............................................................................................... 84 5.1. Phương hướng chung ........................................................................................ 84 5.1.1 Lồng ghép quy hoạch sử dụng đất với quy hoạch phát triển các ngành kinh tế ........................................................................................................................... 84 5.1.2. Lồng ghép quy hoạch sử dụng đất với quy hoạch bảo vệ môi trường ....... 84 5.1.3. Xây dựng cơ chế chính sách về sử dụng hợp lý tài nguyên đất ................. 86 5.2. Định hướng về ĐTM trong giai đoạn xây dựng các dự án đầu tư .................... 87 5.3. Giải pháp về kỹ thuật ........................................................................................ 89 5.3.1. Giải pháp sử dụng hợp lý tài nguyên đất và bảo vệ môi trường đất........... 89 5.3.2. Giải pháp sử dụng hợp lý tài nguyên nước và bảo vệ môi trường nước .... 91 Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 4 5.3.3. Giải pháp bảo vệ môi trường không khí..................................................... 93 5.3.4. Giải pháp bảo vệ môi trường nước biển ven bờ ......................................... 94 5.3.5. Giải pháp quy hoạch hệ thống quản lý và xử lý chất thải rắn .................... 94 5.3.6. Giải pháp bảo tồn đa dạng sinh học và rừng .............................................. 95 5.4. Giải pháp về quản lý.......................................................................................... 96 5.4.1. Chỉ đạo thực hiện quy hoạch ...................................................................... 97 5.4.2. Giải pháp quản lý một số loại đất đặc dụng ............................................... 97 5.4.3. Giải pháp về vốn....................................................................................... 100 5.5. Chương trình quản lý và giám sát môi trường ................................................ 100 5.5.1. Nội dung chương trình quản lý và giám sát môi trường .......................... 100 5.5.2. Tổ chức thực hiện ..................................................................................... 101 5.5.3. Chương trình giám sát và đánh giá........................................................... 101 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................... 105 1. Kết luận .............................................................................................................. 105 2. Kiến nghị ............................................................................................................ 106 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................... 108 Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 5 DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Định hướng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp đến năm 2020 Bảng 1.2. Định hướng sử dụng đất lâm nghiệp đến năm 2020 Bảng 1.3. Định hướng sử dụng đất phi nông nghiệp đến năm 2020 Bảng 1.4. Định hướng sử dụng đất tại đô thị đến năm 2020 Bảng 1.5. Định hướng sử dụng đất tại nông thôn đến năm 2020 Bảng 1.6. Định hướng sử dụng đất khu công nghiệp đến năm 2020 Bảng 1.7. Định hướng sử dụng đất có mục đích công cộng đến năm 2020 Bảng 1.8. Quy hoạch sử dụng đất sản xuất nông nghiệp đến năm 2010 Bảng 1.9. Quy hoạch sử dụng đất lâm nghiệp đến năm 2010 Bảng 1.10. Quy hoạch sử dụng đất phi nông nghiệp đến năm 2010 Bảng 1.11. Quy hoạch sử dụng đất ở tại đô thị đến năm 2010 Bảng 1.12. Quy hoạch sử dụng đất chuyên dùng đến năm 2010 Bảng 1.13. Quy hoạch đất khu công nghiệp đến năm 2010 Bảng 1.14. Quy hoạch đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp đến năm 2010 Bảng 1.15. Bảng cân đối tài chính thu chi từ đất Bảng 1.16. Tổng hợp các chỉ tiêu chủ yếu của Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 của VKTTĐ Bắc bộ Bảng 2.1. Các hệ sinh thái biển ven bờ điển hình trong VKTTĐ Bắc bộ Bảng 2.2. Tổng giá trị sản phẩm GDP và cơ cấu kinh tế VKTTĐ Bắc bộ Bảng 2.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế VKTTĐ Bắc bộ Bảng 2.4. Giá trị sản xuất công nghiệp-xây dựng VKTTĐ Bắc bộ Bảng 3.1. Tóm tắt các nguồn gây tác động Bảng 3.2. Dự kiến đối tượng và quy mô chịu tác động môi trường từ quy hoạch sử dụng đất VKTTĐ Bắc bộ Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 6 Bảng 3.3. Các tiêu chí đánh giá tác động môi trường đối với Quy hoạch sử dụng đất VKTTĐ Bắc bộ Bảng 3.4. Dự báo diễn biến lượng nước thải ở các đô thị và KCN từ một số tỉnh thuộc VKTTĐ Bắc bộ Bảng 3.5. Dự báo diễn biến tải lượng ô nhiễm BOD ở các đô thị và KCN từ một số tỉnh thuộc VKTTĐ Bắc bộ Bảng 3.6. Kết quả phân tích tác động môi trường của các phương án lựa chọn đối với quy hoạch sử dụng đất VKTTĐ Bắc bộ đến 2010 Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 7 DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Diễn biến BOD và COD của sông Hồng năm 1997 -2002 Hình 2.2. Diễn biến BOD tại đoạn sông Cầu qua Bắc Giang, Bắc Ninh năm 2004,2005 Hình 2.3. Diễn biến COD tại sông Ngũ Huyện Khê năm 2004, 2005 Hình 2.4. Diễn biến BOD tại Tế Tiêu và cầu Hồng Phù (hợp lưu sông Nhuệ, Đáy, Châu Giang) Hình 2.5. Hàm lượng BOD tại một số sông trong nội thành Hà Nội Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 8 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ĐMC (SEA) Đánh giá môi trường chiến lược ĐTM Đánh giá tác động môi trường FAO Tổ chức Nông nghiệp và lương thực thế giới GDP Tổng sản phẩm nội địa KCN Khu công nghiệp PCB Polychlorinated Biphenyl QL Quốc lộ SEMLA Chương trình nâng cao năng lực quản lý đất đai và môi trường Việt Nam - Thuỵ Điển TP Thành phố UBND Uỷ ban Nhân dân VKTTĐ Vùng kinh tế trọng điểm Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 9 MỞ ĐẦU 1. Xuất xứ của dự án Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là nguồn nội lực và nguồn vốn to lớn của đất nước, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố các khu dân cư, kinh tế, xã hội và quốc phòng, an ninh. Quy hoạch sử dụng đất là công cụ để thực hiện sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, có tác dụng quyết định để cân đối giữa nhiệm vụ an ninh lương thực và nhiệm vụ công nghiệp hoá, đô thị hoá, phân công lại lao động, khắc phục hiện tượng mất đất nông nghiệp có năng suất cao. Vùng kinh tế trọng điểm (VKTTĐ) Bắc bộ bao gồm các tỉnh và TP nằm trong vùng đồng bằng sông Hồng là TP.Hà Nội, TP.Hải Phòng và các tỉnh Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hà Tây, Hải Dương, Hưng Yên, Quảng Ninh. Trong những năm qua, kinh tế -xã hội của vùng đã có những chuyển biến đáng kể, nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng cao, chuyển dịch kinh tế theo hướng tăng cơ cấu công nghiệp – xây dựng, dịch vụ và giảm tỷ trọng nông, lâm nghiệp trong GDP. Hệ thống cơ sở hạ tầng, đô thị ngày càng phát triển theo hướng văn minh, hiện đại đã kéo theo những thay đổi đáng kể trong chuyển dịch cơ cấu sử dụng đất. Đất đai ngày càng được sử dụng có hiệu quả, thực sự trở thành nguồn lực trong phát triển kinh tế - xã hội của vùng. Tuy vậy, mặc dù công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được triển khai ở cả 3 cấp tỉnh, huyện, xã, nhưng chất lượng quy hoạch chưa cao, một số chỉ tiêu sử dụng đất dự báo chưa sát với nhu cầu thực tế. Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất và quy hoạch các ngành khác chưa thực sự thống nhất, việc gắn kết giữa quy hoạch sử dụng đất với quy hoạch phát triển các ngành, quy hoạch xây dựng đô thị và khu dân cư nông thôn chưa đồng bộ. Sự phối hợp giữa các Bộ, ngành, địa phương trong công tác lập và thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhìn chung chưa tốt. Việc thiếu các giải pháp phối hợp khai thác sử dụng với cải tạo đất, gắn kết mục đích kinh tế với bảo vệ môi trường, cũng như không chú trọng bố trí diện tích đất cho xử lý rác thải, nước thải đã ảnh hưởng nhiều đến hiệu quả sử dụng đất trong vùng. Để khắc phục những khiếm khuyết nêu trên và đáp ứng được phương hướng phát triển kinh tế xã hội của VKTTĐ Bắc bộ trong những năm tới, Chính phủ đã giao cho Bộ Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 10 Tài nguyên và Môi trường xây dựng báo cáo quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 cho toàn vùng. 2. Căn cứ pháp luật và kỹ thuật của việc thực hiện đánh giá môi trường chiến lược Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2005, đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC) là việc phân tích, dự báo các tác động đến môi trường của dự án chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển trước khi phê duyệt nhằm đảm bảo phát triển bền vững. Quy hoạch sử dụng đất là một trong những đối tượng cần phải lập báo cáo ĐMC. Việc thực hiện ĐMC cho dự án Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ dựa vào các căn cứ pháp luật và kỹ thuật sau đây: 1. Quyết định số 145/2004/QĐ-TTg ngày 13/08/2004 của Thủ tướng Chính phủ về phương hướng chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội VKTTĐ Bắc bộ đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020 2. Báo cáo thuyết minh tổng hợp Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTĐ Bắc bộ 3. Luật Bảo vệ môi trường 2005 được kỳ họp thứ 8 Quốc hội khoá XI thông qua ngày 19/11/2005 4. Nghị định số 80/2006/NĐ-CP ngày 9/8/2006 của Chính phủ về việc quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường 5. Nghị định số 92/2006/NĐ-CP ngày 7/9/2006 của Chính phủ về lập phê duyệt và quản lý quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội 6. Nghị định số 140/2006/NĐ-CP ngày 22/11/2006 của Chính phủ quy định việc bảo vệ môi trường trong khâu lập, thẩm định, phê duyệt và tổ chức thực hiện các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình và dự án phát triển 7. Quyết định số 281/2007/QĐ-BKH ngày 26/3/2007 của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư về việc ban hành định mức chi phí cho lập, thẩm định quy hoạch và điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế-xã hội, quy hoạch ngành và quy hoạch các sản phẩm chủ yếu Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 11 8. Thông tư số 30/2004/TT-BTNMT ngày 01/11/2004 của Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn lập, điều chỉnh và thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất 9. Thông tư số 08/2006/TT-BTNMT ngày 8/9/2006 của Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn về đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường và cam kết bảo vệ môi trường 10. Nghị định số 149/2004/NĐ-CP ngày 27/7/2004 của Chính phủ quy định việc cấp phép thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước 11. Nghị định số 59/2007/NĐ-CP ngày 9/4/2007 của Chính phủ về quản lý chất thải rắn 12. Quyết định số 22/2006/QĐ-BTNMT ngày 18/12/2006 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc bắt buộc áp dụng tiêu chuẩn Việt Nam về môi trường 3. Tổ chức thực hiện ĐMC ĐMC đối với Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ được thực hiện trong khuôn khổ nghiên cứu điển hình về ĐMC do Vụ Thẩm định và Đánh giá tác động môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức thực hiện dưới sự tài trợ của Chương trình nâng cao năng lực quản lý đất đai và môi trường Việt Nam - Thuỵ Điển (SEMLA Programme). Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020 VKTTĐ Bắc bộ, 6/2007 12 Chương 1. KHÁI QUÁT VỀ MỤC TIÊU,