Đề tài Giải pháp về tuyên truyền, phổ biến pháp luật xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan

Më ®Çu Lý do chän ®Ò tµi Ngµy 10 th¸ng 9 n¨m 1945, Së ThuÕ quan vµ ThuÕ gi¸n thu (tªn gäi ®Çu tiªn cña H¶i quan ViÖt Nam ngµy nay) ®­îc thµnh lËp bëi S¾c lÖnh sè 27/SL do Bé tr­ëng Bé Néi vô Vâ Nguyªn Gi¸p thay mÆt Chñ tÞch n­íc ký, víi nhiÖm vô "®¶m b¶o c«ng viÖc cña Së Tæng thanh tra ®éc quyÒn muèi vµ thuèc phiÖn vµ c¸c së th­¬ng chÝnh B¾c, Trung vµ Nam Bé" [5]. Cho ®Õn nay, ®· 60 n¨m tr«i qua, H¶i quan ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®ãng gãp xøng ®¸ng vµo sù nghiÖp c¸ch m¹ng vÎ vang cña d©n téc. Trong thêi kú ®æi míi ho¹t ®éng h¶i quan cã t¸c ®éng rÊt quan träng vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Õn m«i tr­êng ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Õn ho¹t ®éng du lÞch; ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc b¶o hé vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc, b¶o hé lîi Ých ng­êi tiªu dïng, b¶o vÖ m«i tr­êng, gãp phÇn b¶o vÖ trËt tù an toµn x· héi, an ninh quèc gia. Thùc hiÖn th¾ng lîi ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ, chñ ®éng héi nhËp cña §¶ng. Trong ®iÒu kiÖn míi, ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø X, ngµnh H¶i quan cÇn ph¶i lµm lµ ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt ph¸p luËt h¶i quan, trong ®ã cã viÖc ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan. Thùc tiÔn cho thÊy, trong nh÷ng n¨m qua, viÖc ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm ®· béc lé nhiÒu bÊt cËp, nh­ cã nhiÒu qui ®Þnh ph¸p luËt cßn chång chÐo, kh«ng thèng nhÊt, ch­a phï hîp víi thùc tÕ, thiÕu tÝnh kh¶ thi. Ho¹t ®éng gi¶i thÝch ph¸p luËt vi ph¹m hµnh chÝnh ®· triÓn khai song hiÖu qu¶ ch­a cao dÉn ®Õn viÖc ¸p dông ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan nhiÒu n¬i cßn tïy tiÖn hoÆc dung tóng bao che, kh«ng xö lý hoÆc xö lý kh«ng kÞp thêi… Nh÷ng ®iÒu ®ã lµm n¶y sinh t©m lý coi th­êng kû c­¬ng phÐp n­íc. Trong khi ®ã, viÖc tuyªn truyÒn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan cßn h¹n chÕ, ch­a ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn. Ng­êi d©n cßn thiÕu hiÓu biÕt hoÆc hiÓu biÕt rÊt h¹n chÕ ph¸p luËt ë lÜnh vùc nµy. H¬n n÷a c¸c c¬ quan cã nhiÖm vô xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan còng ®ång thêi thùc hiÖn nhiÖm vô chèng bu«n lËu; c«ng chøc thùc hiÖn nhiÖm vô nµy ch­a ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u, ®a sè kiªm nhiÖm c¸c nhiÖm vô kh¸c. VÒ mÆt lý luËn, ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò nh­ng ch­a cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu chuyªn s©u nµo. Mét sè c«ng tr×nh ®­îc c«ng bè chØ nghiªn cøu chung vÒ ph¸p luËt h¶i quan vµ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh, nh÷ng vÊn ®Ò nh­: chÊt l­îng ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan; ý thøc ph¸p luËt cña c¸c ®èi t­îng tham gia ho¹t ®éng h¶i quan; bé m¸y tæ chøc vµ nh©n sù; c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c lùc l­îng; ph­¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt vµ m«i tr­êng x· héi còng nh­ d­ luËn x· héi ch­a thùc sù ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së khoa häc. Râ rµng, c¶ vÒ mÆt lý luËn, c¶ vÒ mÆt thùc tiÔn, viÖc nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn vÊn ®Ò ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan ®Ó ®Ò xuÊt vµ luËn chøng c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt ®ã nghiªm minh, chÝnh x¸c, kÞp thêi lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch hiÖn nay. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi Nh÷ng n¨m tr­íc thêi kú ®æi míi hÇu nh­ ch­a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ ph¸p luËt h¶i quan. Theo ®­êng lèi ®æi míi vµ nhÊt lµ nh»m thùc hiÖn chñ tr­¬ng "qu¶n lý ®Êt n­íc b»ng ph¸p luËt", viÖc nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸p luËt, vÒ c¬ chÕ thùc hiÖn ph¸p luËt nãi chung, ph¸p luËt h¶i quan nãi riªng ®· cã sù ph¸t triÓn m¹nh. Cã thÓ kÓ ®Õn mét sè c«ng tr×nh sau: - LuËn ¸n TiÕn sÜ LuËt häc: "§æi míi vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ h¶i quan trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ë n­íc ta" cña Vò Ngäc Anh, 1999. - LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc: "§æi míi vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ kiÓm tra gi¸m s¸t h¶i quan ë ViÖt Nam hiÖn nay" cña Hoµng Anh C«ng, 2001. - LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc: "T¨ng c­êng qu¶n lý nhµ n­íc b»ng ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng h¶i quan ë ViÖt Nam hiÖn nay" cña TrÇn V¨n Dòng, 2001. - LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc: "Thùc hiÖn ph¸p luËt ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa b¾c ë n­íc ta hiÖn nay - thùc tr¹ng vµ c¸c ph­¬ng h­íng, gi¶i ph¸p" cña Lª Thanh B×nh, 2002. - LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc: "T¨ng c­êng qu¶n lý nhµ n­íc b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc h¶i quan ë ViÖt Nam hiÖn nay" cña Bïi V¨n ThÞnh, 2003. - LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc: "T¨ng c­êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa trong lÜnh vùc xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh ë n­íc ta hiÖn nay" cña §Æng Thanh S¬n, 2003. - LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc: "Vi ph¹m ph¸p luËt hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan vµ gi¶i ph¸p xö lý "cña Lª NguyÔn Nam Ninh, 2004. - LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc: "Hoµn thiÖn ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ n­íc vÒ h¶i quan ®èi víi doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam hiÖn nay" cña Bïi V¨n H¶i, 2005. - §Ò tµi nghiªn cøu cÊp ngµnh: "Nghiªn cøu hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt trong lÜnh vùc h¶i quan ®èi chiÕu víi c¸c cam kÕt quèc tÕ liªn quan" cña ViÖn Nghiªn cøu H¶i quan, 2003. - §Ò tµi khoa häc cÊp ngµnh: "Nghiªn cøu mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ h¶i quan theo yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ " cña Vô Ph¸p chÕ - Tæng côc H¶i quan, 2005. Ngoµi ra, cßn cã mét sè bµi viÕt cña c¸c c¸n bé chuyªn gia trong vµ ngoµi ngµnh h¶i quan liªn quan ®Õn ®Ò tµi luËn v¨n ®· ®­îc ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ nh­ bµi viÕt cña TiÕn sÜ Lª V­¬ng Long vµ th¹c sÜ Hoµng V¨n Sao ®¨ng trªn T¹p chÝ LuËt häc - ®Æc san vÒ xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh. Mét sè c¸c bµi viÕt trªn trang web H¶i quan ViÖt Nam vÒ ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan. Bµi viÕt trªn trang tin ®iÖn tö Bé Tµi chÝnh vÒ "mét sè v­íng m¾c cÇn sím th¸o gì trong xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ h¶i quan"; mét sè bµi viÕt vÒ nh÷ng v­íng m¾c khi xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan ë c¸c Côc H¶i quan ®Þa ph­¬ng trong tõng lÜnh vùc cô thÓ… C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn chñ yÕu tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò vÒ hoµn thiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh, ph¸p luËt h¶i quan, qu¶n lý nhµ n­íc b»ng ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng h¶i quan, mét sè lÜnh vùc c«ng t¸c cô thÓ cña ngµnh h¶i quan, ch­a cã ®Ò tµi trùc tiÕp nghiªn cøu viÖc ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n * Môc ®Ých: LuËn v¨n trªn c¬ së lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn ®Ò tµi ®Ó ®Ò xuÊt vµ luËn chøng c¸c gi¶i ph¸p ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan ë ViÖt Nam hiÖn nay. * NhiÖm vô: LuËn v¨n gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô sau: - Ph©n tÝch c¬ së lý luËn vÒ thùc hiÖn vµ ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan, nh­ kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, néi dung, vai trß cña ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan, kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan, tõ ®ã t×m hiÓu kh¸i niÖm vµ yªu cÇu ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan, c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan hiÖn nay. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan. - §Ò xuÊt vµ luËn chøng c¸c gi¶i ph¸p ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan ë ViÖt Nam. 4. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n - §èi t­îng nghiªn cøu cña luËn v¨n: Lµ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan ë ViÖt Nam. - Ph¹m vi nghiªn cøu: Trong khu«n khæ cã h¹n, luËn v¨n chØ tËp trung nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña viÖc b¶o ®¶m thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan, vµ vÒ thêi gian, chØ nghiªn cøu chñ yÕu giai ®o¹n tõ sau ®æi míi (1986) ®Õn nay, ®ång thêi cã tham kh¶o c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt tr­íc ®ã khi ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh lÞch sö. 5. C¬ së lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu - LuËn v¨n dùa trªn c¬ së lý luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vµ c¸c quan ®iÓm cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vÒ nhµ n­íc vµ ph¸p luËt, vÒ tuyªn truyÒn, gi¸o dôc thùc hiÖn ph¸p luËt. LuËn v¨n dùa trªn c¬ së lý luËn trùc tiÕp cña bé m«n lý luËn chung vÒ nhµ n­íc vµ ph¸p luËt cña khoa häc ph¸p lý x· héi chñ nghÜa - VÒ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, luËn v¨n sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p cña triÕt häc duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, nh­ ph­¬ng ph¸p kÕt hîp lý luËn víi thùc tiÔn, ph©n tÝch vµ tæng hîp, lÞch sö cô thÓ. Ngoµi ra, luËn v¨n cßn sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cña mét sè bé m«n khoa häc kh¸c, nh­ ph­¬ng ph¸p luËt häc so s¸nh, ph­¬ng ph¸p x· héi häc (®iÒu tra, kh¶o s¸t). 6. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn v¨n §iÓm míi nhÊt cña luËn v¨n lµ ë chç kh«ng chØ nghiªn cøu thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan mµ lµ nghiªn cøu lµm s¸ng tá c¸c yªu cÇu, c¸c yÕu tè ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan. Tõ ®ã, c¸c gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt mang tÝnh toµn diÖn, kh«ng chØ cã ý nghÜa ®èi víi thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan, mµ cßn cã ý nghÜa trong nghiªn cøu ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt nãi chung, gãp phÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ thùc hiÖn vµ b¶o vÖ ph¸p luËt, gi¸o dôc ph¸p luËt theo chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña §¶ng hiÖn nay. 7. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n - ý nghÜa lý luËn: LuËn v¨n gãp phÇn x©y dùng hÖ thèng c¸c kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña viÖc thùc hiÖn, ®¶m b¶o thùc hiÖn vµ c¸c yªu cÇu, yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan. - ý nghÜa vÒ mÆt thùc tiÔn: LuËn v¨n gãp phÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ thùc hiÖn vµ b¶o vÖ ph¸p luËt, gi¸o dôc ph¸p luËt theo chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña §¶ng. LuËn v¨n cã thÓ ®­îc sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó nghiªn cøu thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan vµ thùc hiÖn ph¸p luËt h¶i quan ë ViÖt Nam hiÖn nay theo c¸c h­íng cña ChiÕn l­îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam qui ®Þnh t¹i NghÞ quyÕt 48-NQ/ T¦ cña Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng (khãa IX). 8. KÕt cÊu cña luËn v¨n NgoµiphÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 2 ch­¬ng, 4 tiÕt. Ch­¬ng 1 C¬ së lý luËn vÒ thùc hiÖn vµ ®¶m b¶o thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan ë ViÖt Nam Ph¸p luËt vµ thùc hiÖn ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan Ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan 1.1.1.1. Kh¸i niÖm ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan §Ó hiÓu ®­îc kh¸i niÖm ph¸p luËt xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc h¶i quan tr­íc hÕt cÇn ph¶i t×m hiÓu mét sè kh¸i niÖm liªn quan: - Kh¸i niÖm vi ph¹m hµnh chÝnh. Vi ph¹m hµnh chÝnh lµ mét lo¹i vi ph¹m ph¸p luËt x¶y ra kh¸ phæ biÕn hµng ngµy trong ®êi sèng x· héi, kinh tÕ, tõ nh÷ng hµnh vi nhá nh­ vøt r¸c kh«ng ®óng n¬i, ®óng chç, ®Õn nh÷ng hµnh vi cã tÝnh chÊt, møc ®é lín h¬n nh­ ®iÒu khiÓn m«t«, xe m¸y ®i vµo ®­êng mét chiÒu, v­ît ®Ìn ®á, hoÆc nh÷ng hµnh vi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh nh­ tiÕn hµnh kinh doanh mµ kh«ng ®¨ng ký theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, trèn thuÕ, thay ®æi trô së cña doanh nghiÖp mµ kh«ng th«ng b¸o, hay nh÷ng hµnh vi trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng nh­ vËn chuyÓn vµ xö lý chÊt th¶i, c¸c chÊt g©y « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng ®óng theo quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng; nh÷ng hµnh vi trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i nh­ xuÊt nhËp khÈu hµng hãa kh«ng ®óng giÊy phÐp hoÆc kh«ng lµm ®óng thñ tôc h¶i quan trong lÜnh vùc h¶i quan. Tãm l¹i, nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt trªn thÓ hiÖn rÊt ®a d¹ng, phong phó, ë hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña qu¶n lý nhµ n­íc, song ®Òu cã chung mét sè ®Æc ®iÓm sau: Mét lµ, vi ph¹m hµnh chÝnh ®Òu lµ nh÷ng hµnh vi x©m h¹i ®Õn trËt tù qu¶n lý nhµ n­íc, ph¸ vì trËt tù hµnh chÝnh ®ang ®­îc duy tr× vµ b¶o vÖ, lµm ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n­íc trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Tuy nhiªn, tÝnh chÊt vµ møc ®é x©m h¹i cña hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh mÆc dï nguy hiÓm cho x· héi song ch­a ®ñ c¸c yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m ®­îc quy ®Þnh t¹i Bé luËt h×nh sù. Hai lµ, chñ thÓ cña hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh lµ tæ chøc hoÆc c¸ nh©n. §èi víi tæ chøc, th× hµnh vi nµy ®­îc thùc hiÖn bëi c¸ nh©n nh­ng d­íi danh nghÜa tæ chøc (do tæ chøc giao, ph©n c«ng hoÆc thùc hiÖn hµnh vi nh©n danh tæ chøc ®ã). C¸c chñ thÓ thùc hiÖn hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh lµ tæ chøc hoÆc c¸ nh©n cã n¨ng lùc chÞu tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, c¸ nh©n lµ chñ thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh ph¶i lµ ng­êi kh«ng m¾c c¸c bÖnh lµm mÊt kh¶ n¨ng nhËn thøc hoÆc kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hµnh vi vµ ®ñ ®é tuæi do ph¸p luËt quy ®Þnh. Ng­êi tõ ®é tuæi 14 ®Õn d­íi 16 tuæi lµ chñ thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh víi lçi cè ý. Ng­êi ®ñ tõ 16 tuæi trë lªn lµ chñ thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh trong mäi tr­êng hîp (vi ph¹m do lçi cè ý hay v« ý). Tæ chøc lµ chñ thÓ vi ph¹m hµnh chÝnh lµ c¸c c¬ quan nhµ n­íc, c¸c tæ chøc x· héi, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc c¸c lùc l­îng vò trang nh©n d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi còng lµ chñ thÓ vi ph¹m hµnh chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, trõ tr­êng hîp ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt, gia nhËp cã quy ®Þnh kh¸c. Nh­ vËy, chñ thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh cã c¬ cÊu réng h¬n rÊt nhiÒu so víi c¬ cÊu chñ thÓ cña vi ph¹m h×nh sù. Tr¸ch nhiÖm ph¸p lý hµnh chÝnh ph¸t sinh nh­ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, cã nghÜa lµ khi thùc hiÖn hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh c¸ nh©n, tæ chøc ph¶i chÞu nh÷ng h×nh thøc xö lý do ph¸p luËt quy ®Þnh. Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh tån t¹i d­íi h×nh thøc c¸c chÕ tµi hµnh chÝnh, th«ng th­êng lµ ph¹t tiÒn, c¶nh c¸o vµ cã thÓ ®ång thêi cßn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kh¸c. So víi tr¸ch nhiÖm h×nh sù, tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh phong phó h¬n, song Ýt nghiªm kh¾c h¬n. Ba lµ, vi ph¹m hµnh chÝnh còng nh­ mäi hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c ®Òu x©m h¹i ®Õn c¸c quan hÖ x· héi ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ. Nãi c¸ch kh¸c, kh¸ch thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh lµ quan hÖ x· héi vÒ qu¶n lý nhµ n­íc trong c¸c lÜnh vùc bÞ hµnh vi vi ph¹m x©m h¹i. Kh¸ch thÓ cña vi ph¹m ph¸p luËt chÝnh lµ yÕu tè quan träng ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cho x· héi cña hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lo¹i nµy. Do c¸c quan hÖ trong qu¶n lý nhµ n­íc rÊt ®a d¹ng vµ phong phó nªn kh¸ch thÓ cña hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt hµnh chÝnh còng rÊt phong phó, ®a d¹ng trªn mäi lÜnh vùc cña qu¶n lý nhµ n­íc. ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, cã thÓ hiÓu: Vi ph¹m hµnh chÝnh lµ hµnh vi do c¸ nh©n, tæ chøc thùc hiÖn víi lçi cè ý hoÆc v« ý, vi ph¹m quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ qu¶n lý nhµ n­íc mµ kh«ng ph¶i lµ téi ph¹m vµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i bÞ xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh. Kh¸i niÖm xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh. Xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh bao gåm xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vµ c¸c biÖn ph¸p xö lý hµnh chÝnh. Xö ph¹t hµnh chÝnh thùc chÊt lµ mét lo¹i ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc. §ã lµ lo¹i ho¹t ®éng ®Æc biÖt vµ rÊt phøc t¹p bao gåm mét lo¹t c¸c hµnh vi cô thÓ liªn quan mËt thiÕt víi nhau nh­ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt, møc ®é cña vi ph¹m hµnh chÝnh, x¸c ®Þnh thÈm quyÒn xö ph¹t, ®èi chiÕu víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ¸p dông h×nh thøc vµ møc ph¹t vµ ra quyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh. QuyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh khi ®­îc ban hµnh sÏ g©y mét hËu qu¶ ph¸p lý ®Æc biÖt, lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh cña c¸ nh©n, tæ chøc vi ph¹m hµnh chÝnh, tøc lµ buéc hä ph¶i chÞu hËu qu¶ bÊt lîi tr­íc Nhµ n­íc vÒ tinh thÇn (bÞ h¹n chÕ quyÒn) hoÆc vÒ tµi s¶n (bÞ ph¹t tiÒn, bÞ tÞch thu tang vËt, ph­¬ng tiÖn...). Xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: Mét lµ, xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh lµ mét lo¹i ho¹t ®éng c­ìng chÕ nhµ n­íc, mang tÝnh quyÒn lùc nhµ n­íc. TÝnh c­ìng chÕ vµ tÝnh quyÒn lùc nhµ n­íc thÓ hiÖn ë chç ho¹t ®éng xö ph¹t hµnh chÝnh lu«n lu«n ®­îc c¸c c¬ quan hoÆc c¸n bé cã thÈm quyÒn thùc hiÖn. ChØ cã c¸c c¬ quan hoÆc c¸n bé nhµ n­íc nµo ®­îc Nhµ n­íc trao thÈm quyÒn xö ph¹t hµnh chÝnh vµ ®­îc ghi râ trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã quy ®Þnh vÒ xö ph¹t hµnh chÝnh míi cã quyÒn quyÕt ®Þnh xö ph¹t. Xö ph¹t hµnh chÝnh lµ ph¶n øng cña Nhµ n­íc tr­íc c¸c hµnh vi x©m h¹i quy t¾c qu¶n lý nhµ n­íc. BiÓu hiÖn cña ph¶n øng ®ã chÝnh lµ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t hµnh chÝnh. ViÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t nµy cã t¸c dông trùc tiÕp ®iÒu chØnh hµnh vi xö sù cña con ng­êi vi ph¹m, tøc lµ buéc hä ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng hËu qu¶ bÊt lîi tr­íc Nhµ n­íc vµ cã t¸c dông ®×nh chØ vi ph¹m hµnh chÝnh qua ®ã mµ b¶o vÖ vµ duy tr× trËt tù qu¶n lý nhµ n­íc. Hai lµ, c¬ së ®Ó xö ph¹t hµnh chÝnh lµ vi ph¹m hµnh chÝnh. ChØ cã hµnh vi nµo x©m ph¹m quy t¾c qu¶n lý nhµ n­íc mµ ch­a ®Õn møc ph¶i truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù do c¸c c¸ nh©n, tæ chøc ®ñ n¨ng lùc chñ thÓ thùc hiÖn víi lçi cè ý hay v« ý míi bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh. §Æc ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c trªn ®©y ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 3 Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh: "C¸ nh©n, tæ chøc chØ bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh khi cã hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh do ph¸p luËt quy ®Þnh" [38]. Tõ quy ®Þnh trªn, khi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t ®ßi hái c¸c c¬ quan hoÆc c¸n bé nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ph¶i x¸c ®Þnh râ cã vi ph¹m hµnh chÝnh x¶y ra hay kh«ng, tÝnh chÊt vµ møc ®é cña vi ph¹m nh­ thÕ nµo, hµnh vi vi ph¹m ®ã cã quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ xö ph¹t hµnh chÝnh hay ch­a. Ba lµ, ho¹t ®éng xö ph¹t hµnh chÝnh ®­îc tiÕn hµnh qua nhiÒu kh©u, nhiÒu giai ®o¹n nh­ng kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng nµy ph¶i ®­îc thÓ hiÖn b»ng quyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh. Trong xö ph¹t hµnh chÝnh, c¸c chñ thÓ cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh xö ph¹t lu«n ®­îc thùc hiÖn hai lo¹i hµnh vi: 1- hµnh vi ban hµnh quyÕt ®Þnh xö ph¹t. QuyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh ph¶i ®­îc thÓ hiÖn b»ng v¨n b¶n hay b»ng mét h×nh thøc kh¸c do ph¸p luËt quy ®Þnh; 2- hµnh vi hµnh chÝnh kh¸c, nh­ nh»m ®×nh chØ hµnh vi vi ph¹m, lËp biªn b¶n vi ph¹m, gi¶i thÝch hµnh vi vi ph¹m vµ th«ng b¸o ®iÒu kho¶n v¨n b¶n ph¸p luËt ®­îc ¸p dông cho c¸ nh©n hoÆc tæ chøc vi ph¹m... Hai lo¹i hµnh vi trªn lu«n cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Trong ®ã, hµnh vi ban hµnh quyÕt ®Þnh xö ph¹t lµ c¬ b¶n vµ chñ yÕu nhÊt. C¸c hµnh vi hµnh chÝnh kh¸c ®­îc thùc hiÖn nh»m h­íng tíi viÖc ra quyÕt ®Þnh xö ph¹t hoÆc thùc hiÖn trªn c¬ së quyÕt ®Þnh xö ph¹t. §Æc biÖt, khi ban hµnh quyÕt ®Þnh xö ph¹t sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ ph¸p lý lµ lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh. QuyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh lµ h×nh thøc thÓ hiÖn c«ng khai ý chÝ vµ th¸i ®é cña Nhµ n­íc ph¶n øng tr­íc c¸c hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh vµ møc c­ìng chÕ cña Nhµ n­íc ®èi víi chñ thÓ vi ph¹m. Bèn lµ, ho¹t ®éng xö ph¹t hµnh chÝnh ®­îc tiÕn hµnh trong khu«n khæ ph¸p luËt vµ ph¶i tu©n theo ph¸p luËt vÒ tr×nh tù, thñ tôc hµnh chÝnh. TÊt c¶ c¸c c¬ quan, c¸n bé cã thÈm quyÒn xö ph¹t hµnh chÝnh khi thùc hiÖn c¸c hµnh vi xö ph¹t ®Òu ph¶i tu©n theo c¸c tr×nh tù, thñ tôc hµnh chÝnh do ph¸p luËt quy ®Þnh chø kh«ng tu©n theo c¸c quy ®Þnh vÒ tè tông h×nh sù kÓ c¶ tr­êng hîp Tßa ¸n nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn xö ph¹t hµnh chÝnh. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn cã thÓ ®i ®Õn ®Þnh nghÜa sau: Xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh lµ mét lo¹i ho¹t ®éng c­ìng chÕ hµnh chÝnh cô thÓ mang tÝnh quyÒn lùc nhµ n­íc ph¸t sinh khi cã vÝ ph¹m hµnh chÝnh; biÓu hiÖn ë viÖc ¸p dông c¸c chÕ tµi hµnh chÝnh mang tÝnh chÊt trõng ph¹t do c¸c chñ thÓ, cã thÈm quyÒn nh©n danh Nhµ n­íc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh cßn lµ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kh¸c khi cã hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh x¶y ra. C¸c biÖn ph¸p xö lý hµnh chÝnh kh¸c ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸ nh©n cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ an ninh, trËt tù, an toµn x· héi nh­ng ch­a ®Õn móc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®­îc quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÒu 23, 24, 25, 26, 27 cña ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh. Cô thÓ nh­: Gi¸o dôc t¹i x· ph­êng, thÞ trÊn; ®­a vµo tr­êng gi¸o d­ìng; ®­a vµo c¬ së gi¸o dôc; ®­a vµo c¬ së ch÷a bÖnh; qu¶n chÕ hµnh chÝnh. Tõ kh¸i niÖm xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh cã thÓ ®i ®Õn quan niÖm vÒ ph¸p luËt xö lý vi ph¹m