Đề án Thực trạng Bảo Hiểm y tế tự nguyện ở Việt Nam và các Giải pháp hoàn thiện để phát triển

Lêi nãi ®Çu §¶m b¶o kh¶ n¨ng tµi chÝnh cho viÖc chi tr¶ viÖn phÝ vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c trong qu¸ tr×nh kh¸m ch÷a bÖnh lµ mét viÖc rÊt quan träng ®èi víi tÊt c¶ mäi ng­êi trong x· héi, trong tr­êng hîp hä kh«ng may m¾c ph¶i rñi ro vÒ søc khoÎ. B¶o hiÓm y tÕ ra ®êi ®· ®¶m nhiÖm ®­îc c«ng viÖc ®ã, víi hai h×nh thøc tù nguyÖn vµ b¾t buéc B¶o hiÓm y tÕ ®· gãp phÇn rÊt lín vµo c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ cña mäi ng­êi trong x· héi. §Ó hiÓu râ thªm vÒ thùc tr¹ng còng nh­ t×nh h×nh triÓn khai cña nh¸nh B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn ë n­íc ta hiÖn nay, em ®· chän ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn ë ViÖt nam vµ c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ®Ó ph¸t triÓn”. §Ò tµi gåm c¸c phÇn sau: PhÇn I: Kh¸i qu¸t chung vÒ B¶o hiÓm y tÕ. PhÇn II: Thùc tr¹ng B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn ë ViÖt nam hiÖn nay. PhÇn III: C¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn lo¹i h×nh B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn ë ViÖt nam hiÖn nay. Trong khu«n khæ ®Ò ¸n m«n häc, còng nh­ sù khã kh¨n vÒ t×m kiÕm nguån tµi liÖu (sè liÖu) cña B¶o hiÓm y tÕ, ch¾c ch¾n ®Ò tµi ch­a thÓ ®i s©u vµo ph©n tÝch cÆn kÏ thùc tr¹ng còng nh­ ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó nh»m ph¸t triÓn lo¹i h×nh nµy. Em hy väng r»ng trong qu¸ tr×nh thùc tËp còng nh­ viÕt chuyªn ®Ò thùc tËp em sÏ cã thÓ lµm râ h¬n néi dung nµy. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o: PGS.TS.hå sÜ sµ ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy! I. Sù cÇn thiÕt vµ t¸c dông cña B¶o hiÓm y tÕ. 1. Sù cÇn thiÕt: Trong cuéc sèng hµng ngµy con ng­êi lu«n lu«n gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn rñi ro vÒ søc khoÎ nh­: èm ®au, bÖnh tËt. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn viÖc xuÊt hiÖn c¸c chi phÝ vÒ kh¸m ch÷a bÖnh mµ mäi ng­êi kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc tr­íc (mang tÝnh ®ét xuÊt), v× vËy dï lín hay nhá c¸c chi phÝ nµy ®Òu g©y khã kh¨n cho ng©n quü cña gia ®×nh, mçi c¸ nh©n ®Æc biÖt víi nh÷ng ng­êi cã møc thu nhËp thÊp. Trong tr­êng hîp gÆp rñi ro vÒ søc khoÎ, kh«ng nh÷ng nã lµm gi¶m thu nhËp cña b¶n th©n, mµ cßn t¸c ®éng sÊu ®Õn søc khoÎ cña ng­êi ®ã. Do vËy ®êi sèng cña hä cµng thªm khã kh¨n. §Ó kh¾c phôc nh÷ng rñi ro trªn còng nh­ æn ®Þnh vÓ mÆt tµi chÝnh trong tr­êng hîp kh«ng may m¾n gÆp ph¶i rñi ro vÒ søc khoÎ, ng­êi ta ®· sö dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau. Trong ®ã B¶o hiÓm y tÕ lµ biÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó mäi ng­êi cã thÓ kh¾c phôc ®­îc nh÷ng rñi ro trªn. §­îc ra ®êi vµo cuèi thÕ kû XIX B¶o hiÓm y tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cho ®Õn nay nã ®· tá râ lµ mét biÖn ph¸p kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng cña con ng­êi víi viÖc kh¾c phôc nh÷ng rñi ro vÒ mÆt søc khoÎ. 2. T¸c dông: B¶o hiÓm y tÕ ra ®êi cã nh÷ng t¸c dông thiÕt thùc sau: Thø nhÊt: Gióp nh÷ng ng­êi tham gia B¶o hiÓm y tÕ kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vÒ mÆt kinh tÕ khi hä bÊt ngê bÞ èm ®au, bÖnh tËt bëi v× trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ bÖnh chi phÝ ph¸t sinh rÊt tèn kÐm, mÆt kh¸c thu nhËp cña b¶n th©n ng­êi ®ã l¹i bÞ gi¶m tö ®ã ¶nh h­ëng ®Õn ng©n quü cña gia ®×nh. Thø hai: Gãp phÇn gi¶m g¸nh nÆng cho Ng©n s¸ch cña Nhµ n­íc. C¸c n­íc trªn thÕ giíi th­êng cã c¸c kho¶n chi tõ Ng©n s¸ch cho hÖ thèng y tÕ. Nh­ng c¸c kho¶n chi nµy th­êng kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu kh¸m ch÷a bÖnh ®Æc biÖt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy ChÝnh phñ c¸c n­íc th­êng thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh­: Thu viÖn phÝ, kªu gäi nguån viÖn trî trong vµ ngoµi n­íc... Nh­ng c¸c gi¶i ph¸p nµy th­êng kh«ng hiÖu qu¶ khi møc sèng cña d©n c­ t¹i c¸c n­íc nµy th­êng lµ thÊp, nªn sù phô thuéc vµo nguån ng©n s¸ch cña c«ng t¸c y tÕ th­êng vÊn lµ lín. Do vËy B¶o hiÓm y tÕ lµ biÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó gi¶m g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch cña chÝnh phñ. Thø ba: B¶o hiÓm y tÕ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng vµ thùc hiÖn sù c«ng b¾ng x· héi trong kh¸m ch÷a bÖnh. Sù ®ãng gãp vµo quü B¶o hiÓm y tÕ ®· gãp phÇn hç trî cho ng©n s¸ch y tÕ, tõ ®ã ngµnh y tÕ cã thÓ cã ®iÒu kiÖn ®Ó trang bÞ c¬ së vËt chÊt ®Çy ®ñ, hiÖn ®¹i ®Ó phôc vô c¸c ®èi t­îng kh¸m ch÷a bÖnh tèt h¬n. Thø t­: B¶o hiÓm y tÕ n©ng cao ®­îc tÝnh céng ®ång vµ g¾n bã mäi thµnh viªn víi x· héi. Còng nh­ c¸c lo¹i h×nh B¶o hiÓm kh¸c tøc lµ trong B¶o hiÓm y tÕ còng ¸p dông quy luËt sè lín, viÖc nµy gãp phÇn g¾n bã c¸c thµnh viªn trong x· héi vµ tÝnh céng ®ång ®­îc n©ng cao. Qua nh÷ng t¸c dông trªn ta thÊy vai trß cña B¶o hiÓm y tÕ lµ rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ cña c¸c thµnh viªn trong x· héi. 3. §èi t­îng B¶o hiÓm y tÕ. Khi ng­êi tham gia B¶o hiÓm y tÕ gÆp rñi ro vÒ søc khoÎ nh­: èm ®au, bÖnh tËt... th× sÏ ®­îc c¬ qua B¶o hiÓm y tÕ chi tr¶ c¸c kho¶n chi phÝ, møc chi tr¶ phô thuéc vµo møc mµ ng­êi tham gia ®ãng gãp. Do vËy ®èi t­îng B¶o hiÓm y tÕ lµ søc khoÎ cña ng­êi ®­îc B¶o hiÓm. 4. §èi t­îng tham gia B¶o hiÓm y tÕ. Th«ng th­êng ë c¸c n­íc ng­êi ta ®Òu chia c¸c ®èi t­îng tham gia ra lµm hai lo¹i cô thÓ: Lo¹i 1: §èi t­îng tham gia b¾t buéc. Víi lo¹i h×nh nµy ®èi t­îng tham gia lµ b¾t buéc ®­îc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña mçi n­íc. Cô thÓ ë ViÖt nam ®èi t­îng tham gia b¾t buéc ®­îc quy ®Þnh cô thÓ ë ®iÒu 2 trong NghÞ ®Þnh 58/1998/N§-CP ban hµnh ngµy 13/08/1998 cña chÝnh phñ. Lo¹i 2: §èi t­îng tham gia tù nguyÖn. Víi lo¹i h×nh tù nguyÖn ®èi t­îng tham gia lµ tù nguyÖn kh«ng b¾t buéc, tøc lµ mäi ng­êi cã nhu cÇu ®Òu cã thÓ tham gia (trõ mét sè ®èi t­îng c¸ biÖt kh¸c). Cô thÓ ë ViÖt nam ®èi t­îng tham gia tù nguyÖn ®­îc quy ®Þnh ë ®iÒu 22 cña nghÞ ®Þnh 58/1998/N§-CP trªn. 5. Ph¹m vi B¶o hiÓm y tÕ. B¶o hiÓm y tÕ lµ ho¹t ®éng nh»m thanh to¸n chi phÝ y tÕ cho ng­êi tham gia theo nguyªn t¾c c©n b»ng thu chi nguån quü. VÒ nguyªn t¾c mäi ng­êi d©n trong x· héi ®Òu cã quyÒn tham gia nh­ng thùc tÕ B¶o hiÓm y tÕ kh«ng chÊp nhËn B¶o hiÓm th«ng th­êng cho ng­êi tham gia m¾c bÖnh nan y nÕu kh«ng cã tho¶ thuËn g× thªm. §èi t­îng tham gia B¶o hiÓm y tÕ khi gÆp rñi ro vÒ søc khoÎ ®Òu ®­îc thanh to¸n chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh víi nhiªu møc kh¸c nhau tuú thuéc vµo ph¹m vi tham gia cña mçi ng­êi còng nh­ “møc ®é thiÖt h¹i” mµ hä ph¶i g¸nh chÞu. Tuy nhiªn B¶o hiÓm y tÕ sÏ tõ chèi chi tr¶ trong nh÷ng tr­êng hîp ng­êi tham gia tù huû ho¹i b¶n th©n, trong t×nh tr¹ng say còng nh­ nhiÒu tr­êng hîp kh¸c tuú thuéc vµo quy ®Þnh cña mçi n­íc kh¸c nhau. Cô thÓ ë ViÖt nam ®­îc quy ®Þnh trong ®iÒu 10 cña nghÞ ®Þnh 58/1998/N§-CP cña chÝnh phñ. Ngoµi ra mçi Quèc gia cßn cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ Quèc gia kh¸c nhau. C¬ quan B¶o hiÓm y tÕ còng kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng ng­êi ®­îc B¶o hiÓm y tÕ nÕu hä kh¸m ch÷a nh÷ng bÖnh thuéc ch­¬ng tr×nh nµy. 6. C¸c ph­¬ng thøc B¶o hiÓm y tÕ. C¨n cø v¶o møc ®é thanh to¸n chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh cho ng­êi cã thÎ B¶o hiÓm y tÕ, B¶o hiÓm y tÕ ®­îc ph©n ra thµnh c¸c ph­¬ng thøc sau: Thø nhÊt: B¶o hiÓm y tÕ trän gãi Theo ph­¬ng thøc nµy c¬ qua B¶o hiÓm y tÕ sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mäi chi phÝ y tÕ thuéc ph¹m vi B¶o hiÓm y tÕ cho ng­êi ®­îc B¶o hiÓm y tÕ. Thø hai: B¶o hiÓm y tÕ trän gãi, trõ c¸c cuéc ®¹i phÉu thuËt Ph­¬ng thøc nµy c¬ quan B¶o hiÓm y tÕ sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mäi chi phÝ y tÕ thuéc ph¹m vi B¶o hiÓm y tÕ, trõ c¸c chi phÝ y tÕ cho c¸c cuéc ®¹i phÉu thuËt (theo quy ®Þnh cña c¬ quan y tÕ). Thø ba: Ph­¬ng thøc B¶o hiÓm y tÕ th«ng th­êng Theo ph­¬ng thøc nµy tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan B¶o hiÓm y tÕ ®­îc giíi h¹n t­¬ng xøng víi tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña ng­êi ®­îc B¶o hiÓm y tÕ. Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña mçi n­íc mµ thùc hiÖn mét hoÆc hai hay c¶ ba ph­¬ng thøc trªn, ®ång thêi mçi ph­¬ng thøc l¹i cã c¸c h×nh thøc tham gia kh¸c nhau. VÝ dô: Ph­¬ng thøc B¶o hiÓm y tÕ th«ng th­êng cã hai h×nh thøc tham gia b¶o hiÓm lµ: B¾t buéc vµ tù nguyÖn. Th«ng th­êng ë c¸c n­íc ngÌo th­êng thùc hiÖn ph­¬ng thøc B¶o hiÓm y tÕ th«ng th­êng, vµ ë n­íc ta còng vËy. 7. Nguån quü B¶o hiÓm y tÕ. Quü b¶o hiÓm y tÕ lµ mét quü tµi chÝnh cã quy m« phô thuéc vµo sè l­îng c¸c thµnh viªn tham gia B¶o hiÓm y tÕ ®ãng gãp vµ møc ®é ®ãng gãp cña c¸c thµnh viªn. Víi môc ®Ých nh©n ®¹o kh«ng v× môc ®Ých kinh doanh quü B¶o hiÓm y tÕ chñ yÕu ®­îc h×nh thµnh tõ hai lo¹i nguån chÝnh sau: -> Ng­êi sö dông ®ãng gãp -> Ng­êi lao ®éng ®ãng gãp ViÖc quy ®Þnh tû lÖ ®ãng gãp vµo nguån quü cña c¸c bªn phô thuéc vµo tõng giai ®o¹n lÞch sö cña mçi Quèc gia. Cô thÓ ë ViÖt nam víi ®èi t­îng tham gia b¾t buéc viÖc ®ãng gãp (®­îc quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ B¶o hiÓm y tÕ) b»ng 3% tæng quü l­¬ng hoÆc tæng thu nhËp, trong ®ã ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng 2/3, ng­êi lao ®éng ®ãng 1/3 vµo quü B¶o hiÓm y tÕ nÕu cßn tham gia lao ®éng. Nh÷ng ng­êi nghØ h­u, mÊt søc lao ®éng tham gia B¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc sÏ ®ãng gãp 3% møc l­¬ng h­u hoÆc møc trî cÊp mÊt søc lao ®éng vµo quü B¶o hiÓm y tÕ. §èi víi h×nh thøc B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn quü B¶o hiÓm y tÕ ®­îc thu cña nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu b¶o hiÓm søc khoÎ ®ång thêi ®­îc h¹ch to¸n riªng vµ ®­îc chi tr¶ cho c¸c chi phÝ kh¸m, ch÷a bÖnh, thanh to¸n cho ®¹i lý B¶o hiÓm y tÕ vµ chi cho c«ng t¸c qu¶n lý. Ngoµi ra quü B¶o hiÓm y tÕ cßn ®­îc sù hç trî cña ng©n s¸ch nhµ n­íc, c¸c tæ chøc x· héi ®ãng gãp. mÆt kh¸c trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nguån quü nhµn rçi cßn ®­îc sö dông cho ®Çu t­ b»ng c¸ch mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu do kho b¹c Nhµ n­íc ph¸t hµnh hay cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, nh»m b¶o ®¶m sù t¨ng tr­ëng, còng nh­ kh¶ n¨ng chi tr¶ cña quü B¶o hiÓm y tÕ khi cÇn thiÕt. ViÖc sö dông nguån quü th× tuú thuéc vµo mçi n­íc mµ cã quy ®Þnh kh¸c nhau. ë ViÖt nam 91,5% ®­îc dµnh cho quü kh¸m, ch÷a bÖnh; trong ®ã dµnh 5% lËp quü dù phßng kh¸m ch÷a bÖnh. 8,5% cho chi phÝ qu¶n lý th­êng xuyªn cña hÖ thèng B¶o hiÓm y tÕ cña ViÖt nam theo quy ®Þnh trong nghÞ ®Þnh 58/1998/N§-CP ngµy 13/08/1998 cña chÝnh phñ. 8.Mét vµi nÐt vÒ b¶o hiÓm y tÕ ë ViÖt Nam: B¶o hiÓm y tÕ thùc tÕ ®· gãp phÇn rÊt lín vµo c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ vµ thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong viÖc kh¸m ch÷a bÖnh cho mäi ng­êi d©n trong x· héi. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ B¶o hiÓm y tÕ ViÖt nam ta xem xÐt qu¸ tr×nh ra ®êi cña ngµnh nµy. a. Tr­íc n¨m 1992. Tr­íc n¨m 1992 ë n­íc ta ch­a cã B¶o hiÓm y tÕ, sù ch¨m sãc søc khoÎ cho mäi ng­êi d©n trong x· héi ®­îc Nhµ n­íc bao cÊp vµ chi tõ Ng©n s¸ch, ®ång thêi viÖc ch¨m sãc søc khoÎ nµy chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn cho bé phËn c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc. Do tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ta trong trong thêi kú nµy lµ rÊt tr× trÖ, còng nh­ chÞu ¶nh h­ëng cña hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü vµ chèng Ph¸p. V× vËy ng©n s¸ch cña n­íc ta trong thêi kú nµy lµ rÊt h¹n hÑp. §iÒu nµy t¸c ®éng xÊu ®Õn c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ cho mäi ng­êi d©n trong x· héi, mÆt kh¸c tû lÖ t¨ng d©n sè cña n­íc ta trong thêi kú nµy còng kh¸ cao, dÉn ®Õn nhu cÇu kh¸m ch÷a bÖnh còng nh­ ch¨m sãc søc khoÎ cña mäi ng­êi d©n trong x· héi t¨ng cao vµ trë nªn bøc xóc. Tõ c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh ë trªn viÖc t×m mét gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ B¶o hiÓm y tÕ ViÖt nam ra ®êi trªn c¬ së sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ®ã. b. Tõ n¨m 1992 ®Õn nay. Cïng víi sù söa ®æi bæ sung hiÕn ph¸p, n¨m 1992 NghÞ ®Þnh 229/H§BT ngµy 15 th¸ng 8 n¨m 1992 cña Héi §ång Bé Tr­ëng ban hµnh ®iÒu lÖ B¶o hiÓm y tÕ ViÖt nam. B¶o hiÓm y tÕ ViÖt nam chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng vµ thùc hiÖn theo ®iÒu lÖ ban hµnh kÌm NghÞ ®Þnh nµy. NghÞ ®Þnh 47/CP ®· söa ®æi mét sè ®iÒu cña ®iÒu lÖ B¶o hiÓm y tÕ liªn quan ®Õn møc ®ãng gãp cña ng­êi tham gia. Trong qu¸ tr×nh thùc tÕ triÓn khai thùc hiÖn NghÞ ®Þnh trªn cho thÊy cã nh÷ng ®iÓm cÇn ®iÒu chØnh bæ sung cho phï hîp. Do ®ã c¸c quy ®inh cò ®· ®­îc thay thÕ b»ng ®iÒu lÖ B¶o hiÓm y tÕ ban hµnh kÌm NghÞ ®Þnh sè 58/1998/N§-CP ngµy 13 th¸ng 8 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ. §iÒu lÖ ban hµnh kÌm NghÞ ®Þnh nµy cã kÕ thõa ®iÒu lÖ cò vµ cã hai ®iÓm míi so víi NghÞ ®Þnh 229/H§BT cña Héi §ång Bé Tr­ëng ban hµnh ngµy 15 th¸ng 8 n¨m 1992. Hai ®iÓm ®ã lµ: + Ng­êi tham gia ph¶i cïng thanh to¸n chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh (cô thÓ møc thanh to¸n lµ 20% tæng chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh). Møc thanh to¸n nµy kh«ng qua 6 th¸ng l­¬ng. + Bæ sung thªm ®èi t­îng tham gia B¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc. Vµ cho ®Õn nay B¶o hiÓm y tÕ vÉn thùc hiÖn theo ®iÒu lÖ ban hµnh kÌm NghÞ ®Þnh nµy. ë trªn lµ vµi nÐt vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm y tÕ ViÖt nam. §Ó hiÓu râ h¬n phÇn nµo vÒ sù ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm y tÕ ë ViÖt nam ta xem xÐt thùc tr¹ng cña nh¸nh B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn hiÖn nay. Cïng víi sù nghiÖp ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ, tõ ®Çu thËp kû 90 cña thÕ kû XX ®Õn nay ngµnh y tÕ còng ®· cã nh÷ng b­íc ®æi míi quan träng vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý y tÕ. NghÞ ®Þnh 229/H§BT ngµy 15 th¸ng 8 n¨m 1992 cña Héi §ång Bé Tr­ëng (nay lµ ChÝnh phñ) vµ NghÞ ®Þnh 58/1998/N§-CP ngµy 13 th¸ng 8 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ ®· ban hµnh ®iÒu lÖ B¶o hiÓm y tÕ nh»m më réng ®èi t­îng tham gia B¶o hiÓm y tÕ, huy ®éng sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia ®Ó chi cho viÖc kh¸m ch÷a bÖnh. ViÖc nµy ®· lµm thay ®æi c¬ b¶n chÝnh s¸ch kh¸m ch÷a bÖnh tõ bao cÊp sang h¹ch to¸n. Sù thay ®æi nµy ®· ®­a l¹i nh÷ng kÕt qu¶ hÕt søc to lín, kh«ng nh÷ng ®· më réng thªm quyÒn ®­îc kh¸m ch÷a bÖnh réng r·i h¬n, ®¶m b¶o tèt c«ng t¸c kh¸m ch÷a bÖnh cho nh©n d©n mµ cßn gi¶m ®­îc g¸nh nÆng cho Ng©n s¸ch cña Nhµ n­íc. Ho¹t ®éng cña sù nghiÖp B¶o hiÓm y tÕ ®· thùc sù lµ mét yÕu tè tÝch cùc gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ môc tiªu c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi trong c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ cho nh©n d©n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn ë ViÖt nam hiÖn nay ta ®i vµo xem xÐt tõng phÇn sau: I. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ë n­íc ta. KÓ tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay Nhµ n­íc ta, c¸c Bé ngµnh ®· cã kh¸ nhiÒu c¸c v¨n b¶n ph¸p quy nh­ c¸c NghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ, c¸c Th«ng t­ liªn bé vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c. §iÒu nµy ®· gãp phÇn rÊt lín vµo c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ cña nh©n d©n ë n­íc ta trong thêi gian võa qua. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®­îc ®ã, cßn tån t¹i nh÷ng mÆt ch­a ®­îc nh­: hÖ thèng c¸c v¨n b¶n cßn chång chÐo do vËy ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn, ngoµi ra do cã qu¸ nhiÒu v¨n b¶n nh­ vËy lµm cho nh÷ng ng­êi trùc tiÕp thùc hiÖn chÝnh s¸ch gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong c«ng viÖc cña m×nh. H¬n n÷a viÖc quy ®Þnh kh«ng chi tiÕt trong mçi v¨n b¶n ph¸p quy nh­ vËy sÏ dÉn ®Õn ng­êi thùc hiÖn chÝnh s¸ch khã triÓn khai. VÝ dô: viÖc quy ®Þnh hé nghÌo ®­îc cÊp thÎ B¶o hiÓm y tÕ t¹i th«ng t­ sè: 05/1999/TTLB - BL§TBXH - BYT - BTC cña liªn Bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi, Bé y tÕ, Bé tµi chÝnh do quy ®Þnh kh«ng chi tiÕt vÒ chuÈn hé nghÌo ®­îc cÊp thÎ B¶o hiÓm y tÕ nªn dÉn ®Õn mét sè ®Þa ph­¬ng thùc hiªn sai, hay kh«ng cÊp ®­îc thÎ ®óng cho ®èi t­îng, tõ ®ã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi ®¸ng ra ®­îc h­ëng, còng nh­ chÝnh s¸ch ch¨m sãc søc khoÎ cho ng­êi nghÌo cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. II.t×nh h×nh triÓn khai: 1. §èi t­îng tham gia. §èi t­îng tham gia cña h×nh thøc B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn ë n­íc ta gåm 3 lo¹i chÝnh sau: + Häc sinh - Sinh viªn. + N«ng d©n vµ ng­êi cã nhu cÇu. + B¶o hiÓm y tÕ cho ng­êi ngÌo. a. §èi t­îng tham gia lµ Häc sinh - Sinh viªn. a11. Sù cÇn thiÕt ph¶i B¶o hiÓm y tÕ cho Häc sinh - Sinh viªn. Häc sinh - sinh viªn lµ nh÷ng thµnh viªn sÏ lµm chñ ®Êt n­íc sau nµy, do vËy viÖc ®¶m b¶o søc khoÎ cho ®èi t­îng nµy lµ rÊt quan träng ®Ó hä cã thÓ an t©m trong viÖc häc tËp cña m×nh t¹i nhµ tr­êng. MÆt kh¸c tû lÖ Häc sinh - Sinh viªn ngÌo lµ kh¸ lín nªn cã mét biÖn ph¸p b¶o ®¶m tµi chÝnh cho hä khi kh«ng may gÆp ph¶i rñi ro vÒ bÖnh tËt lµ rÊt quan träng. Tham gia B¶o hiÓm y tÕ, häc sinh - sinh viªn ®­îc qu¶n lý vÒ søc khoÎ, ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c rñi ro èm ®au, tai n¹n trong thêi gian häc tËp ë tr­êng, víi lo¹i h×nh nµy gia ®×nh häc sinh tham gia B¶o hiÓm y tÕ an t©m h¬n nÕu kh«ng may con hä ph¶i ®iÒu trÞ t¹i c¸c c¬ së y tÕ, v× c¸c chi phÝ dï lín ®Õn bao nhiªu còng ®­îc b¶o hiÓm y tÕ chi tr¶. §ã chÝnh lµ sù ­u viÖt cña B¶o hiÓm y tÕ Häc sinh - Sinh viªn. B¶o hiÓm y tÕ Häc sinh - Sinh viªn thùc sù t¹o ®iÒu kiÖn cho y tÕ tr­êng häc ho¹t ®éng phï hîp víi môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn cho häc sinh - sinh viªn, trong ®ã cã gi¸o dôc thÓ chÊt, h¬n thÕ n÷a cßn gi¸o dôc tÝnh nh©n ®¹o, tÝnh céng ®ång cho häc sinh ngay tõ khi cßn ngåi trªn ghÕ nhµ tr­êng. Nh­ vËy B¶o hiÓm y tÕ häc sinh - sinh viªn thùc sù cÇn thiÕt ®èi víi viÖc kh«i phôc, cñng cè m¹ng l­íi y tÕ nh»m phôc vô søc khoÎ ban ®Çu, còng nh­ ch÷a bÖnh cho häc sinh t¹i c¸c c¬ së y tÕ. H¬n n÷a thùc tiÔn triÓn khai cho thÊy Häc sinh, Sinh viªn lµ lo¹i ®èi t­îng tham gia nhiÒu nhÊt trong nh¸nh B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn ë n­íc ta (Sè liÖu n¨m 2000 cho thÊy cã 3294830 Häc sinh - Sinh viªn tham gia chiÕm 79,66% so víi tæng ®èi t­îng tham gia tù nguyÖn lµ 4136221 ng­êi), còng nh­ sù thiÕt thùc cña lo¹i h×nh nµy ®èi víi Häc sinh - Sinh viªn. Nªn B¶o hiÓm y tÕ cho Häc sinh - Sinh viªn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ cña nh©n d©n còng nh­ tiÕn tíi thùc hiÖn chÝnh s¸ch B¶o hiÓm y tÕ toµn d©n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong thêi gian tíi. a1. Thùc tiÔn triÓn khai lo¹i h×nh nµy. Sau 5 n¨m thùc hiÖn B¶o hiÓm y tÕ Häc sinh - Sinh viªn; theo h­íng dÉn cña liªn Bé Gi¸o Dôc vµ §µo t¹o - Y tÕ, nh×n chung B¶o hiÓm y tÕ Häc sinh - Sinh viªn ®· thùc sù gãp phÇn quan träng trong viÖc thùc hiÖn tèt chñ tr­¬ng x· héi ho¸ c«ng t¸c b¶o vÖ vµ ch¨m sãc søc khoÎ cho nh©n d©n nãi chung vµ Häc sinh - Sinh viªn nãi riªng. §Ó thÊy râ h¬n thùc tr¹ng cña lo¹i ®èi t­îng nµy ta xem xÐt b¶ng thèng kª sè liÖu sau: N¨m ChØ tiªu  1997  1998  1999  2000   Häc sinh - Sinh viªn (ng­êi) Tèc ®é t¨ng (%) ChiÕm tû lÖ (%)  3.072.921 - 92.53  3.460.540 12,61 90,77  3.396.400 -1,85 93,03  3.294.830 -2,99 79,65   (Nguån: Chuyªn ®Ò Kinh tÕ B¶o hiÓm ; (*): So víi tæng sè ®èi t­îng tham gia tù nguyÖn). NhËn xÐt: Qua b¶ng sè liÖu còng nh­ biÓu ®å trªn cho ta thÊy ®èi t­îng tham gia Häc sinh - Sinh viªn cã xu h­íng gi¶m qua c¸c n¨m. Cô thÓ n¨m 1999 so víi n¨m 1998 gi¶m 1,85%; n¨m 2000 so víi n¨m 1999 gi¶m 2,99%. MÆt kh¸c tû lÖ ®èi t­îng tham gia cña lo¹i ®èi t­îng Häc sinh - Sinh viªn so víi tæng sè ®èi t­îng tham gia tù nguyÖn còng cã xu h­íng gi¶m. Cô thÓ n¨m 1997 lµ 92,53% ®Õn n¨m 1998 cßn 90,77%, n¨m 2000 cßn 79,65%. Ngoµi ra viÖc sö dông 35% kinh phÝ B¶o hiÓm y tÕ häc sinh - sinh viªn ®Ó l¹i ë mét sè n¬i lµ sai môc ®Ých vÝ dô nh­: x©y dùng tr­êng häc... §Êy lµ nh÷ng kho¶n chi kh«ng thuéc vµo sè phÝ ®Ó l¹i ®iÒu nµy nã dÉn ®Õn c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu ë tr­êng häc lµ rÊt s¬ sµi. Do vËy kh«ng kÝch thÝch ®­îc sù tham gia cña häc sinh - sinh viªn. Trªn lµ mét sè thùc tr¹ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i ®èi víi ®èi t­îng tham gia lµ häc sinh - sinh viªn trong lo¹i h×nh B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn ë n­íc ta hiÖn nay. b. §èi t­îng tham gia lµ n«ng d©n. b1. Sù cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn cho n«ng d©n. ë n­íc ta n«ng d©n chiÕm ®¹i bé phËn trong d©n sè. Do vËy trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch B¶o hiÓm y tÕ toµn d©n kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi t­îng nµy. MÆt kh¸c triÓn khai B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn cho n«ng d©n sÏ mang l¹i c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ toµn d©n. H¬n n÷a thùc hiÖn B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn cho n«ng d©n sÏ n©ng cao ®­îc tÝnh céng ®ång vµ tr¸ch nhiÖm cña mçi thµnh viªn trong x· héi, còng nh­ nguån quü cña B¶o hiÓm y tÕ sÏ ®¶m b¶o ®­îc c«ng t¸c c©n b»ng thu chi (khi ®èi t­îng nµy ®­îc më réng) thªm n÷a n«ng d©n lµ ®èi t­îng cã thu nhËp thÊp, do vËy viÖc thùc hiÖn B¶o hiÓm y tÕ cho hä sÏ gióp hä chi tr¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh ph¸t sinh khi hä kh«ng may m¾c ph¶i bÖnh tËt mµ víi hä nh÷ng kho¶n chi phÝ nµy th­êng lín h¬n kh¶ n¨ng chi tr¶ cña hä. Do vËy ®¶m b¶o cho cuéc sèng cña hä diÔn ra ®­îc b×nh th­êng. b2. Thùc tr¹ng cña viÖc thùc hiÖn lo¹i h×nh nµy. §Ó hiÓu râ thùc tr¹ng cña lo¹i h×nh nµy ta xem xÐt b¶ng sau: N¨m ChØ tiªu  1997  1998  1999  2000   Sè l­îng tham gia (ng­êi)  116.884  142.958  123.842  124.580   Tèc ®é t¨ng (gi¶m) (%)  -  22,31  -13.37  0.60   ChiÕm (%) (so víi tæng)  3,63  3,75  3,39  3,01   (Nguån: T¹p chÝ b¶o hiÓm y tÕ - Chuyªn ®Ò kinh tÕ b¶o hiÓm). NhËn xÐt: Theo b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy sè N«ng d©n tham gia B¶o hiÓm y tÕ tù nguyÖn cßn rÊt Ýt (so víi d©n sè n­íc ta h¬n 75% lµ N«ng d©n). Ngoµi ra tèc ®é t¨ng qua c¸c n¨m kh«ng cao mµ cßn cã xu h­íng thôt l