Đề tài Gánh nặng bệnh tật và chấn thương ở Việt Nam 2008

Gánh nặng bệnh tật và chấn thương ở Việt Nam 2008 NHÀ XUẤT BẢN Y HỌC HÀ NỘI - 2011 Dự án VINE Trường Đại học Y tế Công cộng Trang ii Tác giả ThS. Nguyễn Thị Trang Nhung, Trường Đại học Y tế Công cộng, Việt Nam CN. Trần Khánh Long, Trường Đại học Y tế Công cộng, Việt Nam CN. Bùi Ngọc Linh, Trường Đại học Y tế Công cộng, Việt Nam GS. TS. Theo Vos, Trường Sức khỏe dân số, Đại học Queensland, Úc TS. Ngô Đức Anh, Trường Sức khỏe dân số, Đại học Queensland, Úc TS. Nguyễn Thanh Hương, Trường Đại học Y tế Công cộng, Việt Nam Lời cảm ơn Chúng tôi xin chân thành cảm ơn tổ chức Atlantic Philanthropies đã tài trợ cho dự án “Cung cấp các bằng chứng khoa học về bệnh tật và tử vong cho quá trình hoạch định chính sách y tế ở Việt Nam” (dự án VINE). Nghiên cứu “Gánh nặng bệnh tật và chấn thương ở Việt Nam 2008” là một cấu phần của dự án VINE. Dự án VINE Trường Đại học Y tế Công cộng Trang iii MỤC LỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................................................ viii TÓM TẮT ............................................................................................................................ 1 1. GIỚI THIỆU .................................................................................................................... 3 2. MỤC TIÊU ...................................................................................................................... 4 2.1. MỤC TIÊU CHUNG................................................................................................................4 2.2. MỤC TIÊU CỤ THỂ ...............................................................................................................4 3. PHƯƠNG PHÁP ............................................................................................................ 5 3.1. ƯỚC TÍNH TỬ VONG ............................................................................................................5 3.2. SỐ NĂM SỐNG MẤT ĐI DO TỬ VONG SỚM (YLL)...........................................................8 3.3. SỐ NĂM SỐNG MẤT ĐI DO TÀN TẬT (YLD).....................................................................9 3.4. CÁC NHÓM BỆNH HOẶC CHẤN THƯƠNG .......................................................................9 3.5. DÂN SỐ ................................................................................................................................11 3.6. CHIẾT KHẤU .......................................................................................................................11 3.7. TRỌNG SỐ BỆNH TẬT........................................................................................................12 3.8. TRỌNG SỐ TUỔI .................................................................................................................14 3.9. TỶ LỆ MỚI MẮC VÀ THỜI GIAN MẮC.............................................................................15 4. TỔNG QUAN VỀ MÔ HÌNH BỆNH VÀ CHẤN THƯƠNG ............................................ 17 4.1. LAO.......................................................................................................................................17 4.2. HIV/AIDS..............................................................................................................................17 4.3. TIÊU CHẢY ..........................................................................................................................18 4.4. NHIỄM KHUẨN HÔ HẤP ....................................................................................................18 4.5. UNG THƯ .............................................................................................................................19 4.6. ĐÁI THÁO ĐƯỜNG .............................................................................................................20 4.7. CÁC BỆNH TÂM THẦN KINH............................................................................................21 Rối loạn do lạm dụng rượu ....................................................................................................21 Rối loạn lo âu ........................................................................................................................21 Mất trí nhớ ............................................................................................................................21 Trầm cảm ..............................................................................................................................22 Lạm dụng ma túy ..................................................................................................................22 Động kinh .............................................................................................................................22 Tâm thần phân liệt .................................................................................................................23 Dự án VINE Trường Đại học Y tế Công cộng Trang iv 4.8. CÁC KHUYẾT TẬT VỀ GIÁC QUAN .................................................................................23 Khiếm thị ..............................................................................................................................23 Khiếm thính ..........................................................................................................................24 4.9. BỆNH MẠCH VÀNH (ISCHEMIC HEART DISEASE) .......................................................24 4.10. ĐỘT QỤY............................................................................................................................25 4.11. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MÃN TÍNH (COPD) ...............................................................26 4.12. BỆNH THOÁI HÓA KHỚP (OSTEOARTHRITIS).............................................................26 4.13. CHẤN THƯƠNG ................................................................................................................27 5. KẾT QUẢ...................................................................................................................... 29 5.1. TỬ VONG VÀ KỲ VỌNG SỐNG.........................................................................................29 5.2. GÁNH NẶNG DO TỬ VONG Ở VIỆT NAM (YLL) ............................................................30 5.3. SỐ NĂM SỐNG TÀN TẬT (YLD)........................................................................................34 5.4. SỐ NĂM SỐNG TÀN TẬT HIỆU CHỈNH (DALYs) ............................................................39 5.5. MÔ HÌNH GÁNH NẶNG BỆNH TẬT THEO TUỔI VÀ GIỚI .............................................46 5.6. CÁC BỆNH VÀ CHẤN THƯƠNG CỤ THỂ .........................................................................53 Các bệnh truyền nhiễm ..........................................................................................................54 Ung thư .................................................................................................................................56 Đái tháo đường......................................................................................................................59 Các bệnh tâm thần kinh .........................................................................................................60 Các khuyết tật về giác quan ...................................................................................................62 Bệnh tim mạch ......................................................................................................................64 Bệnh cơ xương khớp .............................................................................................................67 Chấn thương..........................................................................................................................69 BÀN LUẬN ....................................................................................................................... 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................... 79 PHỤ LỤC .......................................................................................................................... 82 Dự án VINE Trường Đại học Y tế Công cộng Trang v DANH MỤC BẢNG Bảng 1. Các cụm điều tra nguyên nhân tử vong theo các trường Đại học Y .....................................7 Bảng 2. 10 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong theo giới ...............................................................29 Bảng 3. 10 nguyên nhân hàng đầu của YLL theo giới....................................................................34 Bảng 4. 10 nguyên nhân hàng đầu của YLD theo giới ...................................................................39 Bảng 5. 10 nguyên nhân hàng đầu của DALYs theo giới ...............................................................46 Bảng 6. 10 nguyên nhân hàng đầu của DALYs ở lứa tuổi 0-14 ở cả hai giới..................................47 Bảng 7. 10 nguyên nhân hàng đầu của DALYs ở lứa tuổi 15-44 theo giới .....................................49 Bảng 8. 10 nguyên nhân hàng đầu của DALYs ở lứa tuổi 45-69 theo giới .....................................51 Bảng 9. 10 nguyên nhân hàng đầu của DALYs ở lứa tuổi 70+ theo giới ........................................53 Bảng 10. Các nguồn số liệu hiện mắc, mới mắc và vấn đề về chất lượng số liệu của các bệnh/chấn thương chính .................................................................................................................................77 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Hình 1. Mô hình cơ bản của bệnh sử dụng trong DISMOD2 ......................................................... 16 Hình 2. Mô hình chung của ung thư sử dụng trong tính toán YLD (bao gồm khoảng trọng số bệnh tật và thời gian mắc)...................................................................................................................... 20 Hình 3. YLL của 3 nhóm bệnh lớn, Việt Nam 2008 ...................................................................... 30 Hình 4. YLL của 3 nhóm bệnh lớn theo giới, Việt Nam 2008 ........................................................ 30 Hình 5. YLL của các phân nhóm bệnh ở nam giới, Việt Nam 2008 ............................................... 31 Hình 6. YLL của các phân nhóm bệnh ở nữ giới, Việt Nam 2008.................................................. 31 Hình 7. YLL của 3 nhóm bệnh lớn theo tuổi ở nam, Việt Nam 2008 ............................................. 32 Hình 8. YLL của 3 nhóm bệnh lớn theo tuổi ở nữ, Việt Nam 2008 ................................................ 32 Hình 9. YLL của các phân nhóm bệnh theo tuổi ở nam, Việt Nam 2008........................................ 33 Hình 10. YLL của các phân nhóm bệnh theo tuổi ở nữ, Việt Nam 2008 ........................................ 33 Hình 11. YLD của 3 nhóm bệnh lớn, Việt Nam 2008 .................................................................... 34 Hình 12. YLD của 3 nhóm bệnh lớn theo giới, Việt Nam 2008 ..................................................... 35 Hình 13. YLD của các phân nhóm bệnh ở nam, Việt Nam 2008 .................................................... 35 Hình 14. YLD của các phân nhóm bệnh ở nữ, Việt Nam 2008....................................................... 36 Hình 15. YLD của 3 nhóm bệnh lớn theo tuổi ở nam, Việt Nam 2008 ........................................... 36 Hình 16. YLD của 3 nhóm bệnh lớn theo tuổi ở nữ, Việt Nam 2008.............................................. 37 Hình 17. YLD của các phân nhóm bệnh theo tuổi ở nam, Việt Nam 2008 ..................................... 37 Hình 18. YLD của các phân nhóm bệnh theo tuổi ở nữ, Việt Nam 2008 ....................................... 38 Hình 19. DALYs của 3 nhóm bệnh lớn, Việt Nam 2008 ................................................................ 40 Hình 20. Tỷ lệ YLL và YLD trong tổng gánh nặng bệnh tật theo giới, Việt Nam 2008 ................. 40 Hình 21. DALYs của các phân nhóm bệnh, Việt Nam 2008 .......................................................... 41 Hình 22. DALYs của 3 nhóm bệnh lớn theo giới, Việt Nam 2008 ................................................. 41 Hình 23. DALYs của các phân nhóm bệnh ở nam, Việt Nam 2008................................................ 42 Hình 24. DALYs của các phân nhóm bệnh ở nữ, Việt Nam 2008 .................................................. 42 Hình 25. DALYs của 3 nhóm bệnh lớn theo tuổi ở nam, Việt Nam 2008....................................... 43 Hình 26. DALYs của 3 nhóm bệnh lớn theo tuổi ở nữ, Việt Nam 2008 ......................................... 44 Hình 27. DALYs của các phân nhóm bệnh theo tuổi ở nam, Việt Nam 2008 ................................. 44 Hình 28. DALYs của các phân nhóm bệnh theo tuổi ở nữ, Việt Nam 2008.................................... 45 Dự án VINE Trường Đại học Y tế Công cộng Trang vi Hình 29. DALYs của các phân nhóm bệnh ở lứa tuổi 0-14, Việt Nam 2008 .................................. 47 Hình 30. DALYs của các phân nhóm bệnh ở lứa tuổi 15-44 ở nam, Việt Nam 2008 ..................... 48 Hình 31. DALYs của các phân nhóm bệnh ở lứa tuổi 15-44 ở nữ, Việt Nam 2008........................ 48 Hình 32. DALYs của các phân nhóm bệnh ở lứa tuổi 45-69 ở nam, Việt Nam 2008 ..................... 50 Hình 33. DALYs của các phân nhóm bệnh ở lứa tuổi 45-69 ở nữ, Việt Nam 2008........................ 50 Hình 34. DALYs của các phân nhóm bệnh ở lứa tuổi 70+ ở nam, Việt Nam 2008 ........................ 52 Hình 35. DALYs của các phân nhóm bệnh ở lứa tuổi 70+ ở nữ, Việt Nam 2008........................... 52 Hình 36. YLL và YLD của các bệnh chính, Việt Nam 2008 .......................................................... 54 Hình 37. Gánh nặng bệnh tật của các bệnh truyền nhiễm theo giới, Việt Nam 2008...................... 54 Hình 38. Bình quân DALYs (trên 100.000 dân) của các bệnh truyền nhiễm theo tuổi ở nam, Việt Nam 2008.............................................................................................................................. 55 Hình 39. Bình quân DALYs (trên 100.000 dân) của các bệnh truyền nhiễm .................................. 56 theo tuổi ở nữ, Việt Nam 2008 ...................................................................................................... 56 Hình 40. DALYs của các loại ung thư theo giới, Việt Nam 2008................................................... 57 Hình 41. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các loại ung thư ............................................... 58 ở nam giới, Việt Nam 2008 ........................................................................................................... 58 Hình 42. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các loại ung thư ............................................... 58 ở nữ giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................. 58 Hình 43. DALYs của bệnh đái tháo đường theo giới, Việt Nam 2008............................................ 59 Hình 44. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của bệnh đái tháo đường theo tuổi ở nam giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................................. 59 Hình 45. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của bệnh đái tháo đường theo tuổi ở nữ giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................................. 60 Hình 46. DALYs của các bệnh tâm thần kinh theo giới, Việt Nam 2008........................................ 60 Hình 47. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các bệnh tâm thần kinh .................................... 61 ở nam giới, Việt Nam 2008 ........................................................................................................... 61 Hình 48. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các bệnh tâm thần kinh .................................... 62 ở nữ giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................. 62 Hình 49. DALYs của các khuyết tật về giác quan theo giới, Việt Nam 2008.................................. 62 Hình 50. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các khuyết tật về giác quan ở nam giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................................. 63 Hình 51. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các khuyết về giác quan................................... 63 ở nữ giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................. 63 Hình 52. DALYs của các bệnh tim mạch theo giới, Việt Nam 2008 .............................................. 64 Hình 53. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các bệnh tim mạch ........................................... 65 ở nam giới, Việt Nam 2008 ........................................................................................................... 65 Hình 54. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các bệnh tim mạch ........................................... 65 ở nữ giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................. 65 Hình 55. Gánh nặng của các bệnh đường hô hấp theo giới, Việt Nam 2008 ................................... 66 Hình 56. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các bệnh đường hô hấp .................................... 66 ở nam giới, Việt Nam 2008 ........................................................................................................... 66 Hình 57. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các bệnh đường hô hấp .................................... 67 ở nữ giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................. 67 Hình 58. Gánh nặng bệnh tật của các bệnh cơ xương khớp theo giới, Việt Nam 2008.................... 67 Hình 59. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các bệnh cơ xương khớp .................................. 68 ở nam giới, Việt Nam 2008 ........................................................................................................... 68 Dự án VINE Trường Đại học Y tế Công cộng Trang vii Hình 60. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các bệnh cơ xương khớp .................................. 68 ở nữ giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................. 68 Hình 61. DALYs của các chấn thương không chủ định theo giới, Việt Nam 2008 ......................... 69 Hình 62. Gánh nặng do tử vong sớm và gánh nặng do tàn tật của các chấn thương không chủ định, Việt Nam 2008.............................................................................................................................. 70 Hình 63. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các các chấn thương không chủ định ở nam giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................................. 71 Hình 64. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các các chấn thương không chủ định ở nữ giới, Việt Nam 2008.............................................................................................................................. 71 Hình 65. DALYs của chấn thương có chủ định theo giới, Việt Nam 2008 ..................................... 72 Hình 66. Bình quân DALYs trên 100.000 dân của các các chấn thương có chủ định ở nam giới, Việt Nam 2008............................................................................................