Rừng là một loại đệm đặc biệt không chỉ ảnh hưởng đến điều kiện khí hậu như một nhân tố hình thành quan trọng, mà còn có vai trò như một nhân tố điều hoà khí hậu, duy trì và phục hồi những điều kiện khí tượng thuỷ văn thuận lợi cho sự tồn tại của sinh giới. Những chức năng sinh thái quan trọng nhất của rừng là điều hoà khí hậu, giữ và điều tiết nguồn nước, bảo vệ đất.
Rừng được xem là nhân tố tự nhiên quan trọng góp phần bảo vệ và cải thiện môi trường sống của cả hành tinh. Việc phá rừng trong những thập kỉ gần đây đã gây ra những hậu quả sinh thái nghiêm trọng trên phạm vi toàn cầu. Biểu hiện rõ rệt nhất là sự gia tăng của nhiệt độ trái đất, hoạt động của bão lụt, hạn hán, cháy rừng, dịch bệnh v.v Bên cạnh đó diện tích rừng ngày càng thu hẹp dẫn đến đa dạng sinh học ( ĐDSH ) rừng ngày càng bị suy giảm, các giống loài động, thực vật quí hiếm có nguy cơ bị tuyệt chủng đã và đang là nguyên nhân chính thức dẫn đến sự tàn phá của thiên tai ngày càng khốc liệt . Ngoài ra, cùng với quá trình phát triển rừng ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với đời sống sản xuất, sự tồn tại và phát triển của nhân dân. Do đó, một trong những nhiệm vụ quan trọng của nhân loại hiện nay là bảo vệ và phát triển rừng, khai thác một cách hợp lý, vừa nâng cao năng suất kinh tế vừa phát huy tối đa các chức năng sinh thái của rừng, ngăn chặn những quá trình biến đổi không thuận nghịch của môi trường sinh thái do phá rừng gây nên.
Nói đến ĐDSH và các hệ sinh thái, không thể không nói đến các hệ sinh thái rừng, bởi vì chúng đóng một vai trò đặc biệt trong công tác bảo vệ ĐDSH. Ngược lại, ĐDSH là nhân tố cơ bản quyết định sự bền vững của hệ thống chức năng rừng, nhưng ĐDSH là vấn đề khá mới mẻ ở Việt Nam , đặc biệt là lượng giá giá trị kinh tế về ĐDSH của rừng lại còn mới hơn. Nhận thức được tầm quan trọng và những thách thức của vấn đề cùng với lòng nhiệt huyết của bản thân ( một sinh viên chuyên ngành kinh tế và quản lí môi trường) về vấn đề ĐDSH rừng đã thúc đẩy tôi lựa chọn đề tài: “Bước đầu đánh giá tổng giá trị kinh tế của rừng Dẻ xã Hoàng Hoa Thám - Chí Linh - Hải Dương cho việc hoạch định chính sách duy trì rừng Dẻ này”.
76 trang |
Chia sẻ: lvbuiluyen | Lượt xem: 1627 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Bước đầu đánh giá tổng giá trị kinh tế của rừng Dẻ xã Hoàng Hoa Thám - Chí Linh - Hải Dương cho việc hoạch định chính sách duy trì rừng Dẻ này, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
TÝnh cÊp thiÕt cđa ®Ị tµi
R
õng lµ mét lo¹i ®Ưm ®Ỉc biƯt kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn ®iỊu kiƯn khÝ hËu nh mét nh©n tè h×nh thµnh quan träng, mµ cßn cã vai trß nh mét nh©n tè ®iỊu hoµ khÝ hËu, duy tr× vµ phơc håi nh÷ng ®iỊu kiƯn khÝ tỵng thủ v¨n thuËn lỵi cho sù tån t¹i cđa sinh giíi. Nh÷ng chøc n¨ng sinh th¸i quan träng nhÊt cđa rõng lµ ®iỊu hoµ khÝ hËu, gi÷ vµ ®iỊu tiÕt nguån níc, b¶o vƯ ®Êt.
Rõng ®ỵc xem lµ nh©n tè tù nhiªn quan träng gãp phÇn b¶o vƯ vµ c¶i thiƯn m«i trêng sèng cđa c¶ hµnh tinh. ViƯc ph¸ rõng trong nh÷ng thËp kØ gÇn ®©y ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ sinh th¸i nghiªm träng trªn ph¹m vi toµn cÇu. BiĨu hiƯn râ rƯt nhÊt lµ sù gia t¨ng cđa nhiƯt ®é tr¸i ®Êt, ho¹t ®éng cđa b·o lơt, h¹n h¸n, ch¸y rõng, dÞch bƯnh v.v… Bªn c¹nh ®ã diƯn tÝch rõng ngµy cµng thu hĐp dÉn ®Õn ®a d¹ng sinh häc ( §DSH ) rõng ngµy cµng bÞ suy gi¶m, c¸c gièng loµi ®éng, thùc vËt quÝ hiÕm cã nguy c¬ bÞ tuyƯt chđng ®· vµ ®ang lµ nguyªn nh©n chÝnh thøc dÉn ®Õn sù tµn ph¸ cđa thiªn tai ngµy cµng khèc liƯt . Ngoµi ra, cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triĨn rõng ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi ®êi sèng s¶n xuÊt, sù tån t¹i vµ ph¸t triĨn cđa nh©n d©n. Do ®ã, mét trong nh÷ng nhiƯm vơ quan träng cđa nh©n lo¹i hiƯn nay lµ b¶o vƯ vµ ph¸t triĨn rõng, khai th¸c mét c¸ch hỵp lý, võa n©ng cao n¨ng suÊt kinh tÕ võa ph¸t huy tèi ®a c¸c chøc n¨ng sinh th¸i cđa rõng, ng¨n chỈn nh÷ng qu¸ tr×nh biÕn ®ỉi kh«ng thuËn nghÞch cđa m«i trêng sinh th¸i do ph¸ rõng g©y nªn.
Nãi ®Õn §DSH vµ c¸c hƯ sinh th¸i, kh«ng thĨ kh«ng nãi ®Õn c¸c hƯ sinh th¸i rõng, bëi v× chĩng ®ãng mét vai trß ®Ỉc biƯt trong c«ng t¸c b¶o vƯ §DSH. Ngỵc l¹i, §DSH lµ nh©n tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù bỊn v÷ng cđa hƯ thèng chøc n¨ng rõng, nhng §DSH lµ vÊn ®Ị kh¸ míi mỴ ë ViƯt Nam , ®Ỉc biƯt lµ lỵng gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ vỊ §DSH cđa rõng l¹i cßn míi h¬n. NhËn thøc ®ỵc tÇm quan träng vµ nh÷ng th¸ch thøc cđa vÊn ®Ị cïng víi lßng nhiƯt huyÕt cđa b¶n th©n ( mét sinh viªn chuyªn ngµnh kinh tÕ vµ qu¶n lÝ m«i trêng) vỊ vÊn ®Ị §DSH rõng ®· thĩc ®Èy t«i lùa chän ®Ị tµi: “Bíc ®Çu ®¸nh gi¸ tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng DỴ x· Hoµng Hoa Th¸m - ChÝ Linh - H¶i D¬ng cho viƯc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch duy tr× rõng DỴ nµy”.
Do tµi liƯu ®iỊu tra c¬ b¶n, c¸c sè liƯu cha ®ỵc ®Çy ®đ. MỈt kh¸c, do kh«ng cã nhiỊu thêi gian ®Ĩ thùc hiƯn nªn t«i cßn gỈp nhiỊu khã kh¨n, thiÕu sãt, cã vÊn ®Ị cha thĨ gi¶i quyÕt ®ỵc, nh÷ng néi dung tr×nh bµy trong ®Ị tµi cịng chØ lµ nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu. Nhng víi nh÷ng nç lùc cđa m×nh t«i hy väng sÏ phÇn nµo gi¶i quyÕt ®ỵc nh÷ng vÊn ®Ị bøc xĩc hiƯn nay. Bªn c¹nh ®ã t«i hy väng sÏ nhËn ®ỵc ý kiÕn ®¸nh gi¸, phª b×nh tõ mäi phÝa ®Ĩ t«i cã c¬ héi hoµn thiƯn h¬n vỊ nhËn thøc .
Mơc tiªu nghiªn cøu
Nh chĩng ta ®· biÕt rõng suy gi¶m sÏ lµm cho §DSH suy gi¶m. TÝnh §DSH rõng suy gi¶m chđ yÕu do hai nguyªn nh©n ®ã lµ c¸c hiĨm ho¹ tù nhiªn vµ do con ngêi. Mèi nguy h¹i ®èi víi §DSH cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cđa con ngêi lµ viƯc ph¸ hủ, chia c¾t, lµm suy tho¸i n¬i sèng (sinh c¶nh) cđa c¸c loµi. Ph¸ hủ n¬i sèng hay sinh c¶nh sèng cđa loµi lµ mèi ®e do¹ chÝnh ®èi víi mÊt m¸t §DSH. MÊt n¬i c trĩ ®ỵc coi lµ nguy c¬ ®Çu tiªn lµm cho c¸c ®éng vËt cã x¬ng sèng bÞ tuyƯt chđng vµ cịng lµ nguy c¬ ®èi víi c¸c loµi ®éng vËt kh«ng x¬ng sèng vµ thùc vËt. PhÇn lín n¬i c trĩ nguyªn thủ lµ rõng, do ®ã viƯc duy tr× vµ b¶o vƯ rõng kh«ng chØ lµ mơc tiªu, nhiƯm vơ riªng cđa mçi quèc gia mµ lµ vÊn ®Ị ®ỵc toµn cÇu quan t©m. Thùc tÕ cho thÊy ®· cã rÊt nhiỊu ch¬ng tr×nh, chiÕn lỵc, ®Ị tµi nghiªn cøu vỊ rõng ®Ĩ ®a ra nh÷ng biƯn ph¸p duy tr× rõng vµ n©ng cao ý thøc b¶o vƯ rõng.
§èi víi b¶n th©n t«i, khi chän ®Ị tµi nµy t«i cịng mong r»ng sÏ gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc cđa b¶n th©n vỊ tÇm quan träng cđa rõng cịng nh phÇn nµo lµm cho mäi ngêi hiĨu râ gi¸ trÞ cđa nguån tµi nguyªn rõng nãi chung vµ rõng DỴ nãi riªng. Do ®ã mơc tiªu cđa t«i lµ tÝnh tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng DỴ- x· Hoµng Hoa Th¸m - ChÝ Linh - H¶i D¬ng ®Ĩ mäi ngêi kh«ng chØ thÊy ®ỵc tÇm quan träng khi duy tr× khu rõng nµy mµ cßn nhËn thøc ®ỵc b¶o tån §DSH ph¶i lµ nhiƯm vơ cÊp b¸ch cđa toµn cÇu, toµn nh©n lo¹i.
Néi dung nghiªn cøu : Gåm 3 ch¬ng
Ch¬ng I : C¬ së nhËn thøc ®èi víi tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng DỴ - x· Hoµng Hoa Th¸m - ChÝ Linh - H¶i D¬ng.
Ch¬ng II : HiƯn tr¹ng rõng ChÝ Linh - H¶i D¬ng.
Ch¬ng III : Bíc ®Çu ®¸nh gi¸ tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ rõng DỴ x· Hoµng Hoa Th¸m- ChÝ Linh - H¶i D¬ng
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
- Ph¬ng ph¸p ®iỊu tra thùc tÕ
- Ph¬ng ph¸p thu thËp vµ tỉng hỵp sè liƯu
- Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch kinh tÕ m«i trêng
- Ph¬ng ph¸p lỵng ho¸
- Ph¬ng ph¸p tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ
- Ph¬ng ph¸p chi phÝ - lỵi Ých.
Giíi h¹n nghiªn cøu
- §èi tỵng nghiªn cøu : Rõng DỴ
- Ph¹m vi nghiªn cøu : §¸nh gi¸ tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ rõng DỴ- x· Hoµng Hoa Th¸m.
Ch¬ng I
C¬ së nhËn thøc ®èi víi tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng DỴ - x· Hoµng Hoa Th¸m - ChÝ Linh - H¶i D¬ng.
I. C¬ së nhËn thøc, ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng DỴ - x· Hoµng Hoa Th¸m - ChÝ Linh - H¶i D¬ng.
1.1. C¬ së sinh th¸i häc trong ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng DỴ.
Theo quan ®iĨm sinh th¸i häc, rõng lµ mét hƯ thèng ®ång nhÊt gåm nhiỊu ph©n hƯ lµ c¸c thµnh phÇn cđa m«i trêng nh : ®Êt, níc, hƯ ®éng vËt, thùc vËt…
QuÇn x· sinh häc cã quan hƯ víi m«i trêng vËt lý t¹o thµnh mét hƯ sinh th¸i. HƯ sinh th¸i lµ mét ®¬n vÞ cÊu trĩc, chøc n¨ng cđa sinh quyĨn vµ gåm c¸c quÇn x· thùc vËt, c¸c quÇn x· ®éng vËt, c¸c quÇn x· vi sinh vËt, thỉ nhìng (®Êt) vµ c¸c yÕu tè khÝ hËu. Mét quÇn x· cã sù biÕn ®éng sÏ g©y biÕn ®éng d©y truyỊn. V× vËy ph¶i ®¸nh gi¸ tỉng thĨ, lỵng ho¸ hÕt gi¸ trÞ cđa hƯ sinh th¸i nh»m ®Þnh gi¸ chuÈn x¸c ®Çu ra cđa hƯ thèng chèng thÊt b¹i thÞ trêng, x©y dùng m« h×nh qu¶n lý thÝch hỵp t¸c ®éng vµo hƯ thèng mét c¸ch hiƯu qu¶, gi÷ c©n b»ng sinh th¸i cho rõng nh»m qu¶n lý ph¸t triĨn bỊn v÷ng.
Quan ®iĨm sinh th¸i häc ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng nãi chung vµ rõng DỴ nãi riªng dùa vµo chøc n¨ng cđa rõng vµ s¶n phÈm cđa rõng.
* Chøc n¨ng cđa rõng
+ Chèng xãi mßn, c¶i t¹o ®Êt
+ H¹n chÕ lị lơt
+ §iỊu hoµ kh«ng khÝ
+ HÊp thơ tro, khãi, bơi.
+ Gi÷ níc, ®iỊu tiÕt dßng ch¶y
+ B¶o vƯ §DSH.
* S¶n phÈm cđa rõng : H¹t DỴ, gç, dỵc liƯu,…
1.2. C¬ së kinh tÕ häc ®Ĩ ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ rõng DỴ.
HƯ sinh th¸i rõng cung cÊp hµng ho¸, dÞch vơ m«i trêng cho con ngêi. V× vËy ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ cđa nã ph¶i ph¶n ¸nh ®ĩng gi¸ trÞ kinh tÕ cđa nã ®Ĩ ®Þnh gi¸ c¸c hµng ho¸ , dÞch vơ m«i trêng. CÇn lỵng ho¸ ®ỵc c¶ c¸c ngo¹i øng tÝch cùc vµ tiªu cùc ®Ĩ ph¶n ¸nh vµo trong gi¸ cđa hµng ho¸ v× nã lµ nh©n tè hay bÞ bá qua trong qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ hµng ho¸ m«i trêng. NÕu ®Þnh gi¸ sai c¸c hµng ho¸ m«i trêng cđa rõng sÏ dÉn ®Õn kh«ng khai th¸c ë ®iĨm tèi u . HËu qu¶ lµ tµi nguyªn bÞ c¹n kiƯt, m«i trêng bÞ « nhiƠm.
§¸nh gi¸ gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng ta ph¶i nhËn thøc ®ỵc rõng lµ mét hƯ sinh th¸i ®éng, lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn cã thĨ t¸i sinh. ViƯc khai th¸c hỵp lÝ sÏ ®¹t hiƯu qu¶ kinh tÕ vµ ®¶m b¶o c©n b»ng sinh th¸i. §Ĩ nghiªn cøu vÊn ®Ị nµy ngêi ta dùa vµo m« h×nh tỉng qu¸t vỊ sư dơng tµi nguyªn cã thĨ t¸i sinh sau. §©y lµ m« h×nh dùa trªn c¬ së nh×n nhËn sinh häc trong mèi quan hƯ thay ®ỉi vỊ sinh th¸i.
H×nh 1: Sù thay ®ỉi vỊ khèi lỵng nguån tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng t¸i sinh
- Qui m« : lµ tr÷ lỵng tµi nguyªn cđa rõng.
- S¶n lỵng khai th¸c : lµ sè lỵng tµi nguyªn rõng ®ỵc khai th¸c, sư dơng.
Th«ng qua m« h×nh ta thÊy r»ng møc ®¹t sinh khèi cao nhÊt lµ møc kh¶ n¨ng t¸i sinh OB. Cã nghÜa lµ nÕu nh xem xÐt xu híng ph¸t triĨn cđa sinh khèi th× kh¶ n¨ng cho phÐp ®èi víi tµi nguyªn nµy n»m trong møc giíi h¹n vỊ qui m« gi÷a ®o¹n OA vµ OC. Nh vËy møc gi÷a OA vµ OC lµ møc chĩng ta ph¶i duy tr× v× :
NÕu khai th¸c OY th× tr÷ lỵng tµi nguyªn lµ OB. §©y lµ møc tèi u tøc lµ t¹i møc khai th¸c nµy tµi nguyªn kh«ng nh÷ng ®ỵc duy tr× mµ cßn cã thĨ sinh s«i n¶y në. Khi tµi nguyªn tiÕp cËn vỊ OA th× cã nguy c¬ c¹n kiƯt lµ tÊt yÕu vµ A lµ møc cuèi cïng cđa c¹n kiƯt, OD lµ møc b¾t ®Çu c¹n kiƯt. Do ®ã DB lµ møc tèt nhÊt duy tr× kh¶ n¨ng t¸i sinh cđa tµi nguyªn. NÕu khai th¸c vỵt qu¸ ngìng th× chi phÝ c¬ héi cho mét ®¬n vÞ tµi nguyªn sÏ t¨ng nhanh do sù c¹n kiƯt.
II. TiÕp cËn nh÷ng ®¸nh gi¸ kinh tÕ ®èi víi rõng DỴ.
2.1. Tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ (TEV)
Trªn thÞ trêng, mçi c¸ nh©n ®Ịu cã nh÷ng th«ng tin kh¸ râ rµng ®Ĩ dïng lµm c¬ së cho sù ®¸nh gi¸ vµ lùa chän cđa hä. S¶n phÈm cã khuynh híng kh¶ kiÕn, c¸c ®Ỉc tÝnh cđa nã nãi chung ®ỵc nhËn biÕt vµ ®Ịu cã gi¸ trªn thÞ trêng. Mçi c¸ nh©n, trªn c¬ së c¸c th«ng tin s½n cã sÏ c©n nh¾c ®¸nh gi¸ sè lỵng, chÊt lỵng vµ gi¸ c¶ cđa s¶n phÈm ®ỵc chµo b¸n. Nhng nh chĩng ta ®· biÕt, ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vơ m«i trêng thêng kh«ng cã gi¸ thÞ trêng vµ khã lßng x¸c ®Þnh râ gi¸ trÞ ®Ých thùc vµ tÇm quan träng cđa chĩng. NhiỊu tµi s¶n m«i trêng lµ tµi s¶n c«ng céng vµ ®©y lµ mét ®Ỉc tÝnh g©y khã kh¨n cho viƯc vËn dơng thÞ trêng ®Ĩ ®¸nh gi¸ c¸c tµi s¶n ®ã. §Ĩ ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vơ m«i trêng tríc hÕt ph¶i biÕt mét vµi kh¸i niƯm vỊ gi¸ trÞ kinh tÕ cđa tµi s¶n m«i trêng.
Tuy c¸c nhµ kinh tÕ häc ®· lµm ®ỵc rÊt nhiỊu khi ph©n lo¹i gi¸ trÞ kinh tÕ trong mèi quan hƯ cđa chĩng víi m«i trêng thiªn nhiªn nhng vÊn ®Ị thuËt ng÷ vÉn cha ®ỵc thèng nhÊt hoµn toµn. Trªn nguyªn t¾c, ®Ĩ ®o lêng tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ, c¸c nhµ kinh tÕ häc b¾t ®Çu b»ng viƯc ph©n biƯt gi÷a gi¸ trÞ sư dơng vµ gi¸ trÞ kh«ng sư dơng.
Theo ®Þnh nghÜa, gi¸ trÞ sư dơng h×nh thµnh tõ viƯc thùc sù sư dơng m«i trêng. VÊn ®Ị trë nªn h¬i phøc t¹p h¬n khi chĩng ta ®Ị cËp tíi gi¸ trÞ thĨ hiƯn b»ng viƯc chän lùa c¸c c¸ch sư dơng m«i trêng trong t¬ng lai ( c¸c gi¸ trÞ nhiƯm ý). Thùc ra chĩng lµ c¸ch thĨ hiƯn ý thÝch ( gi¸ s½n lßng chi tr¶) ®èi víi viƯc b¶o vƯ hƯ thèng m«i trêng hoỈc c¸c thµnh phÇn cđa hƯ thèng dùa trªn x¸c suÊt lµ vµo mét ngµy nµo ®ã sau nµy c¸ nh©n sÏ sư dơng chĩng. Mét d¹ng kh¸c cđa gi¸ trÞ lµ gi¸ trÞ kÕ thõa, tøc lµ gi¸ s½n lßng tr¶ ®Ĩ b¶o tån m«i trêng v× lỵi Ých cđa c¸c thÕ hƯ sau. Nã kh«ng cã gi¸ trÞ sư dơng ®èi víi mét c¸ nh©n trong hiƯn t¹i nhng nã cã gi¸ trÞ tiỊm n¨ng sư dơng hoỈc kh«ng sư dơng trong t¬ng lai.
Gi¸ trÞ kh«ng sư dơng cã nhiỊu vÊn ®Ị h¬n. Nã thĨ hiƯn c¸c gi¸ trÞ phi ph¬ng tiƯn n»m trong b¶n chÊt thËt cđa sù vËt, nhng nã kh«ng liªn quan ®Õn viƯc sư dơng thùc tÕ hoỈc thËm chÝ viƯc chän lùa sư dơng sù vËt nµy. Thay vµo ®ã c¸c gi¸ trÞ nµy ®ỵc coi nh nh÷ng yÕu tè ph¶n ¸nh sù lùa chän cđa con ngêi, nh÷ng sù lùa chän nµy cã kĨ ®Õn c¶ sù quan t©m ®ång c¶m vµ tr©n träng ®èi víi quyỊn lỵi hoỈc phĩc lỵi cđa c¸c sinh vËt kh«ng ph¶i lµ con ngêi. C¸c gi¸ trÞ nµy vÉn tËp trung chĩ träng nhiỊu ®Õn con ngêi nhng nã cã thĨ bao hµm c¶ nhËn thøc vỊ c¸c gi¸ trÞ tån t¹i cđa c¸c gièng loµi kh¸c n÷a hoỈc cđa c¶ quÇn thĨ sinh th¸i. Nh vËy, tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ ®ỵc h×nh thµnh tõ gi¸ trÞ sư dơng thùc tÕ céng víi gi¸ trÞ nhiƯm ý céng víi gi¸ trÞ tån t¹i
TEV cđa mét khu rõng
Gi¸ trÞ kh«ng sư dơng
Gi¸ trÞ sư dơng
Gi¸ trÞ nhiƯm ý
Gi¸ trÞ lu truyỊn
Gi¸ trÞ sư dơng gi¸n tiÕp
Gi¸ trÞ tån t¹i
Gi¸ trÞ sư dơng trùc tiÕp
( S¬ ®å tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ)
Mét vµi nhµ khoa häc tranh c·i r»ng sù ®ãng gãp ®Çy ®đ cđa c¸c gièng loµi vµ c¸c qu¸ tr×nh vµo dÞch vơ hç trỵ sù sèng cung cÊp bëi hƯ sinh th¸i ®· kh«ng ®ỵc ®a vµo trong gi¸ trÞ kinh tÕ. Cã lÏ c¸c nhµ khoa häc ®· ®ĩng khi phª b×nh c¸ch ®¸nh gi¸ vỊ kinh tÕ lµ mang tÝnh thiªn vÞ, kh«ng ph¶i trong mèi t¬ng quan víi c¸c gièng loµi vµ qu¸ tr×nh riªng lỴ mµ lµ ®èi víi gi¸ trÞ trªn hÕt cđa tỉng cÊu trĩc hƯ sinh th¸i vµ kh¶ n¨ng hç trỵ sù sèng cđa nã. Nh vËy, cã thĨ nãi r»ng tỉng hƯ sinh th¸i cã gi¸ trÞ nguyªn thủ. Sù tån t¹i trªn hÕt cđa mét hƯ sinh th¸i “lµnh m¹nh” lµ cÇn thiÕt tríc khi gi¸ trÞ sư dơng vµ kh«ng sư dơng cã liªn quan ®Õn cÊu trĩc vµ chøc n¨ng cđa hƯ sinh th¸i cã thĨ ®ỵc con ngêi ®em ra dïng. Do ®ã chĩng ta cã thĨ gäi tÊt c¶ c¸c gi¸ trÞ sư dơng vµ kh«ng sư dơng lµ gi¸ trÞ thø cÊp. Gi¸ trÞ sư dơng vµ gi¸ trÞ kh«ng sư dơng bao gåm trong tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ (TEV) nhng gi¸ trÞ nguyªn thủ cđa tỉng hƯ thèng th× kh«ng bao hµm trong TEV.
TEV cã thĨ kh«ng thĨ hiƯn ®ỵc ®Çy ®đ tỉng gi¸ trÞ thø cÊp do viƯc ph©n tÝch khoa häc cịng nh ®Þnh gi¸ b»ng tiỊn tƯ cđa mét vµi qu¸ tr×nh, chøc n¨ng hƯ sinh th¸i thêng gỈp ph¶i khã kh¨n. ViƯc ph©n biƯt gi÷a gi¸ trÞ sư dơng gi¸n tiÕp vµ gi¸ trÞ kh«ng sư dơng cßn m¬ hå, kh«ng ®ỵc râ rµng. Do ®ã gÇn ®©y c¸c nhµ kinh tÕ häc ®· gäi gi¸ trÞ kh«ng sư dơng lµ gi¸ trÞ sư dơng thơ ®éng.
2.1.1. Gi¸ trÞ sư dơng trùc tiÕp : §ỵc hiĨu lµ gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vơ m«i trêng phơc vơ trùc tiÕp cho con ngêi hoỈc ho¹t ®éng kinh tÕ mµ cã thĨ nh×n thÊy, c¶m nhËn ®ỵc vµ th«ng thêng cã gi¸ trªn thÞ trêng. Nh÷ng gi¸ trÞ nµy thêng ®ỵc tÝnh to¸n qua sù ®iỊu tra nh÷ng ho¹t ®éng cđa mét nhãm ngêi ®¹i diƯn th«ng qua sù gi¸m s¸t viƯc thu lỵm c¸c s¶n phÈm tù nhiªn vµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Gi¸ trÞ sư dơng trùc tiÕp bao gåm :
- Gi¸ trÞ tiªu thơ: §ỵc ®¸nh gi¸ dùa trªn c¸c s¶n phÈm ®ỵc sư dơng hµng ngµy trong cuéc sèng cđa con ngêi nh cđi ®un,®éng thùc vËt rõng vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c sư dơng t¹i ®Þa ph¬ng. NhiỊu s¶n phÈm nµy kh«ng ®ỵc b¸n trªn thÞ trêng nªn hÇu nh chĩng kh«ng ®ãng gãp g× vµo tỉng thu nhËp quèc néi nhng nÕu kh«ng cã nh÷ng tµi nguyªn nµy th× cuéc sèng cđa ngêi d©n sÏ gỈp nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh.
- Gi¸ trÞ s¶n xuÊt : Lµ gi¸ b¸n c¸c s¶n phÈm thu ®ỵc tõ thiªn nhiªn trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc nh : cđi, gç,c©y lµm thuèc, hoa qu¶, thÞt vµ da ®éng vËt,….Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cđa c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ rÊt lín, ngay c¶ nh÷ng níc c«ng nghiƯp .
2.1.2. Gi¸ trÞ sư dơng gi¸n tiÕp : §ỵc hiĨu lµ nh÷ng gi¸ trÞ mµ ta cã thĨ nh×n thÊy, c¶m nhËn ®ỵc, nã ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ vµ liªn quan ®Õn chøc n¨ng cđa hƯ sinh th¸i hay m«i trêng trong viƯc hËu thuÉn cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi cịng nh kh¶ n¨ng ng¨n chỈn c¸c thiƯt h¹i g©y ra cho m«i trêng. Th«ng thêng ®èi víi gi¸ trÞ lo¹i nµy khã x¸c ®Þnh gi¸ trªn thÞ trêng vµ nhiỊu khi chĩng lµ v« gi¸
2.1.3. Gi¸ trÞ kh«ng sư dơng : ThĨ hiƯn c¸c gi¸ trÞ phi ph¬ng tiƯn n»m trong b¶n chÊt thËt cđa sù vËt nhng nã kh«ng liªn quan ®Õn viƯc sư dơng thùc tÕ, hoỈc thËm chÝ viƯc chän lùa sư dơng sù vËt nµy. Gi¸ trÞ kh«ng sư dơng vỊ c¬ b¶n cã hai lo¹i : Gi¸ trÞ tån t¹i vµ gi¸ trÞ lu truyỊn.
- Gi¸ trÞ tån t¹i :Liªn quan ®Õn viƯc xem xÐt vỊ nhËn thøc cđa c¸c nguån tµi nguyªn díi bÊt cø h×nh thøc nµo.Trong thùc tÕ gi¸ trÞ nµy cđa ho¹t ®éng m«i trêng khã qui ®ỉi ra tiỊn tƯ do ®ã gi¸ trÞ nµy ®ỵc ®¸nh gi¸ dùa trªn kh¶ n¨ng s½n sµng chi tr¶ cđa c¸c c¸ nh©n cho nguån tµi nguyªn sau khi hä ®· hiªđ rÊt kü vỊ nguån tµi nguyªn ®ã.
- Gi¸ trÞ lu truyỊn : §©y lµ gi¸ trÞ dÞch vơ m«i trêng ®ỵc xem xÐt kh«ng chØ cho thÕ hƯ tríc m¾t mµ cßn cho c¸c thÕ hƯ mai sau. Do ®ã viƯc ®¸nh gi¸ lo¹i gi¸ trÞ nµy kh«ng thĨ dùa trªn c¬ së gi¸ cđa thÞ trêng mµ cßn ph¶i dù ®o¸n kh¶ n¨ng sư dơng chĩng cho t¬ng lai. §Ĩ ®¸nh gi¸ lo¹i gi¸ trÞ nµy ngêi ta ph¶i lËp c¸c ph¬ng ph¸p dù b¸o.
2.2. Ph©n tÝch chi phÝ - lỵi Ých.
- Kh¸i niƯm: CBA lµ mét chu tr×nh nh»m so s¸nh møc ®é chªnh lƯch gi÷a lỵi Ých vµ chi phÝ cđa mét ch¬ng tr×nh hay mét dù ¸n biĨu hiƯn b»ng gi¸ trÞ tiỊn tƯ ë møc ®é thùc tÕ.
Nh vËy CBA lµ mét c«ng cơ hç trỵ cho viƯc ra quyÕt ®Þnh cã tÝnh x· héi. Cơ thĨ h¬n, mơc tiªu chÝnh cđa CBA lµ nh»m hç trỵ viƯc ph©n bỉ hiƯu qu¶ h¬n c¸c nguån lùc cđa x· héi.
Trong cuéc sèng hµng ngµy chĩng ta thêng ph¶i ®Êu tranh víi nh÷ng m©u thuÉn tù b¶n th©n m×nh. Nãi tãm l¹i chĩng ta cã mét sù lùa chän gi÷a chi phÝ vµ lỵi Ých, ®Ỉc biƯt trong c¬ chÕ thÞ trêng hiƯn nay ngêi ta chĩ ý ®Õn quyỊn tù quyÕt cđa c¸ nh©n rÊt cao ®Ĩ lùa chän tÊt c¶ c¸c ph¬ng ¸n. Nhng kÕt cơc ngêi ta híng tíi lỵi Ých thu ®ỵc lín h¬n chi phÝ bá ra. §iỊu nµy lµ hoµn toµn phï hỵp víi qui luËt cđa sù ph¸t triĨn.
Cao h¬n n÷a lµ tÇm dù ¸n, ch¬ng tr×nh hoỈc nh÷ng quyÕt s¸ch vỊ mỈt chÝnh s¸ch ngêi ta cịng nghÜ tíi chi phÝ - lỵi Ých.
Cã hai lo¹i chi phÝ lµ chi phÝ c¸ nh©n vµ chi phÝ x· héi. §ång thêi cịng cã hai lo¹i lỵi Ých lµ lỵi Ých c¸ nh©n vµ lỵi Ých x· héi .
Trong thùc tÕ c¸ nh©n lu«n chèng l¹i lỵi Ých vµ chi phÝ cđa x· héi. C¸c doanh nghiƯp hoỈc mét tỉ chøc kinh tÕ nµo ®ã ngêi ta thêng kh«ng quan t©m ®Õn chi phÝ - lỵi Ých mµ chØ quan t©m ®Õn lỵi nhuËn do hä thêng ®øng trªn quan ®iĨm c¸ nh©n mµ kh«ng ®øng trªn quan ®iĨm x· héi ( quan ®iĨm x· héi lµ lỵi Ých, quan ®iĨm c¸ nh©n lµ lỵi nhuËn ). Tøc lµ hä chØ quan t©m ®Õn vÊn ®Ị doanh thu mµ kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng thiƯt h¹i g©y ra cho x· héi.
NhiƯm vơ cđa CBA l· x¸c ®Þnh nh÷ng lỵi Ých vµ chi phÝ kh«ng chØ cã tÝnh c¸ nh©n mµ ph¶i ph¸t hiƯn ra ®ỵc nh÷ng lỵi Ých vµ chi phÝ cã tÝnh x· héi ®Ĩ t vÊn cho ngêi ra quyÕt ®Þnh trong viƯc thùc hiƯn c¸c dù ¸n, ch¬ng tr×nh hay trong viƯc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Tøc lµ nhiƯm vơ cđa CBA lµ ph¶i lµm s¸ng tá nh÷ng chi phÝ, lỵi Ých x· héi. VËy CBA ra ®êi trªn quan ®iĨm kÕt hỵp hµi hoµ c¸c lo¹i chi phÝ, lỵi Ých nh»m ®¹t hiƯu qu¶ tèi u cđa x· héi.
- ChØ tiªu ®¸nh gi¸ trong CBA
+ Gi¸ trÞ hiƯn t¹i thùc (NPV) :lµ hiƯu sè gi÷a lỵi Ých vµ chi phÝ hiƯn t¹i
Bt = BtD + BtI + BtN
+ TØ suÊt lỵi nhuËn (BCR):
+ HƯ sè hoµn vèn néi t¹i (IRR):
NPV : Gi¸ trÞ hiƯn t¹i thùc
Bt : Tỉng lỵi Ých n¨m t
Ct : Tỉng chi phÝ n¨m t
BtD : Lỵi Ých trùc tiÕp n¨m t
BtI : Lỵi Ých gi¸n tiÕp n¨m t
BtN : Gi¸ trÞ kh«ng sư dơng n¨m t
C0 : Chi phÝ ë n¨m 0 (chi phÝ cè ®Þnh)
r : lµ tû lƯ chiÕt khÊu
t : BiÕn thêi gian
T : Thêi gian sèng h÷u Ých dù kiÕn
3 chØ tiªu nµy cã liªn hƯ víi nhau theo b¶ng sau :
NPV
BCR
IRR
> 0
>1
>r
= 0
= 1
= r
< 0
<1
< r
- H¹n chÕ cđa ph¬ng ph¸p CBA : Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng ngêi lµm ph©n tÝch CBA thêng gỈp ph¶i nh÷ng h¹n chÕ vµ ngêi lµm CBA ph¶i biÕt ®ỵc nh÷ng h¹n chÕ nµy. Th«ng thêng cã hai t×nh huèng thêng x¶y ra trong m©u thuÉn gi÷a ngêi thùc hiƯn CBA vµ ngêi ra quyÕt ®Þnh.
* H¹n chÕ vỊ mỈt kü thuËt : Cã nh÷ng t¸c ®éng lỵng ho¸ ®ỵc b»ng tiỊn nhng cã nh÷ng t¸c ®éng kh«ng lỵng ho¸ ®ỵc b»ng tiỊn v× hiƯn nay nhiỊu kü thuËt cha cho phÐp. Cã hai ph¬ng ph¸p ®Ĩ kh¾c phơc :
+ Ph¬ng ph¸p CBA ®Þnh tÝnh
+ Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ hiƯu qu¶
* CBA trong trêng hỵp ngoµi tÝnh hiƯu qu¶ : CBA khi ®Ị cËp ngoµi mơc ®Ých hiƯu qu¶ thêng x¶y ra trong thùc tiƠn mµ cã thĨ thay ®ỉi c¸ch nh×n nhËn cho c¸c nhµ lµm CBA.Trong ®ã cã mét sè yÕu tè sÏ t¸c ®éng ®Õn hiƯu qu¶ pareto. Cã hai ph¬ng ph¸p kh¾c phơc m©u thuÉn nµy
+ Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®a mơc tiªu
+ Ph¬ng ph¸p CBA chĩ träng tíi ph©n phèi.
III. Gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng DỴ - x· Hoµng Hoa Th¸m - ChÝ Linh - H¶i D¬ng
TEV(rõng DỴ) = F(DV,IV,NV)
Gi¸ trÞ sư dơng trùc tiÕp (DV) gåm : gç, cđi, l©m s¶n, c©y thuèc ch÷a bƯnh, h¹t DỴ, hoa cho ong lÊy mËt, nguån gen ®éng thùc vËt, m«i trêng sèng cho con ngêi,
Gi¸ trÞ sư dơng gi¸n tiÕp (IV): §iỊu hoµ khÝ hËu, chèng xãi mßn ®Êt, h¹n chÕ thiªn tai, tÝch tr÷ vµ cung cÊp níc, ®iỊu tiÕt dßng ch¶y, gi¶m lỵng bèc h¬i tõ ®Êt, hÊp thơ tro bơi, lµm gi¶m tèc ®é vµ lƯch híng ®i cđa giã, gi¸ trÞ gi¸o dơc vµ khoa häc, c¶nh quan.
Gi¸ trÞ kh«ng sư dơng (NV) : B¶o tån ®a d¹ng sinh häc, b¶o tån thiªn nhiªn, gi¸ trÞ vỊ vèn gen trong t¬ng lai, c¶nh quan cho c¸c thÕ hƯ t¬ng lai.
IV. Sù cÇn thiÕt cđa viƯc lỵng ho¸ tỉng gi¸ trÞ kinh tÕ cđa rõng DỴ.
4.1. Kh¸i qu¸t vỊ §DSH
Kh¸i niƯm : §DSH bao gåm sù ®a d¹ng cđa c¸c d¹ng sèng, vai trß sinh th¸i mµ chĩng thĨ hiƯn vµ ®a d¹ng di truyỊn mµ chĩng cã . Nh vËy §DSH lµ toµn bé c¸c d¹ng sèng trªn Tr¸i ®Êt, bao gåm toµn bé c¸c gen, c¸c loµi, c¸c hƯ sinh th¸i vµ c¸c qu¸ tr×nh sinh th¸i .
§a d¹ng sinh häc ph¶i ®ỵc tÝnh ®Õn ë c¶ 3 møc ®é:
* §a d¹ng di truyỊn : Lµ sù kh¸c biƯt vỊ gen gi÷a c¸c loµi, kh¸c biƯt vỊ gen gi÷a c¸c quÇn thĨ sèng c¸ch ly vỊ ®Þa lý cïng sù kh¸c biƯt gi÷a c¸c c¸ thĨ cïng chung sèng trong mét quÇn thĨ.
* §a d¹ng loµi : Lµ ph¹m trï chØ møc ®é phong phĩ vỊ sè lỵng loµi hoỈc sè lỵng c¸c ph©n loµi ( loµi phơ) trong mét sinh c¶nh hay ë mét vïng nhÊt ®Þnh. Nh vËy ®a d¹ng loµi bao gåm toµn bé c¸c loµi sèng trªn tr¸i ®Êt tõ vi khuÈn, nÊm ®Õn c¸c loµi thùc vËt vµ giíi ®éng vËt.
* §a d¹ng quÇn x· sinh vËt vµ hƯ sinh th¸i : Sù phong phĩ vỊ m«i trêng trªn c¹n vµ díi níc cđa qu¶ ®Êt ®· t¹o nªn mét sè lỵng lín c¸c