Đề tài Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La

MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cùng với xu thế toàn cầu hóa và hội nhập, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ trên thế giới đã ảnh hưởng sâu sắc đến sự nghiệp GD - ĐT. Để đảm bảo cho sự phát triển bền vững, đòi hỏi phải có nền giáo dục tiên tiến để đào tạo những con người có đức, có tài, có bản lĩnh, có sự năng động và sáng tạo đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đảng và Nhà nước ta luôn xác định GD – ĐT là quốc sách hàng đầu, là động lực thúc đẩy xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở nước ta.  Trong Thông báo kết luận của Bộ Chính trị số 242-TB/TW ngày 15 tháng 4 năm 2009 đã khẳng định: “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy và học, khắc phục cơ bản lối truyền thụ một chiều. Phát huy phương pháp dạy học tích cực, sáng tạo, hợp tác; giảm thời gian giảng lý thuyết tăng cường thời gian tự học, tự tìm hiểu cho học sinh, sinh viên; gắn bó chặt chẽ giữa học lý thuyết và thực hành, đào tạo gắn với nghiên cứu khoa học, sản xuất và đời sống”. Luật giáo dục năm 2005 (Điều 5) khi nêu về phương pháp giáo dục đã ghi rõ: “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”. Như vậy, để thực hiện chiến lược phát triển giáo dục thì đổi mới giáo dục là một yêu cầu tất yếu đang đặt ra với tất cả các ngành học, cấp học của hệ thống giáo dục ở nước ta hiện nay. Trong nội dung và yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoá hoạt động của dạy và học thì phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên là một vấn đề hết sức quan trọng, bỏi vì nó là khâu cuối cùng không những đánh giá độ tin cậy kết quả học tập của quá trình dạy và học mà còn có tác dụng điều tiết trở lại hết sức mạnh mẽ đối với quá trình đào tạo. Vì vậy, thực hiện việc chủ trương đổi mới giáo dục và đào tạo do Đảng và Nhà nước tiến hành, Trường Chính trị tỉnh Sơn La đã thường xuyên tiến hành đổi mới phương pháp dạy học đối với tất các các môn học và đã thu được những kết quả nhất định. Nhưng đối với phương pháp kiểm tra, đánh giá mặc dù là rất quan trọng, bởi nó là khâu cuối cùng của một chu trình dạy học khép kín, kiểm tra, đánh giá đóng vai trò kiểm chứng kết quả của sự đổi mới nội dung, phương pháp dạy học theo mục tiêu đã đề ra trong những thời điểm học tập nhất định, đồng thời giúp cho việc định hướng, điều chỉnh kế hoạch dạy học tiếp theo phù hợp và có hiệu quả hơn. Tuy nhiên, đổi mới là phương pháp kiểm tra, đánh giá trong ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La lại chưa được coi trọng đúng mức trong đó đặc biệt là phương pháp kiểm tra, đánh giá môn kinh tế chính trị Mác - Lênin, chính điều này đã làm cho việc dạy học kinh tế chính trị Mác – Lênin chưa đạt kết quả cao. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên và từ yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học, chúng tôi chọn vấn đề: “Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Phương pháp kiểm tra, đánh giá các môn học nói chung và môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin nói riêng đã sớm có nhiều các tác giả nghiên cứu và đã có những công trình nghiên cứu có giá trị. Tiêu biểu như: Tác giả Đặng Vũ Hoạt với bài viết “Một số vấn đề đánh giá, kiểm tra tri thức học sinh” đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản của kiểm tra, đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh, đã xác định rõ vị trí, chức năng và các quan điểm về kiểm tra. Tác giả Hà Thị Đức với: “Cơ sở lý luận thực tiễn và hệ thống biện pháp đảm bảo tính khách quan trong quá trình kiểm tra, đánh giá tri thức của sinh viên sư phạm” đã đưa ra nhận định: đánh giá dựa trên đơn vị tri thức là một phương pháp đánh giá khách quan nhất, trong tương lai đơn vị tri thức phải là chuẩn để giáo viên dựa vào đó mà “cân, đong, đo, đếm” trình độ, mức độ chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh. Tác giả Trang Thị Lân trong cuốn: “Việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập” đã viết: “Trong lý luận dạy học kiểm tra là một giai đoạn kết thúc của một quá trình dạy học... Đánh giá trong quá trình dạy học là một vấn đề phức tạp, luôn chứa đựng nguy cơ không chính xác, dễ sai lầm. Vì thế, đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi phải đổi mới kiểm, tra đánh giá”. Tác giả Trần Thị Tuyết Oanh trong cuốn: “Đánh giá và đo lường kết quả học tập” đã viết: “bất cứ một quá trình nào, lĩnh vực nào mà con người tham gia vào cũng nhằm tạo ra những biến đổi nhất định. Muốn biết những biến đổi đó diễn ra ở mức độ nào thì cần phải đánh giá” Tác giả Trần Bá Hoành trong cuốn: “Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa” đã viết: “lần đầu tiên trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam, Hội nghị ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 4 khóa VII (Tháng 1/ 1993) đã ra một nghị quyết riêng về giáo dục: “tiếp tục đổi mới sự nghiệp Giáo dục và Đào tạo”, với 4 quan điểm chỉ đạo trong đó quan điểm thứ nhất ghi rõ: “cùng với khoa học và công nghệ GD - ĐT đã được Đại hội VII xem là quốc sách hàng đầu. Đó là một động lực thúc đẩy và là một điều kiện cơ bản bảo đảm việc thực hiện những mục tiêu kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước. Phải coi đầu tư cho giáo dục là một hướng chính của đầu tư phát triển, tạo điều kiện cho giáo dục đi trước và phục vụ đắc lực sự phát triển kinh tế- xã hội. Huy động toàn xã hội làm giáo dục, động viên các tầng lớp nhân dân góp sức xây dựng nền giáo dục quốc dân dưới sự quản lí của Nhà nước”. Nhìn chung, các tác giả đã thẳng thắn phê phán một cách nghiêm khắc các yếu tố tiêu cực trong kiểm tra, đánh giá tri thức, đặc biệt là những biểu hiện vi phạm tính khách quan. Đồng thời, các tác giả cũng chỉ ra một số vấn đề cần điều chỉnh, đổi mới có tính chất định hướng cho công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Đối với môn Kinh tế chính trị đã có một số tác giả đề cập đến đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh đăng trên các tạp chí chuyên ngành, các vấn đề khoa học. Tuy nhiên, các bài viết này chưa nhiều, vẫn nằm trong một phạm vi nhỏ, mang tính lý thuyết, chưa bàn tới việc đổi mới trong phần cụ thể, từng khâu của quá trình kiểm tra đánh giá. Nói tóm lại, các chương trình nghiên cứu, các bài viết đã trình bày những lý luận cơ bản về kiểm tra đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh, đã phân tích khá sâu sắc ý nghĩa, vị trí, chức năng và các quan điểm kiểm tra đánh giá tri thức của học sinh với góc độ lý luận dạy học hiện đại. Đã đề xuất đổi mới kiểm tra, đánh giá thông qua nội dung kiểm tra, các hình thức tổ chức và phương pháp kiểm tra, đánh giá... xem kiểm tra, đánh giá là một khâu then chốt cuối cùng không thể thiếu được trong quá trình dạy học. Những lý luận trên là cơ sở quý báu để chúng tôi nghiên cứu đề tài đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Thông qua việc tìm hiểu lí luận và thực tiễn của phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. Trên cơ sở đó đề tài nghiên cứu, đề xuất hướng đổi mới nhằm mục đích nâng cao chất lượng và hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. Từ đó, góp phần đổi mới phương pháp dạy học ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau: - Hệ thống những vấn đề lí luận có liên quan đến đề tài. - Khảo sát thực trạng việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. - Xác lập quy trình đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá dạy học môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. - Đề xuất một số kiến nghị nhằm nâng cao việc kiểm tra, đánh giá dạy học môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Quá trình đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Khảo sát thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. - Đề tài chỉ giới hạn trong việc nghiên cứu sự đổi mới kiểm tra, đánh giá của các bài kiểm tra điều kiện và bài kiểm tra kết thúc môn học và thông qua thực nghiệm sư phạm để rút ra quy trình, biện pháp trong đổi mới kiểm tra, đánh giá môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở - Thời gian bắt đầu từ tháng 12 năm 2012 đến tháng 9 năm 2013. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Đề tài được thực hiện trên cơ sở lý luận và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng ta về giáo dục và đào tạo. - Đề tài chủ yếu sử dụng các phương pháp kết hợp: phân tích - tổng hợp, hệ thống - cấu trúc, so sánh - đối chiếu, lôgíc - lịch sử, v.v.. 6. Ý nghĩa của đề tài - Đề tài góp phần làm sảng tỏ thêm vấn đề đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá nói riêng trong dạy học môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin. - Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu và giảng dạy các môn Lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng và các trường chính trị. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3 chương với 9 tiết. Chương 1 Cơ sở lý luận và thực trạng của phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La 1.1. Cơ sở lí luận của phương pháp kiểm tra, đánh giá phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La 1.1.1. Kiểm tra, đánh giá trong dạy học 1.1.2. Kiểm tra, đánh giá trong học tập môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin 1.1.3. Vai trò của kiểm tra, đánh giá học tập môn Kinh tế chính trị ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La 1.2. Thực trạng kiểm tra, đánh giá học tập môn Kinh tế chính trị ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La 1.2.1. Thực trạng việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học môn Kinh tế chính trị ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La 1.2.3. Vị trí và vai trò của môn Kinh tế chính trị ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La 1.2.4. Những hướng đổi mới cơ bản của việc kiểm tra, đánh giá dạy học môn Kinh tế chính trị ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La Chương 2 Thực nghiệm đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La 2.1. Kế hoạch thực nghiệm 2.1.1. Mục đích thực nghiệm 2.1.2. Nội dung thực nghiệm 2.1.3. Đối tượng thực nghiệm 2.1.4. Cách thức tổ chức thực nghiệm 2.2. Tiến hành thực nghiệm 2.2.1. Sự phối hợp giáo viên trường THPT Chiềng Sinh chọn thực nghiệm, tiến hành thực nghiệm theo kế hoạch 2.2.2. Các đề bài và đáp án 2.3. Thu thập thông tin 2.4. Phân tích kết quả thu được so sánh, phân tích rút ra kết luận 2.4.1. Kết quả thực nghiệm 2.4.2. So sánh kết quả thực nghiệm các bài kiểm tra theo hướng đổi mới và kết quả kiểm tra thông thường Chương 3 Quy trình và điều kiện đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La 3.1. Quy trình xây dựng đề kiểm tra 3.1.1. Xác định nội dung và mục tiêu kiểm tra 3.1.2. Thiết kế câu hỏi kiểm tra 3.1.3. Xây dựng đáp án và biểu điểm 3.1.4. Xây dựng các câu hỏi, đề kiểm tra, đánh giá dạy học môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin dưới dạng tự luận 3.2. Điều kiện việc thực hiện đổi mới kiểm tra, đánh dạy môn dạy học môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin ở Trường Chính trị tỉnh Sơn La. 3.3.1. Về tổ chức và cơ chế đảm bảo 3.3.2. Về cơ sở vật chất 3.3.3. Về giảng viên và học viên TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát huy tích tự học, tính sáng tạo của học sinh trong quá trình dạy học, Bộ GD - ĐT, vụ giáo dục. 2. Bộ Giáo dục & Đào tạo, Giáo trình Kinh tê chính trị Mác-Lênin, NXB Chính trị quốc gia, 2006. 3. Nguyễn Hữu Châu, (2004), Những vấn đề cơ bản về chương trình và quá trình dạy học, Nxb giáo dục. 4. Vương Tất Đạt (2007), Phương pháp giảng dạy môn GDCD ở trường THPT, Nxb Hà Nội. 5. Phan Ngọc Đăng, (2002), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường, Nxb Đại học Sư phạm. 6. Hà Thị Đức (2002), Cơ sở lý luận và thực tiễn đảm bảo tính khách quan trong quá trình kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh, Nxb Hà Nội. 7. Phạm Minh Hạc (1991), Góp phần đổi mới tư duy giáo dục, Nxb chính trị quốc gia 8. Lê Thị Lệ Hoa, Phương pháp trắc nghiệm khách quan trong dạy học môn Chủ nghĩa xã hội khoa học cho sinh viên trường Đại học Sư phạm Đồng Tháp, Luận văn Thạc sỹ khoa học giáo dục, 2007. 9. Trần Bá Hoành (2007), Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa, Nxb Đại học sư phạm Hà Nội. 10. I. F. KhaLaMôp (1979), Phát huy tính tích cực của học sinh như thế nào? Nxb giáo dục 11. Nguyễn Công Khanh (2004), Đánh giá và đo lường trong khoa học xã hội, Nxb chính trị quốc gia. 12. Trang Thị Lân (2002), Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, Nxb Giáo dục. 13. Trần Thị Tuyết Oanh (2007), Đánh giá và đo lường kết quả học tập, Nxb Đại học sư phạm Hà Nội 14. Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII (1996), Nxb Chính trị quốc gia. 15. Văn kiện đại hội Đảng lần thứ X (2006), Nxb Chính trị quốc gia.