Đề cương Tư tưởng Hồ Chí Minh về quan hệ quốc tế

§Ò c­¬ng bµi gi¶ng T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ quan hÖ quèc tÕ ( Dµnh cho c¸c líp kh«ng chuyªn ngµnh TT HCM ) L­u hµnh néi bé GVC : NguyÔn §øc Hïng Ch­¬ng I Kh¸i niÖm vµ Nguån gèc t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ quan hÖ quèc tÕ I/- Kh¸i niÖm quan hÖ quèc tÕ vµ t­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ 1/- Kh¸i niÖm quan hÖ quèc tÕ : a/- Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt ( Nxb Khoa häc x· héi- Hµ Néi) cung cÊp cho chóng ta mét sè kh¸i niÖm sau ®©y, gióp chóng ta c¬ së ®Ó hiÓu râ kh¸i niÖm quan hÖ quèc tÕ: - Quèc tÕ : Thuéc vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c n­íc. - Quan hÖ : Sù g¾n liÒn vÒ mÆt nµo ®ã gi÷a nh÷ng ng­êi hay nh÷ng vËt víi nhau hoÆc gi÷a ng­êi vµ vËt khiÕn cho mçi chuyÓn biÕn ë mçi bªn g©y ra thay ®æi ë bªn kia. §èi ngo¹i : Lµ giao thiÖp vµ xö lý víi n­íc ngoµi. VÝ dô : ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i. Ngo¹i giao : Lµ giao thiÖp víi n­íc ngoµi vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ. Nh­ vËy cã thÓ hiÓu : Quan hÖ quèc tÕ lµ quan hÖ gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®­îc thÓ hiÖn ë chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ ngo¹i giao cña c¸c n­íc. b/- Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt ( Nxb §µ N½ng ) nªu kh¸i niÖm Quan hÖ quèc tÕ nh­ sau : C¸c n­íc trªn thÕ giíi quan hÖ víi nhau; Thuéc vÒ quan hÖ gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi.. c/- Gi¸o tr×nh Quan hÖ quèc tÕ cña Ph©n viÖn Hµ néi viÕt : “ Trong ®iÒu kiÖn x· héi cã giai cÊp, quan hÖ quèc tÕ lu«n xuÊt ph¸t tõ lîi Ých d©n téc vµ lîi Ých cña c¸c giai cÊp kh¸c nhau. Môc ®Ých cña quan hÖ quèc tÕ nh»m ®em l¹i lîi Ých tr­íc hÕt cho quèc gia d©n téc m×nh, nh»m ph¸t triÓn sù tiÕn bé x· héi, nh­ng ®ång thêi ph¶i gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan hÖ víi lîi Ých cña c¸c d©n téc kh¸c vµ lîi Ých nh©n lo¹i. §©y lµ quan ®iÓm vÒ quan hÖ quèc tÕ theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n ch©n chÝnh”. 2/- Kh¸i niÖm T­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ : a/- VÒ kh¸i niÖm t­ t­ëng ngo¹i giao HCM : §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p ®Þnh nghÜa t­ t­ëng HCM vÒ ngo¹i giao : “Lµ hÖ thèng quan ®iÓm vÒ ®­êng lèi chiÕn l­îc vµ s¸ch l­îc ( bao gåm môc tiªu, ®èi t­îng, lùc l­îng, tæ chøc vµ ph­¬ng ph¸p ) ®èi víi c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ c¸c chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ ho¹t ®éng ngo¹i giao cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, lµ bé phËn h÷u c¬ cña t­ t­ëng HCM vÒ ®­êng lèi c¸ch m¹ng ViÖt Nam”. ( Vâ Nguyªn Gi¸p : T­ t­ëng ngo¹i giao HCM, tr.130, 131 ). - Nguyªn bé tr­ëng NguyÔn Dy Niªn kh¼ng ®Þnh t­ t­ëng ngo¹i giao HCM lµ : “ Mét bé phËn h÷u c¬ trong t­ t­ëng HCM vÒ ®­êng lèi c¸ch m¹ng ViÖt Nam, lµ hÖ thèng c¸c quan ®iÓm lý luËn vÒ c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ, ®­êng lèi vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ViÖt Nam” ( X. NguyÔn Dy Niªn : Qu¸n triÖt t­ t­ëng HCM thùc hiÖn ®­êng lèi ®èi ngo¹i cña §¶ng trong giai ®o¹n míi. NXB. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2001, tr.7 ). b/- Kh¸i niÖm t­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ . Tõ kh¸i niÖm t­ t­ëng HCM nãi chung vµ c¸c kh¸i niÖm vÒ quan hÖ quèc tÕ vÒ t­ t­ëng ®èi ngo¹i vµ ngo¹i giao HCM, chóng ta cã thÓ hiÓu t­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ nh­ sau : T­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ lµ mét hÖ thèng quan ®iÓm lý luËn cña HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ, vÒ quan hÖ cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc trong thêi ®¹i míi. §ã lµ kÕt tinh cña chñ nghÜa yªu n­íc, truyÒn thèng ®èi ngo¹i vµ ngo¹i giao ViÖt Nam, tinh hoa v¨n ho¸ ph­¬ng §«ng, ph­¬ng T©y vµ nh÷ng t­ t­ëng tiÕn bé cña nh©n lo¹i vÒ quan hÖ quèc tÕ ë thÕ kû XX, d­íi ¸nh s¸ng cña thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn M¸c-xÝt, nh»m x©y ®¾p mét thÕ giíi hoµ b×nh, h÷u nghÞ , hîp t¸c, b×nh ®¼ng vµ ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia d©n téc, gi÷a ViÖt Nam víi c¸c d©n téc trªn thÕ giíi . II/- Nguån gèc h×nh thµnh T­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ T­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ ba c¬ së sau ®©y : 1/ C¬ së lÞch sö x· héi : T­ t­ëng HCM trªn thùc tÕ ®­îc h×nh thµnh vµo cuèi thÕ kû XIX ®Õn ®Çu thÕ kû XX vµ ®­îc bæ sung, ph¸t triÓn ®Õn gi÷a thÕ kû XX. §ã còng lµ thêi gian h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ. Trong thêi gian ®ã, t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong n­íc cã nhiÒu biÕn chuyÓn t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn sù h×nh thµnh t­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ : a/ - T×nh h×nh thÕ giíi : Tõ cuèi thÕ kû XIX ®Õn ®Çu thÕ kû XX, t×nh h×nh thÕ giíi ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng sù kiÖn lín, næi bËt sau ®©y : + Sù ra ®êi cña chñ nghÜa ®Õ quèc vµ hÖ thèng thuéc ®Þa Chñ nghÜa t­ b¶n tõ tù do c¹nh tranh chuyÓn dÇn sang chñ nghÜa ®Õ quèc. Hµng lo¹t n­íc t­ b¶n ph­¬ng T©y ®ua nhau x©m l­îc vµ thèng trÞ c¸c n­íc nh­îc tiÓu ë ch©u ¸, ch©u Phi, ch©u Mü la tinh, biÕn c¸c n­íc nµy thµnh thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa, thµnh thÞ tr­êng khai th¸c søc ng­êi søc cña vµ tiªu thô hµng ho¸ thõa Õ cña hä. §iÒu ®ã, dÉn tíi sù ra ®êi hÖ thèng thuéc ®Þa g¾n liÒn víi sù tån t¹i cña chñ nghÜa ®Õ quèc vµ m©u thuÉn gay g¾t víi chñ nghÜa ®Õ quèc, t¹o ra c¬ së kh¸ch quan g¾n kÕt ngµy cµng s©u s¾c gi÷a c¸c quèc gia d©n téc trong bèi c¶nh thÕ giíi míi mµ tr­íc ®ã ch­a tõng cã. Sù kiÖn nµy ®· lµm cho vÊn ®Ò d©n téc, quyÒn ®éc lËp d©n téc, quyÒn b×nh ®¼ng d©n téc trªn thÕ giíi n¶y sinh vµ ph¸t triÓn, t¹o nªn nhiÒu m©u thuÉn nh­ m©u thuÉn gi÷a giai cÊp t­ s¶n víi giai cÊp v« s¶n, m©u thuÉn gi÷a c¸c ®Õ quèc víi c¸c thuéc ®Þa, m©u thuÉn gi÷a ®Õ quèc víi ®Õ quèc .... C¸c m©u thuÉn nµy ph¸t triÓn ngµy cµng s©u s¾c, gay g¾t lµm bïng næ nhiÒu sù kiÖn quan träng lµm biÕn ®æi m¹nh mÏ t×nh h×nh thÕ giíi nh­ : ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt ( 1914-1918 ), C¸ch m¹ng Th¸ng M­êi Nga th¾ng lîi ( 7-11-1917 ), sù ra ®êi cña Quèc tÕ thø ba cña phong trµo c«ng nh©n v.v… + ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt. Cuéc chiÕn tranh nµy ®· khoÐt s©u thªm nh÷ng m©u thuÉn trong chñ nghÜa t­ b¶n nhÊt lµ m©u thuÉn gi÷a t­ b¶n víi v« s¶n, gi÷a ®Õ quèc víi thuéc ®Þa, ph¬i bµy nh÷ng téi ¸c cña chñ nghÜa t­ b¶n tr­íc loµi ng­êi. V× nh÷ng lîi Ých cña bän t­ b¶n, chóng ®· kÐo loµi ng­êi vµo cuéc chiÕn tranh tµn khèc, huû ho¹i kh«ng biÕt bao nhiªu tiÒn cña vµ sinh m¹ng con ng­êi ! Nh÷ng chiªu bµi d©n chñ, nh©n quyÒn … bän t­ b¶n th­êng rªu rao trë thµnh v« nghÜa ! Thùc tÕ ®ã ®Æt ra cho loµi ng­êi t×m ®Õn con ®­êng míi, chÕ ®é x· héi míi, x©y ®¾p nh÷ng quan hÖ míi kh¸c chñ nghÜa t­ b¶n. + C¸ch m¹ng Th¸ng M­êi Nga thµnh c«ng më ra thêi ®¹i míi. Tõ trong cuéc chiÕn tranh thø nhÊt, V. I. Lª nin ®· l·nh ®¹o giai cÊp v« s¶n Nga ®øng lªn lµm c¸ch m¹ng ®¸nh ®æ chñ nghÜa t­ b¶n Nga vµ bän Nga Hoµng, lËp nªn Nhµ n­íc X« ViÕt– Nhµ n­íc c«ng n«ng ®Çu tiªn trªn thÕ giíi x©y dùng chÕ ®é x· héi míi – chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, më ra thêi ®¹i míi – thêi ®¹i qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t­ b¶n lªn chñ nghÜa x· héi trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. HCM nãi vÒ ý nghÜa cña c¸ch m¹ng Th¸ng M­êi Nga nh­ sau : “ Gièng nh­ mÆt trêi chãi läi, C¸ch m¹ng Th¸ng M­êi chiÕu s¸ng n¨m ch©u, thøc tØnh hµng triÖu, hµng triÖu ng­êi bÞ ¸p bøc, bãc lét trªn tr¸i ®Êt, Trong lÞch sö loµi ng­êi ch­a tõng cã cuéc c¸ch m¹ng nµo cã ý nghÜa to lín nh­ thÕ ( HCM, tt, t.12,tr.300 ). Sau th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng th¸ng M­êi Nga, víi sù ra ®êi cña n­íc Nga X« ViÕt dÇn dÇn trë thµnh trung t©m cña c¸ch m¹ng thÕ giíi, g¾n kÕt ngµy cµng s©u s¾c c¸c quèc gia d©n téc trªn thÕ giíi trong cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, chñ nghÜa t­ b¶n, t¹o nªn mèi quan hÖ quèc tÕ ngµy cµng s©u s¾c gi÷a c¸c d©n téc trong cuéc ®Êu tranh v× hoµ b×nh, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi. + Quèc tÕ thø III ra ®êi ( th¸ng 3-1919). Víi th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng th¸ng M­êi Nga, chñ nghÜa x· héi tõ lý thuyÕt ®· trë thµnh hiÖn thùc, t¹o c¬ së niÒm tin s©u s¾c vµo con ®­êng XHCN cña loµi ng­êi. Th¾ng lîi ®ã còng lµm cho uy tÝn cña Lª nin ngµy cµng n©ng cao trong phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ. Lª nin ®· thµnh lËp Quèc tÕ thø III thay thÕ Quèc tÕ thø II ®· trë nªn lçi thêi. Quèc tÕ thø III ra ®êi víi ®­êng lèi ®óng ®¾n do Lª nin v¹ch ra ®· g¾n kÕt c¸ch m¹ng v« s¶n víi c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc trong cuéc ®Êu tranh chung chèng chñ nghÜa t­ b¶n, chñ nghÜa ®Õ quèc, t¹o nªn khÝ thÕ míi, diÖn m¹o míi trong ®Êu tranh c¸ch m¹ng trªn thÕ giíi, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c phong trµo ®Êu tranh c¸ch m¹ng chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, chñ nghÜa t­ b¶n n« dÞch c¸c d©n téc, g¾n kÕt ngµy cµng s©u s¾c mèi quan hÖ gi÷a c¸c d©n téc trong cuéc ®Êu tranh v× hoµ b×nh, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi. Trong qu¸ tr×nh t×m ®­êng cøu n­íc, HCM ®· sèng chñ yÕu ë ph­¬ng T©y, c¸c sù kiÖn quan träng cña t×nh h×nh thÕ giíi trªn ®©y gÇn nh­ ®· t¸c ®éng trùc tiÕp tíi nhËn thøc cña HCM, t¹o c¬ së gãp phÇn h×nh thµnh t­ t­ëng HCM nãi chung vµ t­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ nãi riªng. Trong t¸c phÈm T­ t­ëng ngo¹i giao HCM, ®ång chÝ NguyÔn Dy Niªn nhËn xÐt : “ Trong qu¸ tr×nh quan s¸t, ph©n tÝch c¸c diÔn biÕn cña chÝnh trÞ quèc tÕ vµ ngo¹i giao thÕ giíi trong kho¶ng gi÷a hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi nöa ®Çu thÕ kû XX, NguyÔn ¸i Quèc ®· tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm ngo¹i giao quý b¸u” ( X. T­ t­ëng ngo¹i giao HCM, Nxb, ChÝnh trÞ quèc gia, tr.70 ) b/- T×nh h×nh x· héi ViÖt Nam tõ cuèi thÕ kû XIX ®Õn ®Çu thÕ kû XX §©y lµ thêi gian, n­íc ViÖt Nam chÞu sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña t×nh h×nh thÕ giíi. Do ®ã, ë ViÖt Nam còng ®· diÔn ra nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë c¸c sù kiÖn, hiÖn t­îng sau ®©y : + N­íc ViÖt Nam bÞ ®Õ quèc Ph¸p x©m l­îc vµ thèng trÞ. Cuèi thÕ kû XIX, nhiÒu n­íc t­ b¶n ë ch©u ¢u ®· ®ua nhau t×m ®­êng x©m l­îc vµ thèng trÞ c¸c n­íc nh­îc tiÓu. N¨m 1858, bän t­ b¶n Ph¸p ®· tiÕn hµnh vò trang x©m l­îc ViÖt Nam. Vua quan nhµ NguyÔn sè ®«ng b¹c nh­îc, tõng b­íc ®Çu hµng giÆc, d©ng n­íc ta cho giÆc, c©u kÕt víi giÆc cïng thèng trÞ nh©n d©n ta. Vµo n¨m 1896, ®Õ quèc Ph¸p ®· c¨n b¶n dÑp yªn c¸c cuéc næi dËy cña nh©n d©n ta, chóng ®· ¸p ®Æt chÝnh s¸ch thèng trÞ thùc d©n v¬ vÐt bãc lét thuéc ®Þa v« cïng tµn b¹o ®èi víi nh©n d©n ta ( KÕ ho¹ch khai th¸c thuéc ®Þa cña thùc d©n Ph¸p ë §«ng D­¬ng ®­îc thùc hiÖn b¾t ®Çu vµo n¨m 1897). D­íi ¸ch thèng trÞ vµ khai th¸c thuéc ®Þa cña thùc d©n Ph¸p, ®Êt n­íc ViÖt Nam, x· héi ViÖt Nam biÕn ®æi v« cïng s©u s¾c. + Sù biÕn ®æi cña ®Êt n­íc ViÖt Nam, x· héi ViÖt Nam d­íi ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p: - D­íi ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p, n­íc ViÖt Nam tõ mét quèc gia phong kiÕn ®éc lËp bÞ biÕn thµnh mét n­íc thuéc ®Þa nöa phong kiÕn. VÒ chÝnh trÞ, Ph¸p ¸p ®Æt chÝnh s¸ch thèng trÞ trùc tiÕp th«ng qua bé m¸y cai trÞ dùa trªn sóng ®¹n vµ c©u kÕt víi bän ®Þa chñ phong kiÕn tay sai, b¸n n­íc. Chóng chia n­íc ViÖt Nam thµnh ba Kú: B¾c kú, Trung kú vµ Nam kú, mçi kú mét chÕ ®é thèng trÞ riªng, mét viªn quan ng­êi Ph¸p cai qu¶n riªng. Vua quan nhµ NguyÔn ph¶i chÞu sù cai qu¶n cña viªn Kh©m xø Ph¸p ë Trung kú. Ca dao cña nh©n ta ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng chÝnh trÞ cña n­íc ta lóc ®ã víi h×nh t­îng: “Vua lµ t­îng gç, d©n lµ th©n tr©u”. VÒ kinh tÕ, ®Õ quèc Ph¸p, thi hµnh chÝnh s¸ch thùc d©n t×m mäi c¸ch ®Ó v¬ vÐt tµi nguyªn søc ng­êi søc cña cña ®Êt n­íc ta lµm cho nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn quÌ quÆt, l¹c hËu vµ phô thuéc hoµn toµn vµo kinh tÕ Ph¸p, lµm cho ®êi sèng cña nh©n d©n ta bÇn cïng, c¬ cùc, khèn khæ. VÒ v¨n ho¸, ®Õ quèc Ph¸p thi hµnh chÝnh s¸ch n« dÞch, l¹c hËu ®Ó sî Ph¸p, phôc Ph¸p ®Ó dÔ bÒ thèng trÞ. MÆt kh¸c do yªu cÇu phôc vô cho chÝnh s¸ch trùc tiÕp khai th¸c, v¬ vÐt thuéc ®Þa nªn chóng còng më mang mét sè tr­êng líp, mét sè viÖn nghiªn cøu khoa häc v.v… Tõ c¸c c¬ së v¨n ho¸ nµy kh¸ch quan ®em l¹i mµ thùc d©n Ph¸p kh«ng mong muèn lµ: Nh÷ng t­ t­ëng v¨n minh, tiÕn bé ph­¬ng T©y lät vµo nhËn thøc cña nh÷ng ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc, thøc tØnh hä t×m ®Õn nh÷ng nÒn v¨n ho¸ míi, nh÷ng t­ t­ëng tiÕn bé míi ®Ó cøu n­íc, cøu nhµ. - X· héi ViÖt Nam ph©n ho¸ s©u s¾c: ChÝnh s¸ch ¸p bøc thèng trÞ tµn b¹o cña thùc d©n Ph¸p ®· lµm cho x· héi ViÖt Nam ph©n ho¸ ngµy mét s©u s¾c. Trong x· héi ViÖt Nam, hai giai cÊp, ®Þa chñ vµ n«ng d©n ph©n ho¸ m¹nh, dÉn tíi sù ra ®êi cña c¸c giai cÊp míi nh­ giai cÊp c«ng nh©n, giai cÊp t­ s¶n vµ c¸c tÇng líp tiÓu t­ s¶n. … C¸c giai cÊp, c¸c tÇng líp míi ra ®êi t¹o c¬ së x· héi míi cho sù tiÕp thu vµ ph¸t triÓn c¸c trµo l­u t­ t­ëng míi ë ViÖt Nam, t¹o nªn nh÷ng quan hÖ míi cña ®Êt n­íc ViÖt Nam, cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam víi thÕ giíi. Giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam ra ®êi sím trë thµnh giai cÊp tiªn tiÕn trong x· héi ViÖt Nam, lµ c¬ së x· héi ®Ó chñ nghÜa M¸c Lªnin dÔ dµng th©m nhËp vµ ph¸t triÓn trong x· héi ViÖt Nam, t¹o c¬ së x· héi míi cho mèi quan hÖ míi cña nh©n d©n ViÖt Nam víi nh©n d©n thÕ giíi. - Phong trµo ®Êu tranh yªu n­íc diÔn ra s«i næi nh­ng ®Òu ®· bÞ thùc d©n Ph¸p dËp t¾t. §Êt n­íc ViÖt Nam l©m vµo t×nh tr¹ng ®en tèi nh­ kh«ng cã ®­êng ra. Ngay tõ khi thùc d©n Ph¸p x©m l­îc n­íc ta, phong trµo ®Êu tranh yªu n­íc chèng Ph¸p ®· diÔn ra s«i næi suèt tõ Nam ®Õn B¾c nh­: Khëi nghÜa cña Tr­¬ng C«ng §Þnh ( 1859-1864 ), khëi nghÜa cña NguyÔn Trung Trùc (1861-1868), khëi nghÜa H­¬ng Khª (1883-1896), khëi nghÜa Ba §×nh (1886-1887), khëi nghÜa B·i SËy (1885-1889), khëi nghÜa Yªn ThÕ (1887-1913), phong trµo CÇn V­¬ng (1886-1896) v.v… Phong trµo ®Êu tranh chèng Ph¸p cña nh©n d©n ta tuy diÔn ra s«i næi nh­ng lÎ tÎ ë c¸c ®Þa ph­¬ng, kh«ng g¾n kÕt ®­îc víi nhau ®Ó t¹o nªn søc m¹nh. NÒn t¶ng t­ t­ëng lµ ý thøc hÖ phong kiÕn l¹c hËu, lùc l­îng yÕu, vò khÝ th« s¬ … nªn ®· bÞ thùc d©n Ph¸p ®µn ¸p, lµm cho tan r·, thÊt b¹i. §Çu thÕ kû XX, do chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c luång t­ t­ëng tiÕn bé tõ ch©u ¢u trµn sang, tõ Trung quèc thæi tíi, tõ NhËt B¶n räi vµo, ë ViÖt Nam ®· bïng lªn phong trµo ®Êu tranh yªu n­íc theo t­ t­ëng d©n chñ t­ s¶n . Nh­ phong trµo §«ng Du (1905-1908) do Phan Béi Ch©u khëi x­íng vµ l·nh ®¹o, phong trµo DuyT©n (1906-1908) do Phan Chu Trinh, Huúnh Thóc Kh¸ng…l·nh ®¹o v.v… Tuy phong trµo theo ý thøc hÖ míi, ®· cã nh÷ng suy nghÜ t×m tßi nh÷ng quan hÖ míi v­ît qua biªn giíi, l·nh thæ, h­íng tíi mèi quan hÖ thÕ giíi míi, nh­ng c¬ së t­ t­ëng cña c¸c phong trµo nµy trªn thùc tÕ ®· l¹c hËu tr­íc sù ph¸t triÓn cña t×nh h×nh n­íc ta vµ thÕ giíi, do ®ã phong trµo khã tr¸nh ®­îc nh÷ng h¹n chÕ, yÕu kÐm, dÉn tíi thÊt b¹i. Nh×n chung, t×nh h×nh n­íc ta ®Õn ®Çu thÕ kû XX ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng bÕ t¾c vÒ ®­êng lèi cøu n­íc vµ khñng ho¶ng vÒ giai cÊp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng. “ T×nh h×nh ®en tèi nh­ kh«ng cã ®­êng ra!” ( HCM ) HCM sinh ra vµ lín lªn trong lßng d©n téc, Ng­êi ®· trùc tiÕp chøng kiÕn c¶nh khæ ®au cña nh©n d©n ta d­íi ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p. Víi lßng yªu n­íc thiÕt tha Ng­êi ®· quyÕt chÝ ra ®i t×m ®­êng cøu n­íc. Trong qu¸ tr×nh t×m ®­êng cøu n­íc HCM ®· tõng b­íc ®Æt c¬ së quan hÖ quèc tÕ cña nh©n d©n ta, cña c¸ch m¹ng n­íc ta trong thêi ®¹i míi. Tãm l¹i, bèi c¶nh t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong n­íc vµo cuèi thÕ kû XIX ®Õn ®Çu thÕ kû XX ®· cã nh÷ng biÕn chuyÓn s©u s¾c, t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo nhËn thøc cña HCM, gióp Ng­êi cã nh÷ng nhËn thøc míi mÎ trong mèi quan hÖ cña nh©n d©n ta, ®Êt n­íc ta víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng gãp phÇn h×nh thµnh t­ t­ëng HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ cña ®Êt n­íc ta, cña c¸ch m¹ng n­íc ta trong thêi ®¹i míi. 2/- C¬ së t­ t­ëng, lý luËn: a/- Chñ nghÜa yªu n­íc vµ truyÒn thèng ®èi ngo¹i cña d©n téc ViÖt Nam: + Chñ nghÜa yªu n­íc ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña d©n téc ViÖt Nam, chñ nghÜa yªu n­íc ViÖt Nam ®· ®­îc h×nh thµnh vµ trë thµnh gi¸ trÞ to lín, lµ céi nguån søc m¹nh cña d©n téc ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh dùng n­íc vµ gi÷ n­íc. Chñ nghÜa yªu n­íc ViÖt Nam cã ®Æc ®iÓm lµ: - §Ò cao tinh thÇn ®éc lËp tù chñ, coi ®éc lËp, chñ quyÒn lµ thiªng liªng bÊt kh¶ x©m ph¹m. Bµi th¬ “ ThÇn” cña Lý Th­êng KiÖt, “ Bµi c¸o b×nh Ng«” cña NguyÔn Tr·i thÓ hiÖn râ tinh thÇn ®ã. - T«n träng ®éc lËp chñ quyÒn cña c¸c d©n téc kh¸c, s½n sµng bang giao lËp quan hÖ h÷u nghÞ cïng chung sèng trong hoµ b×nh, cïng h­íng tíi t­¬ng lai tèt ®Ñp trong quan hÖ gi÷a c¸c d©n téc, gi÷a c¸c n­íc l¸ng diÒng víi nhau. - Yªu n­íc g¾n liÒn víi yªu d©n, coi träng vai trß cña nh©n d©n, lÊy d©n lµm gèc trong dùng n­íc vµ gi÷ n­íc. §éc lËp d©n téc ph¶i g¾n liÒn víi Êm no, h¹nh phóc cña nh©n d©n. Sinh ra vµ lín lªn trong lßng d©n téc, HCM ®· sím tiÕp thu nh÷ng truyÒn thèng qói b¸u cña d©n téc ViÖt Nam, chñ nghÜa yªu n­íc ViÖt Nam. Víi HCM, chñ nghÜa yªu n­íc ViÖt Nam lµ hµnh trang Ng­êi ®· mang theo trong qu¸ tr×nh t×m ®­êng cøu n­íc. Víi lßng yªu n­íc, yªu d©n m×nh s©u s¾c, HCM ®· mau chãng ®ång c¶m víi nh©n d©n lao ®éng kh¾p c¸c ch©u lôc mµ Ng­êi ®· ®i qua. Trong t­ t­ëng HCM ®· dÇn dÇn n¶y sinh, h×nh thµnh nh÷ng t×nh c¶m míi, nh÷ng quan hÖ míi mang tinh thÇn quèc tÕ. Sau khi tiÕp thu Chñ nghÜa M¸c Lªnin, HCM ®· g¾n kÕt chÆt chÏ chñ nghÜa yªu n­íc ViÖt Nam víi chñ nghÜa quèc tÕ cña giai cÊp v« s¶n h×nh thµnh quan ®iÓm quan träng cña HCM vÒ quan hÖ quèc tÕ ®ã lµ kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn chñ nghÜa yªu n­íc ch©n chÝnh ViÖt Nam víi chñ nghÜa quèc tÕ cña giai cÊp v« s¶n, kÕt hîp søc m¹nh cña d©n téc ViÖt Nam víi søc m¹nh thêi ®¹i. + TruyÒn thèng ®èi ngo¹i cña d©n téc ViÖt Nam: VÞ trÝ ®Þa lý n­íc ta cã tÇm chiÕn l­îc quan träng trong vïng §«ng Nam ¸. V× vËy, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cha «ng ta ®· ph¶i giao tiÕp víi nhiªï quèc gia d©n téc kh¸c nhau víi nh÷ng ý ®å, nh÷ng ©m m­u, nh÷ng thñ ®o¹n kh¸c nhau tèt cã, xÊu cã, lóc th× hoµ hiªó, lóc th× thï ®Þch… ®ñ c¶. Trong ®ã, ®Æc biÖt s©u s¾c lµ mèi quan hÖ cña nh©n d©n ta víi c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn Trung quèc ph­¬ng B¾c. §Æc ®iÓm cña mèi quan hÖ ®èi ngo¹i ®ã lµ : - ViÖt Nam nªu cao vµ coi träng hoµ hiÕu víi tÊt c¶ c¸c quèc gia d©n téc, quan t©m ®Õn lîi Ých cña nh©n d©n mçi n­íc, ph©n biÖt râ nh©n d©n víi nh÷ng kÎ thèng trÞ ph¶n ®éng, hiÕu chiÕn. - Ph­¬ng ch©m xö thÕ trong quan hÖ víi c¸c ®èi t¸c lµ: “ §em ®¹i nghÜa ®Ó th¾ng hung tµn, lÊy chÝ nh©n thay c­êng b¹o”, s½n sµng bá qua qu¸ khø, h­íng tíi t­¬ng lai v× hoµ b×nh, h÷u nghÞ, l©u dµi. - Trong quan hÖ víi n­íc lín, trªn c¬ së gi÷ v÷ng ®éc lËp chñ quyÒn s½n sµng nh©n nh­îng khi cÇn thiÕt, nh»m t×m kiÕm sù an b×nh cho d©n chóng. Trong bµi Phó nói ChÝ Linh, cã ®o¹n NguyÔn Tr·i viÕt : “ NghÜ ®Õn kÕ l©u dµi cña n­íc Tha cho vÒ m­êi v¹n tï binh, Nèi hai n­íc t×nh hoµ hiÕu T¾t mu«n ®êi löa chiÕn tranh §Êt n­íc vÑn toµn lµ th­îng s¸ch Cèt sao cho d©n ®­îc an ninh”. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y còng lµ nh÷ng kinh nghiÖm qói b¸u trong quan hÖ quèc tÕ cña d©n téc ta. HCM ®· tiÕp thu nh÷ng truyÒn thèng, nh÷ng kinh nghiÖm qói b¸u nµy t¹o nªn nh÷ng quan ®iÓm rÊt quan träng cña Ng­êi vÒ quan hÖ quèc tÕ. §iÒu ®ã thÓ hiÖn s©u s¾c trong nh÷ng quan ®iÓm cña HCM trong quan hÖ quèc tÕ mµ Ng­êi ®· gi¶i quyÕt ë thêi kú b¶o vÖ chÝnh quyÒn non trÎ 1945-1946, thêi kú chèng Mü cøu n­íc 1954-1969. b/- Tinh hoa v¨n ho¸ ph­¬ng §«ng – ph­¬ngT©y: + Tinh hoa v¨n ho¸ ph­¬ng §«ng, chñ yªó lµ v¨n ho¸ Trung quèc. Ngay tõ thêi th¬ Êu HCM ®· ®­îc häc ch÷ H¸n, HCM ®· tiÕp thu s©u s¾c lÞch sö vµ v¨n ho¸ Trung Hoa. Qua qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu Khæng gi¸o vµ c¸c nhµ t­ t­ëng lín cña Trung quèc. VÒ ph­¬ng diÖn ngo¹i giao, vÒ quan hÖ quèc tÕ, HCM ®· tiÕp thu nhiÒu kinh nghiÖm quan träng tõ c¸c nhµ t­ t­ëng Trung quèc. C¸c quan ®iÓm cña HCM vÒ quan hÖ ngo¹i giao, quan hÖ quèc tÕ nh­ : “ DÜ bÊt biÕn øng v¹n biÕn”, “ to¹ s¬n quan hæ ®Êu” “ dïng kÕ C©u TiÔn”, “ lÊy nhu th¾ng c­¬ng”, sö dông ®óng ®¾n “ thêi” vµ “ thÕ”, coi träng “ thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hoµ” v.v…®Òu cã nguån gèc tõ t­ t­ëng cña c¸c häc gi¶ Trung quèc. Nh÷ng t­ t­ëng ®ã ®· ®­îc HCM vËn dông rÊt ®éc ®¸o, s¸ng t¹o trong nh÷ng hoµn c¶nh giao tiÕp cô thÓ, ë nh÷ng t×nh huèng phøc t¹p khã kh¨n vµ ®· thµnh c«ng. + Tinh hoa v¨n ho¸ ph­¬ng T©y, chñ yÕu lµ v¨n ho¸ Ph¸p. HCM tiÕp xóc víi v¨n hoa ph­¬ng T©y chñ yªó lµ v¨n ho¸ Ph¸p v× ngay tõ nhá HCM ®· theo häc tr­êng Ph¸p-ViÖt ë Vinh, ë HuÕ. ChÝnh tõ c¸c líp häc nµy Ng­êi ®· ®­îc nghe nh÷ng tõ b»ng tiÕng Ph¸p : Tù do, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i. Tõ ®ã, HCM n¶y sinh ý ®Þnh lµm quen víi nÒn v¨n minh Ph¸p. Sau nµy sang ph­¬ng T©y Ng­êi ®· sèng vµ lµm viÖc chñ yÕu ë Ph¸p. Ng­êi ®· tiÕp thu s©u s¾c nhiÒu quan ®iÓm quan träng cña c¸c nhµ t­ t­ëng lín cña nÒn v¨n minh ph­¬ng T©y nh­ Rót-x«, M«ng-te-xki-¬, Von-te…. §ã lµ t­ t­ëng d©n chñ, t­ t­ëng nh©n v¨n, t­ t­ëng ®éc lËp, tù do, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c d©n téc. HCM ®Æc biÖt quan t©m ®Õn tinh thÇn ®éc lËp trong Tuyªn ng«n ®éc lËp cña n­íc Mü, Ng­êi còng rÊt chó träng vµ ®Ò cao tinh thÇn nh©n quyÒn vµ d©n quyÒn cña C¸ch m¹ng Ph¸p. §©y lµ c¬ së t­ t­ëng rÊt quan träng gióp HCM h