Đề tài Mối quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠIKHOA LÍ LUẬN CHÍNH TRỊBÀI THẢO LUẬNNhững nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - LêNin Đề tài: “Mối quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội. Ý nghĩa của nó đối với công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước ta hiện nay? ”Thực hiện: Nhóm 2Danh sách nhóm:Nguyễn Thu HằngNguyễn Đức HiếuNguyễn Văn HọcNguyễn Thị HồngLương Ngọc Quang HưngNguyễn Thế HưngNguyễn Thị Mai HươngTổng quan bài thuyết trìnhI. Khái niệm tồn tại xã hội và ý thức xã hộiTồn tại xã hộiÝ thức xã hộiII. Vai trò quyết định của tồn tại xã hội với ý thức xã hộiIII. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hộiTính thường lạc hậuÝ thức xã hội có thể vượt trước tồn tại xã hộiTính kế thừa của ý thức xã hội trong quá trình phát triểnSự tác động lẫn nhau của các hình thái ý thức xã hội trong quá trình phát triểnÝ thức xã hội tác động trở lại tích cực tới tồn tại xã hộiIV. Ý nghĩa phương pháp luậnÝ nghĩa chungSự vận dụng của Đảng và Nhà nướcV. Kết luận PHẦN MỞ ĐẦU Cùng với việc xây dựng một bộ máy chính quyền trong sạch, vững mạnh thì trong thời buổi hiện nay, sự hòa nhập kinh tế với thế giới cũng là một vấn đề rất cấp bách. Vậy phải làm thế nào để nước ta không bị tụt hậu?? “Hòa nhập mà không hòa tan” Trước vấn đề cấp thiết trong việc đổi mới nền kinh tế cũng đồng thời nảy sinh ra nhiều vấn đề mang tính thời đại. Để giải quyết được những vấn đề đó chúng ta phải có ý chí – ý thức xã hội của dân tộc. Chúng ta phải đổi mới tư duy ngay trong nhận thức của mỗi người dân, việc nâng cao nhận thức sẽ đồng nghĩa với việc thay đổi xã hội. Chính vì vậy, để tìm hiểu mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội cũng như vận dụng nó một cách linh hoạt sáng tạo sẽ đem lại thành công cho công cuộc đổi mới đất nước, đổi mới xã hội. Sau đây là một số ý kiến nhóm 2 xin được trình bày.NỘI DUNGKhái niệm ý thức xã hội và tồn tại xã hội: Tồn tại xã hộiÝ thức xã hội1. Tồn tại xã hội: Tồn tại xã hội là toàn bộ sinh hoạt vật chất và điều kiện sinh hoạt vật chất xã hội.Các yếu tố hình thành tồn tại xã hộiĐiều kiện tự nhiênĐiều kiện dân sốPhương thức sản xuất2. Ý thức xã hội Mặt tinh thần của đời sống xã hội, bao gồm toàn bộ những quan điểm, tư tưởng cùng những tình cảm, tâm trạng,... của những cộng đồng xã hội, nảy sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định.Ý THỨC XÃ HỘI THÔNG THƯỜNG:Những tri thứcNhững quan điểmTâm lí xã hộiÝ THỨC LÍ LUẬNCác học thuyết lí luận đã được hệ thống hóa thành các học thuyết xã hội được trình bày dưới dạng khái niệm, phạm trù, quy luậtTheo Trình Độ Phản ÁnhKết cấu của ý thức xã hội TÂM LÍ XÃ HỘI:Tình cảm, ước muốn, tâm trạng, tập quánHình thành dưới ảnh hưởng trực tiếp của đời sống hàng ngày của họ và phản ánh đời sống đóHỆ TƯ TƯỞNG XÃ HỘI :Nhận thức lý luận về tồn tại xã hộiHệ thống những quan điểm, tư tưởngSự khái quát hóa những kinh nghiệm xã hội Phương Thức Phản Ánh Kết cấu của hệ tư tưởng xã hội II .Vai trò quyết định của tồn tại xã hội với ý thức xã hội:Theo quan điểm duy vật lịch sử thì tồn tại xã hội là cái có trước sinh ra ý thức xã hộiVD: Trong chế độ xã hội nguyên thủy, do lực lượng sản xuất còn thấp, công cụ sản xuất quá thô sơ (gậy gộc, hòn đá, cung tên) nên người nguyên thủy buộc phải thực hiện chế độ công hữu về tư liệu sản xuất (rừng cây, con suối), phải sống tập đoàn mới có thể kiếm được thức ăn, chống thú dữ, tất cả của cải làm ra được chia đều, dùng hết không còn dư thừa, nên không thể có sự chiếm hữu làm của riêng, không có tình trạng người bóc lột người. II .Vai trò quyết định của tồn tại xã hội với ý thức xã hội:Tồn tại xã hội biến đổi và phát triển dẫn đến ý thức xã hội sớm muộn cũng phải biến đổi và phát triển theoVí Dụ: Trong xã hội phong kiến, khi quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ra đời và dần dần lớn mạnh thì cũng nảy sinh quan niệm cho rằng sự tồn tại của chế độ phong kiến là trái công lý, không phù hợp với lý tính con người phải được thay thế bằng xã hội công bằng, bình đẳng, bác ái.III. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội:Tính thường lạc hậuTính vượt trước của khoa học và cách mạng so với tồn tại xã hộiTính kế thừa của ý thức xã hội trong quá trình phát triểnSự tác động lẫn nhau của các hình thái ý thức xã hội trong quá trình phát triểnÝ thức xã hội tác động trở lại tích cực tới tồn tại xã hộiTính thường lạc hậu: Không phải trong mọi trường hợp, sự biến đổi của tồn tại xã hội đều ngay lập tức dẫn đến sự biến đổi của ý thức xã hội, trái lại nhiều yếu tố của ý thức xã hội có thể tồn tại rất lâu dài ngay cả khi cơ sở tồn tại sản sinh ra nó đều được thay đổi căn bản.Ví dụ:Chế độ phong kiến không còn nhưng tư tưởng phong kiến vẫn còn đến nay.Nguyên nhân:Ý thức xã hội không phản ánh kịp thời biến đổi thực tiễn của con ngườiDo sức mạnh của thói quen, tryền thống, tập quán cũng như do tính lạc hậu, bảo thụ của một hình thái ý thức xã hộiÝ thức xã hội luôn gắn bó với lợi ích của những nhóm, những tập đoàn người, những giai cấp nhất định trong xã hội.2. Ý thức xã hội có thể vượt trước tồn tại xã hội: Ý thức xã hội nếu phản ánh đúng quy luật vận động của tồn tại xã hội trong những điều kiện nhất định tư tưởng của con người đặc biệt là những tư tưởng khoa học tiên tiến có thể vượt trước tồn tại xã hội chỉ ra chính xác sự vận động của tương lai có tác dụng chỉ đạo hoạt động thực tiễn của con người.Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật giúp con người chinh phục không gian và tiên đoán được những việc xảy ra trong tương lai (thời tiết, các hiện tượng thiên nhiên, ....).Ví dụ:3. Ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển của nóLịch sử phát triển đời sống tinh thần của xã hội cho thấy rằng, những quan điểm lý luận của mỗi thời đại không xuất hiện trên mảnh đất trống không mà được tạo ra trên cơ sở kế thừa những tài liệu lý luận của thời đại trước.Công cụ lao động có được sự hoàn thiện (hình dáng, tính năng, hiệu quả sử dụng....) như ngày nay không phải bỗng dưng mà có. Nó phải trải qua quá trình phát triển lâu dài từ hàng ngàn năm cùng sự phát triển của loài người.Ví dụ:4. Sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển của nó:Ý THỨC CHÍNH TRỊÝ THỨC PHÁP QUYỀNÝ THỨC NGHỆ THUẬTÝ THỨC TÔN GIÁOÝ THỨC ĐẠO ĐỨCÝ THỨC TÔN GIÁOỞ thời cổ đại Tây Âu thì triết học và nghệ thuật đóng vai trò đặc biệt. Thời Trung Cổ ở Tây Âu thì tôn giáo ảnh hưởng mạnh mẽ đến triết học, nghệ thuật, pháp quyền... Ngày nay thì hệ tư tưởng chính trị và khoa học đang tác động đến các lĩnh vực của đời sống tinh thần xã hội.Ví dụ:5. Ý thức xã hội có khả năng tác động ngược trở lại tồn tại xã hộiTheo Ph.Ăngghen : “ Sự phát triển của chính trị, pháp luật, triết học, tôn giáo, văn học nghệ thuật, v.v. đều dựa trên cơ sở sự phát triển kinh tế. nhưng tất cả chúng có ảnh hưởng lẫn nhau và ảnh hưởng đến cơ sở kinh tế”.Hệ tư tưởng tư sản đã tác động mạnh mẽ đến xã hội các nước Tây Âu thế kỷ XVII, XVIII. Hệ tư tưởng vô sản trở thành vũ khí về mặt tư tưởng của giai cấp vô sản đấu tranh để xoá bỏ xã hội tư bản.Ví dụ:IV. Ý nghĩa phương pháp luận Ý nghĩa chung Sự vận dụng của Đảng ta trong quá trình đổi mới đất nướcIV. Ý nghĩa phương pháp luận: Ý nghĩa chungBác bỏ mọi quan điểm siêu hình, máy móc, tầm thường về mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hộiTừ tính quyết định của tốn tại xã hội đối với ý thức xã hội và tính độc lập tương đối của ý thức xã hội: Nhận thức các hiện tượng của đời sống tinh thần xã hội ta cần phải căn cứ vào tồn tại xã hội đã làm nảy sinh ra nó: Giải thích các hiện tượng tinh thần từ những phương diện khác nhau thuộc nội dung tính độc lập tương đối của chúng2. Sự vận dụng của Đảng ta trong quá trình đổi mới đất nước:Vận dụng nguyên tắc “ Tôn trọng khách quan”, đồng thời khắc phục những sai lầm trước đổi mới, đó là “ chủ quan duy ý chí”, Đảng ta đã rút ra bài học “ phải xuất phát từ thực tế khách quan và hoạt động theo luật khách quan”. Công cuộc đổi mới ở Việt Nam có những đặc điểm nổi bật đó là diễn ra từ 2 chiều, từ dưới lên – tức là các hợp tác xã, doanh nghiệp và từ trên xuống - tức là các quyết định của Đảng và nhà nước. Mối liên hệ ấy sẽ làm cho công cuộc đổi mới ở Việt Nam sẽ không có những biện pháp điều chỉnh vĩ mô cứng rắn, duy ý chí ở bộ máy lãnh đạo phía trên thêm vào đó là sức sáng tạo của nhân dân phía dưới. Tóm lại mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội là mối quan hệ biện chứng, ý thức xã hội do tồn tại xã hội sinh ra nhưng nó độc lập tương đối. Nếu chỉ thấy tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội một cách đơn giản sẽ rơi vào chủ nghĩa duy vật tầm thường. Còn nếu tuyệt đối hóa vai trò tồn tại ý thức xã hội mà không thấy vai trò quyết định của tồn xã hội đối với ý thức xã hội thì sẽ rơi vào chủ nghĩa duy tâm. Chính vì vậy tìm hiểu mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội sẽ giúp ta nhận thức đúng đắn mối quan hệ biện chứng giữa chúng. Điều đó có ý nghĩa lí luận và thực tiễn to lớn. Do thời gian có hạn và kiến thức của nhóm em còn nhiều hạn chế do đó bài thuyết trình sẽ không tránh khỏi thiếu sót. Vậy nên em kính mong sự chân thành góp ý của thầy giáo và các bạn.V. Kết luận:TRÂN THÀNH CẢM ƠN! Thầy và các bạn đã theo dõi bài thuyết trình của nhóm em