Chuyên đề Hoàn thiện nội dung và phương pháp phân tích lao động, tiền lương tại công ty cổ phần xuất khẩu lao động thương mại và du lịch VINAMOTOR TTLC

LỜI MỞ ĐẦU Theo đường lối đổi mới của đảng và nhà nước để phát triển nền kinh tế Việt Nam theo hướng nền kinh tế hành hoá nhiều thành phần , vận động theo cơ chế thị trường , có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa đã khuyến khích nhiều thành phần kinh tế tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh . Hơn 10 năm qua nền kinh tế xã hội của nước ta đã có những chuyển biến mạnh mẽ và đạt được những thành tựu quan trọng như : ngăn chặn được suy thoái , có mức tăng trưởng khá , kìm chế được lạm phát , thu nhập quốc dân liên tục tăng trong những năm gần đây . Trong bối cảnh đó có nhiều doanh nghiệp đạt được những thành công cao trong chiến lược phát triển sản xuất kinh doanh của mình , cũng có những doanh nghiệp chưa đạt được mục tiêu phát triển do hoạch định hệ thống sản xuất kinh doanh chưa thích ứng , đồng thời chưa tìm được phương thức quản lý hữu hiệu và phù hợp với đặc điểm sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp . Trong các chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp , yếu tố con người luôn được đặt lên ở vị trí hàng đầu . Và tiền lương , tiền thưởng là yếu tố vật chất quan trọng , kích thích người lao động trong việc tăng năng suất lao động , hạ giá thành sản phẩm , động viên người lao động nâng cao trình độ nghề nghiệp , cải tiến kỹ thuật , hợp lý các khâu trong quá trình sản xuất , tiết kiệm nguyên vật liệu gắn trách nhiệm của người lao động đối với công việc … Để đạt được hiệu quả cao trong lao động góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội , vấn đề trả công lao động đã không tồn tại trong một phạm vi của doanh nghiệp , công ty mà nó trở thành vấn đề xã hội mà nó cần được nhà nước quan tâm , giải quyết . Mặt khác , vấn đề trả công lao động còn góp phần quan trọng trong việc sắp xếp ổn định lao động trong toàn xã hội . Tuy nhiên vấn đề trả công lao động phải gắn liền với quy luật phân phối theo lao động , nếu lạm dụng khuyến khích người lao động thông qua việc trả công lao động sẽ phản lại tác dụng và gây ra sự chênh lệch về thu nhập trong xã hội giữa các loại lao động và các doanh nghiệp , mỗi công ty hiện nay luôn đặt ra câu hỏi nên áp dụng hình thức trả công lao động như thế nào cho phù hợp với tổ chức đặc đIểm sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp , mỗi công ty đó có thể phát huy tiềm lực tối đa hiện có cũng như kích thích người lao động hăng say , hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao . Hiểu được tầm quan trọng của kế toán tiền lương , quản lý lao động ở doanh nghiệp nên em đã mạnh dạn viết chuyên đề “ Hoàn thiện nội dung và phương pháp phân tích lao động , tiền lương “ tại công ty Cổ phần xuất khẩu lao động thương mại và du lịch VINAMOTOR –TTLC . Trong quá trình học tập ở trường với mong muốn nâng cao kiến thức đã học đồng thời để nắm bắt thực hiện giúp cho công tác quản lý và hạch toán . Sau thời gian thực tập ở công ty Cổ phần xuất khẩu lao động thương mại và du lịch VINAMOTOR –TTLC em đi sâu vào nghiên cứu tìm hiêu đề tài . Tuy với đề tài vô cùng rộng lớn này trong phạm vi hiểu biết của mình em sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót , em rất mong sự chỉ bảo của thầy Nguyễn Quang Hùng đã trực tiếp hướng dẫn em thực tập , các thầy cô trong khoa và ban lãng đạo doanh nghiệp cũng như phòng kế toán của doanh nghiệp đã giúp đỡ em thực hiện đề tài này để em có thể hiểu được vấn đề này sâu sắc hơn về đề tài em đã lựa chọn và nghiên cứu . Nội dung đề tài được chia làm ba phần : Phần I : Cơ sở lý luận chung về lao động tiền lương , phân tích tình hình quản lý lao động tiền lương tại doanh nghiệp. Phần II : Thực trạng về nội dung và phương pháp phân tích lao động , tiền lương tại công ty cổ phần xuất khẩu lao động thương mại và du lịch (VINAMOTOR-TTLC). Phần III : Các phương hướng hoàn thiện nội dung và phương pháp phân tích lao động tiền lương tại công ty . CHƯƠNG I : CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ LAO ĐỘNG , TIỀN LƯƠNG , PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH QUẢN LÝ LAO ĐỘNG , TIỀN LƯƠNG TẠI DOANH NGHIỆP. I . VAI TRÒ CỦA LAO ĐỘNG TRONG QUÁ TRÌNH KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP . Khái niệm và vai trò của lao động . 1.1. Khái niệm : Bất kỳ nền sản xuất nào , kể cả nền sản xuất hiện đại đều có đặc trưng chung là sự tác động của con người vào các yếu tố tự nhiên nhằm thoả mãn những nhu cầu nào đó của con người . Vì vậy sản xuất luôn là sự tác động qua lại của ba yếu tố cơ bản : lao động của con người , tư liệu lao động và đối tượng lao động trong đó con người là yếu tố quan trọng nhất . Có nhiều khái niệm về lao động , dưới đây là một số khái niệm cơ bản : Lao động là hoạt động có mục đích , có ý thức của con người nhằm thay đổi những vật thể của tự nhiên cho phù hợp với nhu cầu của con người . Lao động là hoạt động của con người , sử dụng tư liệu sản xuất tác động vào môi trường tạo ra sản phẩm , hàng hoá hoặc đem lại hiệu quả của công tác quản lý . Trong lao động thì người lao động (hay công nhân viên chức) có vai trò quan trọng nhất . Họ là những người trực tiếp tham gia vào quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc gián tiếp tham gia vào quá trình tạo ra sản phẩm , hàng hoá cung cấp cho tiêu dùng của xã hội . Khi nói đến lao động thì ta cần phân biệt lao động với sức lao động . Sức lao động là tổng hợp toàn bộ thể lực và trí lực tồn tại trong cơ thể sống của con người mà con người có thể vận dụng trong quá trình lao động sản xuất . Như vậy sức lao động mới chỉ là khả năng của lao động , còn lao động là sự tiêu dùng sức lao động trong thực hiện . Trong quá trình phát triển của nền sản xuất xã hội , vai trò của sức lao động , của nhân tố con người ngày càng tăng lên . Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật hiện đại đặt ra những yêu cầu mới đối với sức lao động , đòi hỏi phảI nâng cao trình độ văn hoá , khoa học , chuyên môn nghiệp vụ của người lao động một cách xứng đáng . 1.2.Vai trò của lao động : Trong một doanh nghiệp thì lực lượng lao động luôn giữ vai trò nòng cốt trong quá trình sản xuất kinh doanh . Ngoài máy móc thiết bị , những người tạo ra giá trị cho doanh nghiệp không ai khác chính là người lao động . Vì thế lao động chính là một trong những điều kiện cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp . Phân loại lao động trong doanh nghiệp xuất khẩu lao động TM-DL. Để tạo điều kiện cho quản lý , huy động và sử dụng hợp lý lao động trong doanh nghiệp , doanh nghiệp cần thiết phải phân loại công nhân viên của doanh nghiệp . 2.1. Xét theo cách thức quản lý : Lao động trong danh sách : là những người được đăng ký trong danh sách lao động của doanh nghiệp , do doanh nghiệp trực tiếp quản lý và chi trả lương . Lao động trong danh sách cũng được phân chia thành các lao động khác nhau theo hai tiêu thức sau: Căn cứ vào tính liên tục của thời gian làm việc gồm : lao động thường xuyên và lao động tạm thời . Căn cứ vào tính chất hoạt động sản xuất gồm: lao động sản xuất kinh doanh cơ bản và lao động thuộc các hoạt động khác . Lao động ngoài danh sách : là lực lượng lao động làm việc tại doanh nghiệp nhưng do các nghành khác chi trả lương như : cán bộ chuyên trách đoàn thể . Họ là những lao động làm việc theo thời vụ , theo công việc dưới một năm , tiền công do hai bên thoả thuận . 2.2. Xét theo tính chất công việc mà người lao động đảm nhận : Lao động trực tiếp sản xuất : là những người trực tiếp tiến hành các hoạt động sản xuất kinh doanh trực tiếp tạo ra sản phẩm hay trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ nhất định . Trong lao động trực tiếp được phân thành các loại như sau: Theo nội dung công việc mà người lao động thực hiện thì lao động trực tiếp chia thành : lao động sản xuất kinh doanh chính , lao động sản xuất kinh doanh phụ trợ , lao động sản xuất kinh doanh khác . Theo năng lực và trình độ chuyên môn thì lao động trực tiếp chia thành : lao động có tay nghề cao , lao động có tay nghề trung bình và lao động phổ thông. Lao động gián tiếp sản xuất : là bộ phận tham gia một cách gián tiếp vào quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp . Lao động gián tiếp bao gồm những người chỉ đạo phục vụ và quản lý kinh doanh nghiệp . Trong lao động gián tiếp được phân loại như sau: Theo nội dung công việc và nghề nghiệp chuyên môn thì lao động gián tiếp chia thành : nhân viên kỹ thuật , nhân viên quản lý kinh tế , nhân viên quản lý hành chính . Theo năng lực và trình độ chuyên môn lao động gián tiếp được chia thành : chuyên viên chính , chuyên viên , cán sự và nhân viên . Phân loại lao động có ý nghĩa to lớn trong việc nắm bắt thông tin về số lượng và thành phần lao động , về trình độ chuyên môn của người lao động trong doanh nghiệp , về sự bố trí lao động trong doanh nghiệp thực hiện quy hoạch lao động , lập kế hoạch lao động . Mặt khác ,thông qua phân loại lao động trong doanh nghiệp và từng biện pháp giúp cho việc lập dự toán chi phí nhân công trong chi phísản xuất kinh doanh , lập kế hoạch quỹ lương và thuận lợi cho công tác kiểm tra tình hình thực hiện kế hoạch và dự toán này. II .TIỀN LƯƠNG VÀ CÁC KHOẢN THANH TOÁN VỚI CÁN BỘ CÔNG NHÂN VIÊN . 1.Khái niệm , bản chất , chức năng của tiền lương. 1.1. Khái niệm tiền lương Để hiểu rõ khái niệm tiền lương , ta cần xem xét tiền lương qua các thời kỳ : Dưới Chủ nghĩa tư bản , tiền công hay tiền lương là biểu hiện bằng tiền của giá trị sức lao động được biểu hiện ra bên ngoài là giá cả của sức lao động . Dưới chủ nghĩa xã hội , tiền lương là bộ phận của thu nhập quốc dân được biểu hiện dưới hình tháI tiền tệ , được nhà nước sử dụng một cách có kế hoạch trả cho cán bộ công nhân viên căn cứ vào số lượng , chất lượng lao động của họ đã cống hiến dựa trên nguyên tắc phân phối lao động , tức là dùng lao động làm thước đo mức độ cống hiến và hưởng thụ của người lao động . Tiền lương là tiền trả cho việc sử dụng sức lao động : tức là giá cả của hàng hoá sức lao động mà người sử dụng ( nhà nước , các tổ chức kinh tế xã hội , các doanh nghiệp…) và người lao động thoả thuận với nhau theo cung cầu , giá cả lao động trên thị trường lao động theo pháp luật của nhà nước quy định . Tiền lương là bộ phận cơ bản (hoặc duy nhất)trong thu nhập của người lao động , đồng thời là một trong những yếu tố chi phí đầu vào của sản xuất kinh doanh ở các doanh nghiệp . Như vậy , khái niệm tiền lương có thể được nêu như sau : Tiền lương là biểu hiện bằng tiền của giá trị sức lao động , là giá của sức lao động là người sử dụng lao động trả cho người lao động , tuân theo các nguyên tắc cung cầu , giá cả của thị trường và pháp luật của nhà nước . Vậy tiền lương là một phạm trù kinh tế tổng hợp , quan trọng trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ở nước ta . Để hiểu rõ hơn bản chất của tiền lương ta nghiên cứu tiền lương danh nghĩa và tiền lương thực tế . Tiền lương danh nghĩa là số tiền mà người sử dụng lao động trả cho người lao động sau khi kết thúc lao động . Tìên lương thực tế là tiền lương biểu hiện qua số lượng hàng hoá và dịch vụ mà người lao động mua được thông qua tiền lương danh nghĩa . Do đó, tiền lương thực tế không chỉ liên quan đến tiền lương danh nghĩa mà còn phụ thuộc chặt chẽ vào sự thay đổi của giá cả hàng hoá và các công việc dịch vụ . Mối quan hệ này biểu hiện qua công thức : ITLDN ITLTT = Igc Trong đó : - ITLTT : chỉ số tiền lương thực tế . - ITLDN : chỉ số tiền lương danh nghĩa . - Igc : chỉ số giá cả . Qua công thức trên ta thấy chỉ số tiền lương thực tế thay đổi tỷ lệ thuận với chỉ số tiền lương danh nghĩa và tỷ lệ nghịch với chỉ số giá cả . ĐIều mà người lao động quan tâm là làm thế nào để tăng được chỉ số tiền lương thực tế . Xét trên mặt lý thuyết thì có thể xảy ra các trường hợp sau : TH1 : Chỉ số tiền lương danh nghĩa tăng và chỉ số giá cả giảm . TH2 : Chỉ số tiền lương danh nghĩa tăng và chỉ số giá cả không đổi . TH3 : Chỉ số tiền lương danh nghĩa không đổi và chỉ số giá cả giảm . TH4 : Chỉ số tiền lương danh nghĩa và chỉ số giá cả cùng tăng nhưng tốc độ tăng giá cả nhỏ hơn tốc độ tăng tiền lương danh nghĩa . 1.2. Bản chất , chức năng của tiền lương . 1.2.1. Bản chất của tiền lương : Dưới chế độ chủ nghĩa tư bản , tư liệu sản xuất chủ yếu đều thuộc quyền sở hữu của các nhà tư bản , còn giai cấp công nhân họ không có tư liệu sản xuất mà họ chỉ có sức lao động làm thuê cho nhà tư bản . Do đó , phân phối trong xã hội tư bản tất nhiên có lợi cho giai cấp tư bản nhằm đem lại nhiều giá trị thặng dư cho nhà tư bản dưới hình thức lợi nhuận , địa tô…còn người lao động chỉ còn tiền lương tức là tiền bán sức lao động cho nhà tư bản . Như vậy trong xã hội tư bản , sức lao động biến thành hàng hoá nên tiền công chính là biểu hiện bằng tiền của giá trị sức lao động , là giá cả sức lao động . Song dưới chủ nghĩa tư bản , tiền công che dấu sự bóc lột của nhà tư bản đối với công nhân làm thuê . Các Mác viết : “tiền công không phải là giá trị hay giá cả sức lao động mà chỉ là hình thức cải trang của giá trị hay giá cả sức lao động” . Dưới chủ nghĩa xã hội với quan niệm cho rằng : sức lao động không phải là một hàng hoá đặc biệt như dưới chủ nghĩa tư bản do đó tiền lương không phải là giá cả sức lao động mà thực chất tiền lương dưới chủ nghĩa xã hội là một phần thu nhập quốc dân biểu diễn dưới hình thức tiền tệ được nhà nước phân phối có kế hoạch cho công nhân viên chức phù hợp với số lượng , chất lượng của người đã cống hiến . Đối với nước ta hiện nay , trong điều kiện của nền sản xuất hàng hoá nhiều thành phần , thực chất của tiền công cần được nhìn nhận từ nhiều khâu của quà trình tái sản xuất . Sức lao động là yếu tố quyết định trong các yếu tố cơ bản của quá trình tái sản xuất nên tiền công là vốn đầu tư ứng trước quan trọng nhất , là giá cả sức lao động và là một phạm trù của sản xuất , yêu cầu tính đầy đủ , tính đúng trước khi thực hiện quá trình lao động sản xuất . Sức lao động là hàng hoá cũng như mọi hàng hoá khác nên tiền công là phạm trù của trao đổi , nó đòi hỏi phải ngang giá cả các tư liệu cần thiết nhằm tái sản xuất sức lao động . 1.2.2. Chức năng của tiền lương : Tiền lương là một phạm trù kinh tế nó phản ánh những mối quan hệ về kinh tế trong việc tổ chức trả lương , trả công cho người lao động . Tiền lương có các chức năng cơ bản sau : -Tiền lương phải đảm bảo được tái sản xuất sức lao động bao gồm cả tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng sức lao động . Điều này có ý nghĩa : với tiền lương nhận được , người lao động không chỉ đủ sống , đủ điều kiện sản xuất mà còn nâng cao trình độ bản thân họ và con cái họ , thậm chí còn có phần tích luỹ . -Chức năng kích thích người lao động : tiền lương đảm bảo và góp phần tạo ra cơ cấu lao động hợp lý trong toàn bộ nền kinh tế , khuyến khích phát triển kinh tế nghành và lãnh thổ . -Chức năng thanh toán : dùng tiền lương để thanh toán các khoản chi tiêu phát sinh trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày . Chức năng này giúp cho người lao động tự tính toán , tự đIều chỉnh , tự cân đối các khoản chi tiêu như thế nào cho hợp lý với số tiền mà họ nhận được . -Tiền lương là thước đo mức độ cống hiến của người lao động , chức năng này biểu hiện của quy luật phân phối theo lao động . 1.3. Ý nghĩa của tiền lương : Tiền lương không những có ý nghĩa rất lớn đối với người lao động mà nó cũng có ý nghĩa đối với các doanh nghiệp bởi tiền lương là nguồn thu nhập chủ yếu của người lao động , các doanh nghiệp sử dụng tiền lương làm đòn bẩy kinh tế để khuyến khích tinh thần tích cực lao động đồng thời tạo điều kiện tăng năng suất lao động và tiết kiệm chi phí nhân công từ đó thu được nhiều lợi nhuận hơn . 2. Hình thức trả lương . 2.1. Hình thức trả lương : Việc tính toán và trả lương có thể thực hiện theo nhiều hình thức khác nhau , tuỳ thuộc vào đặc đIểm hoạt động kinh doanh , tính chất công việc và trình độ quản lý . Theo đIều 7 nghị định số 114/2002/NĐ-CP của chính phủ thì có các hình thức trả lươngnhư sau : 2.1.1. Hình thức lương thời gian : Là hình thức tiền lương tính theo thời gian làm việc , cấp bậc kỹ thuật và thang lương của người lao động . Hình thức này thường áp dụng đối với những người làm công tác quản lý , chuyên môn kỹ thuật , nghiệp vụ ; những người làm việc theo dây truyền công nghệ , máy móc thiết bị và những người làm các công việc mà trả lương có hiệu quả hơn các hình thức trả lương khác : Công thức tính lương thời gian : Tiền lương = Thời gian x Đơn giá tiền lương Thời gian làm việc thời gian Tiền lương thời gian tính theo đơn giá tiền lương cố định gọi là tiền lương thời gian giản đơn . Tiền lương thời gian giản đơn nếu kết hợp thêm tiền thưởng tạo nên dạng tiền lương thời gian có thưởng . Để tính tiền lương thời gian phảI trả công nhân viên thì phải theo dõi , ghi chép đầy đủ thời gian làm việc và phải có đơn giá tiền lương cụ thể . * Chế độ trả lương theo thời gian đơn giản : Đây là chế độ trả lương , mà tiền lương nhận được của mỗi người lao động do mức lương cấp bậc cao hay thấp và tiền lương nhiều hay ít quyết định . Tiền lương được tính như sau: L = S x Tn Trong đó : L : Tiền lương nhận được . S : Suất lương cấp bậc . Tn : Tiền lương thực tế . Có ba loại tiền lương thời gian đơn giản : -Lương tháng : Mức lương tháng = Mức lương tối thiểu x hệ số cấp bậc + phụ cấp (nếu có). -Lương ngày : Lương tháng Mức lương ngày = x Số ngày làm việc thực tế . 22 ngày -Mức lương giờ : Lương ngày Mức lương giờ = x Số giờ làm việc thực tế . 8 giờ làm việc * Tiền lương thời gian có thưởng : Đây là hình thức trả lương theo thời gian giản đơn kết hợp với tiền thưởng trong sản xuất do hoàn thành kế hoạch , do tiết kiệm nguyên vật liệu , do năng cao chất lượng sản phẩm… Mức tiền thưởng được quy định bằng tỷ lệ phần trăm tiền lương thực tế và mức hoàn thành công việc được giao . 2.1.2.Hình thức tiền lương sản phẩm : Trả lương theo sản phẩm là hình thức trả lương cho người lao động dựa trực tiếp vào mức độ hoàn thành số lượng , chất lượng sản phẩm được giao . Đây là hình thức trả lương được áp dụng rộng rãi trong các doanh nghiệp nhất là các doanh nghiệp sản xuất chế tạo sản phẩm . Tuỳ theo tính chất tổ chức quản lý , tổ chức sản xuất kinh doanh sản phẩm của doanh nghiệp mà doanh nghiệp có thể áp dụng việc trả lương theo sản phẩm theo các cách sau: Chế độ trả lương theo sản phẩm trực tiếp cá nhân : Là hình thức trả lương áp dụng đối với lao động trực tiếp sản xuất sản phẩm , được tính theo số lượng sản phẩm hoàn thành và đơn giá tiền lương sản phẩm . Tiền lương sản phẩm = Sản lượng thực tế x Đơn giá tiền lương . Trong đó đơn giá tiền lương là cố định và được tính theo công thức :  Lương cấp bậc công nhân . Đơn giá tiền lương = Mức sản lượng cố định Chế độ trả lương theo sản phẩm gián tiếp : Là hình thức trả lương áp dụng đối với lao động phục vụ phụ trợ , tuy không trực tiếp sản xuất nhưng công việc của họ lại gián tiếp ảnh hưởng đến năng suất lao động của công nhân trực tiếp sản xuất mà họ phục vụ . Do đó người ta căn cứ vào kết quả lao động của công nhân trực tiếp sản xuất để tính lương cho công nhân phục vụ . Tiền lương gián tiếp = Sản lượng thực tế x đơn giá tiền lương gián tiếp Chế độ trả lương theo sản phẩm tập thể . Là hình thức trả lương áp dụng đối với nhóm người lao động , tổ sản xuất …với những sản phẩm hay công việc do đặc điểm hoặc tính chất sản xuất không thể tách rời từng chi tiết , từng công việc được giao cho từng người mà phải có sự phối hợp cộng tác của một tập thể công nhân . Theo hình thứ này trước hết tính lương chung cho cả tập thể , sau đó tiến hành chia lương cho từng người trong tập thể theo các tiêu trí sau : -Phương pháp chia lương theo thời gian làm việc thực tế và trình độ kỹ thuật của từng người lao động . -Phương pháp chia lương theo thời gian làm việc thực tế và trình độ kỹ thuật của người lao động kết hợp với bình công chấm điểm . Chế độ trả lương theo sản phẩm có thưởng : Là hình thức tiền lương theo sản phẩm kết hợp với tiền thưởng khi người lao động hoàn thành hoặc vượt mức các chỉ tiêu quy định về tăng năng suất , nâng cao chất lượng sản phẩm … Chế độ trả lương theo sản phẩm luỹ tiến : Theo hình thức này , ngoài tiền lương tính theo sản phẩm còn tuỳ theo mức độ vượt mức sản phẩm để tính thêm một khoản