Đánh giá thực trạng sản xuất và tiêu thụ trên địa bàn huyện Can lộc – Tỉnh Hà Tĩnh

iÑAÏI HOÏC HUEÁ TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ KHOA KINH TEÁ PHAÙT TRIEÅN ---------------- KHOÙÙA LUAÄÄN TOÁÁT NGHIEÄÄP ÑAÙÙNH GIAÙÙ THÖÏÏC TRAÏÏNG SAÛÛN XUAÁÁT VAØØ TIEÂÂU THUÏÏ TREÂÂN Ñ Ả BAØØN HUYEÄÄN CAN LOÄÄC – TÆNH HAØØ TÓNH Giaùo vieân höôùng daãn: Sinh vieân thöïc hieän: Th.S Hoà Tuù Linh Nguyeãn Thò Quyønh Lôùp: K42B – KTNN Khoùa hoïc: 2008 - 2012 HUEÁ, 05/2012 Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế ii LỜI CẢM ƠN Ñeå thöïc hieän nghieân cöùu vaø hoaøn thaønh ñöôïc khoùa luaän toát nghieäp “ñaùnh giaù thöïc traïng saûn xuaát vaø tieâu thuï laïc treân ñòa baøn huyeän Can Loäc, tænh Haø Tónh”, ngoaøi söï noã löïc cuûa baûn thaân, toâi ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu söï quan taâm, giuùp ñôõ cuûa caùc toå chöùc ,caù nhaân. Lôøi ñaàu tieân toâi xin göûi lôøi caûm ôn ñeán quyù thaày coâ giaùo ñaõ giaûng daïy toâi trong suoát boán naêm hoïc vöøa qua ñeå toâi coù nhieàu kieán thöùc boå ích vaø nhieàu kinh nghieäm quyù baùu. Ñaëc bieät toâi xin chaân thaønh caûm ôn coâ giaùo, Th.s. Hoà Tuù Linh, ngöôøi ñaõ taän tình höôùng daãn vaø giuùp ñôõ toâi trong quaù trình thöïc taäp vaø hoaøn thaønh khoùa luaän naøy. Xin caûm ôn ban giaùm hieäu tröôøng Ñaïi Hoïc Kinh Teá, Khoa Kinh Teá vaø Phaùt Trieån ñaõ taïo moïi ñieàu kieän toát nhaát cho toâi trong suoát quaù trình hoïc taäp vaø thöïc taäp. Ñoàng thôøi toâi cuõng baøy toû loøng caûm ôn saâu saéc ñeán ban laõnh ñaïo laø caùc chuù, caùc anh, caùc chò thuoäc phoøng Noâng nghieäp huyeän Can Loäc ñaõ taän tình giuùp ñôõ trong vieäc cung caáp soá lieäu, vaên baûn taøi lieäu, goùp yù vaø giaûi ñaùp thaéc maéc taïo moïi ñieàu kieän giuùp toâi hoaøn thaønh kyø thöïc taäp vaø khoùa luaän naøy. Vaø cuøng toaøn theå baø con noâng daân 3 xaõ Vöôïng Loäc, Thieân Loäc, Phuùc Loäc ñaõ giuùp ñôõ toâi trong suoát quaù trình khaûo saùt vaø thu thaäp soá lieäu taïi ñòa phöông. Cuoái cuøng toâi xin caûm ôn taát caû nhöõng ngöôøi thaân, baïn beø ñaõ giuùp ñôõ vaø ñoùng goùp cho toâi nhöõng yù kieán quyù baùu ñeå toâi hoaøn thaønh chuyeân ñeà naøy Xin chaân thaønh caùm ôn ! Hueá, thaùng 5 naêm 2012 Sinh vieân Nguyeãn Thò QuyønhTrư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế iii MỤC LỤC PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................i 1.Lý do lựa chọn đề tài ..............................................................................................1 2.Mục đích nghiên cứu của đề tài ............................................................................2 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................2 4.Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................3 PHẦN THỨ HAI: NỘI DUNG NGHIÊN CÚU.........................................................4 CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .........................4 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN ...............................................................................................4 1.1.1. Lý luận về hiệu quả kinh tế .........................................................................4 1.1.1.1.Khái niệm về hiệu quả kinh tế ..................................................................4 1.1.1.2.Ý nghĩa của việc nghiên cứu hiệu quả kinh tế .........................................5 1.1.1.3.Các phương pháp xác định hiệu quả kinh tế ...........................................5 1.1.2. Lý luận về thị trường tiêu thụ nông sản .....................................................7 1.1.2.1.Khái niệm về thị trường tiêu thụ nông sản ..............................................7 1.1.2.2.Đặc điểm của thị trường tiêu thụ nông sản .............................................7 1.1.2.3.Kênh phân phối hàng hóa nông sản ........................................................8 1.1.3. Giá trị kinh tế của cây lạc ..........................................................................11 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sản xuất và tiêu thụ lạc ..............................12 1.1.4.1.Các nhân tố ảnh hưởng đến sản xuất lạc...............................................12 1.1.4.2.Các nhân tố ảnh hưởng đến tiêu thụ lạc ................................................15 1.1.5. Các chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất ................................16 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN ........................................................................................17 1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ lạc trên thế giới.......................................17 1.2.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ lạc ở Việt Nam ........................................18 1.2.2.1.Tình hình sản xuất và tiêu thụ lạc trên phạm vi toàn Việt Nam ............18 1.2.2.2.Tình hình sản xuất và tiêu thụ lạc trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh................21 1.2.2.2.1.Tình hình sản xuất lạc .........................................................................21 1.2.2.2.2.Tình hình tiêu thụ lạc...........................................................................21 Trư ờng Đạ i ọ c K inh tế H uế iv CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ LẠC TRÊN .............23 ĐỊA BÀN HUYỆN CAN LỘC, TỈNH HÀ TĨNH .....................................................23 2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA HUYỆN CAN LỘC ... .............................................................................................................................23 2.1.1.Điều kiện tự nhiên .......................................................................................23 2.1.1.1. Vị trí địa lí .............................................................................................23 2.1.1.2.Đặc điểm khí hậu, địa hình ....................................................................23 2.1.1.3.Đặc điểm thủy văn..................................................................................25 2.1.1.4.Đất đai, thổ nhưỡng ...............................................................................25 2.1.2. Điều kiện tự nhiên kinh tế - xã hội ............................................................26 2.1.1.1.Tình hình dân số và lao động.................................................................26 2.1.1.2.Tình hình cơ sở hạ tầng và trang thiết bị kĩ thuật..................................27 2.1.2. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến sản xuất và tiêu thụ lạc ......................................................................................................................27 2.1.2.1.Ảnh hưởng tích cực ................................................................................27 2.1.2.2.Ảnh hưởng tiêu cực ................................................................................28 2.2. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT LẠC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CAN LỘC, TỈNH HÀ TĨNH .......................................................................................................28 2.2.1. Khái quát tình hình sản xuất lạc trên địa bàn huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh ......................................................................................................................28 2.2.1.1.Diện tích, năng suất lạc trên địa bàn huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh .....28 2.2.2. Tình hình cơ bản của các hộ điều tra .......................................................31 2.2.2.1.Nhân khẩu và lao động ..........................................................................31 2.2.2.2.Tình hình sử dụng đất ............................................................................31 2.2.2.3.Tình hình trạng bị cơ sở vật chất, kỹ thuật ............................................32 2.2.2.4.Tình hình sử dụng giống lạc của các hộ điều tra ..................................33 2.2.2.5.Tình hình đầu tư cho sản xuất lạc..........................................................34 2.2.3. Kết quả và hiệu quả sản xuất lạc của các hộ điều tra .............................38 2.2.3.1.Chi phí và cơ cấu chi phí sản xuất.........................................................38 2.2.3.2.Năng suất lạc .........................................................................................42 Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế v2.2.3.3.Kết quả và hiệu quả sản xuất .................................................................42 2.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sản xuất lạc .................................................44 2.2.4.1.Ảnh hưởng của quy mô ruộng đất..........................................................44 2.2.4.2.Ảnh hưởng của chi phí trung gian .........................................................45 2.2.4.3.Ảnh hưởng của các yếu tố đầu vào đến năng suất lạc...........................48 2.3. TÌNH HÌNH TIÊU THỤ LẠC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CAN LỘC, TỈNH HÀ TĨNH .......................................................................................................51 2.3.1. Chuỗi cung và thị trường tiêu thụ sản phẩm lạc .....................................51 2.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến tiêu thụ lạc ..................................................55 CHƯƠNG III: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO................58 HIỆU QUẢ SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ LẠC TRÊN ĐỊA BÀN ...........................58 HUYỆN CAN LỘC, TỈNH HÀ TĨNH .......................................................................58 3.1. Định hướng phát triển nông nghiệp của địa phương ....................................58 3.2. Phân tích ma trận SWOT ................................................................................58 3.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ lạc trên địa bàn huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh.............................................................................................60 PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................67 1. KẾT LUẬN .............................................................................................................67 2. KIẾN NGHỊ .............................................................................................................68 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................70 Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế vi DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TĂT LĐ BQ BQC DT NS SL BVTV ĐVT SXNN TLSX NN HTX TDTP TDNT XK NK UBND GO IC VA Lao động Bình quân Bình quân chung Diện tích Năng suất Sản lượng Bảo vệ thực vật Đơn vị tính Sản xuất nông nghiệp Tư liệu sản xuất Nông nghiệp Hợp tác xã Tiêu dùng thành phố Tiêu dùng nông thôn Xuất khẩu Nhập khẩu Ủy ban nhân dân Giá trị sản xuất Chi phí trung gian Giá trị gia tăng Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Tình hình sản xuất lạc một số nước trên thế giới ....................................18 Bảng 1.2: Tình hình sản xuất lạc tại các vùng ở Việt Nam, 2006 – 2010 ...............19 Bảng 2.2: Tình hình nhân khẩu và lao động của huyện Can Lộc...........................26 Bảng 2.3: Tình hình sản xuất lạc của huyện Can Lộc giai đoạn 2006-2010 ..........29 Bảng 2.4: Tình hình nhân khẩu và lao động các hộ điều tra năm 2011 .................31 Bảng 2.5: Tình hình sử dụng đất nông nghiệp các nông hộ điều tra: ....................31 Bảng 2.6: Tình hình trang bị tư liệu sản xuất của các nông hộ (BQ/hộ)................32 Bảng 2.7 : Mức đầu tư cho sản xuất lạc của các nông hộ điều tra..........................35 Bảng 2.8: Chi phí sản xuất lạc vụ Đông Xuân năm 2011 của các nông hộ điều tra (BQ/Sào) .......................................................................................................................39 Bảng 2.9: Diện tích, năng suất, sản lượng của các hộ điều tra................................42 Bảng 2.10: Kết quả và hiệu quả sản xuất vụ lạc Đông Xuân năm 2011 của các nông hộ..........................................................................................................................43 Bảng 2.11: Ảnh hưởng của quy mô, diện tích trồng lạc đến kết quả và hiệu quả trồng lạc vụ Đông xuân của các hộ điều tra ..............................................................44 Bảng 2.12: Ảnh hưởng của chi phí trung gian đến kết quả và hiệu quả trồng lạc vụ Đông xuân của các hộ điều tra ..............................................................................47 Bảng 2.13: Kết quả ước luợng các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất lạc .............49 Bảng 2.14: Kết quả ước lượng các nhân tố ảnh hưởng đến tiêu thụ lạc ................56 Trư ờng Đạ i họ c K nh t ế H uế viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1: Kênh phân phối giống cây trồng và vật nuôi ............................................8 Sơ đồ 1.2: Kênh phân phối sản phẩm nông nghiệp tiêu dùng.................................10 Sơ đồ 2.1: Chuỗi cung sản phẩm lạc trên địa bàn huyện Can Lộc .........................53 Biểu đồ 1.1: Sản lượng lạc của thế giới giai đoạn 2008-2010...................................17 Biểu đồ 1.2. Sản lượng lạc của các vùng ở Việt Nam, 2006 – 2010 .........................20 Biểu đồ 2.1: Diện tích sản xuất lạc ở huyện Can Lộc, 2006 - 2010 .........................30 Biểu đồ 2.2: Năng suất lạc ở huyện Can Lộc, 2006 - 2010 .......................................31 Biểu đồ 2.3:Cơ cấu sử dụng giống lạc của các hộ điều tra ......................................40 Biểu đồ 2.4: Cơ cấu mức đầu tư chi phí trung gian của hộ điều tra...................... 39 Biểu đồ 2.5: Giá trị GO/IC, VA/IC phân theo tổ ......................................................46 Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế ix TÓM TẮT NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Huyện Can Lộc là một địa phương phần lớn sống chủ yếu dựa vào nông nghiệp, trong nông nghiệp thì trồng trọt có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế hộ gia đình nói riêng và địa phương nói chung. Cây trồng chủ yếu của địa phương ngoài cây lúa là chính thì bên cạnh đó, cây lạc đóng vai trò quan trọng thứ 2 góp phần cải thiện thu nhập và trụ cột kinh tế của địa phương. Trong những năm qua sản lượng lạc không ngừng tăng lên nhưng tốc độ tăng còn chậm chưa tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của vùng. Từ thực tế đó tôi đã tiến hành điều tra thực hiện đề tài: “Đánh giá thực trạng sản xuất và tiêu thụ lạc trên địa bàn huyện Can lộc, tỉnh Hà tĩnh”.  Mục tiêu nghiên cứu của đề tài. - Hệ thống hóa những vấn đề những vấn đề có tính lý luận và thực tiễn về sản xuất và tiêu thụ lạc - Phân tích, đánh giá thực trạng sản xuất và tiêu thụ lạc trên địa bàn nghiên cứu. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lạc, đẩy mạnh tiêu thụ trên địa bàn nghiên cứu.  Dữ liệu phục vụ nghiên cứu sau. - Bài giảng thống kê kinh tế, Thạc sỹ Nguyễn Văn Vượng, Đại Học Kinh Tế Huế, 1999 - GS.TS Nguyễn Thế Nhã và PGS.TS Vũ Đình Thắng, Giáo trình kinh tế nông nghiệp NXB thống kê, Hà Nội - Số liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo của huyện, các niên giám thống kê,... - Số liệu điều tra từ các hộ nông dân trong địa bàn nghiên cứu. - Các trang Web: Fao.org.vn Agriviet.gov.vn  Phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp thông kê. + Điều tra thu thập số liệu Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế xSố liệu thứ cấp: Được thu thập chủ yếu từ niên giám thống kê, các báo cáo, tài liệu của các ban ngành tỉnh Hà Tĩnh và ủy ban nhân dân (UBND) huyện Can Lộc. Số liệu sơ cấp: Đề tài chọn 3 xã có diện tích trồng lạc chiếm ưu thế của huyện Can Lộc để nghiên cứu. Đó là xã Vượng Lộc, xã Thiên Lộc, xã Phúc Lộc. Tôi tiến hành điều tra 60 hộ trồng lạc theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên. + Tập hợp và hệ thống các số liệu thu thập được, tính toán các chỉ tiêu cần thiết trên cơ sở phân tổ thống kê. + Phân tích tài liệu: Trên cơ sở các tài liệu đã được tổng hợp, vận dụng các phương pháp phân tích thống kê, đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất, các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả sản xuất, tiêu thụ lạc của các nông hộ. Ngoài ra, còn một số phương pháp khác được sử dụng trong đề tài như: - Phương pháp so sánh. - Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo - Phương pháp phân tích hồi quy.  Kết quả đạt được Sau một thời gian nghiên cứu, tôi thu được kết quả sau: - Đánh giá được thực trạng sản xuất và tiêu thụ lạc ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh năm 2011. - Đánh giá được các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả sản xuất và hiệu quả sản xuất, tiêu thụ lạc của các nông hộ trên địa bàn nghiên cứu. - Đánh giá được những thuận lợi, khó khăn cũng như nhu cầu của người nông dân trong việc đẩy mạnh phát triển sản xuất, tiêu thụ lạc trên địa bàn huyện Can Lôc. - Xây dựng hệ thống giải pháp phát triển sản xuất, tiêu thụ lạc trong thời gian tới trên địa bàn huyện Can Lộc. Trư ờng Đạ i họ c K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Hồ Tú Linh SVTH: Nguyễn Thị Quỳnh – Lớp: K42B-KTNN 1 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do lựa chọn đề tài Thế giới đang không ngừng phát triển, mỗi quốc gia đều có những chiến lược phát triển riêng của đất nước mình. Hầu hết mọi quốc gia đều đi theo con đường công nghiệp hóa, tăng tỉ trọng đóng góp của ngành công nghiệp và dịch vụ, giảm tỉ trọng đóng góp của ngành nông nghiệp vào thu nhập của nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, nông nghiệp vẫn là ngành sản xuất vật chất cơ bản giữ vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế và đảm bảo an ninh lương thực, thực phẩm của mọi quốc gia. Việt Nam vẫn là một nước đang phát triển với hơn 70% dân số sống ở nông thôn và nghề nghiệp chính của họ vẫn là sản xuất nông nghiệp. Do đó việc phát triển sản xuất nông nghiệp luôn được quan tâm hàng đầu ở nước ta. Từ một nước phải mua ngoại tệ để nhập khẩu lương thực và thực phẩm thì đến nay Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu nông sản lớn trên thế giới. Trong kim ngạch hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam, không thể không nhắc đến vai trò của cây lạc (đậu phộng). Đây là một loại cây công nghiệp ngắn ngày dễ trồng, phù hợp với khí hậu và thổ nhưỡng nước ta nên được trồng ở nhiều vùng trên khắp cả nước. Cây lạc là loại cây có giá trị kinh tế và giá trị dinh dưỡng cao và là một mặt hàng xuất khẩu có giá trị (Việt Nam hiện là một trong 10 nước xuất khẩu lạc lớn nhất trên thế giới), đưa lại nguồn thu ngoại tệ, góp phần ổn định kinh tế - xã hội của đất nước. Để có được thành tựu ấy phải kể đến nỗ lực sản xuất nông nghiệp ở các tỉnh, địa phương trong cả nước, trong đó có tỉnh Hà Tĩnh. Nằm ở khu vực Bắc Trung Bộ, Hà Tĩnh có điều kiện tự nhiên phong phú, đa dạng. Đặc biệt là huyện Can Lộc ở phía bắc tỉnh Hà Tĩnh có điều kiện đặc trưng cho cả hai vùng, đồng bằng ven biển và vùng bán sơn địa. Với điều kiện khí hậu thuận lợi, người dân có nhiều kinh nghiệm sản xuất nên cây lạc ở đây đã được trồng với diện tích lớn. Và thị trường tiêu thụ hiện nay cũng khá thuận lợi, tạo điều kiện cho người dân nơi đây yên tâm đầu tư sản xuất. Tuy nhiên, sản xuất lạc hiện nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn do yếu tố chủ quan lẫn yếu tố khách quan. Trước hết sản xuất lạc của người dân vẫn dựa vào kinh nghiệm Trư ờng Đạ học Ki h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Hồ Tú Linh SVTH: Nguyễn Thị Quỳnh – Lớp: K42B-KTNN 2 bản thân là chủ yếu, họ chưa tiếp xúc với các quy trình, tiêu chuẩn kỹ thuật vì vậy hiệu quả đạt được chưa cao. Ngoài ra, những khó khăn về vốn, lao động, điều kiện thủy lợi... cũng gây khó khăn cho sản xuất. Sản xuất nhỏ, manh mún, trình độ áp dụng khoa học kỹ thuật còn lạc hậu làm cho quá trình sản xuất còn gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó kênh phân phối hàng hóa chưa hoàn thiện gây nhiều khó khăn trong tiêu thụ lạc của người dân, sản phẩm đến tay người tiêu dùng cuối cùng còn qua nhiều khâu trung gian, người nông dân thường bị ép giá. Nên giá mà người sản xuất nhận được thấp mà giá người tiêu dùng phải trả lại cao. Cùng với đó là việc phát triển kinh tế theo hướng hàng hóa và hội nhập kinh tế quốc tế được mở rộng thì yêu cầu về số lượng cũng như chất lượng của sản phẩm lạc cũng trở nên cao hơn. Xuất phát từ những thực tế đó tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá thực trạng sản xuất và tiêu thụ lạc trên địa