Chuyên đề Nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng nông sản Việt Nam xuất khẩu

Lêi nãi ®Çu Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n cña ViÖt Nam, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu trong c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Trong c¸c thêi kú kh¸c nhau, tuy tû träng GDP N«ng nghiÖp trong tæng GDP toµn quèc vµ c¬ cÊu ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ cã kh¸c nhau, nh­ng n«ng nghiÖp lu«n ®­îc x¸c ®Þnh lµ chç dùa v÷ng ch¾c ®Ó gi¶i quyÕt hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò lín cña toµn x· héi nh­: an ninh l­¬ng thùc quèc gia, xo¸ bá ®ãi nghÌo, båi d­ìng nguån nh©n lùc, cung cÊp nguån nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, t¹o thªm viÖc lµm vµ æn ®Þnh x· héi, t¨ng nguån tÝch lòy vµ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc. Thêi ®¹i ngµy nay trong xu thÕ quèc tÕ hãa vµ khu vùc hãa, c¸c n­íc ®Òu thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ th× ngo¹i th­¬ng cã vai trß quan träng. §èi víi ViÖt Nam xuÊt khÈu ®ãng vai trß rÊt lín trong nÒn kinh tÕ: xuÊt khÈu chiÕm tû träng lín trong GDP c¶ n­íc, thùc hiÖn nhiÒu môc tiªu kinh tÕ x· héi. ViÖt Nam lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, trong c¬ cÊu xuÊt khÈu th× hµng n«ng s¶n mÆc dï c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi cßn thÊp kÐm, nh­ng chóng ta cßn nhiÒm tiÒm n¨ng ch­a ®­îc khai th¸c hîp lý, nhÊt lµ ®Êt ®ai, lao ®éng, ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thêi tiÕt vµ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. Cïng víi tr×nh ®é qu¶n lý yÕu kÐm, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ch­a hîp lý, kinh nghiÖm uy tÝn trªn thÞ tr­êng cßn non yÕu. Do vËy mµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung vµ hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu nãi riªng cßn rÊt thÊp mµ chóng ta ph¶i chÞu nhiÒu thua thiÖt. Do vËy, chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp h­íng xuÊt khÈu, hîp t¸c khoa häc - c«ng nghÖ víi bªn ngoµi, t¨ng m¹nh kim ng¹ch xuÊt khÈu n©ng cao vÞ thÕ cña hµng n«ng s¶n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lµ tÊt yÕu kh¸ch quan vµ còng lµ yªu cÇu cÊp b¸ch trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta trong tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi. ViÖt Nam cÇn chñ ®éng vµ ®ãn ®Çu qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng lín lao nµy nh»m tranh thñ nh÷ng c¬ héi tèt nhÊt cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. ý thøc ®­îc ®iÒu ®ã, em ®· t©m ®¾c lùa chän ®Ò tµi “N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu ” lµm chuyªn ®Ò thùc tËp cña m×nh. Chuyªn ®Ò nµy ®­îc kÕt cÊu theo 3 ch­¬ng nh­ sau: Ch­¬ng I: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu - c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng - néi dung vµ ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trong ho¹t ®éng kinh doanh. Ch­¬ng II: Ph©n tÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n xuÊt kh¶u ViÖt Nam thêi gian qua. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu trong t×nh h×nh hiÖn nay. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ thêi gian nghiªn cøu, vÒ tµi liÖu thu thËp, hµng hãa vµ thÞ tr­êng l¹i lµ nh÷ng lùc l­îng ®Çy biÕn ®éng nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái sù thiÕu sãt vÒ sù cËp nhËt th«ng tin. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù chØ dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o h­íng dÉn PGS.TS §Æng §×nh §µo vµ c¸n bé ViÖn kinh tÕ n«ng nghiÖp nay lµ ViÖn nghiªn cøu chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, TS NguyÔn §×nh Long - ViÖn phã ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Ch­¬ng I. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh néi dung vµ ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trong ho¹t ®éng kinh doanh. I. Tæng quan vÒ c¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh 1. Quan niÖm vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ c¹nh tranh Cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ ®­a ra c¸c c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Fafchamps cho r»ng “Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm, cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp ®ã cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm víi chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh thÊp h¬n gi¸ cña nã trªn thÞ tr­êng. Theo c¸ch hiÓu nµy th× doanh nghiÖp nµo cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng t­¬ng tù s¶n phÈm cña doanh nghiÖp kh¸c nh­ng víi chi phÝ thÊp h¬n th× ®­îc coi lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n”. (1) Randall l¹i cho r»ng, “kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng giµnh ®­îc vµ duy tr× thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng víi lîi nhuËn nhÊt ®Þnh”. Dunning lËp luËn r»ng, “kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng cung s¶n phÈm cña chÝnh doanh nghiÖp trªn c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau mµ kh«ng ph©n biÖt n¬i bè trÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®ã”. Mét quan niÖm kh¸c cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ tr×nh ®é ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm theo ®óng yªu cÇu cña thÞ tr­êng ®ång thêi duy tr× ®­îc møc thu nhËp thùc tÕ cña m×nh. Cã thÓ thÊy r»ng, c¸c quan niÖm trªn xuÊt ph¸t tõ c¸c gãc ®é kh¸c nhau, nh­ng ®Òu cã liªn quan ®Õn hai khÝa c¹nh, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng vµ cã lîi nhuËn. Do ®ã, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã thÓ hiÓu lµ n¨ng lùc n¾m v÷ng thÞ phÇn nhÊt ®Þnh víi møc ®é hiÖu qu¶ chÊp nhËn ®­îc. V× vËy khi thÞ phÇn t¨ng lªn cho thÊy kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®­îc n©ng cao. Hay cã thÓ hiÓu kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng tån t¹i vµ v­¬n lªn trªn thÞ tr­êng c¹nh tranh duy tr× ®­îc lîi nhuËn vµ thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng cña s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. 2. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu XuÊt khÈu lµ mét ho¹t ®éng chñ yÕu cña Th­¬ng m¹i quèc tÕ. Cïng víi nhËp khÈu nã t¹o nªn søc m¹nh cña ®Êt n­íc th«ng qua con ®­êng ngo¹i th­¬ng. XuÊt khÈu ®em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ lín cho ®Êt n­íc ®ång thêi nã thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ khu vùc t¹o nªn c¸c hiÖp héi, tæ chøc mµ tõ ®ã c¸c n­íc cã thÓ khai th¸c nh÷ng thuËn lîi quèc tÕ vµ tËn dông lîi thÕ so s¸nh cña riªng m×nh. Tõ viÖc khai th¸c lîi thÕ so s¸nh vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu... n­íc ta ®· ph¸t triÓn m¹nh ngµnh n«ng nghiÖp hµng hãa tiÕn ®Õn xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n cã gi¸ trÞ. MÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong c¬ cÊu xuÊt khÈu hµng hãa cña ®Êt n­íc chiÕm tû träng lín vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hãa. MÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã nhiÒu triÓn väng ph¸t triÓn m¹nh, cã nhiÒu lîi thÕ vÒ mÆt tù nhiªn. Tuy vËy muèn chiÕm ®­îc tû phÇn lín thu nhiÒu lîi nhuËn trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n vÉn cßn lµ môc tiªu chiÕn l­îc cña ngµnh trong thêi gian tíi. Tr­íc hÕt ngµnh s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu cÇn ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm khi ®­a vµo thÞ tr­êng quèc tÕ, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n ®­îc xem xÐt trªn c¸c mÆt chñ yÕu sau ®©y: a. Sè l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh: Sè l­îng thÓ hiÖn quy m« cña mÆt hµng xuÊt khÈu. Sè l­îng liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh tû phÇn cña n­íc ta so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh lín. Nã cßn nãi lªn møc ®é ¶nh h­ëng hay møc ®é chi phèi ®èi víi thÞ tr­êng mÆt hµng Êy. Mét n­íc cã quy m« xuÊt khÈu lín chÝnh lµ n­íc chiÕm ®­îc tû phÇn lín trªn thÞ tr­êng nh­ng søc m¹nh c¹nh tranh cßn ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua møc ®é t¨ng quy mé ®Æc biÖt lµ lîi nhuËn thu vÒ tõ viÖc xuÊt khÈu sè l­îng mÆt hµng Êy. Kim ng¹ch lµ l­îng tiÒn b»ng ngo¹i tÖ thu vÒ tõ c«ng viÖc xuÊt khÈu. Kim ng¹ch lín h¬n víi cïng mét sè l­îng xuÊt khÈu nh­ nhau chøng tá viÖc xuÊt khÈu ®¹t hiÖu qu¶ - S¶n phÈm xuÊt khÈu ®ã cã vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng hay cã søc c¹nh tranh lín. Th«ng th­êng nh÷ng n­íc cã kim ng¹ch lín, quy m« xuÊt khÈu lín so víi c¸c ®èi thñ kh¸c cña hä th­êng cã søc c¹nh tranh cao. b. ChÊt l­îng n«ng s¶n xuÊt khÈu ngµy cµng ®­îc n©ng cao: ChÊt l­îng ph¶i ®­îc n©ng cao tõ tÊt c¶ c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ l­u th«ng. Cã nh­ vËy mÆt hµng míi ®¹t ®­îc chÊt l­îng cao. Cïng víi viÖc thùc hiÖn l­u th«ng tèt, quan hÖ c«ng t¸c l©u dµi th× chÊt l­îng hµng hãa tèt sÏ ®em l¹i gi¸ cao cho s¶n phÈm t¨ng kim ng¹ch ®ång thêi t¨ng quy m« xuÊt khÈu. Ngµy cµng t¹o thªm uy tÝn cña s¶n phÈm. ChÊt l­îng s¶n phÈm tèt cã thÓ t¹o ra mét th­¬ng phÈm ­a thÝch cã kh¶ n¨ng x©m nhËp vµo c¸c phÇn thÞ tr­êng cao cÊp vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm lµ rÊt cao. c. Gi¸ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh: Gi¸ lµ mét chØ sè tæng hîp ph¶n ¸nh rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè kh¸c nh­: chi phÝ s¶n xuÊt, chÊt l­îng, chÝnh s¸ch l­u th«ng, tiªu thô... Gi¸ quyÕt ®Þnh ®Õn lîi nhuËn, thÞ phÇn, quy m« cña mÆt hµng khi xuÊt khÈu. MÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ®¹t ®­îc gi¸ cao h¬n so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh chøng tá nã cã søc c¹nh tranh cao h¬n c¸c ®èi thñ kh¸c. Søc c¹nh tranh cao vÒ gi¸ cßn thÓ hiÖn ë xu thÕ biÕn ®éng gi¸. Khi gi¸ t¨ng s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh cao th× gi¸ t¨ng m¹nh h¬n cßn khi gi¸ gi¶m th× s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh cao gi¸ l¹i gi¶m chËm h¬n. Trªn thÞ tr­êng n«ng s¶n thÕ giíi n­íc nµo cã kh¶ n¨ng chi phèi vÒ gi¸ c¶ mÆt hµng xuÊt khÈu th× n­íc ®ã sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi Ých tõ viÖc xuÊt khÈu. d. ChÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc l­u th«ng ChÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc l­u th«ng thÓ hiÖn ph­¬ng thøc ®­a s¶n phÈm tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn tay ng­êi tiªu dïng. Trong thêi ®¹i toµn cÇu hãa, khu vùc hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ më th× chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc l­u th«ng rÊt quan träng, nã cßn thÓ hiÖn tr×nh ®é vÒ tæ chøc qu¶n lý. MÆt hµng cã dåi dµo chÊt l­îng tèt nh­ng kh«ng cã chiÕn l­îc l­u th«ng hîp lý th× còng kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶. ChiÕn l­îc l­u th«ng nh»m thu hót thÕ giíi kh¸ch hµng vÒ tay m×nh, lµm cho kh¸ch hµng hµi lßng vÒ s¶n phÈm cña m×nh ®ång thêi còng lµm lîi cho m×nh tõ c¸c c«ng viÖc Êy. MÆt hµng nµo, ®¬n vÞ nµo cã chÝnh s¸ch chiÕn l­îc l­u th«ng hîp lý sÏ kh«ng ngõng t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng víi quy m« thÞ tr­êng ngµy cµng më réng. e. ThÞ phÇn xuÊt khÈu trªn c¸c thÞ tr­êng: ThÞ phÇn lµ phÇn thÞ tr­êng mµ doanh nghiÖp chiÕm gi÷ trong toµn bé thÞ tr­êng cña mÆt hµng. ThÞ phÇn lµ kÕt qu¶ cña tÊt c¶ c¸c nh©n tè kh¸c. Muèn t¨ng ®­îc thÞ phÇn vµ chiÕm ®­îc thÞ phÇn lín c¸c ®¬n vÞ ph¶i kh«ng ngõng thùc hiÖn tèt tÊt c¶ c¸c yÕu tè trªn mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi. ThÞ phÇn lµ chØ tiªu quan träng ®¸nh gi¸ søc c¹nh tranh cña bÊt kú mét s¶n phÈm nµo ®ã trªn thÞ tr­êng. II. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm n«ng s¶n xuÊt khÈu §Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm n«ng s¶n xuÊt khÈu ta xem xÐt kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng vµ th«ng qua mét sè chØ tiªu vµ tiªu thøc sau ®©y: 1. ChÊt l­îng n«ng s¶n phÈm: ChÊt l­îng lµ toµn bé c¸c ®Æc tÝnh cña mét thùc thÓ t¹o cho thùc thÓ ®ã kh¶ n¨ng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ®· ®­îc chØ ra hoÆc tiÒm Èn trong ®ã thùc thÓ ë ®©y lµ s¶n phÈm, mét ho¹t ®éng, mét qu¸ tr×nh... Nh­ vËy chÊt l­îng kh«ng ph¶i chØ lµ thuéc tÝnh cña s¶n phÈm mµ chÊt l­îng cã thÓ ¸p dông cho mäi thùc thÓ, ®ã cã thÓ lµ chÊt l­îng s¶n phÈm, chÊt l­îng cña mét ho¹t ®éng, chÊt l­îng cña mét qu¸ tr×nh. Do ®ã chÊt l­îng cña s¶n phÈm lµ toµn bé c¸c ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm t¹o cho s¶n phÈm ®ã kh¶ n¨ng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ®· ®­îc chØ ra hoÆc tiÒm Èn. §èi víi mÆt hµng n«ng s¶n chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc quyÕt ®Þnh do nh©n tè di truyÒn vµ quyÕt ®Þnh bëi c«ng t¸c chÕ biÕn, b¶o qu¶n. Muèn t¨ng chÊt l­îng hµng n«ng s¶n ph¶i ®ång thêi thùc hiÖn tèt hai nhiÖm vô: Thø nhÊt lµ yÕu tè vÒ gièng, c¸ch thøc gieo trång. Thø hai lµ ph­¬ng thøc chÕ biÕn b¶o qu¶n, yÕu tè nµy cã ¶nh h­ëng lín ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm cuèi cïng. Ngµy nay trong bèi c¶nh quèc tÕ ho¸ m¹nh mÏ cña thêi ®¹i hËu c«ng nghiÖp víi sù ra ®êi cña tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ tho¶ ­íc vÒ hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i, mäi nguån lùc, s¶n phÈm ngµy cµng tù do v­ît biªn giíi quèc gia. Sù ph¸t triÓn mang tÝnh toµn cÇu nµy cã mét sè ®Æc ®iÓm nh­: H×nh thµnh thÞ tr­êng khu vùc tù do ë cÊp khu vùc vµ quèc tÕ. Sù b·o hoµ cña nhiÒu thÞ tr­êng chñ yÕu, ®ßi hái chÊt l­îng cao trong khi sù suy tho¸i kinh tÕ lµ phæ biÕn, c¸c c«ng ty vµ c¸c nhµ qu¶n lý n¨ng ®éng h¬n, hµng hãa ngµy cµng ®­îc s¶n xuÊt ra nhiÒu h¬n do c«ng nghÖ ph¸t triÓn rÊt nhanh dÉn ®Õn sù c¹nh tranh t¨ng lªn. MÆt kh¸c nhu cÇu cña con ng­êi ngµy cµng cao vµ t¨ng víi tèc ®é nhanh h¬n, ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ, nhu cÇu ë mçi n­íc lµ kh¸c nhau. Do nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn th× chÊt l­îng s¶n phÈm ngµy cµng trë thµnh yÕu tè then chèt ®Ó c¹nh tranh th¾ng lîi trªn thÞ tr­êng. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc thÓ hiÖn nÕu mét s¶n phÈm cã chÊt l­îng tèt h¬n th× sÏ cã lîi thÕ h¬n trong c¹nh tranh so víi nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i thÊp h¬n. Theo xu thÕ toµn cÇu hãa, lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn n»m trong khu vùc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, ViÖt Nam ®· vµ ®ang cã nh÷ng nç lùc v­ît bËc ®Ó nhanh chãng héi nhËp vÒ kinh tÕ víi c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi. VÊn ®Ò s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao ®Ó s¶n phÈm ViÖt Nam cã thÓ ®øng v÷ng, v­¬n xa h¬n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ khi hµng rµo thuÕ quan dÇn dÇn ®­îc b·i bá lµ mét th¸ch thøc to lín ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. 2. C«ng nghÖ vµ qu¶n trÞ c«ng nghÖ: Ngµy nay c«ng nghÖ ®­îc xem nh­ lµ mét sù tæng hîp cña 4 thµnh phÇn: ThiÕt bÞ, con ng­êi, tæ chøc vµ th«ng tin. Trong ®ã thiÕt bÞ lµ phÇn cèt lâi, con ng­êi gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Bèn thµnh phÇn trªn liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ t¹o thµnh ph­¬ng tiÖn chuyÓn ®æi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt nh­ sau: C«ng nghÖ ( C¸c yÕu tè ®Çu vµo ( Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ( S¶n phÈm (dÞch vô) Trong s¶n xuÊt, c«ng nghÖ lµ yÕu tè sèng ®éng mang tÝnh quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm th«ng qua c«ng nghÖ thÓ hiÖn nã lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm tõ ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Trong bèi c¶nh c¹nh tranh gay g¾t ë c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc, c«ng nghÖ ®ang lµ mèi quan t©m s©u s¾c cña mäi quèc gia. Riªng ®èi víi tõng doanh nghiÖp c«ng nghÖ lµ vò khÝ s¾c bÐn ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nh­ng c«ng nghÖ kh«ng thÓ tù th©n biÕn ®æi thµnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh mµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh chØ ®Õn víi ®¬n vÞ cã chiÕn l­îc thÝch hîp trong sö dông c«ng nghÖ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. Riªng ®èi víi mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ta cÇn chó ý ®Õn viÖc ®Çu t­ c«ng nghÖ ®Ó gi÷ g×n vµ lµm t¨ng chÊt l­îng cña s¶n phÈm. ChÝnh ®iÒu nµy sÏ lµm t¨ng gi¸ trÞ cña mÆt hµng xuÊt khÈu. Lµm cho ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm ®· ®­îc chÕ biÕn s©u cã chÊt l­îng cao chø kh«ng ph¶i xuÊt nh÷ng mÆt hµng th« ®em l¹i gi¸ trÞ rÊt thÊp l¹i ph¶i chÞu sù t¸c ®éng rÊt nhiÒu cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, mïa vô... Cã rÊt nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh dùa trªn c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp nh­ chu kú sèng cña s¶n phÈm, møc ®é thùc hiÖn tæ chøc qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm...Tuy nhiªn, yÕu tè t¸c ®éng c¬ b¶n nhÊt - Theo c¸c nhµ kinh tÕ ®ã lµ vai trß qu¶n trÞ. Thùc vËy, qu¶n trÞ vµ c«ng nghÖ ®· t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp biÓu hiÖn trªn ba mÆt cña s¶n phÈm, dÞch vô nh­ gi¸ thµnh h¹, n©ng cao chÊt l­îng vµ cung cÊp ®óng lóc cho thÞ tr­êng. C¸c t¸c ®éng trªn ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c s¬ ®å sau: S¬ ®å 1: T¸c ®éng cña c«ng nghÖ vµ qu¶n trÞ nh»m gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô. S¬ ®å 2: T¸c ®éng cña c«ng nghÖ vµ qu¶n trÞ nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm - dÞch vô S¬ ®å 3: T¸c ®éng cña c«ng nghÖ vµ qu¶n trÞ nh»m cung cÊp s¶n phÈm - dÞch vô ®óng lóc cho thÞ tr­êng. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam, tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp cßn l¹c hËu so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Do ®ã ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh dùa trªn c«ng nghÖ c¸c doanh nghiÖp ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c«ng nghÖ vµ qu¶n trÞ ®Ó h×nh thµnh chiÕn l­îc sö dông c«ng nghÖ phï hîp. Qua ®ã ta thÊy c«ng nghÖ vµ qu¶n trÞ c«ng nghÖ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm - dÞch vô cña c¸c doanh nghiÖp. 3. H×nh ¶nh vµ uy tÝn s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng: Uy tÝn cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng thÓ hiÖn sù tin t­ëng cña kh¸ch hµng vµo chÝnh s¶n phÈm ®ã. §©y còng lµ nh©n tè rÊt quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm. “Mét h×nh ¶nh “tèt” vÒ doanh nghiÖp liªn quan ®Õn s¶n phÈm dÞch vô chÊt l­îng s¶n phÈm vµ gi¸ c¶... lµ c¬ së t¹o ra sù quan t©m cña kh¸ch hµng ®Õn s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Sù “c¶m t×nh”, “tin cËy” vµ “hiÓu biÕt ®Çy ®ñ” vÒ doanh nghiÖp cã thÓ gióp ®ì nhiÒu cho viÖc ra quyÕt ®Þnh cã tÝnh “­u tiªn” khi mua hµng cña kh¸ch hµng. §iÒu nµy cho phÐp doanh nghiÖp “dÔ” b¸n ®­îc s¶n phÈm cña m×nh h¬n vµ do ®ã n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh”. (1) H×nh ¶nh vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn th­¬ng tr­êng lµ mét tiÒm lùc v« h×nh cña doanh nghiÖp. §Ó cã ®­îc søc m¹nh nµy doanh nghiÖp cÇn ph¶i thùc hiÖn nhiÒu ho¹t ®éng vµ c¸c chØ tiªu kh¸c nh­: §æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, kinh doanh cã hiÖu qu¶, ®Æc biÖt lµ lu«n t¨ng lîi nhuËn còng nh­ giµnh ®­îc thÞ phÇn lín trªn thÞ tr­êng. 4. Møc ®é næi tiÕng cña nh·n hiÖu hµng hãa: Lµ mét søc m¹nh v« h×nh cña doanh nghiÖp, møc ®é næi tiÕng cña nh·n hiÖu hµng hãa còng gãp phÇn quan träng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm. Møc ®é næi tiÕng cña nh·n hiÖu hµng hãa lµ møc ®é chÊp nhËn cña kh¸ch hµng ®èi víi nh·n hiÖu hµng hãa. Møc ®é næi tiÕng cña nh·n hiÖu hµng hãa gåm 5 møc ®é quen thuéc: Nh·n hiÖu bÞ lo¹i bá Nh·n hiÖu kh«ng ®­îc chÊp nhËn ChÊp nhËn nh·n hiÖu Nh·n hiÖu ­a thÝch Nh·n hiÖu næi tiÕng Mét ­u ®iÓm cña møc ®é næi tiÕng cña nh·n hiÖu ®ã lµ nã mang tÝnh d©y chuyÒn. Khi mét th­¬ng hiÖu ®· næi tiÕng th× c¸c s¶n phÈm míi mang th­¬ng hiÖu ®ã còng dÔ dµng ®Õn víi kh¸ch hµng. Trªn thùc tÕ th× møc ®é næi tiÕng cña nh·n hiÖu cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh mua s¾m vµ ra quyÕt ®Þnh cña kh¸ch hµng. ThÓ hiÖn, nh·n hiÖu ë thø bËc cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cµng tèt. Muèn ®¹t ®­îc th­¬ng hiÖu næi tiÕng kh«ng ph¶i bÊt cø mét quèc gia nµo, s¶n phÈm nµo ®Òu cã thÓ ®¹t ®­îc. Th­¬ng hiÖu næi tiÕng lµ tæng hîp cña rÊt nhiÒu c¸c chØ tiªu vÒ nguån lùc, qu¶n lý, tæ chøc.... ®­îc thùc hiÖn hîp lý tèi ­u cïng víi nh÷ng lîi thÕ riªng cã trong c¶ mét qu¸ tr×nh dµi. ChÝnh v× vËy ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm mang th­¬ng hiÖu “Made in VietNam” lµ môc tiªu vµ th¸ch thøc lín cña c¸c s¶n phÈm ViÖt Nam trong ®ã cã mÆt hµng n«ng s¶n. Trong ®ã møc ®é næi tiÕng cña nh·n hiÖu s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc l©u dµi cña s¶n phÈm hµng hãa. 5. Tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý: Mçi doanh nghiÖp lµ mét hÖ thèng nh÷ng mèi liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau. Mét hÖ thèng tËp hîp c¸c phÇn tö (bé phËn, chøc n¨ng, nghiÖp vô) tho¶ m·n 3 ®iÒu kiÖn: Thø nhÊt, ho¹t ®éng cña mçi phÇn tö trong tËp hîp cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn hµnh vi cña toµn bé tËp hîp. Thø hai, c¸ch thøc hµnh ®éng vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn cña mçi phÇn tö trªn thùc tÕ cã ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ toµn bé hÖ thèng nh­ng kh«ng chØ m×nh nã mµ lu«n phô thuéc Ýt nhÊt vµo c¸ch thøc vµ kÕt qu¶ cña mét phÇn tö kh¸c. Thø ba, hÖ thèng lu«n ®­îc h×nh thµnh bëi c¸c phÇn tö ®· ®­îc tËp hîp thµnh c¸c tËp hîp con, c¸c tËp hîp con nµy xuÊt hiÖn trong tËp hîp lín vµ t­ c¸ch ®· lµ phÇn tö cã tÝnh chÊt nh­ hai ®iÒu kiÖn trªn. Mét c¸ch kh¸c, mét hÖ thèng lµ mét tæng thÓ mµ nã kh«ng thÓ chia c¾t ®­îc thµnh c¸c bé phËn cã ¶nh h­ëng ®éc lËp ®èi víi nã. Vµ nh­ vËy, kÕt qu¶ thùc hiÖn cña mét hÖ thèng kh«ng chØ lµ tæng cña kÕt qu¶ thùc hiÖn cña c¸c bé phËn, chøc n¨ng, nhiÖm vô, ®­îc xem xÐt riªng biÖt, mµ nã lµ hµm sè t­¬ng t¸c gi÷a chóng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ: mçi khi mét bé phËn, chøc n¨ng, nghiÖp vô cña doanh nghiÖp ®­îc t¸ch riªng ra ®Ó thùc hiÖn tèt nh­ nã cã thÓ th× toµn bé hÖ thèng sÏ kh«ng thùc hiÖn ®­îc tèt nh­ nã cã thÓ. Mét ®¬n vÞ muèn ®¹t ®­îc môc tiªu cña m×nh th× ®ång thêi ph¶i ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý t­¬ng øng. Sù hoµn h¶o cña cÊu tróc tæ chøc, tÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng qu¶n lý vµ c«ng nghÖ qu¶n lý sÏ t¹o nªn søc m¹nh thùc sù cho ®¬n vÞ trong kinh doanh. Vµ tõ ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm. Tæ chøc qu¶n lý trong kinh doanh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ®ã lµ viÖc qu¶n lý c¸c nguån s¶n xuÊt, tæ chøc thu gom hµng hãa tõ c¸c nguån, tæ chøc bé m¸y d©y chuyÒn s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ tiªu thô s¶n phÈm ph¶i ®ång bé vµ th«ng suèt. Do ®Æc ®iÓm cña hµng n«ng s¶n nªn tæ chøc vµ qu¶n lý ph¶i liªn ®íi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau phï hîp víi tõng thêi vô. 6. C¬ chÕ vËn hµnh C¬ chÕ vËn hµnh lµ c¸ch thøc ®­a s¶n phÈm ®Õn tay ng­êi tiªu dïng sao cho cã lîi nhÊt, gi¶m c¸c chi phÝ mét c¸ch hîp lý, ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Trong kinh doanh th­¬ng m¹i th× ph­¬ng thøc ®­a s¶n phÈm tíi ng­êi tiªu dïng cuèi cïng thÓ hiÖn tr×nh ®é qu¶n lý, tæ