Đề tài Kinh tế Đài Loan trước và sau khi gia nhập WTO

ViÖn nghiªn cøu trung Quèc Trung t©m nghiªn cøu ®µi loan ============= ®Ò tµi cÊp viÖn kinh tÕ §µi Loan tr­íc vµ sau khi gia nhËp WTO Ng­êi thùc hiÖn: ths. dvl Hµ néi më ®Çu Lý do nghiªn cøu Ngµy 12-11-2001, 24 giê tiÕp theo CHND Trung Hoa, §µi Loan còng ®· trë thµnh thµnh viªn cña WTO. §iÒu ®¸ng chó ý lµ, §µi Loan gia nhËp WTO kh«ng ph¶i víi t­ c¸ch mét “Nhµ n­íc cã chñ quyÒn” mµ lµ “Khu vùc thuÕ quan riªng biÖt §µi Loan, Bµnh Hå, Kim M«n, M· Tæ” (gäi t¾t lµ §µi B¾c-Trung Quèc). §Ó trë thµnh thµnh viªn WTO, §µi Loan còng ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vµ chê ®îi kÐo dµi 12 n¨m rßng r·, trong ®ã 10 n¨m ®µm ph¸n víi c¸c ®èi t¸c, 02 n¨m chê ®îi theo quy t¾c “Trung Quèc tr­íc, §µi Loan sau”. Theo c¸c nhµ khoa häc §µi Loan, viÖc §µi Loan gia nhËp WTO lµ mét “th¾ng lîi vÒ ngo¹i giao”, “mét cét mèc trong viÖc §µi Loan héi nhËp vµo x· héi quèc tÕ”, tuy nhiªn vÒ mÆt kinh tÕ-x· héi, §µi Loan sÏ gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc. Tr­íc ®©y, møc ®é më cöa thÞ tr­êng cña §µi Loan trªn mét sè lÜnh vùc nh­ n«ng nghiÖp, xe h¬i, ®å ®iÖn gia dông, r­îu vµ thuèc l¸, ngµnh x©y dùng, ngµnh dÞch vô chuyªn nghiÖp v.v...®Òu t­¬ng ®èi thÊp. V× vËy, sau khi gia nhËp WTO, §µi Loan ®øng tr­íc søc Ðp c¹nh tranh rÊt lín víi c¸c s¶n phÈm cïng chñng lo¹i cña n­íc ngoµi, nhÊt lµ víi Trung Quèc ®¹i lôc, tû lÖ thÊt nghiÖp sÏ t¨ng lªn. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c nhµ l·nh ®¹o §µi Loan ph¶i cã sù ®iÒu chØnh vÒ mÆt chÝnh s¸ch nh»m t¸i cÊu tróc l¹i nÒn kinh tÕ trªn 3 ph­¬ng diÖn n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. ViÖt Nam vµ §µi Loan tuy xa c¸ch nhau vÒ ®Þa lý, nh­ng l¹i cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång vÒ lÞch sö, v¨n ho¸. Tõ khi ViÖt Nam thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi n¨m 1986, nhÊt lµ tõ khi ban hµnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®Õn nay, mèi quan hÖ hîp t¸c phi chÝnh phñ gi÷a ViÖt Nam vµ §µi Loan trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸ ®· ph¸t triÓn nhanh chãng. VÒ mÆt th­¬ng m¹i, §µi Loan hiÖn lµ b¹n hµng lín thø 4 cña ViÖt Nam (sau NhËt B¶n, Xinh-ga-po vµ Trung Quèc) víi kim ng¹ch th­¬ng m¹i ®¹t 3,349 tû USD (2002); VÒ mÆt ®Çu t­, §µi Loan hiÖn ®øng thø hai trong sè c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI) vµo ViÖt Nam víi 1.084 h¹ng môc vµ 5,99 tû USD vèn theo hiÖp ®Þnh. NÕu tÝnh c¶ sè vèn ®Çu t­ th«ng qua n­íc thø 3 th× FDI cña §µi Loan ë ViÖt Nam ®øng thø nhÊt (­íc kho¶ng 10 tû USD); VÒ mÆt hîp t¸c lao ®éng, §µi Loan còng lµ mét trong nh÷ng ®Þa bµn cã sè lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc t¹i n­íc ngoµi ®«ng nhÊt (h¬n 7 v¹n ng­êi) v.v... V× vËy, viÖc t×m hiÓu vµ nghiªn cøu vÒ nÒn kinh tÕ cña §µi Loan tr­íc vµ sau khi gia nhËp WTO lµ rÊt cÇn thiÕt, mét mÆt, gãp phÇn cung cÊp t­ liÖu tham kh¶o cho ViÖt Nam sau khi gia nhËp WTO; mÆt kh¸c, qua ®ã gãp phÇn thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ (th­¬ng m¹i, ®Çu t­ ...) gi÷a hai bªn trong thêi gian tíi. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu chóng t«i cè g¾ng l­u ý tÝnh ®Æc thï cña §µi Loan nhÊt lµ nh÷ng lîi thÕ vµ bÊt lîi thÕ cña l·nh thæ nµy khi gia nhËp WTO. II. Môc tiªu cña ®Ò tµi §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t sù chuÈn bÞ bªn trong cña §µi Loan tr­íc khi gia nhËp WTO; tr×nh bµy vµ ph©n tÝch nh÷ng cam kÕt vµ viÖc thùc hiÖn cam kÕt cña §µi Loan víi c¸c ®èi t¸c; nh÷ng t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ cña §µi Loan sau khi gia nhËp WTO; sau ®ã rót ra mét sè nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸. III. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu C¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu chÝnh bao gåm: duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, ph©n tÝch, so s¸nh... nh»m ®¸p øng yªu cÇu vµ môc tiªu ®Æt ra. IV. Néi dung nghiªn cøu Trªn c¬ së môc tiªu ®Æt ra, ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu c¸c néi dung chñ yÕu sau ®©y: Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh kinh tÕ, x· héi §µi Loan tr­íc khi gia nhËp WTO. §Æc biÖt chó ý t×m hiÓu vµ nghiªn cøu sù chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn bªn trong cña §µi Loan, bao gåm ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ héi nhËp quèc tÕ...®Ó khi ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ cho phÐp lµ gia nhËp; ph©n tÝch nh÷ng lîi thÕ vµ bÊt lîi thÕ cña §µi Loan khi gia nhËp WTO. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vµ cam kÕt cña §µi Loan víi c¸c ®èi t¸c vµ víi WTO. PhÇn nµy tËp trung t×m hiÓu vµ ph©n tÝch nh÷ng cam kÕt vµ lé tr×nh thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt ®ã cña §µi Loan, nhÊt lµ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ mét sè ngµnh thuéc lÜnh vùc dÞch vô. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña viÖc gia nhËp WTO ®èi víi kinh tÕ, x· héi §µi Loan. NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ mang tÝnh so s¸nh nÒn kinh tÕ §µi Loan tr­íc vµ sau khi gia nhËp WTO. Trªn ®©y, chóng t«i ®· tr×nh bµy râ lý do, môc tiªu, ph­¬ng ph¸p vµ nh÷ng néi dung nghiªn cøu chñ yÕu cña ®Ò tµi. Cã thÓ thÊy r»ng, ®©y lµ mét ®Ò tµi cßn Ýt ®­îc t×m hiÓu vµ nghiªn cøu ë ViÖt Nam, duy chØ cã ®Ò tµi cÊp bé n¨m 2005 “Sù ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch cña §µi Loan sau khi gia nhËp WTO vµ bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam” do TS. §ç TiÕn S©m lµm chñ nhiÖm mµ chóng t«i còng lµ thµnh viªn ®· tiÕn hµnh t×m hiÓu, nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy. Dùa trªn ®Ò tµi cÊp bé ®ã chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®iÒu chØnh vµ bæ sung cho phï hîp víi yªu cÇu cña mét ®Ò tµi cÊp viÖn. Cßn ë §µi Loan, ®©y còng lµ vÊn ®Ò vÉn ®ang ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu vµ tranh luËn víi nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Tuy vËy, trong thêi gian ng¾n, tËp thÓ t¸c gi¶ chóng t«i, ®· hÕt søc cè g¾ng s­u tÇm tµi liÖu ®Ó bæ sung vµ chØnh lý ®Ó hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy. Chóng t«i ý thøc s©u s¾c r»ng, dï cã cè g¾ng nh­ng còng kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt vµ h¹n chÕ, rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c nhµ nghiªn cøu vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp. Trung t©m nghiªn cøu §µi Loan Néi dung: Ch­¬ng I Bèi c¶nh kinh tÕ quèc tÕ ThÕ giíi ®· b­íc sang thiªn niªn kû thø ba víi nh÷ng biÕn ®éng vµ chuyÓn ®æi rÊt phøc t¹p. ViÖc nghiªn cøu ®éng th¸i vµ chiÒu h­íng ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thiªn niªn kû míi kh«ng nh÷ng gióp chóng ta cã c¸i nh×n x¸c ®¸ng vÒ nÒn kinh tÕ thÕ giíi mµ cßn thÊy ®­îc sù t¸c ®éng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®èi víi c¸c n­íc vµ khu vùc. PhÇn nµy chóng t«i chñ yÕu dùa trªn nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn cøu cña c¸c häc gi¶ trong vµ ngoµi n­íc nh­ cuèn “Kinh tÕ thÕ giíi 2003-2004 ®Æc ®iÓm vµ triÓn väng” vµ mét sè t¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ chuyªn ngµnh kh¸c, nh»m gióp ng­êi ®äc cã thÓ h×nh dung bøc tranh chung vÒ kinh tÕ thÕ giíi tõ ®ã cã nh÷ng so s¸nh ®èi chiÕu víi nÒn kinh tÕ §µi Loan trong nh÷ng phÇn sau. I. Tæng quan N¨m 2000 nÒn kinh tÕ thÕ giíi cã b­íc ph¸t triÓn khëi s¾c sau mét n¨m chËm l¹i v× bÞ ¶nh h­ëng tiªu cùc bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ ch©u ¸ thêi kú 1997-1998. Theo ®¸nh gi¸ cña Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) vµ hÇu hÕt c¸c c¬ quan nghiªn cøu kinh tÕ quèc tÕ, c¶i thiÖn nµy tr­íc hÕt lµ do cã sù phôc håi dÇn cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n, khëi s¾c cña kinh tÕ Liªn minh ch©u ¢u (EU) vµ t¨ng tr­ëng kû lôc cña kinh tÕ Mü, ba nÒn kinh tÕ chiÕm qu¸ nöa GDP cña thÕ giíi vµ lµ nh÷ng lùc ®Èy chÝnh t¹o ®µ cho kinh tÕ thÕ giíi n¨m 2000 phôc håi. Nh­ng tõ cuèi n¨m 2000, ®Çu n¨m 2001, kinh tÕ cña c¶ ba trung t©m lín nµy ®Òu ®· b¾t ®Çu cã dÊu hiÖu suy gi¶m, nhÊt lµ sù suy gi¶m cña nÒn kinh tÕ NhËt vµ Mü, kÐo theo suy gi¶m chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, cña c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ chñ yÕu nh­ th­¬ng m¹i, ®Çu t­, tµi chÝnh, còng nh­ cña nhiÒu nÒu kinh tÕ quèc gia vµ khu vùc kh¸c. Tr¸i víi nh÷ng dù b¸o vÒ sù phôc håi m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÕ giíi ®­îc ®­a ra håi cuèi n¨m 2001, n¨m thø hai cña thÕ kû XXI, kinh tÕ thÕ giíi l¹i phôc håi chËm ch¹p trong nh÷ng bÊt æn gia t¨ng. Trong B¸o c¸o ®¸nh gi¸ triÓn väng kinh tÕ thÕ giíi hµng n¨m, IMF vµ Tæ chøc Hîp t¸c Ph¸t triÓn Kinh tÕ (OECD) cho r»ng, n¨m 2002 kinh tÕ thÕ giíi kh«ng phôc håi tèt nh­ dù ®o¸n. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña kinh tÕ thÕ giíi chØ ®¹t 2,8%, t¨ng 0,6% so víi møc 2,2% n¨m 2001, thÊp h¬n 1,9% so víi møc t¨ng 4,7% n¨m 2000. Liªn hîp quèc ®¸nh gi¸ nÒn kinh tÕ toµn cÇu ph¸t triÓn chËm l¹i, víi møc t¨ng GDP ®¹t 1,7%, gi¶m 0,1% so víi møc t¨ng 1,8% ®­a ra håi th¸ng 4-2002. C¸c nÒn kinh tÕ lín nh­ Mü, NhËt B¶n, EU ®Òu ph¸t triÓn kh«ng v÷ng ch¾c, ch­a t¹o ®­îc ®µ thóc ®Èy c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c t¨ng tr­ëng. T¹i diÔn ®µn G-20 (nhãm 20 n­íc, bao gåm c¶ G8) bµn vÒ viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay, IMF, WB vµ nhiÒu quan chøc cña nhãm G7 (nhãm 7 n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn chñ chèt) ®Òu thèng nhÊt nhËn ®Þnh, m¶ng x¸m cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng bÞ t« ®Ëm thªm khi mµ c¶ ba ®Çu tÇu kinh tÕ: ch©u ¢u, NhËt B¶n vµ Mü ®Òu trong t×nh tr¹ng “chÕt m¸y”. Tæng gi¸m ®èc IMF, «ng Horst Koehler ®· ph¶i thèt lªn r»ng, hµng lo¹t c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cña tæ chøc nµy vµ WB ®ang ¸p dông cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña nhiÒu n­íc chØ thu ®­îc mét con sè kh«ng trßn trÜnh. Kh¸c víi n¨m 2001 vµ n¨m 2002, n¨m 2003 kinh tÕ thÕ giíi ®· kh«ng r¬i vµo khñng ho¶ng nh­ nh÷ng dù b¸o ®­a ra håi cuèi n¨m 2002 bÊt chÊp cuéc chiÕn tranh Ir¾c, dÞch bÖnh viªm ®­êng h« hÊp cÊp (SARS) vµ “d­ ©m” cña sù kiÖn 11-9. Tõ n¨m 2003, kinh tÕ thÕ giíi tiÕp tôc phôc håi vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, do nh÷ng nh©n tè ®Æc thï vÒ ®Þa lý, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ, sù phôc håi kinh tÕ ë mçi quèc gia, khu vùc rÊt kh¸c nhau, t¹o nªn bøc tranh toµn c¶nh cña kinh tÕ thÕ giíi víi nh÷ng gam mÇu s¸ng ®a d¹ng. ChiÕn tranh I-r¾c kÕt thóc nhanh chãng lµm c¸c nhµ kinh tÕ thë phµo. Gi¸ dÇu trë l¹i møc b×nh th­êng, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· kh«ng ph¶i tr¶i qua cuéc khñng ho¶ng. Héi nghÞ Bé tr­ëng Tµi chÝnh vµ Thèng ®èc Ng©n hµng nhãm G-20 nhËn ®Þnh, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang trong qu¸ tr×nh phôc håi. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ hiÖu qu¶ cña nhiÒu n­íc ®· gãp phÇn t¹o nªn sù phôc håi nµy. Uû ban ch©u ¢u vµ IMF ®¸nh gi¸ GDP thÕ giíi t¨ng 3,2% n¨m 2003 (®óng víi dù ®o¸n ®­a ra håi ®Çu n¨m), t¨ng 0,4% so víi møc t¨ng 2,8% n¨m 2002 vµ t¨ng 1% so víi møc t¨ng 2,2% n¨m 2001. Trong ®ã, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¶ quan h¬n, ®¹t 5% n¨m 2003 (WB ®¸nh gi¸ 4%), t¨ng 0,4% so víi møc 4,6% n¨m 2002 vµ 0,9% so víi møc t¨ng 4,1% n¨m 2001; tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ë møc 1,8% (con sè cña WB lµ 1,5%), mùc dï cao h¬n 0,8% so víi møc 1% n¨m 2001, nh­ng chØ ngang b»ng víi møc cña n¨m 2002. B¸o c¸o triÓn väng kinh tÕ toµn cÇu cña WB cho r»ng: nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang trong qu¸ tr×nh phôc håi, tuy møc ®é vµ ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn thÓ hiÖn rÊt kh¸c nhau vµ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c quèc gia, khu vùc, song c¸c xu thÕ hiÖn nay cho thÊy nÒn kinh tÕ thÕ giíi sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh h¬n do nh÷ng nç lùc cña c¸c chÝnh phñ trong viÖc chi tiªu, kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ më cöa h¬n trong th­¬ng m¹i. II. Kinh tÕ Mü Tõ quý IV n¨m 2000, nh÷ng dÊu hiÖu suy gi¶m cña nÒn kinh tÕ Mü ®· béc lé kh¸ râ nÐt. Theo b¸o c¸o cña Bé Th­¬ng m¹i Mü ngµy 31-1-2001, trong ba th¸ng cuèi cña n¨m 2000, kinh tÕ Mü chØ t¨ng tr­ëng 1,4%, thÊp h¬n nhiÒu so víi møc t¨ng 2,2% trong quý III vµ lµ møc thÊp nhÊt kÓ tõ quý II n¨m 1995. Chi tiªu cña c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng gi¶m xuèng møc thÊp nhÊt kÓ tõ 5 n¨m tr­íc ®ã. Tû lÖ thÊt nghiÖp ®Õn cuèi n¨m 2000 ®· t¨ng lªn tíi 4,2%, møc cao nhÊt trong vßng 16 th¸ng. Kinh tÕ t¨ng tr­ëng chËm l¹i ®· dÉn ®Õn nh÷ng vô sa th¶i nh©n c«ng lín trong ngµnh c«ng nghiÖp «t« vµ nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. Xu thÕ nµy tiÕp tôc kÐo dµi sang nöa ®Çu n¨m 2001. GDP cña Mü trong quý I-2001 chØ t¨ng 2% so víi 5% cïng kú n¨m 2000. Kinh tÕ sa sót, hµng lo¹t c«ng ty bÞ thua lç, nhiÒu c«ng ty ph¶i c¾t gi¶m chi tiªu cho c¸c dù ¸n ®Çu t­. ThÞ tr­êng chøng kho¸n bÞ ®¶o lén, gi¸ cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp gi¶m sót, thÊt nghiÖp t¨ng nhanh. NÒn kinh tÕ Mü hiÖn ®ang tiÒm Èn nhiÒu mÊt c©n ®èi khã gi¶i quyÕt nh­ tiÕt kiÖm t­ nh©n gi¶m, nî c¸ nh©n vµ c«ng ty lín, th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai vµ th©m hôt th­¬ng m¹i t¨ng kû lôc. N¨m 2002, nÒn kinh tÕ Mü - ®Çu tÇu kinh tÕ thø nhÊt, mÆc dï ®· b¾t phôc håi sau thêi kú suy tho¸i n¨m 2001, song sù phôc håi nµy vÉn cßn rÊt “uÓ o¶i”. IMF ®¸nh gi¸ møc t¨ng tr­ëng cña kinh tÕ Mü “vÉn thÊp h¬n tiÒm n¨ng cho ®Õn khi phôc håi hoµn toµn vµo n¨m 2004”. Theo ®ã, GDP chØ t¨ng 2,2%, mÆc dï cao h¬n n¨m 2001 lµ 1,1%, song vÉn cßn thÊp h¬n nhiÒu so víi møc t¨ng tr­ëng ngo¹n môc 5,2% n¨m 2000 vµ c¸c n¨m tr­íc ®ã (con sè cña OECD lµ 2,3% n¨m 2002). ThÊt nghiÖp ë møc 5,9% - møc cao nhÊt trong gÇn mét thËp kû qua. T¹i cuéc häp néi c¸c vµo trung tuÇn th¸ng 11-2002, Tæng thèng Mü G. Bush ®· bµy tá lo ng¹i tr­íc thùc tr¹ng ph¸t triÓn kh«ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ Mü. ¤ng Bush cam kÕt sÏ th¶o luËn víi c¸c nghÞ sÜ vÒ c¸ch thøc kÝch thÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ khi Quèc héi míi khãa 108 do ®¶ng Céng hßa kiÓm so¸t b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 1-2003. Trong ®ã cã ®Ò xuÊt míi, c¾t gi¶m thuÕ h¬n n÷a ®Ó kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Sang n¨m 2003, sau khi t¨ng tr­ëng chËm l¹i trong s¸u th¸ng ®Çu n¨m do bÞ ¶nh h­ëng cña cuéc chiÕn trang ë I-r¾c, kinh tÕ Mü ®· lÊy l¹i ®­îc ®µ t¨ng tr­ëng trong s¸u th¸ng cuèi n¨m. Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP ®¹t 8,2% trong quý III, v­ît xa dù ®o¸n cña c¸c nhµ ph©n tÝch kinh tÕ vµ lµ møc kû lôc trong 19 n¨m qua, kÓ tõ quý I - 1984. §iÒu ®ã dÉn tíi t¨ng tr­ëng GDP cña Mü trong n¨m 2003 ®¹t 2,6% (®©y lµ sè liÖu cña IMF). MÆc dï møc t¨ng tr­ëng nµy chØ b»ng mét nöa so víi møc t¨ng ngo¹n môc n¨m 2000 (5,2%), song vÉn cao h¬n 0,4% so víi møc t¨ng 2,2% n¨m 2002 vµ cao h¬n 1,5% so víi møc t¨ng 1,1% n¨m 2001. Sau gÇn hai n¨m suy yÕu vµ bÊt æn, thÞ tr­êng lao ®éng ë Mü ®· vµ ®ang cã nhiÒu dÊu hiÖu phôc håi. Tû lÖ thÊt nghiÖp tuy cßn ë møc cao, song ®· gi¶m dÇn. Sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ Mü khiÕn nhiÒu nhµ ph©n tÝch kinh tÕ trªn thÕ giíi hy väng nÒn kinh tÕ Mü sÏ lÊy l¹i ®­îc sù ph¸t triÓn nhanh chãng tr­íc ®©y. III. Kinh tÕ NhËt B¶n NÒn kinh tÕ NhËt B¶n còng ngµy cµng khã kh¨n h¬n. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 3-2001, tæng nî c«ng cña chÝnh phñ NhËt B¶n ®· lªn ®Õn kho¶ng 5,5 ngh×n tû USD, t­¬ng ®­¬ng 130% GDP cña NhËt. C¸c kho¶n vay khã ®ßi cña hÖ thèng ng©n hµng NhËt B¶n ®· lªn tíi 150 ngh×n tû yªn (1,2 ngh×n tû USD), chiÕm 22% tæng sè tiÒn cho vay, trong ®ã 1/4 lµ thuéc vÒ c¸c c«ng ty cã nguy c¬ ph¸ s¶n. ChØ sè Nikkei trung b×nh gi¶m 1,35% xuèng cßn 13.864,76 ®iÓm, møc thÊp nhÊt trong 16 n¨m qua, cßn ®ång yªn th× xuèng gi¸ tíi møc 123,85 yªn/USD. Theo Bé Tµi chÝnh NhËt B¶n, xuÊt siªu cña n­íc nµy trong th¸ng 3-2001 gi¶m 17,2% so víi cïng kú n¨m ngo¸i, xuèng cßn 915 tû yªn (7,5 tû USD). §©y lµ th¸ng thø 9 liªn tiÕp møc xuÊt siªu cña NhËt B¶n gi¶m, chñ yÕu lµ do kinh tÕ Mü suy gi¶m ®· kÐo theo sù yÕu kÐm cña c¸c nÒn kinh tÕ ch©u ¸, trong ®ã cã kinh tÕ NhËt (Mü vµ ch©u ¸ chiÕm 2/3 hµng xuÊt khÈu cña NhËt B¶n). Theo nhËn xÐt cña «ng T. Aso, mét trong bèn øng cö viªn vµo chøc Chñ tÞch §¶ng D©n chñ Tù do (LDP), nÕu GDP cña Mü gi¶m 1 ®iÓm % th× tèc ®é t¨ng tr­ëng cña NhËt B¶n sÏ gi¶m 0,2 ®iÓm %, lµm cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña NhËt B¶n bÞ thu hÑp, thÊt nghiÖp t¨ng 4,8%, gi¶i ng©n vèn chËm vµ c¸c kho¶n tiªu dïng quan träng kh¸c chiÕm h¬n 1/2 s¶n l­îng kinh tÕ bÞ ø ®äng. NhËt B¶n sau nhiÒu cuéc c¶i tæ ®Ó lét x¸c nh­ng vÉn cßn dang dë. KÓ tõ sau khi nÒn kinh tÕ “bong bãng” cña NhËt bÞ sôp ®æ tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990, n­íc NhËt d­êng nh­ ch­a t×m ra ®­îc lèi tho¸t cho sù tr× trÖ vÒ kinh tÕ kÐo dµi nhÊt trong lÞch sö kÓ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. OECD, IMF vµ Ng©n hµng NhËt B¶n (BOJ) ®Òu thèng nhÊt ®¸nh gi¸, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ®ang ë giai ®o¹n hÕt søc khã kh¨n, cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh mÏ toµn diÖn vµ nhanh chãng míi vùc dËy ®­îc. Hµng n¨m, NhËt B¶n ph¶i dµnh 1/5 ng©n s¸ch nhµ n­íc chØ ®Ó tr¶ nî vµ l·i, mÆc dï Ng©n hµng Trung ­¬ng ®· gi¶m l·i suÊt xuèng gÇn b»ng 0. VÊn ®Ò quan träng lµ NhËt B¶n ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ ®ång bé gi¶i quyÕt døt ®iÓm vµ triÖt ®Ó nh÷ng kho¶n nî khã ®ßi cña c¸c ng©n hµng NhËt B¶n vµ chÊm døt gi¶m ph¸t. Møc l¹m ph¸t cña NhËt B¶n lµ -0,1% n¨m 2002, so víi møc -0,7% n¨m 2001 vµ -0,8% n¨m 2000. Sau nhiÒu n¨m quÈn quanh bªn ®¸y vùc, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ®· b¾t ®Çu phôc håi vµo n¨m 2003. IMF ®¸nh gi¸ GDP t¨ng 2%, cao h¬n 10 lÇn so víi møc t¨ng 0,2% n¨m 2002 vµ h¬n 5 lÇn so víi t¨ng 0,4% n¨m 2001. Ba chØ sè kinh tÕ c¬ b¶n cña NhËt B¶n lµ chØ sè gi¸ cæ phiÕu, tû gi¸ ®«ng yªn vµ gi¸ chøng kho¸n ®Òu t¨ng. Kinh tÕ NhËt B¶n ®· cã sù c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nhê cÊu tróc l¹i c«ng ty, c¶i thiÖn ®Çu t­ vµ t¹o ®­îc nhiÒu viÖc lµm. XuÊt khÈu t¨ng d­íi t¸c ®éng cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ Mü vµ Trung Quèc, gióp GDP t¨ng 0,2%. C¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng, sù phôc håi m¹nh mÏ cña kinh tÕ Mü vµ nhu cÇu gia t¨ng ë ch©u ¸ ®ang tiÕp søc cho sù phôc håi cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n. Nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ cña chÝnh phñ NhËt B¶n b­íc ®Çu ®· cã hiÖu qu¶ vµ ®­îc lßng d©n. T¹i cuéc häp b¸o më ®Çu mét nhiÖm kú míi, Thñ t­íng NhËt B¶n, «ng J. Koizumi tuyªn bè tiÕp tôc c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ ®Ó ®­a kinh tÕ NhËt B¶n t¨ng tr­ëng, gi¶m bít mét sè quy ®Þnh phiÒn hµ vµ t­ nh©n hãa mét sè tæ chøc kinh tÕ nh­ b­u ®iÖn vµ hÖ thèng ®­êng cao tèc, h¹n chÕ chi tiªu ch­a cÇn thiÕt. Tuy vËy, theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ kinh tÕ, nh÷ng g× mµ NhËt B¶n ®ang ph¶i ®­¬ng ®Çu kh«ng chØ lµ sù ®iÒu chØnh mang tÝnh chu kú mµ lµ c¶ mét sù qu¸ ®é qua träng mang tÝnh lÞch sö, mét kû nguyªn cña “sù ®iÒu chØnh hîp chÊt” kinh tÕ x· héi, kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ mµ cßn ®Õn c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ vµ x· héi nãi chung. IV. Kinh tÕ Liªn minh ch©u ¢u (EU) §Çu tÇu kinh tÕ Liªn minh ch©u ¢u tuy kh«ng lao vµo vßng xo¸y cña cuéc suy tho¸i nh­ NhËt B¶n, nh­ng møc t¨ng tr­ëng cña khu vùc nµy còng gi¶m m¹nh. IMF, OECD vµ Ng©n hµng Trung ­¬ng ch©u ¢u (ECB) ®¸nh gi¸, t¨ng tr­ëng GDP cña EU chØ ®¹t 1,1% n¨m 2002, gi¶m 0,6% so víi møc t¨ng 1,7% n¨m 2001 vµ 2,5% so víi møc t¨ng 3,6% n¨m 2000. Trong ®ã, tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña khu vùc ®ång EURO lµ 0,75%. Theo IMF, t×nh h×nh kinh tÕ khu vùc ®ång EURO n¨m 2002 lµ “®¸ng thÊt väng”, vµ khu vùc nµy ®· ®ãng gãp thªm vµo nh÷ng mèi lo ng¹i sÏ x¶y ra sù suy tho¸i kÐp cña thÕ giíi víi ho¹t ®éng kinh tÕ cã vÎ ®· mÊt ®µ sau sù phôc håi ®Çy høa hÑn vµo ®Çu n¨m 2002. ECB ®­a ra nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn sù suy gi¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ do sù ph¸t triÓn chËm l¹i cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. XuÊt khÈu - mét yÕu tè quan träng dÉn ®Õn t¨ng tr­ëng còng bÞ ch÷ng l¹i vµ ®iÒu nµy dÉn ®Õn gi¶m sót ®Çu t­. Thªm vµo ®ã, nh÷ng vô bª bèi kÕ to¸n c«ng ty vµ c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n sôp ®æ còng lµm xãi mßn lßng tin. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c n­íc lín trong EU ®Òu bÞ gi¶m sót m¹nh. Trôc §øc-Ph¸p lµ ®Çu tÇu kinh tÕ cña khu vùc nµy ®Òu gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, th©m hôt ng©n s¸ch lín. T¹i §øc, t¨ng tr­ëng GDP chØ ®¹t 0,2% n¨m 2002, thÊp h¬n 0,55% so víi møc t¨ng 0,75% n¨m 2001 vµ thÊp h¬n 2,7% so víi møc t¨ng 2,9% n¨m 2000. Th©m hôt ng©n s¸ch cña §øc lµ 3,7% GDP. T¹i n­íc ®Çu tÇu kinh tÕ ch©u ¢u nµy, ngµnh c«ng nghiÖp ®ang r¬i vµo suy tho¸i, n¹n thÊt nghiÖp ngµy cµng trë nªn trÇm träng vµ ®i kÌm lµ sù gi¶m sót trong tiªu dïng. Trong khi ®ã kinh tÕ Ph¸p còng ph¸t triÓn chËm l¹i, GDP t¨ng 1,2% n¨m 2002, gi¶m 0,8% so víi møc 2% n¨m 2001 vµ gi¶m 2,3% so víi møc 3,5% n¨m 2000. Th©m hôt ng©n s¸ch còng ®¸ng lo ng¹i, 2,7% GDP. Ph¸p gÆp nhiÒu khã kh¨n trong vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. T¨ng tr­ëng kinh tÕ chËm l¹i, g©y khã kh¨n cho thÞ tr­êng viÖc lµm cña EU. Tû lÖ thÊt nghiÖp t¨ng tõ 7,4% n¨m 2001 lªn 7,7% n¨m 2002, trong ®ã khu vùc ®ång EURO t¨ng tõ 8% n¨m 2001 lªn 8,4% n¨m 2002. Tû lÖ l¹m ph¸t trung b×nh cña 15 n­íc EU lµ 2,1% n¨m 2002, thÊp h¬n 0,5% so víi møc 2,6% n¨m 2001. N¨m 2003 vÉn lµ n¨m “¶m ®¹m” cña nÒn kinh tÕ EU. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cña EU n¨m 2003 chØ ®¹t 0,8%, gi¶m 0,3% so n¨m 2002, trong ®ã khu vùc ®ång EURO ®¹t møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ 0,5% gi¶m 0,25% so víi n¨m 2002. VÊn ®Ò thÊt nghiÖp vÉn tiÕp tôc g©y ®au ®Çu cho c¸c nhµ l·nh ®¹o EU. N¨m 2003, thÊt nghiÖp chiÕm 8,1% lùc l­îng lao ®éng trong toµn EU, t¨ng 0,4% so víi møc t¨ng 7,7% n¨m 2002. Trong ®ã, khu vùc ®ång EURO t¨ng lªn 9,1% n¨m 2003. Th©m hôt ng©n s¸ch cña 15 n­íc EU gia t¨ng víi møc 2,7% so víi møc 1,9% n¨m 2002. V. Kinh tÕ khu vùc ch©u ¸ Theo IMF, mÆc dï c¸c nÒn kinh tÕ ch©u ¸ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng có sèc bÊt ngê: khñng ho¶ng cña thêi hËu chiÕn I-r¾c, sù bïng ph¸t dÞch bÖnh viªm ®­êng h« hÊp cÊp (SARS), sù ®Þnh trÖ s©u nhÊt vµ dµi nhÊt cña khu vùc ®iÖn tö toµn cÇu, song tèc ®é t¨ng t­ëng cña c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸ vÉn ®¹t møc cao nhÊt thÕ giíi. Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB) ®¸nh gi¸, t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ch©u ¸ n¨m 2003 ®¹t 5,7% (con sè cña IMF lµ 6,4%), mÆc dï chØ t¨ng h¬n mét chót so víi m