Chuyên đề Nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước nắm cổ phần chi phối của công ty cổ phần gốm sứ và xây dựng COSEVCO

Lêi nãi ®Çu LÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· cho thÊy: Dï ë thÓ chÕ chÝnh trÞ nµo th× khu vùc doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN) nãi riªng còng gi÷ vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. TÇm quan träng cña nã kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ nh÷ng kho¶n ®ãng gãp vÒ lîi nhuËn, vÒ thuÕ cho ng©n s¸ch, mµ nã cßn lµ c«ng cô ®¾c lùc trong tay Nhµ n­íc ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ, ®ång thêi gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt n­íc. §èi víi n­íc ta, nÒn kinh tÕ hiÖn nay lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa (XHCN), trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ. Do vËy, khi nãi ®Õn tÝnh chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc th× còng ®Ò cËp ®Õn vai trß chñ ®¹o cña DNNN trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. TÝnh chñ ®¹o cña DNNN kh«ng chØ ë sè l­îng, quy m« mµ cßn lµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN. MÆt kh¸c vai trß chñ ®¹o cña DNNN cßn thÓ hiÖn ë viÖc n¾m gi÷ nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt then chèt, mòi nhän cña nÒn kinh tÕ, nh÷ng lÜnh vùc cã ý nghÜa lín vÒ kinh tÕ x· héi vµ an ninh quèc phßng. §¹i héi VI (1986), tiÕp ®ã lµ c¸c §¹i héi VII, VIII vµ NghÞ quyÕt TW 3 kho¸ IX (n¨m 2001) cña §¶ng ta ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi s©u s¾c vµ toµn diÖn, trong ®ã ®æi míi kinh tÕ lµ nhiÖm vô träng t©m vµ ®æi míi hÖ thèng DNNN lµ kh©u ®ét ph¸. Trong h¬n 15 n¨m qua, thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng, cña c¸c c¬ quan §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒu c¸c v¨n b¶n ( c¸c NghÞ quyÕt cña TW §¶ng, c¸c bé luËt, nghÞ ®Þnh, quyÕt ®Þnh, th«ng t­, chØ thÞ cña Quèc héi vµ chÝnh phñ ) vÒ tæ chøc s¾p xÕp l¹i vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý c¸c DNNN. §Õn nay, hÖ thèng c¸c DNNN ®· ®­îc s¾p xÕp l¹i mét b­íc kh¸ c¨n b¶n. C¬ chÕ qu¶n lý míi ®­îc h×nh thµnh ngµy cµng hoµn thiÖn gióp cho c¸c doanh nghiÖp (DN) chuyÓn ®æi vµ thÝch nghi dÇn víi c¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ më, héi nhËp quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ cña n­íc ta ®· b¾t ®Çu khëi s¾c vµ ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ cao. NhiÒu ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc, ®êi sèng cña nh©n d©n lao ®éng, c¸n bé c«ng nh©n viªn tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn, trËt tù an toµn x· héi ®­îc b¶o ®¶m, an ninh quèc phßng ®­îc còng cè. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trªn c¶ n­íc thùc sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, cã hiÖu qu¶, DNNN ®· b­íc ®Çu lµm tèt vai trß chñ ®¹o, më ®­êng h­íng dÉn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. NhiÒu DNNN ®· còng cè s¾p xÕp l¹i bé m¸y tæ chøc, ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, t×m kiÕm thÞ tr­êng, gia t¨ng c¸c kho¶n ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, cã tÝch luü, b¶o tån ®­îc vèn. Tuy nhiªn, hiÖn nay vÉn cßn mét sè DNNN ch­a thùc sù ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña m×nh, SXKD kh«ng cã hiÖu qu¶, béc lé nhiÒu yÕu kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lý. §©y lµ vÊn ®Ò næi cém cÇn ph¶i ®­îc ®¸nh gi¸ xem xÐt mét c¸ch kh¸ch quan, ®Ó rót ra nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp cßn tån t¹i, yÕu kÐm vµ cÇn t×m ra biÖn ph¸p kh¾c phôc. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tÕ nãi trªn, viÖc lµm râ thùc tr¹ng DNNN vµ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ SXKD cña DNNN lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch cÇn ®­îc c¸c ngµnh c¸c cÊp quan t©m. C«ng ty cæ phÇn Gèm sø vµ X©y dùng Cosevco ho¹t ®éng SXKD trong lÜnh vùc vËt liÖu x©y dùng, lµ mét C«ng ty cæ phÇn nh­ng Nhµ n­íc vÉn n¾m cæ phÇn chi phèi. Trong thêi gian qua sau khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn, t×nh h×nh c«ng ty ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc vµ ®· ®¹t ®­îc mét sè hiÖu qu¶ b­íc ®Çu. Nh­ng bªn c¹nh ®ã vÉn cßn mét sè tån t¹i cñ ch­a ®­îc kh¾c phôc, nhiÒu vÊn ®Ò míi n¶y sinh cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng t×nh h×nh cña C«ng ty t×m ra mét sè gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ SXKD ë C«ng ty cæ phÇn Gèm sø vµ X©y dùng Cosevco lµ viÖc lµm rÊt cÇn thiÕt vµ thiÕt thùc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi:Trªn c¬ së nhËn thøc râ lý luËn, quan ®IÓm cña §¶ng, Nhµ n­íc vÒ ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN nãi chung vµ DNNN lµm nhiÖm vô SXKD nãi riªng ®Ó ph©n tÝch thùc tr¹ng kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn Gèm sø vµ X©y dùng Cosevco tõ ®ã ®­a ra hÖ thèng gi¶i ph¸p mang tÝnh kh¶ thi nh»m ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh cña C«ng ty cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ch­¬ng I Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc 1. Kh¸i niÖm vµ vai trß cña doanh nghiÖp nhµ n­íc : 1.1. Doanh nghiÖp: Tõ tr­íc ®Õn nay cã nhiÒu kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp (DN), víi nhiÒu c¸ch nh×n kh¸c nhau, ng­êi ta ®­a ra nh÷ng kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ DN. Tuy nhiªn, dï ë quan ®iÓm nµo th× kh¸i niÖm DN ®Òu ®Ò cËp ®Õn con ng­êi, tµi s¶n, vèn ®Çu t­, ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña DN lµ nh»m t¹o ra s¶n phÈm vµ lîi nhuËn cho x· héi. Mét sè kh¸i niÖm ®· ®Ò cËp tíi DN víi gãc ®é lµ mét tæ chøc kinh doanh cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, thùc hiÖn c¸c kh©u s¶n xuÊt, cung øng, trao ®æi nh÷ng hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng theo nguyªn t¾c tèi ®a ho¸ c¸c lîi Ých kinh tÕ cña chñ së h÷u vÒ tµi s¶n cña DN, ®ång thêi kÕt hîp mét c¸ch hîp lý c¸c môc tiªu x· héi. LuËt DN ®· ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam sè 60/2005/QH 11ngµy 29/11/2005 x¸c ®Þnh: Doanh nghiÖp lµ tæ chøc kinh tÕ cã tªn riªng, cã tµi s¶n, cã trô së giao dÞch æn ®Þnh ®­îc ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. 1.2. Doanh nghiÖp Nhµ n­íc: DNNN lµ c¬ së kinh doanh do Nhµ n­íc së h÷u hoµn toµn hay mét phÇn quyÒn së h÷u thuéc VÒ Nhµ n­íc, lµ ®Æc ®iÓm ®Ó ph©n biÖt DNNN víi DN d©n doanh. Cßn ho¹t ®éng kinh doanh lµ ®Æc ®iÓm ph©n biÖt DNNN víi c¸c tæ chøc vµ c¬ quan kh¸c cña chÝnh phñ. Tuy nhiªn, sù x¸c ®Þnh giíi h¹n cña c¸c DNNN ë mçi n­íc trªn thÕ giíi kh¸c nhau. Cã thÓ mét DN ë n­íc nµy ®­îc gäi lµ DNNN nh­ng ë n­íc kh¸c gäi lµ DN d©n doanh. Sù kh¸c nhau nµy lµ do nh÷ng quy ®Þnh kh«ng gièng nhau vÒ møc ®é së h÷u cña Nhµ n­íc trong DN. Tõ nh÷ng x¸c ®Þnh Ýt nhiÒu cã sù kh¸c nhau trªn, cã thÓ kh¸i qu¸t nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau ®©y cña DN: Nhµ n­íc cã mét tû lÖ vèn nhÊt ®Þnh trong doanh nghiÖp nhê ®ã chÝnh phñ cã thÓ g©y ¶nh h­ëng cã tÝnh chi phèi trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®èi víi DN, c¸c DN ®Òu tæ chøc theo chÕ ®é c«ng ty lµ mét ph¸p nh©n, nguån thu chñ yÕu tõ ho¹t ®éng kinh doanh vµ th­êng ph¶i thùc hiÖn song song c¶ môc tiªu sinh lêi lÉn môc tiªu x· héi. GÇn ®©y, trong luËt DNNN sè 14/2003/QH11 ngµy 26/11/2003 ®· ®­a ra kh¸i niÖm: Doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ tæ chøc kinh tÕ do nhµ n­íc sì h÷u toµn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc cã cæ phÇn, vèn gãp chi phèi, ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc c«ng ty nhµ n­íc, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Ngµy nay, trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng tån t¹i, nhiÒu h×nh thøc së h÷u cïng ®an xen, viÖc x¸c ®Þnh râ c¸c h×nh thøc cña DNNN lµ hÕt søc quan träng, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c lo¹i h×nh DN nµy. Dùa vµo mét sè c¨n cø mµ DNNN ®­îc ph©n chia c¸c h×nh thøc cô thÓ nh­ sau: * XÐt theo møc ®é së h÷u DNNN cã hai lo¹i sau: - Lo¹i DNNN chØ cã mét chñ së h÷u vèn duy nhÊt lµ Nhµ n­íc. - Lo¹i DNNN cã nhiÒu chñ së h÷u vèn trong ®ã Nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi. * XÐt theo môc tiªu kinh tÕ - x· héi, DNNN cã hai lo¹i: - DN ho¹t ®éng v× môc tiªu phi lîi nhuËn ( ho¹t ®éng c«ng Ých). - DN ho¹t ®éng v× môc tiªu lîi nhuËn. ë ViÖt Nam, theo luËt DNNN th× DNNN chia lµm hai lo¹i xÐt theo môc tiªu kinh doanh: - DNNN ho¹t ®éng kinh doanh lµ DNNN ho¹t ®éng chñ yÕu nh»m môc tiªu lîi nhuËn - DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých lµ DN ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô c«ng céng c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc hoÆc trùc tiÕp thùc hiÖn nhiÖm vô quèc phßng. * XÐt theo gãc ®é së h÷u, DNNN ë ViÖt Nam cã 3 lo¹i: - Lo¹i DNNN chØ cã mét chñ së h÷u duy nhÊt lµ Nhµ n­íc. - Lo¹i DNNN cã nhiÒu chñ së h÷u vèn, trong ®ã Nhµ n­íc n¾m gi÷ kh«ng d­íi 51%. - Lo¹i DNNN mµ trong ®ã Nhµ n­íc kh«ng cã cæ phÇn chi phèi, nh­ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh mét sè vÊn ®Ò quan träng cña doanh nghiÖp theo tho¶ thuËn trong ®iÒu lÖ doanh nghiÖp. 1.3. Vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc: 1. Vai trß kinh tÕ: §Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®· ®Ò ra vµ t¹o dùng c¬ së kinh tÕ CNXH, Nhµ n­íc tÊt yÕu ph¶i x¸c ®Þnh DNNN lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã. ë ®©y, viÖc lùa chän nµy kh«ng ph¶i mang tÝnh chñ quan mµ cã nh÷ng c¬ së khoa häc cña nã. DNNN cã hai ­u thÕ so víi nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c ®ã lµ; Thø nhÊt, ­u thÕ vÒ quy m« tËp trung s¶n xuÊt, lµ ­u thÕ vÒ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn vµ kh¶ n¨ng tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. Thø hai, víi søc m¹nh dùa vµo quy m« tËp trung s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c DNNN cã ­u thÕ trong viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §iÒu nµy ®ång thêi lµm cho c¸c DNNN trë thµnh ®èi t¸c chÝnh ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c ­u thÕ cña DNNN cã thÓ quy vÒ nh÷ng ®iÓm chÝnh. TËp trung vèn, tËp trung s¶n xuÊt, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nh÷ng ­u thÕ nµy khiÕn cho DNNN cã thÓ trë thµnh mét yÕu tè quyÕt ®Þnh trong con ®­êng ph¸t triÓn phi cæ ®iÓn, cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn t¨ng tèc, rót ng¾n nÕu nh­ biÕt khai th¸c tèt c¸c thÕ m¹nh vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña DNNN. Trong c¬ chÕ ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, DNNN ®ãng mét vai trß ®Æc biÖt. Th«ng th­êng ë mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, DNNN víi tÝnh c¸ch lµ mét c«ng cô can thiÖt trùc tiÕp cña chÝnh phñ vµo nÒn kinh tÕ. Nh­ng ®èi víi nÒn kinh tÕ ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, khi hÖ thèng doanh nghiÖp cßn kÐm ph¸t triÓn, khu vùc doanh nghiÖp d©n doanh cßn nhá bÐ, c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ th­êng bÞ ph¸ vì, th× DNNN víi quy m« lín, tr×nh ®é c«ng nghÖ cao, l¹i n¾m gi÷ nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc then chèt… ®· trë thµnh c«ng cô trùc tiÕp rÊt quan träng trong khai th¸c c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ. Do ®ã, nã cã vai trß ®Æc biÖt trong viÖc lµm thay ®æi c¬ cÊu vµ ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. TÊt nhiªn, ®iÒu nµy cµng còng cè cho ®Þa vÞ chñ ®¹o cña khu vùc DNNN. DNNN cßn lµ c«ng cô trùc tiÕp ®Ó tham gia gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ kh¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §ã lµ viÖc DNNN tham gia kh¾c phôc tr¹ng th¸i ®éc quyÒn tù nhiªn, nh÷ng t¸c ®éng tù ph¸t trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®ång thêi nã lµ c«ng cô quan träng nh»m kh¾c phôc nh÷ng kho¶ng trèng mµ doanh nghiÖp t­ nh©n hoÆc kh«ng muèn lµm, hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm ®­îc ( mµ kh«ng thÓ dïng nh÷ng gi¶i ph¸p vÜ m« ®Ó gi¶i quyÕt). ®ã lµ nh÷ng ho¹t ®éng dù tr÷ c¸c lo¹i hµng ho¸ thiÕt yÕu, cung cÊp nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng, ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc c«ng nghiÖp, dÞch vô ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín, c«ng nghÖ cao vµ thêi gian thu håi vèn chËm, nh­ng l¹i cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng vÒ kinh tÕ x· héi ®èi víi quèc gia, hoÆc ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc mµ t­ nh©n kh«ng ®­îc phÐp tham gia. Cã thÓ nãi, viÖc DNNN ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc then chèt, ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn l©u dµi vµ æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ cµng lµm cho nã cã vai trß ®Æc biÖt, vai trß gi¸ ®ì cña nÒn kinh tÕ. §iÒu nµy cã nghÜa lµ vai trß cña c¸c DNNN g¾n víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, cã hiÖu qu¶ h¬n lµ trùc tiÕp t¹o ra gi¸ trÞ, t¹o ra thu nhËp. Víi vai trß ph¸t triÓn, DNNN trî gióp cho khu vùc DN d©n doanh ph¸t triÓn, ®ång thêi h­íng dÉn khu vùc ngoµi quèc doanh ®i vµo lÜnh vùc kinh tÕ míi vµ chuyÓn giao khu vùc nµy nhiÒu lÜnh vùc kinh doanh cña m×nh. 2. Vai trß chÝnh trÞ, an ninh vµ quèc phßng. §èi víi mét n­íc qu¸ ®é lªn CNXH, DNNN cã ý nghÜa chÝnh trÞ ®Æc biÖt. Nã lµ bé phËn ®Þnh h­íng vÒ mÆt kinh tÕ vµ c«ng cô thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch theo h­íng XHCN. Trªn thùc tÕ, hÖ thèng DNNN ®· vµ ®ang lµ nh÷ng c«ng cô vËt chÊt to lín trong tay nhµ n­íc ®Ó ®iÒu tiÕt ®Þnh h­íng, dÉn d¾t hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN. Thªm vµo ®ã ë giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é, DNNN lµ bé phËn nÒn t¶ng cña kinh tÕ nhµ n­íc, nã cung cÊp nguån lùc chÝnh, chñ yÕu cho ho¹t ®éng cña nhµ n­íc. §ång thêi lµ c«ng cô trùc tiÕp h÷u hiÖu ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng XHCN vµ thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ - x· héi mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Ò ra. Trong quan hÖ víi c«ng t¸c an ninh quèc phßng, c¸c DNNN ®ãng vai trß ®Æc biÖt cho viÖc t¨ng c­êng bè phßng ë vïng chiÕn l­îc. Trong viÖc kÕt hîp ph¸t triÓn kinh tÕ víi quèc phßng th× DNNN lµ nh÷ng DN hÕt søc quan träng trong viÖc cung cÊp nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng quèc phßng, mµ trong ®iÒu kiÖn mét n­íc chËm ph¸t triÓn, t­ nh©n kh«ng thÓ lµm ®­îc hay kh«ng ®­îc phÐp lµm, hoÆc kh«ng muèn lµm v× lîi nhuËn thÊp. 3. Vai trß x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®· lµ doanh nghiÖp dï cña chÝnh phñ hay cña t­ nh©n, ®Òu chÞu sù chi phèi cña quy luËt thÞ tr­êng, trong ®ã ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nã ph¶i t¹o ra lîi nhuËn. Nh­ng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, kinh tÕ thÞ tr­êng cã nh÷ng khuyÕt tËt g©y hiÖu øng x· héi. §ã lµ: - Trong giai ®o¹n khñng kho¶ng, lîi nhuËn gi¶m ®¸ng kÓ, nhiÒu nhµ ®Çu t­ rót khái kinh doanh, g©y ra n¹n thÊt nghiÖp lín. §Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ tho¸t khái khñng ho¶ng, nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« chiÕm vÞ trÝ quyÕt ®Þnh. Tuy nhiÖn, ë ®©y DN víi tÝnh c¸ch mét c«ng cô trùc tiÕp còng cã vai trß quyÕt ®Þnh. Mét mÆt, nã gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ sím ra khái thêi kú khñng ho¶ng, nh­ng mÆt kh¸c ( vÒ mÆt x· héi), nã t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm, gióp cho x· héi gi÷ ®­îc tr¹ng th¸i æn ®Þnh. - Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, sù ph©n phèi giµu nghÌo lµ kh«ng tr¸nh khái. Mét trong nh÷ng nguån gèc cña t×nh tr¹ng nµy lµ qu¸ tr×nh tËp trung ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. KÕt qu¶ lµ mét sè nhµ kinh doanh giµu lªn trong khi ®ã n¹n thÊt nghiÖp gia t¨ng lµm cho mét bé phËn ng­êi lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong cuéc sèng. Nh­ng tËp trung ho¸, më réng quy m«, thóc ®Èy c«ng nghÖ kû thuËt lµ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, v× thÕ kh«ng thÓ ng¨n c¶n qu¸ tr×nh nµy. §Ó t¹o nhiÒu viÖc lµm, th× ph¶i ph¸t triÓn DN nhÊt lµ nh÷ng DN sö dông nhiÒu lao ®éng ( ®©y lµ chæ nhµ n­íc cÇn can thiÖp). B»ng viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c DNNN sö dông nhiÒu lao ®éng ( ë nh÷ng lÜnh vùc mµ ch­a nhÊt thiÕt ®ßi hái ph¶i ¸p dông ngay c«ng nghÖ hiÖn ®¹i) Nhµ n­íc cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n¹n thÊt nghiÖp, t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp vµ do ®ã lµm gi¶m dÇn kho¶ng c¸ch giµu nghÌo, chÝnh s¸ch d©n téc vµ miÒn nói. - Trong mét quèc gia, cã nh÷ng vïng x·, vïng s©u, tr×nh ®é ph¸t triÓn d©n trÝ thÊp, d©n c­ ë nh÷ng vïng nµy th­a, nªn ph¶i chÞu thiÖt thßi v× sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi. §Ó c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cho nh÷ng vïng nµy, vÊn ®Ò lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ vµo nh÷ng c¬ së kinh tÕ ®­îc x©y dùng ®Ó cung cÊp nh÷ng dÞch vô vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm ë ®©y. Còng l¹i nh÷ng DNNN míi cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn nh÷ng ch­¬ng tr×nh dù ¸n c¶i thiÖn nh÷ng vïng kÐm ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. - X· héi cµng ph¸t triÓn, hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng ngµy cµng cao, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn gia t¨ng phóc lîi cho ng­êi d©n. ë ®©y, phóc lîi c«ng céng ®­îc ph©n phèi l¹i cho mäi ng­êi, trong ®ã ®Æc biÖt cã nh÷ng ng­êi cã hoµn c¶nh khã kh¨n, nh÷ng gia ®×nh chÝnh s¸ch, cã c«ng víi c¸ch m¹ng. V× thÕ, t¨ng phóc lîi c«ng céng còng gãp phÇn lµm h¹n chÕ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho bé phËn d©n c­ cã thu nhËp thÊp. §èi víi nh÷ng n­íc chËm ph¸t triÓn, doanh nghiÖp t­ nh©n cßn nhá bÐ, ph©n t¸n, th× DNNN ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc s¶n xuÊt vµ cung øng c¸c lo¹i hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng. Nh­ vËy, DNNN v÷ng m¹nh sÏ lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o cho ®éc lËp, chñ quyÒn, æn ®Þnh chÝnh trÞ, an ninh quèc phßng vµ gi÷ v÷ng chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi. §Èy m¹nh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. 2. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ SXKD vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng SXKD cña Doanh nghiÖp. 2.1. Nh÷ng chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DN: a. VÒ c¬ cÊu tµi s¶n vµ vèn: - HÖ sè thùc tÕ sö dông tµi s¶n - Tû träng nî ph¶i thu trªn tæng tµi s¶n - Tû träng nî ph¶i tr¶ trªn tæng tµi s¶n - Tµi s¶n kh«ng sö dông - Tµi s¶n thõa, thiÕu kh«ng kiÓm kª. b. VÒ hiÖu qu¶ kinh doanh: + Tû suÊt lîi nhuËn/doanh thu (1) + Tû suÊt lîi nhuËn / Tæng tµi s¶n (2) + Tû suÊt lîi nhuËn / Vèn chñ së h÷u (3) (1) Chỉ tiêu này cho biết với một đồng doanh thu thuần từ bán hàng và cung cấp dịch vụ sẽ tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận.Tỷ suất này càng lơn thì vai trò, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp càng tốt hơn. (2) Tỷ số này cho biết một đồng tài sản doanh nghiệp sử dụng trong hoạt động tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận. Tỷ số này càng cao thì trình độ sử dụng tài sản của doanh nghiệp càng cao. (3) Tỷ số này cho biết một đồng vốn chủ sở hữu doanh nghiệp sử dụng trong hoạt động tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận. Tỷ số này càng cao thì trình độ sử dụng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp càng cao. c. VÒ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng: - Tæng thu nhËp b×nh qu©n ng­êi. d. VÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n: - HÖ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n ng¾n h¹n (1) - HÖ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh (2) (1) : Một dồng nợ ngắn hạn được đảm bảo bởi bao nhiêu đồng tài sản lưu động và đầu tư ngắn hạn. (2) : Trong một đồng nợ ngắn hạn thì khả năng thanh toán nhanh của doanh nghiệp là bao nhiêu. e/ VÒ thùc hiÖn nghÜa vô víi NSNN: - Tæng sè c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch trong n¨m 2.2. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh DN. a. Nh©n tè kh¸ch quan: + C¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý cña Nhµ n­íc: M«i tr­êng kinh tÕ cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña DN th«ng qua c¸c yÕu tè nh­: Gi¸ c¶, l¹m ph¸t, l·i suÊt, t×nh h×nh cung øng, søc mua, hµng rµo thuÕ quan vµ phÝ thuÕ quan. §Ó t¹o m«i tr­êng kinh tÕ thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c DN, Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp, mét mÆt t¹o thuËn lîi cho c¸c DN ph¸t huy quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o trong SXKD. MÆt kh¸c gióp c¸c DN víi kh¶ n¨ng cña m×nh cã thÓ kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. §iÒu nµy, nhµ n­íc chØ tËp trung thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c DN, mµ kh«ng can thiÖp vµo viÖc ®iÒu hµnh cña c¸c DN nµy. NÕu m«i tr­êng kinh tÕ kh«ng tèt sÏ lµm h¹n chÕ tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o còng nh­ lµm ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña DN. + M«i tr­êng ph¸p luËt: Lµ m«i tr­êng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong qu¸ tr×nh H§KD cña DN nãi chung vµ DNNN nãi riªng, v× nã t¹o ra hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c DN. NÕu m«i tr­êng ph¸p luËt tèt sÏ t¹o ®­îc ®«ng lùc cho DN ho¹t ®éng kinh doanh ®óng ph¸p luËt, ng¨n ngõa vµ kh«ng chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc, tù ph¸t trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ng­îc l¹i, m«i tr­êng ph¸p luËt yÕu kÐm th× ho¹t ®éng cña DN sÏ kÐm n¨ng ®éng, nh÷ng yÕu tè tiªu cùc ( nh­ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ngÇm) sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña DN. + M«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi: M«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi ®­îc t¹o dùng bëi nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, bao gåm c¸c yÕu tè vÒ häc vÊn, vÒ phong tôc tËp qu¸n, vÒ ng«n ng÷, vÒ ý thùc chÊp hµnh luËt ph¸p, vÒ hµnh vi c­ xö. Mét Quèc gia cã m«i tr­êng v¨n ho¸ ph¸t triÓn lµ ë ®ã cã lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é v¨n ho¸, cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, cã ý thøc kû luËt vµ cã nh÷ng hµnh vi c­ xö lÞch sù v¨n minh ë trong m«i tr­êng v¨n ho¸ nh­ vËy th× ho¹t ®éng kinh doanh cña DN sÏ gÆp ®­îc nhiÒu thuËn lîi vµ tÊt nhiªn hiÖu qu¶ kinh doanh sÏ ®­îc n©ng cao. C¸c t¸c ®éng vÒ mÆt x· héi còng ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña DN. Trong mét m«i tr­êng chøa ®ùng nhiÒu tÖ n¹n nh­: Quan liªu, tham nhòng, hèi lé, trém c¾p, bu«n lËu vµ lµm hµng gi·…th× c¸c DN khã cã thÓ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña m×nh vµ viÖc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng cña DN còng gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n. + VÒ kÕt cÊu h¹ tÇng: §©y lµ yÕu tè nh»m gióp cho ho¹t ®éng kinh doanh cña DN ®­îc thuËn lîi vµ n©ng cao hiÓu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh. Mét hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn ®¹i ch¼ng nh÷ng t¹o dùng ®iÒu kiÖn cho DN gi¶m bít chi phÝ s¶n xuÊt mµ cßn gãp phÇn h¹n chÕ ®­îc c¸c rñi ro trong kinh doanh. Ng­îc l¹i, kÕt cÊu h¹ tÇng yÕu kÐm sÏ lµm cho ho¹t ®éng kinh doanh gÆp