Báo cáo Nghiên cứu đặc điểm sinh học cá đục – sillago sihama (forsskal, 1775) ở vùng ven biển Quảng Trị

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CÁ ĐỤC – Sillago sihama (Forsskal, 1775) Ở VÙNG VEN BIỂN QUẢNG TRỊ Chuyên ngành : Động vật học Mã số : 60 42 10 NGƯỜI THỰC HIỆN : VÕ VĂN THIỆP HUẾ, 2010 Quảng Trị là tỉnh ven biển thuộc vùng Bắc Trung Bộ. Phía bắc giáp tỉnh Quảng Bình, phía nam giáp tỉnh Thừa Thiên-Huế, phía tây giáp nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, còn 75km phía đông giáp hoàn toàn với biển Đông, đây là một điều kiện thuận lợi cho việc phát triển du lịch biển với các bãi tắm đẹp như Cửa Tùng, Vĩnh Thái, Cửa Việt, Mỹ Thuỷ...Bên cạnh đó, vùng biển Quảng Trị còn có nhiều loại hải sản quý chế biến nhiều món ăn ngon, bổ dưỡng hấp dẫn như tôm hùm, cua, tôm bạc, ghẹ, ốc hương, sò huyết,cá đục, cá mú, mực...  Cá Đục biển – Sillago sihama (Forsskal, 1775) là loài thường gặp tại các vùng đầm phá, cử sông và ven biển, với kích cỡ trung bình nhưng có giá trị thương phẩm cao, là thực phẩm được nhiều người ưa thích. “Nghiên cứu đặc điểm sinh học của cá Đục – Sillago sihama (Forsskal, 1775) ở vùng ven biển Quảng Trị” Hiểu rõ được một số đặc tính sinh học của cá Đục ở vùng ven biển Quảng Trị. Bước đầu đánh giá tình hình khai thác và đề xuất các nhóm giải pháp phát triển bền vững nguồn lợi cá Đục. 3.1. Tình hình nghiên cứu cá ở Việt Nam. 3.2. Tình hình nghiên cứu cá ở Quảng Trị. . 4.1. Đặc điểm hình thái phân loại, phân bố của cá Đục 4.2. Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng 4.3. Đặc điểm dinh dưỡng của cá Đục 4.4. Đặc tính sinh sản của cá Đục 4.5. Đề xuất một số nhóm giải pháp bảo vệ nguồn lợi cá Đục 5.1. Đối tượng nghiên cứu Tên khoa học: Sillago sihama (Forsskal, 1775) Tên Việt Nam: Cá Đục biển Tên địa phương: Cá Đục, cá Đục bạc, cá Đục trắng Tên tiếng Anh: White sillago Họ: Sillaginidae Bộ cá Vược : Perciformes Lớp cá xương: Osteichthyes Ngành có Dây sống: Chordata Hình 1. Cá Đục – Sillago sihama (Forsskal,1775) 5.2. Địa điểm, thời gian nghiên cứu Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 10/2010 đến tháng 10/2011 5.3.Phương pháp nghiên cứu 5.3.1. Phương pháp thu thập số liệu Kế thừa có chọn lọc các thông tin, số liệu từ các công trình nghiên cứu đã công bố. 5.3.2. Nghiên cứu ngoài thực địa - Thu mẫu bằng 3 cách: đánh bắt cùng ngư dân, đặt mua tại các hộ ngư dân, thu mua từ các chợ cá. - Mẫu cá thu được còn tươi, nguyên vẹn, được xử lý trong dung dịch Formol 4%. * Thu mẫu nghiên cứu sinh trưởng Đo các chỉ tiêu về chiều dài thân (L và L0) và cân trọng lượng (W và W0) của cá. Thu mẫu nghiên cứu dinh dưỡng Quan sát ruột và lấy thức ăn trong ống tiêu hóa, định hình ống tiêu hóa trong dung dịch Formol 4% hoặc cồn 700. * Thu mẫu nghiên cứu sinh sản Mẫu cá thu được đem giải phẩu, xác định trọng lượng bằng cân tiểu ly và các giai đoạn chín muồi của tuyến sinh dục cá về hình thái theo thang 6 bậc của K.A.Kiselevits (1923), sau đó định hình trong dung dịch Bowin. * Phương pháp nghiên cứu tình hình khai thác và bảo vệ nguồn lợi cá Đục Khảo sát điều tra bằng cách phỏng vấn trực tiếp ngư dân, dùng phiếu điều tra, thu thập các tài liệu thứ cấp ở các cơ quan chủ quản về tình hình khai thác, ngư cụ khai thác cá Đục. 5.3.3. Phương pháp nghiên cứu trong phòng thí nghiệm 5.3.3.1. Về chỉ tiêu hình thái phân loạ Dựa vào tài liệu hướng dẫn nghiên cứu cá của Pravdin. 5.3.3.2. Về sinh trưởng - Tương quan giữa chiều dài và trọng lượng Dựa theo phương trình của R.J.H.Beverton – S.J.Holt (1956): W = a.Lb - Xác định tuổi Dùng vẩy để xác định tuổi. - Tốc độ tăng trưởng Sử dụng phương pháp Rosa Lee (1920): Tính tốc độ tăng trưởng chiều dài hàng năm theo công thức: Tn = Ln – L (n - 1) - Giải phương trình sinh trưởng Von Bertalanffy Về chiều dài: Lt = L∞[1 – e-k(t-to)] Về trọng lượng: Wt = W∞[1 – e-k(t-to)]b 5.3.3.3. Về dinh dưỡng Xác định thành phần thức ăn - Xác định cường độ bắt mồi của cá: Dựa vào độ no dạ dày và ruột cá theo thang 5 bậc (từ 0 đến 4) của Lebedep (1954). - Xác định hệ số béo: Sử dụng hai phương pháp của Fulton (1902) và của Clark (1928) Công thức Fulton: Công thức Clark: 5.3.3.4. Về sinh sản - Phương pháp hình thái Quan sát hình thái tuyến sinh dục của cá Đục theo quan điểm của của Kiselevits (1923). Từ đó xác định hình thái và cấu tạo tuyến sinh dục, chu kỳ phát dục. Xác định sức sinh sản tuyệt đối và sức sinh sản tương đối của cá theo công thức: Sức sinh sản tuyệt đối: T = m.Wt Sức sinh sản tương đối: - Phương pháp nghiên cứu tổ chức học Mẫu định hình trong dung dịch Bowin, lấy ra được xử lý theo phương pháp nghiên cứu tổ chức học thông thường. - Mô tả được đặc điểm phân loại, phân bố của cá Đục ở ven biển Quảng Trị. - Xác định được phương trình tương quan giữa chiều dài và trọng lượng của cá Đục. - Xác định được hình thái vẩy, thành phần tuổi và tốc độ tăng trưởng của cá Đục theo tuổi. - Viết được phương trình sinh trưởng của cá Đục theo Von Bertalanffy. - Xác định tính ăn và các loại thức ăn trong ống tiêu hóa của cá Đục, tính cường độ bắt mồi và hệ số béo của cá. Xác định đặc tính sinh sản của cá Đục. Đưa ra được một số biện pháp khả thi để bảo vệ nguồn lợi cá Đục ở ven biển tỉnh Quảng Trị.