Số liệu điều tra về nguồn lợi tôm ở đồng bằng sông Cửu Long do tác giả và
cộng tác viên thực hiện từ những năm của thập niên 90 đến nay đã thu được 18 loài tôm
nước ngọt (Caridea) thuộc 3 họ tôm : Palaemonidae(tôm Gai), Atyidae (Tép Gạo) và
Alpheidae(tôm Gõ mõ ).Trong nhóm này, đáng chú ý là họ tôm Palaemonidaedo đặc điểm
đa dạng thành phần loài và phân bố rộ ng ở các loại hình thủy vực, sản lượng khai thác lớn.
Đối với nhóm tô m biể n (Penaeidea) qua số liệ u điều tra ở vùng ven biể n
dồng bằng sô ng Cửu Long đã tìm thấy 32 loài thuộ c 4 họ tô m : Penaeidae(tô m He),
Solenoceridae(tô m Lửa), Sergestidae (Ruốc, Moi) và Sicyonidae. Trong nhóm tô m này thì
Họ tô m He (Penaeidae) đượ c quan tâ m nhiều nhất do sự đa dạ ng về thành phần loài, có ý
nghĩa kinh tế, quan trọ ng đối với nghề nuô i và khai thác ở vùng ven biể n.
Hiệ n trạ ng khai thác nguồn lợ i tô mtự nhiê n ở đồng bằng sô ng Cửu long
trong vài năm gần đâ y cho thấy giảm sút nghiê m trọ ng do việ c cải tiến ngư cụ khai thác,
hậ u quả của việ c phá rừng, khó có khả năng khô i phụ c quần đàn tô m trong tự nhiê n. Đã
đến lúc các cơ quan chuyê n ngành Thủy sản cần thiết đề ra nhữ ng giải pháp cụ thể , hợ p lý
để bảo vệ và phát triể n nguồn lợ i tô m trong thủy vự c tự nhiê n.
II- VẬ T LIỆ U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊ N CỨU.
11 trang |
Chia sẻ: ngtr9097 | Lượt xem: 2227 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đề tài Khảo sát nguồn lợi tôm ở Đồng Bằng Sông Cừu Long, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
1
DAÃ N LIEÄ U KHAÛ O SAÙT NGUOÀN LÔÏ I TOÂ M ÔÛ ÑOÀNG BAÈ NG SOÂ NG CÖÛ U LONG
ThS. Nguyeã n Vaên Thöôøng
Khoa Thuûy saûn – Ñaï i hoï c Caàn Thô
Tel : 071-834307- E-mail : nvthuong@ctu.edu.vn
I- GIÔÙI THIEÄ U.
Soá lieä u ñieàu tra veà nguoàn lôï i toâ m ôû ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long do taùc giaû vaø
coä ng taùc vieâ n thöï c hieä n töø nhöõ ng naêm cuûa thaä p nieâ n 90 ñeán nay ñaõ thu ñöôï c 18 loaøi toâ m
nöôùc ngoï t (Caridea) thuoä c 3 hoï toâ m : Palaemonidae (toâ m Gai), Atyidae (Teùp Gaï o) vaø
Alpheidae (toâ m Goõ moõ ).Trong nhoùm naøy, ñaùng chuù yù laø hoï toâ m Palaemonidae do ñaë c ñieå m
ña daï ng thaønh phaàn loaøi vaø phaâ n boá roä ng ôû caùc loaï i hình thuûy vöï c, saûn löôï ng khai thaùc lôùn.
Ñoái vôùi nhoùm toâ m bieå n (Penaeidea) qua soá lieä u ñieàu tra ôû vuøng ven bieå n
doàng baèng soâ ng Cöûu Long ñaõ tìm thaáy 32 loaøi thuoä c 4 hoï toâ m : Penaeidae (toâ m He),
Solenoceridae (toâ m Löûa), Sergestidae (Ruoác, Moi) vaø Sicyonidae. Trong nhoùm toâ m naøy thì
Hoï toâ m He (Penaeidae) ñöôï c quan taâ m nhieàu nhaát do söï ña daï ng veà thaønh phaàn loaøi, coù yù
nghóa kinh teá, quan troï ng ñoái vôùi ngheà nuoâ i vaø khai thaùc ôû vuøng ven bieå n.
Hieä n traï ng khai thaùc nguoàn lôï i toâ m töï nhieâ n ôû ñoàng baèng soâ ng Cöûu long
trong vaøi naêm gaàn ñaâ y cho thaáy giaûm suùt nghieâ m troï ng do vieä c caûi tieán ngö cuï khai thaùc,
haä u quaû cuûa vieä c phaù röøng,… khoù coù khaû naêng khoâ i phuï c quaàn ñaøn toâ m trong töï nhieâ n. Ñaõ
ñeán luùc caùc cô quan chuyeâ n ngaønh Thuûy saûn caàn thieát ñeà ra nhöõ ng giaûi phaùp cuï theå , hôï p lyù
ñeå baûo veä vaø phaùt trieå n nguoàn lôï i toâ m trong thuûy vöï c töï nhieâ n.
II- VAÄ T LIEÄ U VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂ N CÖÙU.
1- Nguoàn maã u :
+ Maã u toâ m nöôùc ngoï t (Caridea) : thu ôû hieä n tröôøng baèng caùc ngö cuï ñaùnh baét,
chuû yeáu doï c theo tuyeán soâ ng Tieàn vaø soâ ng Haä u (töø naêm 1985-1997), goàm 3 khu vöï c ñaë c
tröng cho caùc loaï i hình thuûy vöï c khaùc nhau :
* Khu vöï c 1 : Ñaàu nguoàn nöôùc ñoå vaøo ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long,
goàm caùc tænh : Ñoàng Thaùp, An Giang, Caàn Thô.
* Khu vöï c 2 : Vuøng tieáp giaùp cöûa soâ ng Mekoâ ng ñoå ra bieå n, goàm : Tieàn
Giang, Beán Tre, Vónh Long, Traø Vinh, Caàn Thô vaø Soùc Traêng.
* Khu vöï c 3 : Vuøng khoâ ng coù soâ ng Meâ koâ ng tröï c tieáp chaûy qua vaø tieáp
giaùp vònh Thaùi Lan, goàm caùc tænh : Kieâ n Giang, Baï c Lieâ u, Caø Mau vaø ñaûo Hoøn Tre.
+ Maã u toâ m bieå n (Penaeidea) : ñöôï c thu ôû hieä n tröôøng baèng caùc ngö cuï ñaùnh
baét ven bieå n, caûng caù... vaø khaûo saùt tröï c tieáp ôû vuøng ven bieå n baèng taøu 45CV, thu gioáng toâ m
qua coáng laáy nöôùc vaøo ñaàm nuoâ i ôû moä t soá noâ ng tröôøng nuoâ i toâ m ôû Vónh Chaâ u, Baï c Lieâ u,
Caø Mau vaø Kieâ n Giang.
2- Taøi lieä u ñònh danh :
+ Döï a theo taøi lieä u phaâ n loaï i, moâ taû cuûa caùc taùc giaû : Holthuis, 1950; 1952;
1980 ; Y.I.Starobogatov, 1972; Yasuhikotaki, 1985; Yu.Hsiang –Ping & Tin-Yam Chan,
1986.
+ Soá löôï ng maã u phaâ n tích : Treâ n 3.000 maã u toâ m nöôùc ngoï t vaø gaàn 5.000 maã u
toâ m bieå n ñöôï c phaâ n tích, ño ñaï c caùc chæ tieâ u hình thaùi vaø ñöôï c moâ taû nhaä n daï ng.
2
III- KEÁ T QUAÛ .
1- Thaønh phaàn gioáng loaøi toâ m thu ñöô ï c ô û vuøng ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long :
a/ Toâ m Caridea : Keát quaû ñöôï c trình baøy qua baûng 1. (xem phuï luï c).
Ñaõ thu ñöôï c 18 loaøi thuoä c 3 hoï toâ m, trong ñoù hoï Palaemonidae coù thaønh phaàn
loaøi phong phuù nhaát, goàm 4 gioáng vaø 13 loaøi. Trong hoï naøy goàm nhieàu loaøi coù giaù trò kinh teá
thuoä c gioáng Macrobrachium nhö : Toâ m caøng xanh, Teùp tröùng, thôï reøn, teùp rong....
b/ Toâ m Penaeidea :
Ñaõ xaùc ñònh ñöôï c 8 gioáng, 32 loaøi toâ m thuoä c 4 hoï : Penaeidae, Solenoceridae
Sergestidae vaø Sicyoniidae. Keát quaû ñöôï c trình baøy ôû baûng 2. (xem phuï luï c)
Trong thaønh phaàn loaøi toâ m hoï Penaeidae cho thaáy nhieàu loaøi coù giaù trò kinh
teá ñoái vôùi ngheà nuoâ i vaø khai thaùc, ñaë c bieä t laø nhoùm loaøi thuoä c caùc gioáng Penaeus,
Metapenaeus vaø Parapenaeopsis. Hai gioáng coøn laï i Metapenaeopsis vaø Trachypenaeus goàm
caùc ñoái töôï ng kích thöôùc nhoû, voû cöùng, giaù trò kinh teá keùm tuy nhieâ n saûn löôï ng khai thaùc cuûa
nhoùm toâ m naøy khaù cao trong töï nhieâ n.
Hoï toâ m Solenoceridae (toâ m Löûa, Huyeát) vôùi thaønh phaàn loaøi ít, phaâ n boá chuû
yeáu ôû vuøng ven bieå n, saûn löôï ng khai thaùc cao, tuy nhieâ n kích thöôùc loaøi töông ñoái nhoû.
Hoï Sergestidae (Ruoác, Moi) goàm caùc loaøi coù kích thöôùc nhoû (20-25mm), phaâ n
boá chuû yeáu ôû vuøng nöôùc ven bôø bieå n. Tuy vaä y saûn löôï ng khai thaùc lôùn, ñaâ y laø nguoàn thöùc
aên töï nhieâ n cuûa caù vaø toâ m trong ñaàm nöôùc lôï .
Hoï toâ m Sicyoniidae phaâ n boá ôû vuøng bieå n xa bôø, ñaùy ñaù, caùt, kích thöôùc caù
theå nhoû, khoâ ng coù giaù trò kinh teá.
2- Ñaë c ñieå m phaâ n boá
a/ Tính chaát khu heä , phaâ n boá ñòa lyù :
* Nhoùm toâ m Caridea :
Hoï toâ m Palaemonidae phaâ n boá roä ng trong khu vöï c AÁ n ñoä -Taâ y Thaùi Bình
Döông (Indo-West Pacific). ÔÛ Vieä t Nam, toâ m Palaemonidae taä p trung phaâ n boá ôû thuûy vöï c
ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long. Ñaõ tìm thaáy 3 loaøi môùi cho Vieä t Nam, ñoù laø loaøi
Macrobrachium javanicum vaø Palaemonetes sp1 , Palaemonetes sp2 . So vôùi daã n lieä u ñieàu
tra ôû mieàn Baéc Vieä t Nam (taùc giaû Ñaë ng Ngoï c Thanh, 1980) vaø baéc Trung boä - Bình Trò
Thieâ n cho thaáy thaønh phaàn loaøi toâ m ôû ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long coù khaùc bieä t cô baûn. Tuy
nhieâ n veà maë t quan heä phaâ n loaï i hoï c thì hai loaøi Macrobrachium esculentum (Thallwitz,
1891) vaø Macrobrachium dienbienphuen Dang et Nguyen Huy maø theo Ñaë ng Ngoï c Thanh,
1975 ñaâ y laø hai loaøi coù quan heä gaàn vôùi phaâ n vuøng AÁ n ñoä -Maõ Lai. Nhö vaä y veà maë t phaâ n
loaï i hoï c, khu heä toâ m nöôùc ta coù hai taä p hôï p loaøi cô baûn :
+ Taä p hôï p loaøi toâ m hoï Palaemonidae töø vó tuyeán 16 trôû ra coù quan heä chaë t
cheõ vôùi thaønh phaàn loaøi Hoa Nam- Trung Quoác vaø mang yeáu toá ñaë c höõ u vôùi caùc loaøi :
Macrobrachium yeti,Macrobrachium mieni, Macrobrachium dienbienphuen, Macrobrachium
vietnamense, Macrobrachium hainanense, Macrobrachium nipponense, Exopalaemon mani,
Palaemonetes tonkinensis, Palaemonetes sinensis.
+ Taä p hôï p loaøi toâ m hoï Palaemonidae ôû mieàn Nam noùi chung vaø ôû Ñoàng baèng
soâ ng Cöûu Long noùi rieâ ng coù nguoàn goác nhieä t ñôùi ñieå n hình, goàm caùc loaøi : Macrobrachium
rosenbergii, Macrobrachium lanchesteri, Macrobrachium javanicum, Macrobrachium
esculentum, Macrobrachium sintangense, Exopalaemon styliferus...
3
Ngoaøi ra so vôùi caùc nöôùc laâ n caä n thuoä c vuøng Trung AÁ n, thaønh phaàn gioáng
loaøi toâ m hoï Palaemonidae ôû Ñoàng baèng soâ ng Cöûu long haàu nhö khoâ ng coù gì sai khaùc.
* Nhoùm toâ m Penaeidea :
Theo Dall (1991) vaø nhieàu taùc giaû khaùc cho raèng toâ m hoï Penaeidae ôû nöôùc
ta thuoä c khu heä AÁ n ñoä -Taâ y Thaùi Bình Döông, vaø treâ n quan ñieå m naøy thì thaønh phaàn loaøi
toâ m Penaeidae ôû vuøng ven bieå n Ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long ñöôï c phaâ n thaønh caùc nhoùm
chính :
- Nhoùm AÁ n Ñoä -Taâ y Thaùi Bình Döông phaâ n boá roä ng : goàm caùc ñaï i
ñieä n Penaeus semisulcatus, Penaeus monodon, Penaeus japonicus, Penaeus latisulcatus,
Metapenaeus ensis, Metapenaeus affinis, Parapenaeopsis tenella.
- Nhoùm nhieä t ñôùi AÁ n ñoä -Taâ y Thaùi Bình Döông : Penaeus
merguiensis, Parapenaeopsis hardwickii, Metapenaeopsis cornuta, Parapenaeopsis
hungerfordi, Metapenaeopsis stridulans, Trachypenaeus malaianus, Solenocera crassicornis.
- Nhoùm Taâ y Baéc Thaùi Bình Döông : Trachypenaeus curvirostris,
Trachypenaeus pescadoreensis, Parapenaeopsis cornuta, Parapenaeopsis hungerfordi,
Metapenaeopsis barbata, Metapenaeopsis lamellata, Solenocera koelbili.
- Nhoùm Taâ y Nam- Thaùi Bình Döông : Metapenaeus tenuipes,
Penaeus canaliculatus, Parapenaeopsis gracillima, Metapenaeus lysianassa.
- Nhoùm Taâ y AÁ n ñoä Döông : Penaeus indicus, Metapenaeus
brevicornis, Parapenaeopsis cultrirostris.
Ngoaøi ra khi khaûo saùt veà ñaë c tính phaâ n boá cuûa toâ m hoï Penaeidae ôû vuøng ven
bieå n ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long vaø caùc khu vöï c laâ n caä n trong vuøng AÁ n Ñoä -Taâ y Thaùi Bình
Döông cho thaáy ña phaàn caùc loaøi ñeàu coù ñaë c tính phaâ n boá roä ng ôû caùc vuøng bieå n thuoä c Vònh
Thaùi Lan, Malaysia vaø UÙc chaâ u nhieä t ñôùi. Ñieàu naøy chöùng toû thaønh phaàn loaøi toâ m He ôû
vuøng bieå n ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long chuû yeáu thuoä c khu heä phuï AÁ n ñoä - Maõ Lai.
b/ Phaâ n boá theo ñieàu kieä n sinh thaùi :
* Nhoùm toâ m Caridea :
+ Phaâ n boá theo loaï i hình thuûy vöï c :
Ña phaàn caùc loaøi thuoä c hoï Palaemonidae phaâ n boá trong thuûy vöï c nöôùc
chaûy : soâ ng ngoøi, kinh raï ch, vuøng cöûa soâ ng…., moä t soá ít loaøi phaâ n boá trong caùc thuûy vöï c
nöôùc töông ñoái tónh nhö möông vöôøn, ao, ruoä ng luùa (loaøi Macrobrachium lanchesteri). Chæ
coù moä t loaøi duy nhaát ñöôï c phaùt hieä n ôû suoái nöôùc ngoï t thuoä c huyeä n ñaûo Kieâ n Haûi (Kieâ n
Giang) ñoù laø loaøi Macrobrachium javanicum.
Hoï toâ m Atyidae phaâ n boá trong caùc thuûy vöï c nöôùc tónh bò nhieã m pheøn,
ñaë c bieä t laø trong caùc khu vöï c röøng Traøm. Rieâ ng hoï toâ m Alpheidae (toâ m goõ moõ ), chuû yeáu
phaâ n boá trong caùc thuûy vöï c nöôùc lôï : ñaàm nuoâ i toâ m, cöûa soâ ng, ven bieå n, khoâ ng coù giaù trò
kinh teá.
+ Phaâ n boá theo noàng ñoä muoái :
Haàu heát caùc loaøi toâ m thuoä c gioáng Macrobrachium coù ñaë c tính phaâ n boá roä ng
trong caùc thuûy vöï c nöôùc ngoï t vaø nöôùc lôï ven bieå n. Coù theå chia thaønh hai nhoùm : nhoùm loaøi
roä ng muoái vaø nhoùm loaøi heï p muoái.
- Nhoùm loaøi roä ng muoái : bao goàm caùc loaøi Macrobrachium
rosenbergii, Macrobrachium equidens, Macrobrachium mammillodactylus, Macrobrachium
4
esculentum, Macrobrachium mirabile vaø Macrobrachium sintangense. Nhoùm naøy coù khaû
naêng phaâ n boá roä ng ôû thuûy vöï c nöôùc ngoï t vaø nöôùc lôï cöûa soâ ng.
- Nhoùm loaøi heï p muoái : bao goàm caùc loaøi Macrobrachium
lanchesteri, Macrobrachium idae, Exopalaemon styliferus, Palaemonetes sp1, Palaemonetes
sp2, Leptocarpus potamiscus vaø Macrobrachium javanicum..
* Nhoùm toâ m Penaeidea:
Qua keát quaû ñieàu tra veà ngö tröôøng ñaùnh baét caùc loaøi toâ m ôû vuøng ven bieå n
ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long, keát quaû ñöôï c trình baøy ôû baûng 4. (Xem phuï luï c)
Veà phaâ n boá theo ñoä saâ u, coù theå phaâ n bieä t 3 nhoùm phaâ n boá chính sau ñaâ y :
+ Nhoùm phaâ n boá bieå n noâ ng : Coù soá löôï ng loaøi ñoâ ng nhaát, bao goàm
nhöõ ng loaøi toâ m soáng chuû yeáu ôû ñoä saâ u döôùi 50m. Haàu heát caùc loaøi toâ m coù giaù trò kinh teá
ñeàu taä p trung ôû nhoùm naøy, tieâ u bieå u goàm coù caùc loaøi : Penaeus merguiensis, Penaeus
indicus, Penaeus semisulcatus, Penaeus monodon, Penaeus latisulcatus, Metapenaeus ensis,
Metapenaeus brevicornis, Metapenaeus affinis, Parapenaeopsis hardwickii, Parapenaeopsis
hungerfordi, Parapenaeopsis cultrirostris, Parapenaeopsis gracillima.
+ Nhoùm phaâ n boá roä ng : Ñaâ y laø nhoùm toâ m quan troï ng thöù hai, bao
goàm caùc loaøi coù phaï m vi phaâ n boá roä ng theo ñoä saâ u töø bôø ñeán 200m. Nhoùm naøy coù theå phaâ n
chia thaønh 2 nhoùm phuï :
- Nhoùm phuï gaàn bôø : goàm nhöõ ng loaøi thích nghi ñoä saâ u töø bôø
ñeán 100m, coù giaù trò kinh teá vaø quan troï ng cho xuaát khaå u nhö : Penaeus japonicus, Penaeus
canaculitus, Metapenaeopsis palmensis, Metapenaeopsis barbata, Metapenaeopsis toloensis,
Trachypenaeus pescadoreensis.
- Nhoùm phuï xa bôø : goàm nhöõ ng loaøi thích nghi ñoä saâ u töø 40 -
50m ñeán 200 - 300m nhö caùc loaøi : Solenocera koelbeli, Sicyonia cristata.
Veà phaâ n boá theo ñieàu kieä n sinh thaùi: Ngoaøi nhöõ ng ñaë c ñieå m phaâ n boá ñòa lyù
töï nhieâ n vaø phaâ n boá theo ñoä saâ u, toâ m bieå n ôû nöôùc ta coøn coù söï phaâ n boá theo ñieàu kieä n sinh
thaùi khaùc nhau :
+ Nhoùm loaøi cöûa soâ ng: Laø nhoùm toâ m coù soá löôï ng loaøi ñoâ ng nhaát, goàm
nhöõ ng loaøi trong chu kyø voøng ñôøi coù giai ñoaï n aáu truøng vaø toâ m con thích nghi vuøng nöôùc vaø
baõ i Suù Veï t cöûa soâ ng vaø gaàn cöûa soâ ng. Nhoùm naøy coù theå chia thaønh 2 nhoùm phuï :
- Nhoùm phuï roä ng muoái : Bao goàm nhöõ ng loaøi thích nghi vôùi
khu vöï c coù ñaùy buøn, caùt buøn ven soâ ng, ven bieå n giaùp cöûa soâ ng, nôi coù ñoä trong thaáp vaø bieâ n
ñoä dao ñoä ng ñoä maë n lôùn, keå caû giai ñoaï n tröôûng thaønh. Ñaï i dieä n cho nhoùm naøy laø toâ m Ñaát
(Metapenaeus ensis), raát thích hôï p ñoái vôùi ngheà nuoâ i toâ m nöôùc lôï .
- Nhoùm phuï heï p muoái : Laø nhoùm phuï coù soá loaøi ñoâ ng, bao
goàm nhöõ ng loaøi thích nghi vôùi vuøng cöûa soâ ng nhöng heï p muoái. Thôøi kyø aáu truøng vaø toâ m con
sinh soáng ôû vuøng cöûa soâ ng ven soâ ng, ven bieå n giaùp cöûa soâ ng, nhöng khi tröôûng thaønh chuùng
chæ thích nghi vôùi ñoä maë n cao vaø oå n ñònh, do ñoù chuùng rôøi khu vöï c cöûa soâ ng, nôi coù ñoä maë n
thaáp vaø hay thay ñoå i, ñeå ra vuøng nöôùc xa bôø coù ñoä maë n vaø ñoä trong cao hôn vaø oå n ñònh. Ñaï i
dieä n cho nhoùm phuï naøy : Penaeus merguiensis, Penaeus indicus, Parapenaeopsis
hardwickii, Parapenaeopsis cultrirostris, Parapenaeopsis gracillima, Metapenaeus affinis,
Metapenaeus brevicornis...
5
- Nhoùm haûi ñaûo xa bôø : bao goàm nhöõ ng loaøi thích nghi vôùi
nhöõ ng vuøng bieå n coù ñaùy buøn, buøn caùt hoaë c caùt buøn thuoä c caùc vuøng vònh xa cöûa soâ ng, nôi coù
ñoä trong vaø ñoä maë n cao vaø oå n ñònh. Nhoùm naøy goàm coù : Penaeus semisulcatus , Penaeus
monodon, Penaeus japonicus, Penaeus canaliculatus, Solenocera koelbeli, Sicyonia cristata.
Rieâ ng caùc loaøi Penaeus japonicus , Penaeus semisulcatus, Penaeus monodon, Penaeus
canaliculatus, thôøi kyø toâ m con cö truù vaø sinh tröôûng ôû vuøng cöûa soâ ng vaø caùc baõ i trieàu nhöng
khi tröôûng thaønh chuùng di chuyeå n ra caùc vònh xa cöûa soâ ng, nôi coù ñoä maë n oå n ñònh vaø coù ñoä
trong lôùn ñeå giao vó vaø ñeû tröùng.
3- Moä t soá loaøi toâ m quan troï ng ñoái vô ùi ngheà nuoâ i vaø khai thaùc thuûy saûn
a/ Nhoùm toâ m Caridea :
• Toâ m caøng xanh, caøng löûa (Macrobrachium rosenbergii):
Kích thöôùc caù theå lôùn, chieàu daøi maã u thu toái ña 234mm. Coù hai daï ng kieå u
hình (Phenotype) khaùc nhau ñöôï c goï i laø toâ m caøng xanh vaø toâ m caøng löûa. Loaøi naøy ñang
ñöôï c nuoâ i phoå bieán ôû thuûy vuï c ñoàng baèng soâ ng Cöûu long döôùi daï ng moâ hình toâ m- luùa, toâ m
möông vöôøn. Nguoàn gioáng töï nhieâ n xuaát hieä n vaøo thaùng 4-6 dl vaø thaùng 11-01 dl naêm sau,
khai thaùc baèng ngö cuï chaát chaø ven soâ ng, hoaë c khai thaùc baèng ghe caøo. Do phong traøo nuoâ i
toâ m phaùt trieå n neâ n caùc cô sôû saûn xuaát gioáng nhaâ n taï o cuõ ng gia taêng, chuû ñoä ng cung caáp
nguoàn gioáng cho ngheà nuoâ i quanh naêm. Moä t soá nôi ñaõ nuoâ i toâ m thòt thaønh coâ ng ôû An Giang,
Caàn Thô, Soùc Traêng, Traø Vinh vaø ñang môû roä ng phaùt trieå n moâ hình saûn xuaát.
• Toâ m tröùng (Macrobrachium equidens): kích thöôùc khaù lôùn, maã u thu coù
chieàu daøi toái ña 120mm, hieä n dieä n nhieàu trong ñaàm nuoâ i toâ m nöôùc lôï . Trong thuûy vöï c töï
nhieâ n, chuùng mang tröùng töø thaùng 2- 6 dl. Saûn löôï ng khai thaùc töông ñoái lôùn baèng hình thöùc
chaát chaø vaø baèng ghe caøo ôû soâ ng.
• Teùp thô ï reøn (Macrobrachium sintangense): Kích thöôõ c toái ña 95mm,
ñoâ i caøng lôùn raát phaùt trieå n. Saûn löôï ng khai thaùc lôùn, chuû yeáu treâ n soâ ng, kinh raï ch baèng
phöông tieä n ghe caøo, chaát chaø ven soâ ng. Muøa vuï toâ m mang tröùng töø thaùng 2 –7 dl.
• Teùp moàng sen (Macrobrachium mirabile): Kích thöôùc toái nhoû, toái ña
68mm, saûn löôï ng phong phuù trong thuûy vöï c töï nhieâ n, coù theå khai thaùc baèng caøo, ñaùy... .
Muøa vuï toâ m mang tröùng chuû yeáu töø thaùng 4 -6 dl, tröùng maøu vaøng cam, laø ñoái töôï ng khai
thaùc quan troï ng.
• Teùp rong (Macrobrachium lanchesteri) : Phaâ n boá roä ng trong thuûy vöï c töï
nhieâ n, ñaë c bieä t chuùng phaùt trieå n trong thuûy vöï c nöôùc tónh, laø loaøi coù kích thöôùc nhoû nhaát
trong gioáng Macrobrachium. Muøa vuï toâ m mang tröùng töø thaùng 2- 6, tröùng maøu xanh laù caâ y.
Loaøi naøy coù voøng ñôøi phaùt trieå n hoaøn toaøn trong moâ i tröôøng nöôùc ngoï t, laø nguoàn thöùc aên töï
nhieâ n cho caùc loaøi caù aên taï p : Treâ , Boáng Töôï ng....
• Toâ m Gai, Vaùc daùo (Exopalaemon styliferus) : kích thöôùc daøi toái ña
119mm, phaâ n boá chuû yeáu ôû vuøng nöôùc lôï cöûa soâ ng, ven bieå n vaø ñaàm nuoâ i toâ m nöôùc lôï . Saûn
löôï ng phong phuù trong caùc ñaàm nuoâ i toâ m, nhaát laø trong caùc ao giaøu chaát höõ u cô. Muøa vuï
mang tröùng töø thaùng 5- 8 dl, tröùng coù kích thöôùc lôùn, maøu cam.
b/ Nhoùm toâ m Penaeidea:
• Toâ m Theû (Penaeus merguiensis, Penaeus indicus): laø ñoái töôï ng quan
troï ng ñoái vôùi ngheà nuoâ i toâ m nöôùc lôï . Loaøi Penaeus indicus coù soá löôï ng ñoâ ng ôû khu vöï c ven
bôø bieå n Ñoâ ng Nam boä , nôi coù nguoàn cöûa soâ ng vaø röøng ngaä p maë n phaùt trieå n. Ngöôï c laï i, loaøi
6
Penaeus merguiensis xuaát hieä n phong phuù ôû bôø bieå n Taâ y Nam boä , nôi coù ñoä maë n cao vaø
neàn ñaùy ña daï ng töø buøn caùt sang caùt buøn... Nguoàn gioáng töï nhieâ n cuûa toâ m Theû qua soá lieä u
ñieàu tra cuûa chuùng toâ i cho thaáy chuùng xuaát hieä n vaøo hai thôøi ñieå m trong naêm : töø thaùng 2- 4
dl (vuï toâ m toáng) vaø thaùng 10-12 dl (vuï toâ m muøa). Caàn coù giaûi phaùp ñeå baûo veä nguoàn gioáng
töï nhieâ n vì hieä n traï ng khai thaùc quaù möùc baèng caùc ngö cuï caûi tieán : te, xieä p, voù caát keát hôï p
aùnh saùng...
• Toâ m Suù (Penaeus monodon) : laø ñoái töôï ng nuoâ i phoå bieán hieä n nay ôû
vuøng ven bieå n ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long. Trong töï nhieâ n loaøi naøy öa soáng ôû nhöõ ng nôi coù
neàn ñaùy buøn caùt, ñoä trong, ñoä maë n töông ñoái cao vaø oå n ñònh. Nguoàn gioáng töï nhieâ n xuaát
hieä n ít vaø phaâ n boá chuû yeáu ôû vuøng bieå n Taâ y Nam boä töø Hoøn Ñaát leâ n ñeán Muõ i Nai (Haø
Tieâ n). Do khaû naêng thích nghi ñoä maë n roä ng (10- 25ppt) neâ n raát thuaä n lôï i cho ngheà nuoâ i toâ m
nöôùc lôï ven bieå n.
• Toâ m Raèn (Penaeus semisulcatus) : laø ñoái töôï ng khai thaùc quan troï ng cho
xuaát khaå u. Trong töï nhieâ n loaøi naøy phaâ n boá chuû yeáu ôû vuøng bieå n Taâ y Nam boä , nôi ít coù
vuøng cöûa soâ ng ñoå ra, coù ñoä trong, ñoä maë n cao vaø oå n ñònh.
• Toâ m Ñaát (Metapenaeus ensis), teùp Baï c (Metapenaeus tenuipes) : goàm
nhöõ ng loaøi quan troï ng ñoái vôùi ngheà nuoâ i toâ m nöôùc lôï ven bieå n, do söï phong phuù veà nguoàn
gioáng töï nhieâ n vaø khaû naêng thích nghi cuûa chuùng trong thuûy vöï c thuoä c vuøng cöûa soâ ng, ven
bieå n, ñaàm nuoâ i nöôùc lôï . Hieä n nay ôû moä t soá tænh ven bieå n ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long (Caø
Mau, Traø Vinh...) ñang khuyeán khích ngöôøi daâ n nuoâ i toâ m Ñaát trong caùc moâ hình saûn xuaát
thuûy saûn keát hôï p do khaû naêng thích nghi cuûa chuùng vaø phuø hôï p vôùi phöông höôùng chuyeå n
ñoå i cô caáu saûn xuaát vaø ña daï ng hoùa ñoái töôï ng nuoâ i.
• Toâ m Chì (Metapenaeus affinis), toâ m Saét (Parapenaeopsis cultrirostris),
toâ m Gaä y (Parapenaeopsis hungerfordi), toâ m gaä y ñaù (Trachypenaeus curvirostris), toâ m voû
loâ ng (Metapenaeopsis barbata) : laø caùc ñoái töôï ng khai thaùc quan troï ng ôû vuøng cöûa soâ ng, ven
bieå n ñoàng baèng soâ ng Cöûu Long.
IV- KEÁ T LUAÄ N
- Nguoàn lôï i toâ m ôû vuøng ven bieå n ñoàng baèng soâ ng Cöûu long raát ña daï ng veà thaønh
phaàn loaøi