Chuyên đề Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao khả năng huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Hà Nội giai đoạn 2001 - 2010

Lêi c¶m ¬n Trong thêi gian thùc tËp t¹i ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Hµ Néi, chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp ®· ®­îc hoµn thµnh. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì quý b¸u cña c¸c thÇy c« gi¸o Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, Khoa Khoa häc qu¶n lý; c¸c c¸n bé trong ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Hµ Néi vµ phßng Nghiªn cøu kinh tÕ. §Æc biÖt lµ c« gi¸o TrÇn Thuý Söu - Khoa Khoa häc qu¶n lý; TS NguyÔn Minh Phong, NguyÔn Huy D­¬ng - ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Hµ Néi ®· tËn t×nh h­íng dÉn, chØ b¶o trong viÖc chän ®Ò tµi, viÕt chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp, øng dông lý thuyÕt vµo thùc tiÔn còng nh­ trong c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. lêi nãi ®Çu Cïng víi xu thÕ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang cã xu h­íng ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Qu¸ tr×nh hîp t¸c ho¸ diÔn ra trªn thÕ giíi víi tèc ®é nhanh, m¹nh vµ bÒn v÷ng. Do vËy, kh«ng mét quèc gia nµo ®øng ngoµi vßng cña sù ph¸t triÓn chung. Héi nhËp - hîp t¸c - ph¸t triÓn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, phï hîp víi quy luËt tù nhiªn. NghÞ quyÕt §¹i héi VIII cña §¶ng ®· nhËn ®Þnh: "C¸c n­íc dµnh ­u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ, coi ph¸t triÓn kinh tÕ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc t¨ng c­êng søc m¹nh tæng hîp quèc gia... C¸c quèc gia lín, nhá tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo qu¸ tr×nh hîp t¸c, liªn kÕt khu vùc, liªn kÕt quèc tÕ vÒ kinh tÕ - th­¬ng m¹i.." §Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã cã ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mçi quèc gia. §©y lµ mét ho¹t ®éng cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· t¹o ra nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ch­a tõng cã cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, n¬i thiÕu vèn - c«ng nghÖ - kü thuËt vµ tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn. V× vËy, hiÖn nay kh«ng chØ cã c¸c n­íc ph¸t triÓn mµ c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu cè g¾ng tranh thñ thu hót vèn FDI nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n trªn c¬ së t¹o ra b­íc ®ét ph¸ trong mét vµi lÜnh vù quan träng. §èi víi ViÖt Nam, tõ khi thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ra ®êi th× ho¹t ®éng FDI ngµy cµng ®­îc ®¸nh gi¸ cao trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p nh»m huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn FDI, c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ - x· héi. Trong thùc tÕ, FDI ®· ®em l¹i nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, tèc ®é t¨ng tr­ëng cao. Tuy nhiªn, trong mÊy n¨m gÇn ®©y, FDI cã xu h­íng gi¶m sót. §Ó thùc hiÖn môc tiªu ®Õn n¨m 2020, ViÖt Nam c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp th× trong giai ®o¹n 2001 - 2010, ViÖt Nam nãi chung vµ Hµ Néi nãi riªng cÇn ph¸t triÓn v÷ng ch¾c, t¹o tiÒn ®Ò cho giai ®o¹n sau. Do vËy, ®Ò tµi: "Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i Hµ Néi giai ®o¹n 2001 - 2010" lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc vµ mang tÝnh thêi sù trong ho¹t ®éng kinh tÕ cña Thñ ®«. §Ò tµi nµy ®­îc lùa chän vµ nghiªn cøu nh»m ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ gãp phÇn kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c huy ®éng vµ sö dông nguån vèn FDI. Môc ®Ých nghiªn cøu cña chuyªn ®Ò: - Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vµ kinh nghiÖm cña mét sè quèc gia trong khu vùc vÒ vai trß, néi dung, ®Æc ®iÓm cña nguån vèn FDI. - Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng huy ®éng vµ sö dông vèn FDI ë Hµ Néi. - §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu vµ m¹ng tÝnh kh¶ thi ®Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ huy ®éng vµ sö dông FDI nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc nãi chung vµ Hµ Néi nãi riªng tong giai ®o¹n 2001 - 2010. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Chuyªn ®Ò ®­îc nghiªn cøu trªn c¬ së nghiªn cøu lý luËn chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, sö dông tæng hîp c¸c quan ®iÓm ®æi míi cña §¶ng vµ nhµ n­íc thÓ hiÖn trong c¸c nghÞ quyÕt §¹i héi VI, VII, VIII, c¸c nghÞ quyÕt cña c¸c héi nghÞ trung ­¬ng sau §¹i héi, c¸c nghÞ quyÕt cña Thµnh uû Hµ Néi, ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña Thµnh phè Hµ Néi. Bªn c¹nh c¸c ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng nh­: ph­¬ng ph¸p logic, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ kh¶o s¸t thùc ®Þa, ph­¬ng ph¸p ®å ho¹, ph­¬ng ph¸p so s¸nh, ph­¬ng ph¸p to¸n kinh tÕ cßn sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p míi: ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ ph©n tÝch hÖ thèng, ph­¬ng ph¸p chuyªn gia. Néi dung kÕt cÊu cña chuyªn ®Ò: §Ò tµi: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i Hµ Néi giai ®o¹n 2001 - 2010. Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, néi dung cña chuyªn ®Ò ®­îc chia thµnh 3 ch­¬ng: Ch­¬ng i: Tæng quan vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i Hµ Néi Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng huy ®éng vµ sö dông nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoa× trªn ®Þa bµn Hµ Néi giai ®o¹n 2001 - 2010. Chuyªn ®Ò cã c¸c b¶ng sè liÖu, s¬ ®å vµ phô lôc. Do thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n nªn ®Ò tµi nghiªn cøu kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. Do ®ã, em rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c«, b¹n bÌ vµ nh÷ng ng­êi quan t©m tíi vÊn ®Ò nµy ®Ó cho ®Ò tµi ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Lêi cam ®oan: Em xin cam ®oan néi dung chuyªn ®Ò lµ do b¶n th©n thùc hiÖn, kh«ng sao chÐp, c¾t ghÐp c¸c b¸o c¸o hoÆc luËn v¨n cña ng­êi kh¸c, nÕu sai ph¹m em xin chÞu kû luËt cña nhµ tr­êng. Hµ Néi ngµy 5/ 6 / 2000 Sinh viªn TrÇn ThÞ Thanh H­¬ng Ch­¬ng 1 Tæng quan vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi I. Lý luËn chung vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nãi riªng ®ang diÔn ra hÕt søc m¹nh mÏ. Nh­ng ®èi víi ViÖt Nam, ®Çu t­ n­íc ngoµi vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc míi mÎ . Do vËy ®Ó cã mét c¸i nh×n tæng thÓ, khai th¸c ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ ®­îc nh÷ng mÆt tiªu cùc cña ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ (CNH-H§H), ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy mét c¸ch thÊu ®¸o. 1. §Çu t­ n­íc ngoµi 1.1 §Çu t­ §Çu t­ lµ ho¹t ®éng sö dông tiÒn vèn, tµi nguyªn trong mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi nh»m thu ®­îc lîi nhuËn hoÆc lîi Ých kinh tÕ- x· héi. Vèn ®Çu t­ bao gåm: - TiÒn tÖ c¸c lo¹i: néi tÖ, ngo¹i tÖ, vµng b¹c, ®¸ quý.. - HiÖnvËt h÷u h×nh: t­ liÖu s¶n xuÊt, tµi nguyªn, hµng ho¸, nhµ x­ëng.. - Hµng ho¸ v« h×nh: Søc lao ®éng, c«ng nghÖ, th«ng tin, b»ng ph¸t minh, quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, bÝ quyÕt kü thuËt, dÞch vô, uy tÝn hµng ho¸... - C¸c ph­¬ng tiÖn ®Æc biÖt kh¸c: cæ phiÕu, hèi phiÕu, tr¸i phiÕu, c¸c chøng tõ cã gi¸ kh¸c. §Æc tr­ng cña ®Çu t­: - TÝnh sinh lîi: §Çu t­ lµ ho¹t ®éng tµi chÝnh (®ã lµ viÖc sö dông tiÒn vèn nh»m môc ®Ých thu l¹i mét kho¶n tiÒn cã gi¸ trÞ lín h¬n kho¶n tiÒn ®· bá ra ban ®Çu). - Thêi gian ®Çu t­ th­êng t­¬ng ®èi dµi (tõ 2-70 n¨m hoÆc l©u h¬n n÷a). Nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ ng¾n h¹n trong vßng mét n¨m th­êng kh«ng gäi lµ ®Çu t­. - §Çu t­ mang tÝnh rñi ro cao: Ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ ho¹t ®éng bá vèn trong hiÖn t¹i nh»m thu ®­îc lîi Ých trong t­¬ng lai. Møc ®é rñi ro cµng cao khi nhµ ®Çu t­ bá vèn ra n­íc ngoµi. Ph©n lo¹i ®Çu t­: - Theo ph¹m vi quèc gia: + §Çu t­ trong n­íc. + §Çu t­ ngoµi n­íc. - Theo thêi gian sö dông: + §Çu t­ ng¾n h¹n. + §Çu t­ trung h¹n. + §Çu t­ dµi h¹n. - Theo lÜnh vùc kinh tÕ: + §Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. + §Çu t­ vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. + §Çu t­ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. + §Çu t­ khai kho¸ng, khai th¸c tµi nguyªn. + §Çu t­ vµo lÜnh vùc th­¬ng m¹i - du lÞch - dÞch vô. + §Çu t­ vµo lÜnh vùc tµi chÝnh. - Theo møc ®é tham gia cña chñ thÓ qu¶n lý ®Çu t­ vµo ®èi t­îng mµ m×nh bá vèn: + §Çu t­ trùc tiÕp. + §Çu t­ gi¸n tiÕp. + Cho vay (tÝn dông). Trªn thùc tÕ, ng­êi ta th­êng ph©n biÖt hai lo¹i ®Çu t­ chÝnh: §Çu t­ trùc tiÕp vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp. C¸ch ph©n lo¹i nµy liªn quan ®Õn viÖc tiÕp nhËn, qu¶n lý vµ sö dông vèn ®Çu t­. 1.2 §Çu t­ n­íc ngoµi §Çu t­ n­íc ngoµi lµ h×nh thøc di chuyÓn vèn tõ n­íc nµy sang n­íc kh¸c nh»m môc ®Ých kiÕm lêi. Vèn ®ã cã thÓ lµ vèn nhµ n­íc, vèn t­ nh©n hoÆc vèn cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. C¸c h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi: - §Çu t­ gi¸n tiÕp: lµ h×nh thøc mµ ng­êi bá vèn vµ ng­êi sö dông vèn kh«ng ph¶i lµ mét. Ng­êi bá vèn kh«ng ®ßi hái thu håi l¹i vèn (viÖn trî kh«ng hoµn l¹i) hoÆc kh«ng trùc tiÕp ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, hä ®­îc h­ëng lîi tøc th«ng qua phÇn vèn ®Çu t­. §Çu t­ gi¸n tiÕp bao gåm: + Nguån vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (official Development assistance - ODA). §©y lµ nguån vèn viÖn trî song ph­¬ng hoÆc ®a ph­¬ng víi mét tû lÖ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, phÇn cßn l¹i chÞu møc l·i xuÊt thÊp cßn thêi gian dµi hay ng¾n tuú thuéc vµo tõng dù ¸n. Vèn ODA cã thÓ ®i kÌm hoÆc kh«ng ®i kÌm ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ. + ViÖn trî cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (Non Government organization- NGO): T­¬ng tù nh­ nguån vèn ODA nh­ng do c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ viÖn trî cho c¸c n­íc ®ang thiÕu vèn. §ã lµ c¸c tæ chøc nh­: Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB)... + TÝn dông th­¬ng m¹i: lµ nguån vèn chñ yÕu nh»m hç trî cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, xuÊt nhËp khÈu gi÷a c¸c quèc gia. + Nguån vèn tõ viÖc b¸n tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu, cè phiÕu...§©y lµ nguån vèn thu ®­îc th«ng qua ho¹t ®éng b¸n c¸c chøng tõ cã gi¸ cho ng­êi n­íc ngoµi. Cã quèc gia coi viÖc mua chøng kho¸n lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp. - §Çu t­ trùc tiÕp: lµ h×nh thøc ®Çu t­ mµ ng­êi bá vèn ®ång thêi lµ ng­êi sö dông vèn. Nhµ ®Çu t­ ®­a vèn ra n­íc ngoµi ®Ó thiÕt lËp c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, lµm chñ së h÷u, tù qu¶n lý, ®iÒu hµnh hoÆc thuª ng­êi qu¶n lý, hoÆc hîp t¸c liªn doanh víi ®èi t¸c n­íc së t¹i ®Ó thµnh lËp c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh nh»m môc ®Ých thu ®­îc lîi nhuËn. Nh­ vËy, ®Çu t­ trùc tiÕp n­¬c ngoµi lµ mét trong nh÷ng nguån vèn tµi chÝnh ®­a vµo mét n­íc trong ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. 2. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (Foreign Direct Investment- FDI). §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ mét h×nh thøc hîp t¸c kinh doanh gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, víi nh÷ng ®Æc thï riªng vÒ møc ®é tham gia qu¶n lý cña chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi (§TNN) vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, vÒ sù g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ, bÝ quyÕt qu¶n lý, vÒ tÝnh chÊt l©u dµi cña dù ¸n... 2.1. Kh¸i niÖm. FDI ®èi víi n­íc ta vÉn cßn kh¸ míi mÎ bëi h×nh thøc nµy míi xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam sau thêi kú ®æi míi. Do vËy, viÖc ®­a ra mét kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ FDI kh«ng ph¶i lµ dÔ. XuÊt ph¸t tõ nhiÒu khÝa c¹nh, gãc ®é, quan ®iÓm kh¸c nhau trªn thÕ giíi ®· cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ FDI. - Theo Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) (1977): §Çu t­ trùc tiÕp ¸m chØ sè ®Çu t­ ®­îc thùc hiÖn ®Ó thu ®­îc lîi Ých l©u dµi trong mét h·ng ho¹t ®éng ë mét nÒn kinh tÕ kh¸c víi nÒn kinh tÕ cña nhµ ®Çu t­, môc ®Ých cña nhµ ®Çu t­ lµ giµnh ®­îc tiÕng nãi cã hiÖu qu¶ trong c«ng viÖc qu¶n lý h·ng ®ã. - Theo luËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña Liªn Bang Nga (04/07/1991): §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ tÊt c¶ c¸c h×nh thøc gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn mµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c ®èi t­îng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c nh»m môc ®Ých thu lîi nhuËn. - Theo HiÖp héi LuËt quèc tÕ Henxitiky (1996 ) §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ sù di chuyÓn vèn tõ n­íc cña ng­êi ®Çu t­ sang n­íc cña ng­êi sö dông nh»m x©y dùng ë ®ã nh÷ng xÝ nghiÖp kinh doanh hay dÞch vô. - Theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam söa ®æi, ban hµnh 12/11/1996, t¹i §iÒu 2 Ch­¬ng 1: §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ viÖc nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­ theo quy ®Þnh cña luËt nµy. Nh­ vËy, mÆc dï cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau khi ®­a ra kh¸i niÖm vÒ FDI, song ta cã thÓ ®­a ra mét kh¸i niÖm tæng qu¸t nhÊt, ®ã lµ: §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ h×nh thøc mµ nhµ ®Çu t­ bá vèn ®Ó t¹o lËp c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ë n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­. Trong ®ã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ thiÕt lËp quyÒn së h÷u tõng phÇn hay toµn bé vèn ®Çu t­ vµ gi÷ quyÒn qu¶n lý, ®iÒu hµnh trùc tiÕp ®èi t­îng mµ hä bá vèn nh»m môc ®Ých thu ®­îc lîi nhuËn tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ®ã trªn c¬ së tu©n theo quy ®Þnh cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña n­íc së t¹i. 2.2 §Æc ®iÓm cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: - Ho¹t ®éng FDI kh«ng chØ ®­a vèn vµo n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ mµ cßn cã c¶ c«ng nghÖ, kü thuËt, bÝ quyÕt kinh doanh, s¶n xuÊt, n¨ng lùc Marketing, tr×nh ®é qu¶n lý...H×nh thøc ®Çu t­ nµy mang tÝnh hoµn chØnh bëi khi vèn ®­a vµo ®Çu t­ th× ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc tiÕn hµnh vµ s¶n phÈm ®­îc tiªu thô trªn thÞ tr­êng n­íc chñ nhµ hoÆc xuÊt khÈu. Do vËy, ®Çu t­ kü thuËt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng nh©n tè lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. §©y lµ ®Æc ®iÓm ®Ó ph©n biÖt víi c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c, ®Æc biÖt lµ víi h×nh thøc ODA (h×nh thøc nµy chØ cung cÊp vèn ®Çu t­ cho n­íc së t¹i mµ kh«ng kÌm theo kü thuËt vµ c«ng nghÖ). - C¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i ®ãng gãp mét l­îng vèn tèi thiÓu vµo vèn ph¸p ®Þnh tuú theo quy ®Þnh cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ë tõng n­íc, ®Ó hä cã quyÒn trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh, qu¶n lý ®èi t­îng mµ hä bá vèn ®Çu t­. Ch¼ng h¹n, ë ViÖt Nam theo ®iÒu 8 cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam quy ®Þnh: ”Sè vèn ®ãng gãp tèi thiÓu cña phÝa n­íc ngoµi ph¶i b»ng 30% vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n” (Trõ nh÷ng tr­êng hîp do chÝnh phñ quy ®Þnh). - QuyÒn qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi phô thuéc vµo vèn gãp. Tû lÖ gãp vèn cña bªn n­íc ngoµi cµng cao th× quyÒn qu¶nlý, ra quyÕt ®Þnh cµng lín. §Æc ®iÓm nµy gióp ta ph©n ®Þnh ®­îc c¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. NÕu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp 100% vèn th× doanh nghiÖp ®ã hoµn toµn do chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®iÒu hµnh. - QuyÒn lîi cña c¸c nhµ §TNN g¾n chÆt víi dù ¸n ®Çu t­: KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh cña doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh møc lîi nhuËn cña nhµ ®Çu t­. Sau khi trõ ®i thuÕ lîi tøc vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp cho n­íc chñ nhµ, nhµ §TNN nhËn ®­îc phÇn lîi nhuËn theo tû lÖ vèn gãp trong vèn ph¸p ®Þnh. - Chñ thÓ cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi th­êng lµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµ ®a quèc gia (chiÕm 90% nguån vèn FDI ®ang vËn ®éng trªn thÕ giíi). Th«ng th­êng c¸c chñ ®Çu t­ nµy trùc tiÕp kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp (v× hä cã møc vèn gãp cao) vµ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cã lîi nhÊt cho hä. - Nguån vèn FDI ®­îc sö dông theo môc ®Ých cña chñ thÓ §TNN trong khu«n khæ luËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña n­íc së t¹i. N­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ chØ cã thÓ ®Þnh h­íng mét c¸ch gi¸n tiÕp viÖc sö dông vèn ®ã vµo nh÷ng môc ®Ých mong muèn th«ng qua c¸c c«ng cô nh­: thuÕ, gi¸ thuª ®Êt, c¸c quy ®Þnh ®Ó khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo mét lÜnh vùc, mét ngµnh nµo ®ã. - MÆc dï FDI vÉn chÞu sù chi phèi cña ChÝnh Phñ song cã phÇn Ýt lÖ thuéc vµo quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a c¸c bªn tham gia h¬n so víi ODA. - ViÖc tiÕp nhËn FDI kh«ng g©y nªn t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi cho n­íc chñ nhµ, bëi nhµ §TNN chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp tr­íc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña hä. Trong khi ®ã, ho¹t ®éng ODA vµ ODF (official Development Foreign) th­êng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi do hiÖu qu¶ sö dông vèn thÊp. 2.3 C¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc, nh­ng vÒ c¬ b¶n chÝnh s¸ch c¸c h×nh thøc sau: 2.3.1 Doanh nghiÖp liªn doanh (Join Venture Enterprise). Doanh nghiÖp liªn doanh lµ doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh ký gi÷a mét bªn hoÆc c¸c bªn n­íc ngoµi víi mét bªn hoÆc c¸c bªn n­íc nhËn ®Çu t­ ®Ó ®Çu t­, kinh doanh t¹i n­íc së t¹i. §Æc ®iÓm: - Doanh nghiÖp liªn doanh cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, cã con dÊu riªng, ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c h¹ch to¸n ®éc lËp vµ theo m« h×nh C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. - Vèn gãp cña bªn n­íc ngoµi kh«ng ®­îc thÊp h¬n 30% vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh, tuy nhiªn kh«ng h¹n chÕ møc vèn gãp tèi ®a. - Vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh kh«ng ®­îc thÊp h¬n 30% vèn ®Çu t­, trõ mét sè tr­êng hîp: Dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng t¹i c¸c vïng s©u, vïng xa...tû lÖ vèn ph¸p ®Þnh cã thÓ lµ 20% vèn ®Çu t­ nh­ng ph¶i ®­îc sù chÊp thuËn cña c¬ quan cÊp giÊy phÐp ®Çu t­. - Thêi gian ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh kh«ng qu¸ 50 n¨m, trong tr­êng hîp ®Æc biÖt kh«ng qu¸ 70 n¨m. - Héi ®ång qu¶n trÞ lµ c¬ quan l·nh ®¹o cao nhÊt cña doanh nghiÖp liªn doanh. Sè ng­êi tham gia Héi ®ång qu¶n trÞ cña c¸c bªn c¨n cø vµo tû lÖ vèn gãp cña mçi bªn trong vèn ph¸p ®Þnh nh­ng Ýt nhÊt lµ hai ng­êi. C¸c bªn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm trong phÇn vèn gãp cña m×nh trong vèn ph¸p ®Þnh. - C¸c bªn tham gia liªn doanh ®­îc chia lîi nhuËn vµ chia sÎ rñi ro theo tû lÖ gãp vèn cña mçi bªn trong vèn ph¸p ®Þnh. - Doanh nghiÖp liªn doanh kh«ng ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh viÖc t¨ng vèn ®Çu t­, vèn ph¸p ®Þnh thay ®æi theo tû lÖ vèn gãp cña c¸c bªn liªn doanh vµ ®­îc c¬ quan cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ chÊp thuËn. §©y lµ h×nh thøc ®Çu t­ phæ biÕn nhÊt v× nã ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c bªn tham gia; ph¹m vi, lÜnh vùc, ®Þa bµn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh réng. 2.3.2 Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi (100% Foreign Capital Enterprise) Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi lµ doanh nghiÖp hoµn toµn thuéc quyÒn së h÷u cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n, n­íc ngoµi do tæ chøc c¸ nh©n n­íc ngoµi thµnh lËp t¹i n­íc nhËn ®Çu t­, tù qu¶n lý, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §Æc ®iÓm: - Doanh nghiÖp cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm, tu©n theo ph¸p luËt cña n­íc nhËn ®Çu t­. - Toµnbé vèn ®Çu t­ ®Ó duy tr× s¶n xuÊt kinh doanh - kÓ c¶ phÇn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt ban ®Çu do nhµ §TNN bá ra. - Vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp kh«ng thÊp h¬n 30% vèn ®Çu t­. Trong thêi gian ho¹t ®éng kh«ng ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh. ViÖc t¨ng vèn ph¸p ®Þnh ph¶i ®­îc c¬ quan cÊp giÊy phÐp chuÈn y. - QuyÒn qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh do chñ §TNN trùc tiÕp tham gia, nªn hä sÏ tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. 2.3.3 H×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh Contrctual Business Cooperation) Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a hai bªn hay nhiÒu bªn (gäi t¾t lµ c¸c bªn hîp doanh) ®Ó cïng nhau tiÕn hµnh mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®«ng s¶n xuÊt kinh doanh ë n­íc nhËn ®Çu t­ trªn c¬ së quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cho mçi bªn mµ kh«ng thµnh lËp ph¸p nh©n míi. §Æc ®iÓm: - H×nh thøc nµy kh«ng thµnh lËp ph¸p nh©n míi. Ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së ký kÕt v¨n b¶n tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn. Hîp ®ång cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­. - C¸c bªn liªn doanh tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh tr­íc ph¸p luËt cña n­íc nhËn ®Çu t­ vµ ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ, tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña n­íc së t¹i. - C¸c bªn hîp doanh thµnh lËp Ban ®iÒu phèi ®Ó gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng hîp t¸c kinh doanh. Ban ®iÒu phèi kh«ng ph¶i lµ ®¹i diÖn ph¸p lý cña c¸c bªn hîp doanh. H×nh thøc nµy chØ ¸p dông trong mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh: th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ, khai th¸c kho¸ng s¶n, dÞch vô du lÞch, b­u chÝnh viÔn th«ng... 2.3.4 H×nh thøc hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao (Build-Operate-Transfer) (BOT). Hîp ®ång BOT lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña n­íc nhËn ®Çu t­ víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng, khai th¸c, kinh doanh c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó thu håi vèn vµ cã l·i. HÕt thêi h¹n, tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi chuyÓn giao kh«ng båi hoµn c«ng tr×nh ®ã cho n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­. §Æc ®iÓm: - §èi t­îng ®Çu t­ chñ yÕu lµ c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng cÇn vèn lín vµ thêi gian thu håi vèn l©u. - Kh«ng thµnh lËp ph¸p nh©n riªng, th­êng lµ 100% vèn n­íc ngoµi. - Nhµ ®Çu t­ n¾m quyÒn së h÷u, qu¶n lý c«ng ty BOT. 2.3.5 C¸c h×nh thøc ®Çu t