Đề tài Đánh thức tiềm năng du lịch nông nghiệp tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------o0o--------- Công trình tham dự Cuộc thi Sinh viên nghiên cứu khoa học trường Đại học Ngoại thương năm 2010 Tên đề tài: “ Đánh thức tiềm năng du lịch nông nghiệp tỉnh Hòa bình” Thuộc nhóm ngành: Xã hội học Họ và tên sinh viên: Lớp: Trung 1 Khoá:45C Khoa: KTĐN năm thứ: 4/ số năm đào tạo : 4 Ngành học : KTĐN Họ và tên sinh viên: ớp Anh 1, K46 A, Lớp:Anh 1 Khoá:46 Khoa: KTĐN năm thứ: 3 / số năm đào tạo: 4 Ngành học : KTĐN Họ và tên sinh viên: Lớp: Trung 1 Khoá:45C Khoa: KTĐN năm thứ: 4/ số năm đào tạo : 4 Ngành học : KTĐN Họ và tên sinh viên: Lớp:Anh 1 Khoá:46 Khoa: KTĐN năm thứ: 3 / số năm đào tạo: 4 Ngành học : KTĐN Họ và tên sinh viên: Lớp: Anh 1 Khoá: 46 Khoa: TCNH năm thứ: 3 / số năm đào tạo: 4 Ngành học : ĐTCK Giảng viên hướng dẫn : Thạc sỹ NGUYỄN THỊ TƯỜNG ANH – Chủ nhiệm bộ môn Kinh tế vi mô, Phó Khoa Kinh tế quốc tế, Trường Đại học Ngoại Thương cơ sở Hà Nội. ii “ ĐÁNH THỨC TIỀM NĂNG DU LỊCH NÔNG NGHIỆP TỈNH HÒA BÌNH”… i MỤC LỤC MỤC LỤC ............................................................................................................. i DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... iii LỜI NÓI ĐẦU ....................................................................................................... 1 .......................... 11 1. Sự tƣơng tác giữa du lịch và nông nghiệp – Du lịch nông nghiệp ............................ 11 1.1. Nông nghiệp là nền tảng của du lịch nông nghiệp .......................................... 12 1.2. Du lịch nông nghiệp tăng cường tính hiệu quả cho phát triển nông nghiệp .......... 13 – Hƣớng đi mới cho nông thôn Việt Nam ................................ 15 2.1. Điểm khác biệt giữ ................. 15 2.2 Những thành công điể ......................................... 17 CHƢƠNG 2: TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH NÔNG NGHIỆP CỦA HOÀ BÌNH . 27 1. Tổng quan về tình Hòa Bình ........................................................................... 27 2. Kết quả nghiên cứu về tiềm năng để phát triển du lịch của Hòa Binh ......................... 28 2.1. .................................................................................. 28 2.2. Tiềm năng văn hóa – con người .................................................................. 32 2.3 Thuận lợi về chính sách ............................................................................. 34 2.4 Tiềm năng thực tế từ phía người dân .............................................................. 37 CHƢƠNG 3: ĐỊNH HƢỚNG CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN DU LỊCH NÔNG NGHIỆP CHO HOÀ BÌNH ................................................................................................. 43 1. Sơ lƣơc về Lƣơng Sơn: .................................................................................. 43 2. Nhận thức tầm quan trọng của du lịch nông nghiệp đối với Lƣơng Sơn .................. 44 3. Từng bƣớc phát triển du lịch nông nghiệp ở Lƣơng Sơn ...................................... 45 3.1. Xây dựng mô hình kinh tế trang trại làm cơ sở cho phát triển du lịch nông nghiệp 45 3.1.1. Vai trò của mô hình kinh tế trang trại ..................................................... 45 3.1.2. Mô hình kinh tế trang trại ................................................................... 47 3.2. Khuyến khích người dân tham gia làm du lịch nông nghiệp ............................. 48 3.3. Các dịch vụ của du lịch nông nghiệp ........................................................... 51 ii 3.4. ........................... 55 4. C ịch nông nghiệp .......................................... 56 5. Những khó khăn khi triển khai mô hình du lịch nông nghiệp ................................ 58 5.1. Vốn đầu tư ............................................................................................ 58 5.2. Kinh nghiệm .......................................................................................... 58 5.3. Tiếp cận thông tin ................................................................................... 58 6. Nhân rộng mô hình ra các huyện khác ( Cao Phong, Kim Bôi) ............................... 58 ................................................................. 58 6.1.1. Cao Phong ......................................................................................... 58 6.1.2. Kim Bôi ............................................................................................. 59 .............. 60 6.2.1. Cao Phong ......................................................................................... 60 6.2.2. Kim Bôi ............................................................................................. 62 CHƢƠNG 4: ĐỀ XUẤT HƢỚNG NHÂN RỘNG MÔ HÌNH Ở CÁC TỈNH TIỀM NĂNG KHÁC................................................................................................................ 65 1. Thái Bình .................................................................................................... 65 2. Ninh Bình ..................................................................................................... 67 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 77 PHỤ LỤC ........................................................................................................... 79 iii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1: Các tour du lịch của Hàn Quốc đã được triển khai từ năm 2006 .............................. 21 Bảng 2. Địa hình của tỉnh Hòa Bình. .......................................................................... 30 Biểu đồ 1. Cơ cấu các dân tộc thiểu số ở Hòa Bình ......................................................... 32 Biểu đồ 2. Mức độ nhận thức của người nông dân về tầm quan trọng của du lịch nông nghiệp ... 38 Biểu đồ 3. Đánh giá động cơ tham gia Du lịch nông nghiệp của nông dân ............................ 40 Biểu đồ 4. Mức độ khó khăn của người dân khi áp dụng du lịch nông nghiệp ........................ 40 1 LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: cũng như nguồn vốn, nhân lực đều thiếu thốn để xây dựng cơ sở hạ tầng cơ bản (nhà máy, xí nghiệp…) cho công nghiệp, nên kinh tế tỉnh Hòa Bình kém phát triển, cuộc sống người dân chỉ dựa vào một nền nông nghiệp bấp bênh. Mặc dù là tỉnh cửa ngõ của Hà Nội, Hòa Bình đang gặp nhiều khó khăn khi hòa mình vào công cuộc Công nghiệp hóa của đất nước. Hòa Bình sẽ khó để trở thành một trong những tỉnh thành vệ tinh công nghiệp phát triển quanh Hà Nội giống như Hải Dương, Hưng Yên hay Thái Nguyên. Khai thác công nghiệp đ nghi chất lượng lên, nhưng lại lưu giữ được giá trị truyền thống của một nước nông nghiệp 2 hiện đại. Đề tài nghiên cứu “ Đánh thức tiềm năng du lịch nông nghiệp tỉnh Hòa Bình” sẽ là một đề tài mang tính cấp thiết và có giá trị thực tiễn cao. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Nghiên cứu về những tiềm năng phát triển du lịch ở Hòa Bình không còn là một đề tài mới mẻ. Trong những năm vừa qua, nhiều nghiên cứu về du lịch Hòa Bình đã được tiến hành như: Dự án nghiên cứu thị trường và tư vấn phát triển Lâm Sơn resort của Hòa Bình (2009), những dự án nghiên cứu và phát triển du lịch Hòa Bình qua từng giai đoạn 2000 – 2005, 2005 – 2010, 2010 – 2015 của Ủy ban nhân dân tỉnh Hòa Bình, trung đ hình tỉnh đầu tiên sẽ là lợi thế cho khả năng nhân rộng mô hình ra nhiều tỉnh đặc trưng nông nghiệp tại Việt Nam. 3. Đối tƣợng nghiên cứu và mục tiêu nghiên cứu : ngành nông nghiệp Hòa Bình và n Mục tiêu chung của bài nghiên cứu này là xác định những tiềm năng để phát triển du lịch nông nghiệp ở Hòa Bình, từ đó nhân rộng mô hình phát triển du lịch nông nghiệp ra nhiều tỉnh thành tiềm năng nông nghiệp khác trên cả 3 nước, như là một chiến lược nhằm nâng cao tính bền vững cho nông nghiệp của Việt Nam. Bài nghiên cứu có bốn mục đích chính, đó là:  Nhận diện những tiềm năng của nông nghiệp ở Hòa Bình để đề xuất một số hoạt động cho du lịch nông nghiệp;  Xác định các hình thức và phạm vi của hoạt động du lịch nông nghiệp cho các dịch vụ du lịch nông nghiệp;  Khảo sát quan điểm của những người chủ hộ ( nếu phát triển họ sẽ trở thành chủ trang trại) về những cơ hội và thách thức có thể đặt ra khi áp dụng mô hình du lịch nông nghiệp;  nông ạ ở ra một hướng đi cho các tỉnh nông nghiệp phát triển, một hướng đi mới cho nông nghiệp Việt Nam. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Trên những số liệu thu thập được, tiếp tục so sánh, phân tích, thống kê, tổng hợp, đồng thời dựa vào cơ sở tìm hiểu và phân tích các mô hình du lịch nông nghiệp của các nước phát triển như Mỹ, Trung Quốc, Áo, Hàn Quốc để từ đó rút ra kết luận cuối cùng. Hoạt động nghiên cứu Quá trình nghiên cứu bao gồm các hoạt động liên tiếp liên quan đến nhau (Sơ đồ 1). Trước khi bắt đầu bài nghiên cứu này, nhóm nghiên cứu đã hoàn thiện những nghiên cứu nền tảng để xác định (1) tầm quan trọng và khả năng phát triển của du lịch kết hợp với nông nghiệp tại những nước đã thành công, (2) Đánh giá những tiềm năng phát triển du lịch nông nghiệp và phương 4 pháp giải quyết cho việc áp dụng ở tỉnh đại diện là Hòa Bình. Nhóm nghiên cứu cũng đã tham khảo ý kiến của những người nông dân để hiểu rõ về thực trạng và mong muốn phát triển nông nghiệp bền vững tiên phong tại Hoà Bình. 5 Sơ đồ 1: Cấu trúc nghiên cứu và những hoạt động nghiên cứu chính Những bài phỏng vấn với những người cung cấp thông tin chủ yếu - những người có hiểu biết về nông nghiệp và những vấn đề liên quan đến nông nghiệp của Hòa Bình đã được lên lịch trình để định hướng phát triển và hoàn thiện dự án. Tổng cộng 38 người nông dân, chủ hộ hay được đánh giá sẽ là chủ mô hình trang trại kiểu mới đã được phỏng vấn theo cá nhân. Tất cả những người cung cấp thông tin chủ chốt này được yêu cầu phải chia sẻ những quan điểm của họ về du lịch kết hợp nông nghiệp và xác định những hoạt động du lịch nông nghiệp mà họ vẫn thường triển khai theo quy mô nhỏ Nghiên cứu cơ bản (Tổng hợp tài liệu và đánh giá về du lịch nông nghiệp tại Mỹ và Trung Quốc) Phỏng vấn người nông dân 3 huyện (38 người) Chọn mẫu Xác định huyện phù hợp phát triển du lịch nông nghiệp: Lương Sơn, Cao Phong, Kim Bôi Đề xuất mô hình phát triển du lịch nông nghiệp tại Hòa Bình và hướng nhân rộng mô hình Tổng quan về Hòa Bình và những tiềm năng thích hợp để khai thác du lịch nông nghiệp Sự tương tác giữa nông nghiệp và du lịch. Định nghĩa Du lịch nông nghiệp. 6 lẻ trước đây. Họ cũng được yêu cầu phải đưa ra những nhận xét chi tiết về quan điểm của họ đối với các vấn đề: Tầm quan trọng của nông nghiệp và tính bền vững của nông nghiệp tại Hòa Bình Xu hướng phát triển du lịch kết hợp với nông nghiệp; Những lý do mà nông dân thích hoặc không thích hoạt động du lịch nông nghiệp; Những thử thách mà những người tổ chức du lịch nông nghiệp có thể gặp phải; Những cơ hội tiềm năng để phát triển du lịch nông nghiệp và vai trò của những tổ chức ủng hộ phát triển nông nghiệp trong việc đạt được mục tiêu này. Cùng với những cuộc phỏng vấn, một thành viên của nhóm nghiên cứu chịu trách nhiệm tổng kết lại những kế hoạch và những quy định địa phương ở 3 huyện của Hòa Bình. Mục đích của việc tổng kết là đánh giá xem liệu du lịch nông nghiệp sẽ được xem xét như thế nào trong việc phát triển nông nghiệp địa phương và những quy định của địa phương có thống nhất với những mục tiêu phát triển du lịch nông nghiệp hay không. Sự kết hợp của nghiên cứu nền tảng, những bài phỏng vấn người cung cấp thông tin chủ yếu, và tổng kết địa phương dẫn đến ba kết quả chính cần thiết cho một nghiên cứu giai đoạn đầu. Trước hết, một định nghĩa đang được sử dụng về du lịch nông nghiệp đã được đưa ra cho những mục đích của bài nghiên cứu này. Thứ hai, nhóm nghiên cứu đã đưa ra những hiểu biết về cơ hội và thách thức mà những người tổ chức du lịch nông nghiệp ở những tỉnh khác đang phải đối mặt, và có thể cũng sẽ gặp phải ở Hòa Bình. Thứ ba, nhóm nghiên cứu đã có thể xác định được những nhà tổ chức du lịch tiềm năng để phỏng vấn tại ba huyện ở Hoà Bình. 7 Hoạt động nghiên cứu cuối cùng và cũng là điểm nhấn cơ bản của bài nghiên cứu này đó là sự hoàn thiện 38 bài phỏng vấn chuyên sâu với những người nông dân giữ vai trò là chủ trang trại nếu mô hình du lịch nông nghiệp trang trại được triển khai trong tương lai. Định nghĩa du lịch nông nghiệp Nhiệm vụ chính của nhóm nghiên cứu là định nghĩa du lịch nông nghiệp nhằm phục vụ cho các mục đích của bài nghiên cứu. Một nghiên cứu trên Internet và tổng kết những quy chế hiện tại đã cho thấy những thuật ngữ khác nhau đã được sử dụng. Du lịch nông nghiệp còn được gọi bằng những cái tên khác nhau như là “du lịch văn hóa nông nghiệp”, “giải trí trang trại”, “nông nghiệp giải trí”… Trong khi không hề có một định nghĩa toàn cầu nào về du lịch nông nghiệp thì vẫn có một sự thống nhất tương đối trong quan điểm cho rằng thuật ngữ này bao gồm một loạt các hoạt động ở nông trường tạo ra cho quần chúng nhằm mục đích giáo dục hay giải trí. Nhằm mục đích khảo sát du lịch nông nghiệp ở Vermont, Cục thống kê nông nghiệp Anh đã định nghĩa du lịch nông nghiệp là một doanh nghiệp thương mại trên nông trường đang vận hành được tạo ra để giải trí, giáo dục hay có liên quan tích cực đến khách tham quan, tạo ra thu nhập bổ sung cho hoạt động nông nghiệp. Nhóm vận hành Du lịch nông nghiệp Kentucky (2001) được Sở nông nghiệp Kentucky lập ra để thúc đẩy việc phát triển ngành du lịch nông nghiệp trên toàn bang, định nghĩa du lịch nông nghiệp là bất cứ hoạt động kinh doanh nào do một nông dân tạo ra nhằm mục đích giải trí hay giáo dục cộng đồng để thúc đẩy những sản phẩm nông nghiệp và tạo ra thu nhập thêm cho nhà nông. Thông tư thượng viên (Số38) gần đây đã được thông qua ở Virginia nhằm cung cấp cho các nhà tổ chức hoạt động du lịch nông nghiệp một phương thức bảo tổn, định nghĩa du lịch nông nghiệp là bất cứ hoạt động nào tiến hành trên nông trường cho phép những thành viên của cộng đồng tham 8 quan hay thưởng thức những hoạt động nông nghiệp nhằm mục đích giải trí hay giáo dục bao gồm những hoạt động nông nghiệp, trồng trọt, chăn nuôi, văn hóa, lịch sử, tự thu hoạch hay thăm những cảnh quan thiên nhiên. Một hoạt động là một hoạt động du lịch nông nghiệp hay không phụ thuộc vào việc những người tham gia có sẵn sàng trả tiền để tham gia hoạt động đó hay không. (3.1-796.137-139 of the Code of Virginia) Cục bảo tồn tài nguyên thiên nhiên thuộc Bộ nông nghiệp Hoa Kỳ (2004) đã định nghĩa du lịch nông nghiệp là hoạt động mời công chúng vào một trang trại để tham gia vào những hoạt động khác nhau và trải nghiệm những hoạt động nông nghiệp. Những hoạt động du lịch nông nghiệp bao gồm ăn ở, câu cá, săn bắn, tự hái rau quả, trồng ngô… Hầu hết các định nghĩa được tổng kết bởi nhóm nghiên cứu nói chung đều thống nhất ở điểm là du lịch nông nghiệp diễn ra ở những nông trường đang vận hành hay những nông trường thương mại.Những định nghĩa khác phân biệt ở khía cạnh liệu hoạt động du lịch nông nghiệp có cần phải tạo ra thu nhập cho người nông dân hay không. Ví dụ, thông tư của Thượng nghị viện Virginia đã chỉ ra rằng một hoạt động có thể được coi là du lịch nông nghiệp hay không phụ thuộc vào viêc “những người tham gia có trả tiền để tham gia vào hoạt động đó hay không”. Tuy nhiên, trung tâm nông trường thuộc Đại học California lại không chỉ ra nhu cầu những hoạt động này phải tạo ra phí thì mới được coi là du lịch nông nghiệp. Một vài định nghĩa khác chỉ ra rằng những hoạt động này tạo ra thu nhập cho người nông dân, ám chỉ rằng những hoạt động này dựa trên phí. Nhóm nghiên cứu đã chấp thuận một định nghĩa đơn giản và hoàn thiện: Du lịch nông nghiệp là hoạt động kinh doanh tạo ra những điểm đến du lịch ở nông trại nhằm mục đích giáo dục và giải trí. Từ đó, nhóm nghiên cứu lựa chọn giải pháp phù hợp là định hình một mô hình trang trại kiểu mẫu tại Hòa 9 Bình để bắt đầu triển khai hoạt động du lịch nông nghiệp tăng tính kinh tế cho nông nghiệp tỉnh Hòa Bình và nâng cao đời sống người dân thông qua đó. 5. Phạm vi nghiên cứu chuyến đi khảo sát thực tế tại Hòa bình, kết quả thu được của nhóm nghiên cứu nhận định rằng: tại Hòa Bình, chỉ có ba huyện tiềm năng nhất là Lương Sơn, Cao Phong, Kim Bôi với những điều kiện thuận lợi về khí hậu, đất đai, địa hình để có thể phát triển du lịch nông nghiệp nên giới hạn nghiên cứu của đề tài đi sâu phân tích cụ thể vào ba huyện kể trên. 6. Kết quả nghiên cứu dự kiến ình phát triển du lịch nông nghiệp kiểu mẫu cho các tỉnh miền núi phía Tây Bắc và nhiều tỉnh thành có điều kiện để phát triển du lịch nông nghiệp trong cả nước. 10 11 1. Sự tƣơng tác giữa du lịch và nông nghiệp – Du lịch nông nghiệp Du lịch và nông nghiệp là những ngành độc lập trong nền kinh tế và ở tùy từng nước, từng địa phương, từng thời kỳ khác nhau mà vai trò và tỷ trọng của chúng cũng thay đổi. Tuy nhiên, nhìn chung thì cả du lịch và nông nghiệp đều là những ngành kinh tế quan trọng. Cần lưu ý rằng du lịch là một ngành được phát triển dựa trên sự tương tác và liên kết với các ngành, các khu vực kinh tế khác. Những sáng kiến dựa vào các ngành có lợi thế khác để phát triển du lịch có ý nghĩa quan trọng đối với phát triển du lịch trong việc nâng cao chất lượng và đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, từ đó mở rộng thị trường và tăng doanh thu. Tất nhiên, việc kết hợp này cũng phải dựa trên quan hệ cung cầu của thị trường. Ngược lại, việc đưa du lịch vào các ngành khác cũng có những tác động trực tiếp đối với bản thân ngành đó và những người lao động trong ngành, đồng thời tác động gián tiếp lên những đối tượng có liên quan khác. Không nằm ngoài quy luật đó, việc phát triển du lịch dựa trên nông nghiệp, hay nói cách khác là khai thác du lịch dựa vào các tài nguyên, cơ sở vật chất, nhân lực, văn hóa của hoạt động sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi cũng dựa trên nền tảng mối quan hệ qua lại, tương tác giữa nông nghiệp và du lịch. Bằng việc tăng cường mối quan hệ giữa du lịch và nông nghiệp, phát triển những sáng kiến du lịch nông nghiệp trên pham vi lớn, các địa phương, các quốc gia có thể tối đa hóa được cơ hội phát triển cũng như tính bền vững trong tương lai của cả hai ngành kinh tế này. Trước hết, phải hiểu rõ được mối quan hệ này, từ đó sẽ giúp hiểu rõ khái niệm du lịch nông nghiệp – sự kết hợp giữa nông nghiệp và du lịch, giúp nhìn nhận rõ ràng vai trò quan trọng của việc phát triển du lịch dựa trên nông nghiệp cũng như việc phải củng cố nền nông nghiệp để có thể phát triển du lịch. 12 1.1. Nông nghiệp là nền tảng của du lịch nông nghiệp Có thể nói nông nghiệp, ở đây có ý nghĩa bao gồm cả cảnh quan, cơ sở vật chất, con người, văn hóa, sản phẩm của hoạt động sản xuất nông nghiệp là tài sản vô cùng quý giá đối với du lịch, nhất là trong giai đoạn hiện nay và trong tương lai. Trước đây, người ta chỉ nhìn nhận nông nghiệp hỗ trợ cho du lịch thông qua cung cấp lương thực, thực phẩm cho các khách sạn, du khách. Tuy nhiên, càng ngày khi tốc độ đô thị hóa ở rất nhiều nơi diễn ra với tốc độ nhanh, quy mô lớn, đời sống của con người càng hiện đại thì nhu cầu được gần gũi với thiên nhiên, với cảnh quan không khí của đồng quê, được quay về với những hoạt động nông nghiệp truyền thống sẽ ngày càng tăng. Thêm vào đó, khi con người ngày càng quan tâm đến vấn đề sức khỏe nhiều hơn thì họ có xu hướng muốn tìm hiểu về nguồn gốc, cách thức chế biến của các loại thực phẩm dùng hàng ngày như lúa gạo, rau, hoa quả, thịt, trứng, sữa…Phải thừa nhận rằng, môi tr