Đề tài Đánh giá năng suất và phẩm chất 16 dòng / giống lúa cao sản ngắn ngày chịu phèn tại Hòa an vụ đông xuân 2012 – 2013

1 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG ĐẶNG VĂN BÂN ĐÁNH GIÁ NĂNG SUẤT VÀ PHẨM CHẤT 16 DÒNG/GIỐNG LÚA CAO SẢN NGẮN NGÀY CHỊU PHÈN TẠI HÒA AN VỤ ĐÔNG XUÂN 2012 – 2013 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Phát Triển Nông Thôn Cần Thơ, 05/2013 2 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG ĐẶNG VĂN BÂN ĐÁNH GIÁ NĂNG SUẤT VÀ PHẨM CHẤT 16 DÒNG/GIỐNG LÚA CAO SẢN NGẮN NGÀY CHỊU PHÈN TẠI HÒA AN VỤ ĐÔNG XUÂN 2012 – 2013 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Phát triển Nông thôn – Khóa 36 Mã ngành: 52 62 01 01 Cán bộ hướng dẫn ThS. TRẦN HỮU PHÚC Cần Thơ, 05/2013 3 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ luận văn nào trước đây. Cần Thơ, ngày..tháng..năm 2013 Sinh viên thực hiện Đặng Văn Bân 4 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN -------- Xác nhận của cán bộ hướng dẫn đề tài “Đánh giá năng suất và phẩm chất của 16 dòng/giống lúa triển vọng cao sản ngắn ngày chịu phèn tại Hòa An vụ Đông Xuân 2012 - 2013” do sinh viên Đặng Văn Bân lớp Phát triển nông thôn A1 khóa 36 thực hiện với sự hướng dẫn của Thạc sĩ Trần Hữu Phúc. Ý kiến của cán bộ hướng dẫn: Cần Thơ, ngày..tháng.năm 2013 Cán bộ hướng dẫn Ths. TRẦN HỮU PHÚC 5 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN -------- Đề tài: “Đánh giá năng suất và phẩm chất của 16 dòng/giống lúa triển vọng cao sản ngắn ngày chịu phèn tại Hòa An vụ Đông Xuân 2012 - 2013” do sinh viên Đặng Văn Bân thực hiện với sự hướng dẫn của Thạc sĩ Trần Hữu Phúc. Ý kiến của cán bộ phản biện ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... Cần Thơ, ngàythángnăm 2013 Cán bộ phản biện 6 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG XÁC NHẬN VÀ NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG -------- Đề tài: “Đánh giá năng suất và phẩm chất của 16 dòng/giống lúa triển vọng cao sản ngắn ngày chịu phèn tại Hòa An vụ Đông Xuân 2012 - 2013” do sinh viên Đặng Văn Bân – mã số sinh viên 4105368 - lớp Phát triển nông thôn A1 khóa 36 thực hiện và bảo vệ trước hội đồng. Luận văn tốt nghiệp đã được hội đồng đánh giá mức: ............................................................................................................................... Ý kiến của hội đồng: ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... Cần Thơ, ngàythángnăm 2013 Chủ tịch hội đồng 7 TIỂU SỬ BẢN THÂN 1. LÝ LỊCH SƠ LƯỢC: Sinh viên thực hiện: Đặng Văn Bân Ngày, tháng, năm sinh: 30-11-1991 Lớp: Phát triển nông thôn A1 khóa 36 MSSV: 4105368 Quê Quán: ÔMÔN - HẬU GIANG Họ tên cha: Đặng Văn Khoe Sinh năm: 1972 Họ tên Mẹ: Nguyễn Thị Ửng Sinh năm: 1969 2. QUÁ TRÌNH HỌC TẬP: Từ năm 1997– 2002: Học tại Trường Tiểu Học Hoà Hưng 1 Từ năm 2002 – 2006: Học tai Trường Trung Học Cơ Sở Hoà Hưng Từ năm 2006 – 2009: Học tại Trường Trung Học Phổ Thông Hoà Hưng Từ năm 2010 đến nay: Học tại Trường Đại Học Cần Thơ chuyên nghành Phát triển nông thôn (khu II, đường 3/2, quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ) Người khai ký tên Đặng Văn Bân 8 LỜI CẢM TẠ Trong suốt quá trình học tập và được truyền đạt kiến thức cũng như trong quá trình làm luận văn tốt nghiệp, Tôi đã gặp không ít khó khăn và trở ngại. Nhưng được sự giúp đỡ tận tình của quý thầy cô và bạn bè đã giúp Tôi vượt qua những khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Thông qua luận văn Tôi xin gởi lời cám ơn chân thành đến: Những người thân trong gia đình đã động viện và giúp đỡ Tôi trong suốt quá trình học tập, đặc biệt là cha mẹ đã hết lòng thương yêu, nuôi con khôn lớn, cho con ăn học nên người trong hoàn cảnh tương đối khó khăn. Xin tỏ long biết ơn đến Thầy Trần Hữu Phúc đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Cảm ơn cô cố vấn học tập Ông Huỳnh Nguyệt Ánh đã quan tâm, dìu dắt, giúp đỡ và truyền dạy những kinh nghiệm quý báo cho tôi trong quá trình học tập. Xin chân thành cám ơn Ban Giám Đốc, Quý Thầy Cô Viên Nghiên Cứu và Phát Triển ĐBSCL đã tận tình chỉ dạy và truyền đạt những kiến thức chuyên môn cũng như những kinh nghiệm sống quý báu giúp Tôi trưởng thành và tự tin hơn khi bước vào cuộc sống mới của tương lai. Cảm ơn các bạn lớp Phát triển nông thôn A1 khóa 36 đã động viên, giúp đỡ và cùng Tôi vượt qua những khó khăn trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Đặng Văn Bân 9 Đặng Văn Bân, 2013. Đề tài “Đánh giá năng suất và phẩm chất của 16 dòng/giống lúa triển vọng cao sản ngắn ngày chịu phèn tại Hòa An vụ Đông Xuân 2012 - 2013”. Luận văn tốt nghiệp, Chuyên ngành: Phát Triển Nông Thôn. Viện nghiên cứu phát triển đồng bằng sông Cửu Long, Trường Đại Học Cần Thơ. Cán bộ hướng dẫn: Thạc sĩ Trần Hữu Phúc. TÓM LƯỢC Đề tài “Đánh giá năng suất và phẩm chất của 16 dòng/giống lúa triển vọng cao sản ngắn ngày chịu phèn tại Hòa An vụ Đông Xuân 2012 - 2013” được thực hiện nhằm mục đích tìm ra những giống lúa có năng suất và chất lượng cao, ít nhiễm sâu bệnh và phù hợp với vùng đất phèn, qua đó giúp người dân dễ dàng hơn trong việc lựa chọn thích hợp cho mùa vụ của mình, từ đó nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho nông dân. Thí nghiệm được bố trí theo khối hoàn toàn ngẫu nhiên với 3 lần lặp lại với 16 nghiệm thức bao gồm 16 dòng/giống lúa, trong đó có 2 giống đối chứng là OMCS2000 và IR50404. Các giống lúa được cấy khi mạ 18 ngày tuổi với khoảng cách 15cm x 20cm. Phân N-P-K, bón theo công thức được áp dụng là 80 – 60 – 30. Kết quả thí nghiệm cho thấy đã chọn ra được 4 dòng/giống triển vọng nhất là dòng số 7 (L456-2-1-2-4-2-2-1-3-12-1-2-1), dòng số 9 (L456-2-1-2-4-2-2-1-3-12-9-1-2), dòng số 10 (L456-2-1-2-4-2-2-1-3-12-10-1-3), và dòng số 11(L456-2-1-2-4-2-2-1-3-12-11- 1-3) với năng suất đạt từ 5,6 – 6,9 tấn/ha, phẩm chất tốt, tỷ lệ gạo nguyên chiếm từ 52,1 – 63,7%, đối với bệnh đạo ôn các dòng/giống triển vọng được chọn từ kháng từ cấp 0 - cấp 3 (từ hơi kháng đến rất kháng). Nhìn chung, các dòng/giống triển vọng được chọn cho năng suất cao, phẩm chất tốt và chống chịu tốt đối với các loại sâu bệnh. 10 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN ........................................................ ii NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN .......................................................... iii XÁC NHẬN VÀ NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG ................................................ iv TIỂU SỬ BẢN THÂN ......................................................................................... v LỜI CẢM TẠ ...................................................................................................... vi TÓM LƯỢC ....................................................................................................... vii MỤC LỤC ......................................................................................................... viii DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... xiii DANH MỤC HÌNH .............................................................................................xv DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... xvi CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU ...................................................................................... 1 1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................ 1 1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ............................................................................ 2 1.2.1 Mục tiêu tổng quát ....................................................................................... 2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ............................................................................................ 2 CHƯƠNG 2: LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU ............................................................ 3 2.1. ĐẤT PHÈN VÀ TRỞ NGẠI CỦA ĐẤT PHÈN TRONG CANH TÁC LÚA .................................................................................. 3 2.1.1 Sự phân bố đất phèn ..................................................................................... 3 2.1.2 Nguồn gốc hình thành đất phèn .................................................................... 4 2.1.2.1 Phân loại đất phèn ............................................................................ 4 2.1.2.2 Sự hình thành pyrite .......................................................................... 4 2.1.2.3 Sự oxy hóa pyrite .............................................................................. 5 2.1.2.4 Quá trình phèn hóa ........................................................................... 6 2.2.3 Những trở ngại canh tác lúa trên đất phèn .................................................... 7 2.2.3.1 Sự ngộ độc h + ................................................................................... 7 2.2.3.2 Sự ngộ độc nhôm ............................................................................... 7 11 2.2.3.3 Chất sắt (Fe) ..................................................................................... 7 2.2.3.4 Tinh chống chịu ngộ độc sắt của cây lúa ........................................... 8 2.2 VAI TRÒ CỦA GIỐNG LÚA ........................................................................ 9 2.2.1 Vai trò của giống lúa .................................................................................... 9 2.2.2 Vai trò của giống tốt trong canh tác lúa .......................................................10 2.3. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT CỦA CÂY LÚA ...................................................10 2.3.1 Đặc điểm thực vật của cây lúa .....................................................................10 2.3.2. Các giai đoạn sinh trưởng...........................................................................12 2.3.2.1 Giai đoạn tăng trưởng......................................................................13 2.3.2.2 Giai đoạn sinh sản ...........................................................................13 2.3.2.3. giai đoạn chín .................................................................................13 2.4 SÂU BỆNH THƯỜNG GẶP TRÊN VÙNG TRỐNG LÚA ...........................14 2.4.1 Sâu cuốn lá .................................................................................................14 2.4.2 Bù lạch ........................................................................................................15 2.4.3 Bệnh cháy lá (đạo ôn) .................................................................................15 2.6 MỘT SỐ QUAN ĐIỂM MỚI VỀ DẠNG HÌNH CÂY LÚA NĂNG SUẤT CAO ..........................................................................18 2.7 CÁC ĐẶC TÍNH NÔNG HỌC ......................................................................19 2.7.1 Thời gian sinh trưởng ..................................................................................19 2.7.2 Chiều cao cây ..............................................................................................19 2.7.3 Tỷ lệ chồi hữu hiệu .....................................................................................20 2.7.4 Chiều dài bông ............................................................................................20 2.8 MỘT SỐ ĐẶC TÍNH ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG SUẤT LÚA ...................21 2.8.1 Số bông/m2 .................................................................................................21 2.8.2 Hạt chắc/bông .............................................................................................21 2.8.3 Trọng lượng 1000 hạt ..................................................................................22 2.9 PHẨM CHẤT HẠT GẠO..............................................................................23 2.9.1 Tỷ lệ xay chà ...............................................................................................23 2.9.2 Kích thước và hình dạng hạt gạo .................................................................24 12 2.9.3 Độ bạc bụng ................................................................................................25 2.9.4 Độ trở hồ .....................................................................................................25 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...........27 3.1 THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM .........................................................................27 3.1.1 Thời gian thí nghiệm ...................................................................................27 3.1.2 Địa điểm thí nghiệm ...................................................................................27 3.2 PHƯƠNG TIỆN ............................................................................................27 3.2.1 Giống lúa ............................................................................................27 3.2.2 Các dụng cụ và vật liệu thí nghiệm .....................................................28 3.3 PHƯƠNG PHÁP ...........................................................................................28 3.3.1 Điều tra phỏng vấn nông hộ tại 3 ấp Xẻo Tranh, Hòa Đức, Bàu Môn thuộc xã Hòa An vụ Đông xuân 2011 – 2012 ......................................28 3.3.2 Phương pháp bố trí thí nghiệm ...................................................................28 3.3.2.1 Bố trí thí nghiệm ......................................................................................28 3.3.2.2 Phương pháp canh tác ..............................................................................29 3.3.3 Phương pháp đánh giá chỉ tiêu nông học .....................................................30 3.3.3.1 Thời gian sinh trưởng ......................................................................30 3.3.3.2 Độ pH .............................................................................................30 3.3.3.3 Chiều cao cây ..................................................................................31 3.3.3.4 số lá .................................................................................................31 3.3.3.5 Số chồi .............................................................................................31 3.3.3.6 Chiều dài bông .................................................................................31 3.4.4 Phương pháp đánh giá chỉ tiêu sâu bệnh hại lúa ..........................................31 3.4.4.1 Sâu cuốn lá ......................................................................................31 3.4.4.2 Bệnh cháy lá ....................................................................................32 3.3.5 Phương pháp tính thành phần năng suất lúa và năng suất thưc tế .................32 3.3.5.1 Thành phần năng suất lúa ................................................................32 3.3.5.2 Năng suất thực tế .............................................................................33 3.3.6 Phương pháp đánh giá phẩm chất hạt ..........................................................34 13 3.3.6.1 Tỷ lệ xay chà ....................................................................................34 3.3.6.2 Kích thước và hình dạng hạt gạo......................................................35 2.3.6.3 Độ bạc bụng .....................................................................................35 2.3.6.4 Độ trở hồ .........................................................................................35 3.4 PHƯƠNG PHÁP SỬ LÝ SỐ LIỆU ...............................................................36 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ THẢO LUẬN ...........................................................37 4.1 KẾT QUẢ ĐIỀU TRA NÔNG HỘ TẠI 3 ẤP XẺO TRANH, HÒA ĐỨC VÀ BÀU MÔN THUỘC XÃ HÒA AN – PHỤNG HIỆP – HẬU GIANG .........37 4.1.1 Thông tin cơ bản về nông hộ .......................................................................37 4.1.2 Tình hình sản xuất của các nông hộ .............................................................39 4.1.3 Tình hình sản xuất chung tại xã Hòa An theo ý kiến nông hộ ......................43 4.1.4 Khó khăn trong canh tác lúa và đề xuất của nông hộ ...................................44 4.2 KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM NGOÀI ĐỒNG ....................................................45 4.2.1 Ghi nhận tổng quát ......................................................................................45 4.2.2 Đặc tính nông học .......................................................................................45 4.2.2.1 Thời gian sinh trưởng ......................................................................45 4.2.2.2 Sự thay đổi pH qua các lần đo ........................................................ 46 4.2.2.3 Chiều cao cây lúa luôn tăng qua các giai đoạn sinh trưởng .............47 4.2.2.4 Sự thay đổi số lá qua các giai đoạn sinh trưởng ...............................50 4.2.2.5 Chiều dài bông .................................................................................51 4.2.2.6 Tỷ lệ chồi hữu hiệu ...........................................................................53 4.2.2.7 Số chồi biến động của các giống lúa thí nghiệm