Đề tài Bảo Hiểm Xã Hội Cho Người Lao Động ở Việt Nam

Lêi giíi thiÖu Giao thõa thÕ kØ XXI cña ViÖt Nam lµ thêi k× ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, tiÕp tôc ®­êng lèi ®æi míi, më cöa ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh.Mäi ng­êi, mäi nhµ Êm no h¹nh phóc.§Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu trªn vµ nhËn thøc ®­îc vai trß, tÇm quan träng cña ng­êi lao ®éng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn ngay tõ khi thèng nhÊt ®Êt n­íc §angr vµ Nhµ n­íc ta ®· ®­a ra nhiÒu chÝnh s¸ch thÓ hiÖn sù quan t©m tíi ng­êi lao ®éng trong ®ã cã chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi. ChÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, ®· ®­îc thùc hiÖn tõ nh÷ng n¨m s¸u m­¬i cña thÕ kØ XX. Tr¶i qua h¬n bèn m­¬i n¨m thùc hiÖn víi nh÷ng söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi tõng giai ®o¹n, chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi ®· gãp phÇn rÊt to lín ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ®ång thêi gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi cña ®Êt n­íc. §Õn nay B¶o hiÓm x· héi ®· ®­îc thùc hiÖn cho c«ng chøc nhµ n­íc, lùc l­îng vò trang vµ ng­êi lao ®éng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë nh÷ng n¬i cã quan hÖ lao ®éng, cã sö dông lao ®éng tõ 10 lao ®éng trë lªn...vµ sÏ cßn tiÕp tôc më réng cho c¸c ®èi t­îng kh¸c. Víi n¨m chÕ ®é vÒ B¶o hiÓm x· héi ®ang ®­îc thùc hiÖn ë n­íc ta lµ: ChÕ ®é trî cÊp èm ®au; trî cÊp thai s¶n; trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp; chÕ ®é h­u trÝ vµ chÕ ®é tö tuÊt chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi ®· kh¼ng ®Þnh vai trß cña m×nh trong sù nghiÖp ®æi míi.Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi cÇn ph¶i lu«n lu«n ®­îc thay ®æi cho phï hîp. XuÊt ph¸t tõ vai trß B¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng nãi riªng vµ toµn x· héi nãi chung ®ång thêi qua thùc tÕ nghiªn cøu t×m hiÓu em xin m¹nh d¹n trän ®Ò tµi: "B¶o HiÓm X· Héi Cho Ng­êi Lao §éng ë ViÖt Nam” víi mong muèn cã thÓ ®­a ra nh÷ng vÊn ®Ò tæng qu¸t nhÊt vÒ b¶o hiÓm x· héi, thùc tr¹ng hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ngµy nay vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi xøng ®¸ng víi vai trß quan träng cña nã trong sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Bµi viÕt cña em nghiªn cøu vÒ BHXH gåm hai phÇn chÝnh sau: PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chung vÒ BHXH PhÇn II: Thùc tr¹ng BHXH ë n­íc ta. Nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p. Sè liÖu sö dông trong ®Ò ¸n lµ nguån sè liÖu thø cÊp. Néi dung PhÇn I Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chung vÒ B¶o HiÓm X· Héi. I.Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn b¶o hiÓm x· héi. 1.S¬ l­îc lÞch sö ph¸t triÓn B¶o hiÓm x· héi Nguån gèc B¶o hiÓm x· héi b¾t nguån tõ rÊt sím. Trong xµ héi c«ng x· nguyªn thuû, do ch­a cã t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, mäi ng­êi cïng h¸i l­îm ,s¨n b¾t s¶n phÈm thu ®­îc ph©n phèi b×nh qu©n nªn rÊt khã kh¨n, bÊt lîi cña mçi ng­êi ®­îc c¶ x· héi, c¶ céng ®ång san sÎ, g¸nh chÞu.Trong x· héi phong kiÕn, quan l¹i th× dùa vµo chÕ ®é bæng, léc cña nhµ vua; d©n c­ th× dùa vµo sù ®ïm bäc lÉn nhau trong hä hµng, céng ®ång lµng, x·, hoÆc sù gióp ®ì cña nh÷ng ng­êi h¶o t©m vµ cña Nhµ n­íc. Ngoµi ra, hä cßn cã thÓ ®i vay hoÆc ®i xin. Víi nh÷ng c¸ch nµy, ng­êi gÆp khã kh¨n hoµn toµn thô ®éng tr«ng chê vµo sù h¶o t©m tõ phÝa gióp ®ì. Do vËy, sù gióp ®ì míi chØ lµ kh¶ n¨ng, cã thÓ cã, cã thÓ kh«ng, cã thÓ nhiÒu hoÆc Ýt, kh«ng hoµn toµn ch¾c ch¾n. Tõ khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, xuÊt hiÖn viÖc thuª m­ín nh©n c«ng , lóc ®Çu ng­êi chñ chØ cam kÕt tr¶ c«ng lao ®éng. DÇn dÇn vÒ sau, ph¶i cam kÕt ®¶m b¶o cho ng­êi lµm thuª cã mét sè thu nhËp nhÊt ®Þnh ®Ó hä trang traØ nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu khi bÞ èm ®au, t¹i n¹n, thai s¶n, tuæi giµ... Trong thùc tÕ, nhiÒu khi c¸c tr­êng hîp trªn kh«ng x¶y ra nªn ng­êi chñ kh«ng ph¶i chi mét ®ång tiÒn nµo. Nh­ng cñng cã khi l¹i x¶y ra dån dËp buéc ng­êi chñ ph¶i bá ra mét lóc ph¶i ra nhiÒu kho¶n tiÒn lín mµ hä kh«ng muèn. V× thÕ, giíi thî ph¶i liªn kÕt víi nhau ®Ó ®Êu tranh buéc gíi chñ ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu ®ac cam kÕt cuéc tranh chÊp nµy diÔn ra ngµy cµng réng lín vµ ®· t¸c ®éng ®Õn nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi. DÇn dÇn trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· xuÊt hiÖn mét bªn thø ba ®ãng vai trß trung gian gióp thùc hiÖn cam kÕt gi÷a giíi chñ vµ giíi thî b»ng c¸c ho¹t ®éng thÝch hîp cña nã. Nhê vËy, thay v× cho viÖc ph¶i chi thùc tiÕp mét kho¶n tiÒn lín khi ng­êi lao ®éng bÞ èm ®au t¹i n¹n, giíi chñ chØ ph¶i trÝch ra nh÷ng kho¶n tiÒn nho nhá ®­îc tÝnh to¸n chÆt chÏ dùa trªn nh÷ng c¬ së s¾c xuÊt nh÷ng biÕn cè cña t©p hîp ng­êi lao ®éng lµm thuª. Sè tiÒn nµy ®­îc giao cho bªn thø ba tån tÝch dÇn thµnh mét quü tiÒn tÖ. Khi ng­êi lao ®éng bÞ èm ®au, tai n¹n th× cø nh­ theo cam kÕt chi tr¶, kh«ng phô thuéc vµo giíi chñ cã muèn tri tr¶ hay kh«ng . Lµm nh­ thÕ mét mÆt, giíi chñ ®ì bÞ thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ do kh«ng ph¶i mét lóc tri nh÷ng kho¶n tiÒn lín. MÆt kh¸c, ng­êi lao ®«ng lµm thuª ®­îc ®¶m b¶o ch¾c ch¾n mét phÇn thu nhËp khi bÞ èm ®au, tai n¹n. Song trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò lîi Ých vÉn lu«n lu«n vËn ®éng. Giíi thî lu«n lu«n ®ßi hái ®­îc b¶o ®¶m nhiÒu h¬n tr­íc t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn, cßn giíi chñ th× l¹i mong muèn chi Ýt h¬n, lªn tranh chÊp chñ thî l¹i tiÕp diÔn. Tr­íc t×nh h×nh nh­ vËy, nhµ n­íc ph¶i can thiÖp ®iÒn chØnh. BHXH xuÊt hiÖn tõ ®Çu thÕ kØ XIX khi nÒn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ hµng ho¸ ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë c¸c n­íc Ch©u ¢u.Bé luËt ®Çu tiªn vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm ra ®êi ë Anh n¨m 1819 ®ã lµ luËt nhµ m¸y. Tõ n¨m 1883, ë n­íc Phæ (CHLB §øc ngµy nay) ®· ban hµnh luËt b¶o hiÓm y tÕ. Mét sè n­íc Ch©u ©u vµ B¾c Mü m·i ®Õn cuèi nh÷ng n¨m hai m­¬imíi cã ®¹o luËt vÒ BHXH. §ã lµ kÕt qu¶ cña cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n nh»m dµnh quyÒn b¶o hiÓm trong c¸c tr­êng hîp èm ®au, tai n¹n lao ®éng, thÊt nghiÖp, h­u trÝ... 2. LÞch sö ph¸t triÓn cña BHXH ë ViÖt Nam. 2.1. Giai ®o¹n tõ th¸ng 8/1945 ®Õn 1960. Ngay tõ n¨m ®Çu kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p chÝnh phñ ®· ¸p dông chÕ ®é h­u chÝ cò cña Ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt quyÒn lîi cho mét sè c«ng chøc ®· lµm viÖc d­íi thêi Ph¸p sau ®ã ®i theo kh¸ng chiªns nay ®· giµ yÕu. §Õn n¨m 1950, Hå Chñ TÞch d· kÝ s¾c lÖnh sè 76/SL ngµy 20/5/1950 ban hµnh quy chÕ c«ng chøc vµ s¾c lÖnh sè 77/SL ngµy 22/5/1950 ban hµnh quy chÕ c«ng nh©n. Nh×n l¹i c¸c chÕ ®é ban hµnh ë giai ®o¹n nay cho thÊy: C¸c chÝnh s¸ch ®­îc ban hµnh ngay sau khi giµng ®­îc ®éc lËp, trong t×nh tr¹ng kinh tÕ cßn nhiÒu thiÕu thèn nªn ch­a ®Çy ®ñ chØ ®¶m b¶o ®­îc møc sèng tèi thiÓu cho c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc. Møc h­ëng mang tÝnh b×nh qu©n, ®ång cam céng khæ, ch­a cã tÝnh l©u dµi. C¸c kho¶n chi cßn lÉn lén víi tiÒn l­¬ng, chÝnh s¸ch BHXH ch­a cã quü riªng ®Ó thùc hiÖn. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch BHXH cã ý nghÜa gi¶i quyÕt khã kh¨n cho c«ng nh©n viªn chøc khi tuæi giµ hoÆc mÊt søc lao ®éng. 2.2. Giai ®o¹n tõ 1961 ®Õn 1/1995. Trong giai ®o¹n nµy kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt ®ßi hái sè ®«ng lùc l­îng lao ®éng. V× vËy, ngµy 27/12/1961 ChÝnh phñ ®· ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m thêi theo nghÞ ®Þnh sè 218/ChÝnh phñ vÒ c¸c chÕ ®é BHXH cho c«ng nh©n viªn chøc nhµ n­íc. §èi t­îng tham gia BHXH lµ c«ng nh©n viªn chøc lùc l­îng vò trang. §· h×nh thµnh nguån ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH trong ng©n s¸ch nhµ n­íc trªn c¬ së ®ãng gãp cña xÝ nghiÖp (4,7% so víi tæng quü l­¬ng) vµ nhµ n­íc cÊp. ¸p dông 6 chÕ ®é BHXH lµ: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, mÊt søc lao ®éng, h­u trÝ vµ tö tuÊt cho c«ng nh©n viªn chøc. Ngµy 18/9/1985 Héi ®ång bé tr­ëng ban hµnh nghÞ ®Þnh 236/H§BT vÒ viÖc bæ xung, söa ®æi chÕ ®é BHXH. Nh­ vËy qua h¬n 35 n¨m thùc hiÖn hnµg triÖu ng­êi ®· ®­îc h­ëng l­¬ng h­u vµ trî cÊp BHXH, nªn ®· cã t¸c dông lµm cho ®éi ngò c«ng nh©n viªn chøc g¾n bã víi c¸ch m¹ng víi chÝnh quyÒn, khuyÕn khÝch hä h¨ng say chiÕn ®Êu cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, còng nh­ trong lao ®éng s¶n xuÊt x©y dùng ®Êt n­íc. ChÝnh s¸ch BHXH nµy ®· ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng trong tr­êng hîp gÆp rñi ro kh«ng lµm viÖc ®­îc gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi. Tuy nhiªn, c¸c chÝnh s¸ch BHXH ®· ban hµnh còng béc lé mét sè mÆt tån t¹i nh­: ph¹m vi ®èi t­îng tham gia BHXH chØ giíi h¹n ch­a thÓ hiÖn râ sù c«ng b»ng ®èi víi ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong vµ ngoµi khu vùc nhµ n­íc, quyÒn lîi tr¸ch nhiÖm c¸c bªn tham gia ch­a ®­îc thiÕt lËp ®Çy ®ñ... 2.3. Giai ®o¹n tõ 1995 ®Õn nay. Bé luËt lao ®éng ®· ®­îc Quèc héi n­íc CHXHCN ViÖt Nam th«ng qua t¹i k× häp thø V Quèc héi kho¸ IX ngµy 28/6/1994, qui ®Þnh t¹i ch­¬ng XII vÒ BHXH ¸p dông cho ng­êi lao ®éng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ. ChÝnh phñ ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH kÌm theo nghÞ ®Þnh sè 12/CP h­íng dÉn qui ®Þnh thi hµnh. ChÝnh s¸ch BHXH trong giai ®o¹n nµy ®· më réng ph¹m vi ®èi t­îng tham gia ®èi víi lao ®éng lµm c«ng h­ëng l­¬ng ë c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh tÕ sö dông 10 lao ®éng trë lªn thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Thùc tÕ tr­íc nghÞ ®Þnh sè 12/CP sè lao ®éng tham gia BHXH lµ 3,4 triÖu ng­êi th× hiÖn nay ®· cã 4,1 triÖu ng­êi trong ®ã cã 517 ngh×n ng­êi ngoµi quèc doanh( kÓ c¶ doanh liªn doanh). Quü BHXH chñ yÕu tõ ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng ( 15% quÜ l­¬ng) vµ ng­êi lao ®éng ®ãng(5% tiÒn l­¬ng) ®éc lËp víi ng©n s¸ch nhµ n­íc. Qui ®Þnh r· tr¸ch nhiÖm cña ng­êi sö dông lao ®éng khi thuª m­ín lao ®éng ph¶i ®ãng BHXH cho ng­êi lao ®éng. Qui ®Þnh râ nghÜa vô cña ng­êi lao ®éng trong viÖc ®ãng gãp. Nguån thu BHXH hµng n¨m t¨ng lªn. B¶ng 1 : Thu BHXH N¨m  1996  1998  2000  2001   Thu(TØ ®ång)  2569  3875  5800  5718   Nguån: Tæng côc thèng kª. ViÖc t¨ng nguån thu nµy ®· gióp cho viÖc thùc hiÖn chÕ ®é BHXH tr­íc hÕt lµ ng­êi nghØ h­u ®­îc tèt h¬n. ChÕ ®é BHXH cã t¸c dông tÝch cùc lµm æn ®Þnh ®êi sèng ng­êi lao ®éng tõ ®ã cã t¸c dông tÝch cùc ®éng viªn mäi ng­êi an t©m lao ®éng s¶n xuÊt, víi n¨ng suÊt cao, hiÖu qu¶ cao. §· thÓ hiÖn ®­îc sù c«ng b»ng gi÷a ®ãng gãp vµ h­ëng thô ®ång thêi mang tÝnh chÊt céng ®ång x· héi ®Ó chia sÎ rñi ro.Tuy nhiªn,vÒ ®èi t­îng tham gia BHXH chñ yÕu vÉn lµ ë khu vùc Nhµ n­íc, lao ®éng lµm viÖc ë c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ngoµi quèc doanh, kÓ c¶ liªn doanh cån thÊp, chØ cã 15% lùc l­îng lao ®éng x· héi thuéc ®èi t­îng BHXH b¾t buéc.HiÖn nay, lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn ch­a ®­îc ban hµnh. Do ®ã, nhiÒu ng­êi lao ®éng kh«ng thuéc diÖn lµm c«ng ¨n l­¬ng, cã nguþÖn väng tham gia BHXH th× ch­a thùc hiÖn ®­îc nguyÖn väng cña m×nh, ch­a cã chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng ng­êi lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm. C«ng t¸c gi¸o dôc tuyªn truyÒn cßn rÊt h¹n chÕ nªn nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng ®èng BHXH. Mét sè qui ®Þnh trong chÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH hiÖn hµnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cßn nhiÒu v­íng m¾c. II. B¶n chÊt cña BHXH 1.Kh¸i niÖm HiÖn nay, cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ BHXH, tuú theo gãc ®ä nghiªn cøu, c¸ch tiÕp cËn mµ ng­êi ta ®­a ra nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau. Cã thÓ x¸c ®Þnh kh¸i niÖm BHXH nh­ sau: Kh¸i niÖm chung: BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp ®èi víi ng­êi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông mét quÜ tiÒn tÖ tËp trung nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä gãp phÇn b¶o ®¶m an toµn x· héi. Kh¸i niÖm BHXH(theo ILO): BHXH lµ sù b¶o vÖ cña x· héi ®èi víi c¸c thµnh viªn cña m×nh th«ng qua mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p c«ng céng ®Ó ®èi phã víi khã kh¨n vÒ kinh tÕ x· héi do bÞ ngõng hoÆc bÞ gi¶m nhiÒu vÒ thu nhËp, g©y ra bëi èm ®au, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, tuæi giµ vµ chÕt, viÖc cung cÊp ch¨m sãc y tÕ vµ trî cÊp cho c¸c gia ®×nh ®«ng con. 2. ý nghÜa vµ t¸c dông cña BHXH 2.1. §èi víi ng­êi lao ®éng ®ãng BHXH. Ng­êi lao ®éng ®ãng BHXH b»ng kho¶n tiÒn cña m×nh ®Ó sÏ ®­îc h­ëng trî cÊp khi gÆp rñi ro hoÆc sù biÕn theo lo¹i chÕ ®é b¶o hiÓm. Kho¶n trî cÊp th­êng lµ xÊp xØ víi gi¸ trÞ cña kho¶n ®· ®ãng gãp BHXH, thËm chÝ cßn cao h¬n. ViÖc ®ãng gãp BHXH cã tÇm quan träng vÒ t©m lÝ rÊt ®¸ng kÓ: nh¾c nhë ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ b¶o vÖ nh©n phÈm cña ng­êi lao ®éng, x¸c lËp quyÒn cña ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng trî cÊp, ch­a kÓ lµ cån cã quyÒn tham gia qu¶n lÝ BHXH. Tuy nhiªn, viÖc dµnh dôm nµy kh«ng nh­ göi tiÒn vµo quÜ tiÕt kiÖm ®Ó råi khi cÇn, thËm chÝ bÊt cø lóc nµo muèn th× tù do rót toµn bé c¶ gèc lÉn l·i. Xung quanh ng­êi lao ®éng cßn cã céng ®ång ng­êi trÎ, ng­êi giµ, ng­êi khoÎ, ng­êi èm yÕu... cã thÓ nãi mét c¸ch h×nh t­îng lµ ng­êi “may m¾n”, ng­êi”rñi ro”. Cïng ®ãng gãp nh­ng ng­êi rñi ro ®­îc h­ëng trù cÊp trong khi ng­êi may m¾n ch­a h­ëng. Nh­ng ®Õn mét lóc nµo ®ã, ng­êi may m¾n còng sÏ trë thµnh ng­êi rñi ro bªn c¹nh nh÷ng ng­êi may m¾n kh¸c. §ã lµ sù chuyÓn giao x· héi gi÷a hai hoµn c¶nh rñi ro vµ may m¾n cña ®êi ng­êi, lµ mét phÇn cña ph­¬ng ch©m xö thÕ “m×nh v× mäi ng­êi, mäi ng­êi v× m×nh”. Víi ý nghÜa trªn, ®iÒu lÖ BHXH míi ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995 ®· qui ®Þnh, ng­êi lao ®éng ®ãng b»ng 5% tiÒn l­îng th¸ng ®Ó chi c¸c chÕ ®é h­u chÝ vµ tö tuÊt. 2.2. §èi víi ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng BHXH §ãng BHXH còng lµ ®Ó phôc vô lîi Ých cña ng­êi sö dông lao ®éng v× nã gãp phÇn duy tr× hoµ b×nh vµ æn ®Þnh trong lao ®éng.NG­êi sö dông lao ®éng tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng ®Ó d¸p øng nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng khi lµm viÖc cho ng­êi sö dông lao ®éng, nh­ng c¶ khi hä kh«ng cßn ®ñ søc ®Ó ®­îc h­ëng l­¬ng. ChÝnh lµ th«ng qua c¬ ckÕ BHXH mµ sù chuyÓn giao tiÒn l­¬ng gi÷a hai hoµn c¶nh ®ã ®­îc thùc hiÖn. §iÒu lÖ BHXH míi cña n­íc ta còng quy ®Þnh ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i ®ãng 15% so víi tæng quü l­¬ng cña nh÷nh ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng b¶o hiÓn trong ®¬n vÞ. 2.3. §èi víi nhµ n­íc. Thùc hiÖn chÐc n¨ng x· héi, nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n, lÊy nh÷ng lîi Ých, tù do, h¹nh phóc cña nh©n d©n lµm môc tiªu vµ ®éng lùc ho¹t ®éng. C«ng b»ng x· héi lµ h¹t nh©n cña chÝnh s¸ch x· héi, lµ c¸i ®Ých mµ chÝnh x· héi cÇn ®¹t ®Õn. Sù can thiÖp, ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c vÊn ®Ò x· héi trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, cña x· héi c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cµng cÇn thiÕt më réng. Nh­ ®· nãi ë phÇn trªn, viÖc b¶o vÖ ng­êi lao ®éng tr­íc nh÷ng rñi ro ngÉu nhiªn th× do c¸ nh©n vµ x· héi, n»m ngoµi ph¹m vi cña nhµ n­íc. Nh­ng cµnh vÒ sau ®ã, nhÊt lµ ngµy nay, nhu c©u b¶o vÖ nh÷ng quyÒn lîi vµ lîi Ých hîp ph¸p cña n­êo lao ®éng, trong ®ã c¬ chÕ BHXH ®ßi hái nhµ n­íc ph¶i cã sù can thiÖp vµ ®iÒu tiÕt nhÊt ®Þnh. Tãm l¹i, BHXH cho ng­êi lao ®éng ®èi víi nhµ n­íc lµ gi¶m bít g¸nh nÆng x· héi cho viÖc nh¨m sãc ng­êi lao ®éng khi hä gÆp rñi ro. III. §èi t­îng cña B¶o hiÓm x· héi. BHXH lµ nhu cÇu kh¸ch quan cña ng­êi lao ®éng, ý t­ëng cña BHXH lµ nh»m thùc hiÖn mét phÇn c«ng b»ng x· héi, ph¸t huy truyÒn thènh ®oµn kÕt céng ®ång vµ tinh thÇn nh©n ¸i. Theo lÏ c«ng b»ng x· h«Þ vµ v× ®oµn kÕt céng ®ång th× BHXH ph¶i ®­îc ¸p dông víi toµn bé thµnh viªn cña céng ®ång. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong c¸c thµnh viªn céng ®ång cã nhãm ng­êi lµ c«ng chøc, cã nhãm ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng trong mét ®¬n vÞ, mét tËp thÓ æn ®Þnh, cã nhãm tuy còng lµm c«ng ¨n l­¬ng nh­ng c«ng viÖc vµ n¬i sö dông kh«ng æn ®Þnh, cã nhãm ng­êi lao ®éng ®Ëp lËp, kh«ng cã quan hÖ lao ®éng... Mçi nhãm ng­êi gÆp rñi ro kh¸c nhau nh­: rñi ro tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thÊt nghiÖp, èm ®au tuæi giµ. Nh­ v©þ vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i cã nhiÒu h×nh thøc, nhiÒu c¬ chÕ b¶o vÖ rÊt ®a d¹ng... Quan ®iÓm vÒ b¶o hiÓm x· héi tuy ch­a thèng nhÊt gi÷a c¸c n­íc nh­ng c¸c n­íc vÉn ch­a x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng BHXH. Còng nh­ vËy, ®èi t­îng cña BHXHvÉn ch­a ®­îc thèng nhÊt. Tuy vËy c¸c n­íc thùc hiÖn BHXH th­êng theo hai khuynh h­íng: §èi t­îng BHXH lµ tÊt c¶ ng­êi lao ®éng. §èi t­îng BHXH chØ cã viªn chøc nhµ n­íc, ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng. HÇu hÕt c¸c n­íc trong trong buæi s¬ khai cña BHXH ®Òu theo khuynh h­íng thø hai tøc chØ thùc hiªn BHXH cho c«ng nh©n viªn chøc nhµ n­íc. ViÖt Nam còng kh«ng v­ît ra khái quan ®iÓm ®ã, mÆc dï nh­ vËy lµ kh«ng b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng. IV. C¸c chÕ ®é BHXH. ë ViÖt Nam hiÖn nay BHXH gåm 5 chÕ ®é sau: 1. ChÕ ®é trî cÊp èm ®au. ChÕ ®é nµy gióp cho ng­êi lao ®éng cã ®­îc kho¶n trî cÊp thay thÕ thu nhËp bÞ mÊt ®i do kh«ng lµm viÖc khi bÞ èm ®au. ViÖc thiÕt kÕ chÕ ®é nay nh­ hiªÖn hµnh ®· tr¸nh ®­îc nh÷ng hiÖn t­îng l¹m dông vµ b×nh qu©n ho¸ thong khi xÐt trî cÊp. §¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a ®ãng vµ h­ëng BHXH, ®ång thêi cã tÝnh ®Õn yÕu tè san sÎ céng ®ång gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, vÉn cßn mét sè vÊn ®Ò ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu xem xÐt nh­: kh«ng qui ®Þnh thêi gian dù bÞ tr­íc khi h­ëng BHXH; thêi h¹n h­ëng tèi ®a ch­a râ; thñ tôc, danh môc c¸c bÖnh dµi h¹n qui ®Þnh ®· l©u, cÇn ph¶i bæ xung mét sè bÖnh míi. 2. ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n. ThiÕt kÕ chÕ ®é nµy nh­ hiÖn nay ®· gióp lao ®éng n÷ cã ®­îc kho¶n trî cÊp thay thÕ cho phÇn thu nhËp bÞ mÊt do kh«ng lµm viÖc v× sinh con. H¬n n÷a, viÖc qui ®Þnh thêi gian nghØ ®· tÝnh ®Õn yÕu tè ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng lao ®éng nh»m ®¶m b¶o søc khoÎ cho s¶n phô thuéc nhãm lao ®éng kh¸c nhau. Qua thùc tiÔn, chÕ ®é nµy cßn cã mét sè ®iÓm ph¶i kh¾c phôc nh­: cßn ®an xen gi÷a chÝnh s¸ch BHXH víi chÝnh s¸ch d©n sè, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh; thêi gian dù bÞ tr­íc khi ®­îc h­ëng còng ch­a cã... 3.ChÕ ®é tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp: Thùc tiÔn triÓn khai chÕ ®é nµy ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua ®· gãp phÇn kh«ng nhá ®¶m b¶o thu nhËp, æn ®Þnh cuéc sèng cho ng­êi lao ®éng kh«ng may bÞ tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp. §ång thêi chÕ ®é nµy cßn qui ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi sö dông lao ®éng ®èi víi c¸c tr­êng hîp x¶y ra tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp. Møc trî cÊp cña chÕ ®é nµy dùa trªn c¬ së tû lÖ suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng lµ hîp lÝ. Tuy vËy, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ h¬n tai n¹n lao ®éng x¶y ra trªn ®­êng tõ nhµ tíi n¬i lµm viÖc vµ ng­îc l¹i, danh môc bÖnh nghÒ nghiÖp cÇn ph¶i ®­îc bæ xung v× cã mét sè lo¹i bÖnh míi ph¸t sinh nh­ng ch­a ®­îc xÕp vµo bÖnh nghÒ nghiÖp... 4. ChÕ ®é h­u trÝ §©y lµ chÕ ®é nh»m cung cÊp mét kho¶n trî cÊp thay thÕ cho phÇn thu nhËp kh«ng ®­îc nhËn n÷a tõ nghÒ nghiÖp kh«ng ®­îc nhËn n÷a tõ nghÒ nghiÖp do nghØ h­u. Néi dung chÕ ®é nµy ®· kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ tr­íc ®©y nh­: ViÖc qui ®æi thêi gian c«ng t¸c; bãc t¸ch ®­îc phÇn lín nh÷ng chÕ ®é ­u ®·i x· héi ra khái chÐ ®é h­u trÝ...v× thÕ ®· ®¶m b¶o ®­îc sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng gi÷a ®ãng vµ h­ëng BHXH; gi÷a c¸c nhãm lao ®éng kh¸c nhau. Tuy vËy, chÕ ®é nµy vÉn cßn nhiÒu ®iÓm næi cém cÇn kh¾c phôc nh­: tuæi ®êi vÌ h­u gi÷a c¸c ngµnh, nhãm lao ®éng; nh÷ng ng­êi h­ëng trî cÊp mét lÇn ®­a vµo chÕ ®é lµ ch­a hîp lÝ, v× nh÷ng ng­êi nµy vÉn ch­a ®ñ tuæi, võa kh«ng ®ñ tÝch luü cÇn thiÕt ®Ó h­ëng trî cÊp. §©y chØ lµ sù tr¶ l¹i mét phÇn sè tiÒn cho ng­êi lao ®éng khi hä kh«ng cßn quan hÖ lao ®éng n÷a, do quÜ BHXH ®¶m nhËn. 5.ChÕ ®é tö tuÊt. Mét trong nh÷ng chÕ ®é BHXH mang tÝnh nh©n ®¹o nhÊt ®ã lµ chÕ ®é tö tuÊt. ChÕ ®é nµy gióp cho th©n nh©n ng­êi chÕt cã ®­îc kho¶n thî cÊp bï ®¾p mét phÇn thiÕu hôt thu nhËp cña gia ®×nh do ng­êi lao ®éng bÞ chÕt; khi x©y dùng chÕ ®é nµy, ®· tÝnh ®Õn yÕu tè ®ãng gãp cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm vµ yÕu tè x· héi gi÷a ng­êi sèng vµ ng­êi chÕt. §Æc biÖt cã tÝnh ®Õn yÕu tè kÕ thõa ®èi víi th©n nh©n cña ng­êi chÕt. Song, viÖc quy ®Þnh ®èi t­îng ®­îc h­ëng bao gåm c¶ bè mÑ bªn vî, bªn chång lµ ch­a hîp lÝ. V× bè mÑ bªn vî, bªn chång cßn cã th©n nh©n cña c¶ hai bªn chÞu tr¸ch nhiÖm. §iÒu nµy ph¶i c¨n cø vµo hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó thèng nhÊt qui ®Þnh. V. Chøc n¨ng cña BHXH. BHXH cã nh÷ng chøc n¨ng cô thÓ sau: 1.Thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm. Sù b¶o ®¶m thay thÕ hoÆc bï ®¾p nµy ch¾c ch¾n sÏ x¶y ra v× suy cho cïng, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng sÏ ®Õn víi tÊt c¶ mäi ng­êi lao ®éng khi hÕt tuæi lao ®éng theo c¸c qui ®Þnh cña BHXH. Cßn mÊt viÖc lµm vµ mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng t¹m thêi lµm gi¶m hoÆc m¾t thu nhËp, ng­êi lao ®éng còng sÏ ®­îc h­ëng trî cÊp BHXH víi møc h­ëng phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, thêi ®iÓm vµ thêi h¹n ®­îc h­ëng ph¶i ®óng qui ®Þnh. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña BHXH, nã quyÕt ®Þnh nhiÖm vô, tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña BHXH. 2.TiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. Tham gia BHXH kh«ng chØ cã ng­êi lao ®éng mµ c¶ nh÷ng ng