Đề tài Đặc điểm quá trình dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ và xu hướng vận dụng vào Việt Nam

LỜI CẢM ƠN Bằng tấm lòng biết ơn sâu sắc em xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ Nông Khánh Bằng - người thầy đã tận tình hướng dẫn em hoàn thành luận văn. Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS – TS Phạm Hồng Quang đã tạo điều kiện giúp đỡ em trong việc tìm kiếm tài liệu phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài này. Em xin gửi lời cảm ơn tới Th.S Phạm Văn Thịnh – GVC Khoa Ngoại ngữ - người đã giúp đỡ em rất nhiều trong việc biên dịch tài liệu để em có thể hoàn thành đề tài này. Đề tài nghiên cứu trong luận văn của em là một lĩnh vực mới và tại Việt Nam chưa có hệ thống lý luận cụ thể và thống nhất nên trong quá trình thực hiện em gặp rất nhiều khó khăn. Dù đã cố gắng hoàn thành đề tài song do năng lực của bản thân còn nhiều hạn chế nên chắc chắn luận văn của em không tránh khỏi thiếu sót. Em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp, chỉ bảo của Thầy Cô giáo cùng toàn thể bạn đọc quan tâm để em hoàn thiện hơn nữa đề tài nghiên cứu trong luận văn của mình. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 9 năm 2008 Tác giả đề tài C.N Nguyễn Thị Ngọc MỤC LỤC Mở đầu Trang 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu 4 2. Mục đích nghiên cứu 6 3. Đối tượng nghiên cứu 6 4. Khách thể nghiên cứu 6 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 6 6. Cơ sở phương pháp luận của đề tài 7 7. Phương pháp nghiên cứu 7 8. Phạm vi nghiên cứu 7 9. Cấu trúc của đề tài 7 Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tìm kiếm, phát hiện và dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ. 8 1. Một số quan niệm về tài năng và trẻ em tài năng. 8 1.1. Khái niệm về tài năng. 8 Năng lực 8 Năng khiếu 9 Giỏi 10 Thiên tài 11 Tài năng 12 1.2. Khái niệm trẻ tài năng theo quan điểm của các nhà khoa học Mỹ 18 1.3. Bồi dưỡng và đào tạo trẻ tài năng 19 2. Những cơ sở lý thuyết của việc lựa chọn và dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ.21 Những tiền đề lịch sử của phương thức dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ. 21 Dạy học trẻ tài năng với hình thức dạy học phân hóa trong trường tiểu học ở Mỹ. 26 3. Tìm kiếm, phát hiện và tuyển chọn trẻ tài năng trong hệ thống giáo dục tiểu học của Mỹ. 38 Chương II: Hình thức tổ chức, nội dung, phương pháp dạy trẻ tài năng trong trường tiểu học của Mỹ và một số phương hướng vận dụng vào Việt Nam. 57 1. Hình thức tổ chức dạy học nổi bật trong nhà trường tiểu học ở Mỹ. 58 2. Nội dung dạy học cho trẻ tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ 61 3. Phương pháp dạy học trẻ tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ. 71 4. Một số phương hướng vận dụng trong dạy học trẻ tài năng bậc tiểu học tại Việt Nam. 82 Quan điểm về đào tạo trẻ tài năng ở Việt Nam 82 Một số phương pháp vận dụng trong công tác nhận dạng, tìm kiếm và phát hiện tài năng trẻ em ở bậc tiểu học tại Việt Nam. 84 Một số phương hướng vận dụng cơ bản trong việc xây dựng nội dung dạy học, lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức dạy học cho trẻ tài năng trong nhà trường tiểu học. 86 Kết luận. 91 Tài liệu tham khảo 92 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Nhân loại đang bước vào thế kỷ XXI, thế kỷ của toàn cầu hóa và nền kinh tế tri thức, trong đó chắc chắn mọi lĩnh vực của đời sống toàn nhân loại, của mỗi cộng đồng và của từng cá nhân sẽ có những thay đổi vô cùng sâu sắc, mau lẹ và diễn ra theo phương thức hoàn toàn mới. Trước những cơ hội to lớn và những thách thức hết sức nghiêm trọng và phức tạp đặt ra trong thiên niên kỷ mới, nhiều dân tộc, nhiều quốc gia đang ra sức xem xét lại chiến lược phát triển của mình, dự báo và hoạch định chiến lược ngắn hạn, dài hạn, trong thực tế nhiều vấn đề đã và đang vượt ra khỏi khuôn khổ của tri thức và lối tư duy chiến lược truyền thống. Để hướng tới giải quyết những vấn đề phức tạp đã và sẽ nảy sinh, các dân tộc đều nỗ lực khai thác tốt nhất các nguồn lực vật chất và tinh thần để tạo ra xung lực phát triển vượt trội, đột phá trong tương lai. Trong tất cả các nguồn lực đã từng biết tới thì nguồn lực con người, đặc biệt là nguồn lực tài năng đã và đang trở thành nguồn lực quan trọng, quyết định nhất. Kết quả phân tích chiến lược từ nhiều góc độ và trên nhiều lĩnh vực khác nhau đã khẳng định chắc chắn rằng cuộc cạnh tranh và hợp tác của nhân loại trong tương lai sẽ chủ yếu là cuộc cạnh tranh trên lĩnh vực trí tuệ, tinh thần và do đó nước nào dân tộc nào có chiến lược nhân tài tốt sẽ là những quốc gia, dân tộc cạnh tranh, hợp tác và phát triển tốt nhất, bền vững nhất. Giáo dục trẻ tài năng được coi là một chương trình chiến lược để tạo ra nguồn lực tài năng phục vụ đất nước. Đây là môi trường gieo mầm và phát triển nhân tài trong mọi lĩnh vực khoa học kỹ thuật, nguồn nhân lực này góp phần quan trọng vào sự phát triển của đất nước và giúp cho việc khẳng định vị thế của một quốc gia trên thế giới. ở những quốc gia có trình độ khoa học kỹ thuật phát triển cao như Mỹ, quá trình dạy học trẻ tài năng được thiết kế thành một chương trình hoàn chỉnh, thống nhất và mang lại hiệu quả cao. Những thập niên qua với sự phát triển mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực đã chứng minh cho sự đúng đắn của các chính sách phát triển tài năng trẻ của nước Mỹ. Quốc gia này đang sở hữu một nguồn lực nhân tài vào bậc nhất trên thế giới mà bất cứ quốc gia nào cũng mong muốn có được. Kết quả các công trình nghiên cứu khoa học cho thấy, để có được đội ngũ tinh túy này, nước Mỹ đã có những chính sách đầu tư hợp lý để phát triển giáo dục - đào tạo. Quá trình dạy học trẻ em tài năng được tổ chức một cách khoa học dựa trên các thành tựu mới nhất của khoa học và công nghệ. Mỗi quốc gia đều tiềm ẩn những tài năng trẻ đầy triển vọng, vấn đề cơ bản là cần biết phát hiện và kịp thời bồi dưỡng, tạo điều kiện cho những tài năng này phát triển. Trong rất nhiều những cuộc thi quốc tế về các lĩnh vực như Ôlimpic Toán học, hóa học, sinh học, vật lý, những cuộc thi sáng tạo Rôbôcon… chúng ta luôn giành được những huy chương cao quý. Điều đó cho thấy Việt nam là một trong những quốc gia có tiềm lực trí tuệ to lớn. Tuy nhiên chúng ta chưa phát huy được tối đa sức mạnh nguồn lực này để phục vụ cho sự nghiệp phát triển đất nước. Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến sự nghiệp phát triển giáo dục và đào tạo nói chung và giáo dục trẻ em tài năng nói riêng. Phát hiện, bồi dưỡng nhân tài là một trong các nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.( Luật giáo dục 2005) Quá trình dạy học hướng tới việc tìm kiếm và phát hiện tài năng phải bắt đầu từ khi trẻ còn nhỏ, ở những cấp học đầu tiên. Lứa tuổi tiểu học là thời kỳ trẻ bộc lộ rõ nhất những tư chất của mình, do đó để tiến hành dạy học có hiệu quả nhà giáo dục phải đặc biệt chú trọng giai đoạn này. Nghiên cứu lý luận và thực tiễn cho thấy, hiện nay ở nước ta quá trình dạy học trẻ em tài năng chưa thực sự đạt hiệu quả cao, thực trạng này là do nhiều nguyên nhân mang lại: Điều kiện cơ sở vật chất, lý luận và phương pháp dạy học dành cho trẻ em tài năng còn thiếu, các công trình nghiên cứu khoa học về giáo dục trẻ em tài năng còn hạn chế… Khắc phục được những khó khăn trên là một công việc khó khăn và phức tạp đòi hỏi phải có sự nghiên cứu và đầu tư thỏa đáng về nhiều mặt. Một trong những biện pháp tích cực đó là học tập có chọn lọc những kinh nghiệm dạy học của các quốc gia phát triển trên thế giới đặc biệt là những quốc gia đã thành công trong lĩnh vực này. Để góp phần nâng cao hiệu quả của quá trình của quá trình giáo dục trẻ tài năng nói chung và bậc tiểu học nói riêng ở nước ta dựa trên cơ sở đã học tập kinh nghiệm của những quốc gia đã thành công về lĩnh vực này như Mỹ, chúng tôi mạnh dạn chọn nghiên cứu đề tài: “Đặc điểm quá trình dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ và xu hướng vận dụng vào Việt Nam”. 2. Mục đích nghiên cứu. Đề tài nghiên cứu nhằm mục đích tìm hiểu những đặc điểm cơ bản của quá trình dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học trẻ em tài năng ở Việt Nam. 3. Đối tượng nghiên cứu Đặc điểm quá trình dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ. 4. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học học sinh trong nhà trường tiểu học ở Mỹ. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu khái niệm tài năng. - Nghiên cứu các phương pháp chuẩn đoán, tìm kiếm và phát hiện trẻ tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ. - Tìm hiểu những quan điểm định hướng dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học của Mỹ. - Nghiên cứu đặc điểm, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ. - Đề xuất một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học trẻ em tài năng bậc tiểu học ở Việt Nam. 6. Cơ sở phương pháp luận của đề tài Đề tài nghiên cứu dựa trên quan điểm hệ thống và quan điểm lịch sử – lôgic. 7. Phương pháp nghiên cứu Đề tài có sử dụng các phương pháp: Phương pháp phân tích. Phương pháp tổng hợp. Phương pháp hệ thống hóa. Phương pháp so sánh. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm… 8. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu đặc điểm quá trình dạy học trẻ em tài năng trong nhà trường tiểu học ở Mỹ. 9. Cấu trúc của đề tài Bao gồm: Phần mở đầu. Phần nội dung: Chương I + Chương II Kết luận. Danh mục tài liệu tham khảo CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TÌM KIẾM, PHÁT HIỆN VÀ DẠY HỌC TRẺ EM TÀI NĂNG TRONG NHÀ TRƯỜNG TIỂU HỌC Ở MỸ 1. Một số quan niệm về tài năng và trẻ em tài năng 1.1. Khái niệm về tài năng Lịch sử phát triển nhân loại cho thấy, thời nào cũng có người tài và người tài thời nào cũng có vai trò to lớn trong những bước phát triển nhất định của xã hội mà họ sống. Vì thế từ thời cổ xưa, xã hội đã có những cách thức nhận dạng và đào tạo tài năng để phục vụ cho lợi ích và sự phát triển của xã hội đó. Ngày nay các quốc gia, các dân tộc đang bước vào thế kỷ XXI với sự phát triển nhanh chóng tất cả các mặt khoa hoc - kỹ thuật và kinh tế - xã hội. Thế giới đang trong tình hình mà cơ chế thị trường đang trở nên phổ biến. Năng suất, chất lượng của lao động con người đang trở thành sức mạnh quan trọng của con người trong xã hội. Việc tìm kiếm tích cực những thanh thiếu niên có năng khiếu cao và đào tạo họ trở thành tài năng phục vụ cho sự phát triển của quốc gia hiện đang là quốc sách của các nước phát triển cũng như các nước đang phát triển trên toàn cầu. 1.1.1. Năng lực *Năng lực: Mọi trẻ sơ sinh bình thường đã có tư chất khác nhau, đó là tất cả những tiềm năng phát triển bẩm sinh được di truyền từ cha mẹ, trong đó, trước hết là những đặc tính cá thể về sinh lý giải phẫu của hệ thần kinh,của não bộ. Chính các tư chất bẩm sinh di truyền này là cơ sở của những năng lực ban đầu của con người gọi là năng lực tự nhiên. Năng lực tự nhiên là loại năng lực được nảy sinh trên cơ sở những tư chất bẩm sinh di truyền, không cần đến các tác động giáo dục đào tạo. Nó cho phép con người giải quyết được những yêu cầu tối thiểu, quen thuộc đặt ra cho mình trong cuộc sống. Do sự khác biệt về tư chất nên các em khác nhau về năng lực tự nhiên. Nhưng sự khác nhau đó không lớn đến mức quyết định hoàn toàn sự khác nhau về năng lực của con người trong suốt cuộc đời. Sự đáp ứng yêu cầu của các năng lực tự nhiên là rất hạn hẹp, trong khi cuộc sống phát triển không ngừng luôn đặt ra những yêu cầu mới cần giải quyết. Chính yêu cầu đó trong cuộc sống đã dẫn đến sự hình thành những năng lực loại mới ở con người bằng con đường giáo dục đào tạo. Những năng lực được đào tạo này là loại năng lực được hình thành trên nền tảng của năng lực tự nhiên nhưng là một bậc phát triển cao hơn so với năng lực tự nhiên. Các tài liệu khoa học hiện nay khẳng định rằng, năng lực được đào tạo (hay năng lực tự tạo) là những phẩm chất của quá trình hoạt động tâm lý tương đối ổn định và khái quát của con người, nhờ nó chúng ta giải quyết được (ở mức độ này hay mức độ khác) một hoặc một vài yêu cầu mới nào đó trong cuộc sống. (T1). Năng lực tự tạo chỉ nảy sinh và quan sát được trong hoạt động giải quyết những yêu cầu mới mẻ và do đó nó gắn liền với tính sáng tạo. Khi đã được hình thành ổn định, các năng lực tự tạo thường đi vào hệ thống các năng lực tự nhiên. Còn các năng lực tự nhiên lại báo trước trong chừng mực nào đó về năng lực tự tạo của con người khi họ giải quyết những yêu cầu thuộc loại mới. Năng lực con người ( tự nhiên và tự tạo) là hệ thống tiền đề bên trong và bên ngoài của thành tích hoạt động giải quyết những yêu cầu mới mẻ và xác định của con người. Năng lực của con người thường được phân ra thành các năng lực chung và năng lực chuyên biệt.(T1) Năng lực (tự nhiên và tự tạo) biểu lộ ở tính nhanh, tính dễ dàng, chất lượng tiếp nhận và thực hiện hoạt động, ở bề rộng của sự di chuyển, tính mới mẻ, tính độc đáo của hoạt động giải quyết những yêu cầu mới. 1.1.2. Năng khiếu *Năng khiếu: Chúng ta đã đề cập đến các thuật ngữ Tư chất, Năng lực, trong ngôn ngữ thường nhật hay trong các tài liệu khoa học cũng như trong hoạt động giáo dục đào tạo chúng ta thường gặp thuật ngữ “năng khiếu”. Nhiều tài liệu khoa học cho thấy: tuy giữa chúng còn nhiều điểm khác biệt, các nhà tài năng học đều có quan niệm chung rằng: Năng khiếu đó là hệ thống tiền đề bên trong dựa trên những tư chất bẩm sinh di truyền cho phép con người giải quyết được một hay vài yêu cầu nhất định nào đó trong cuộc sống mặc dù chưa được đào tạo.( T1) Như vậy năng khiếu là một dạng năng lực tự nhiên của con người. Mọi người bình thường đều có năng khiếu nhất định. Năng khiếu có cơ sở là các tư chất, nhưng tư chất là cái có tính đa dạng, đa hướng và tồn tại ở con người ngay khi lọt lòng mẹ, còn năng khiếu chỉ bộc lộ sau này trong những hoạt động giải quyết những yêu cầu nhất định. Năng khiếu không đa dạng, đa hướng như tư chất mà thường là năng khiếu trong một lĩnh vực hoạt động cụ thể nào đó như năng khiếu tổ chức quản lý, năng khiếu kinh doanh...đây thuộc loại năng khiếu chung và các năng khiếu chuyên biệt như năng khiếu âm nhạc, năng khiếu hội hoạ... Sự khác biệt trong năng khiếu cá nhân phụ thuộc vào các thuộc tính thần kinh cao cấp như cường độ, tính linh hoạt, độ nhạy cảm của qúa trình thần kinh và do đó nó phụ thuộc vào tính chất, đặc điểm của các quá trình tâm lý. 1.1.3. Giỏi *Giỏi: Thuật ngữ này thường xuyên trong cuộc sống chúng ta bắt gặp. "Giỏi" là thuật ngữ dùng để chỉ mức độ cao của năng lực, chỉ sự lành nghề, sự thành thạo một hoạt động với những kỹ xảo tinh tế hoàn hảo hay sự uyên thâm kinh nghiệm đến mức điêu luyện trong hoạt động đó. "Giỏi" là cái do con người tạo ra cho mình chứ không phải do trời phú. Trong kỹ thuật, nghệ thuật, nghề thủ công...thì khái niệm "giỏi" được hiểu như khái niệm "tài năng". Theo các nhà khoa học chuyên nghiên cứu về tài năng thì để đào tạo một chuyên gia (người giỏi trong một lĩnh vực) ở bất cứ lĩnh vực nào, nghề nào cũng cần đến một khoảng thời gian tối thiểu là khoảng trên dưới 10 năm. Những học sinh có năng khiếu cao về một lĩnh vực nào đó thì dễ dàng thành giỏi trong lĩnh vực ấy hơn. Tuy nhiên có thể không có năng khiếu cao đặc biệt nhưng nếu luyện tập chăm chỉ với lòng say mê cao độ và trong những điều kiện thuận lợi vẫn có thể trở nên giỏi ở một lĩnh vực, ví dụ như giỏi ngoại ngữ, giỏi lịch sử, giỏi ngoại giao... Thời gian khoảng 10 năm cũng là thời gian đủ để đào tạo một chuyên gia trong khoa học công nghệ. ở Cộng hoà liên bang Đức nhà nước đặt ra học vị Juniorprofessor để phong cho những nhà khoa học giỏi trẻ tuổi. Họ là những cử nhân khoa học loại ưu, được làm thẳng tiến sỹ, đã bảo vệ luận án chuyên ngành loại xuất sắc. Các Juniorprofesser được giao đứng đầu một nhóm các nhà khoa học chuyên ngành mới hiện đại. Như vậy họ không chỉ được phong chức danh khoa học mà quan trọng hơn là các nhà khoa học trẻ giỏi ở nước Đức trong thực tế đã được công nhận là chuyên gia, là người giỏi một chuyên ngành hay một tài năng khoa học công nghệ. Tuổi đời của họ thường khoảng trên dưới 30. Cũng vào độ tuổi này ở nước ta hiện nay đã một số người có bằng tiến sỹ chuyên ngành được đào tạo trong nước. Bao nhiêu phần trăm số tiến sỹ trẻ này thực sự là chuyên gia trong một ngành khoa học công nghệ?( T1+T2) 1.1.4. Thiên tài *Thiên tài: Thuật ngữ thiên tài chỉ mức độ cực cao của năng lực, cho phép con người đạt được những thành tựu vô song trong lịch sử. Khác với tài năng, thiên tài dẫn đến những giá trị mới hoàn toàn trên bình diện toàn nhân loại, mở ra thời kỳ mới, một bậc mới của sự phát triển trong một hoặc nhiều lĩnh vực nào đó của loài người, tựa như một mốc son đánh dấu một bậc phát triển mới cao hơn của xã hội con người.( T1) Nguồn gốc của thiên tài là một bí ẩn lớn đối với khoa học. Trong quan niệm dân gian và trong tài năng học thế kỷ XX vừa qua, thiên tài luôn được gắn liền với những điều bí ẩn, bất thường, khó làm sáng tỏ. Do tính chất bí ẩn của thiên tài nên các nhà tài năng học ở các nước ít đề cập đến thuật ngữ thiên tài. Chẳng hạn nhà tài năng học hàng đầu của Mỹ Terman đã dùng thuật ngữ trí tuệ cao thay cho thuật ngữ thiên tài.Theo các nhà tài năng học, xã hội không thể chủ động nhận dạng trước về thiên tài và cũng không thể chủ động đào tạo ra các thiên tài. Do vậy tài năng học hiện đại không đề cập đến việc đào tạo thiên tài. Như vậy rõ ràng là các thuật ngữ tài năng học như: học sinh tài năng, sinh viên tài năng, học sinh giỏi, sinh viên giỏi là thích hợp nhất trong công tác nhận dạng, tuyển chọn, đào tạo tài năng ở các trường phổ thông và đại học, bởi vì tài năng ở học sinh chính là tài năng học tập và học sinh giỏi được gọi là học sinh tài năng. Mặc dù vậy, hiện nay hầu hết các trường đào tạo tài năng ở bậc phổ thông nước ta vẫn gọi học sinh của họ là " học sinh năng khiếu” và đặt tên trường của họ là “Trung học phổ thông năng khiếu hoặc trung học phổ thông chuyên". 1.1.5. Tài năng Chúng ta đều biết có nhiều hiện tượng trong khoa học nhân văn được định nghĩa ít nhiều khác nhau. "Tài năng" cũng là một hiện tượng như vậy. Thật ra việc thoả thuận giữa các nhà nghiên cứu về khái niệm tài năng về cơ bản luôn bị quy định bởi nền văn hoá, bởi các giá trị và thái độ xã hội cũng như cơ cấu xã hội hoá. Tuy nhiên lịch sử phát triển khoa học cho thấy, có những hiện tượng chưa có định nghĩa một cách khái quát, chính xác và chưa được mọi người thừa nhận vẫn được các nhà khoa học nghiên cứu và ứng dụng. Vậy tài năng được hiểu ra sao? Đây còn là một câu hỏi mà sau hàng trăm năm nghiên cứu, tâm lý học vẫn chưa đưa ra được câu trả lời khái quát và thống nhất chung một cách tuyệt đối. 1.1.5.1. Những định nghĩa tài năng phiến diện (T1) Thực chất của việc định nghĩa tài năng cũng chính là việc cắt nghĩa về bản chất và nguồn gốc của tài năng. Điều này đồng thời cũng là cơ sở để nhận dạng và đào tạo tài năng. Từ việc nghiên cứu, phân tích trên 130 định nghĩa khác nhau về tài năng được đưa ra trong vòng 100 năm qua, các nhà khoa học đã phân định những định nghĩa ấy thành các loại điển hình sau: - Định nghĩa dựa vào các yếu tố đã bộc lộ: Đây là định nghĩa dựa vào các yếu tố đã bộc lộ ra bên ngoài. Theo cách định nghĩa này, một người nào đó được coi là tài năng khi anh ta đã hoàn thành vượt trội một hoạt động nhất định. Định nghĩa về người có tài năng kiểu này được vận dụng để lựa chọn người có tài năng dựa theo những kết quả đã thể hiện ra trong hoạt động của họ. Cách định nghĩa này không phục vụ cho công tác đào tạo tài năng, mà phục vụ cho việc xác định và đánh giá tài năng để làm cơ sở cho việc khen tặng và tôn vinh tài năng. - Định nghĩa dựa vào chỉ số IQ: Kiểu định nghĩa này được nhà tâm lý học Mỹ Terman sử dụng với giá trị IQ >= 140 theo Test Standford - Binet, theo đó "một người được gọi là tài năng khi người đó có hệ số trí tuệ bằng hay lớn hơn 140 theo test Standford - Binet". Tuy nhiên khi áp dụng định nghĩa loại này, nhiều nhà tâm lý lại dùng các trắc nghiệm trí tuệ khác và ấn định giá trị chuẩn khác với Terman, thường là thấp hơn 140 như ở Terman. Ví dụ, năm 1965, Gowan dùng giá trị chuẩn hạn định là 129 trở lên theo test Standford - Binet. Webb (1985) lấy giá trị hạn định là 130... Điển hình trong việc áp dụng kiểu định nghĩa IQ trong định nghĩa tài năng thể hiện rõ nhất ở định nghĩa tài năng của Bộ giáo dục Anh quốc như sau: " Trẻ em và thanh niên có năng khiếu cao ở lứa