Đề tài Mối quan hệ giữa phát triển công nghiệp với hình thành đô thị mới ở Quảng Nam

Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi TiÕn tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp g¾n víi ®« thÞ trong lÞch sö n­íc ta nãi chung vµ cña tØnh Qu¶ng Nam nãi riªng lu«n diÔn biÕn phøc t¹p, ®« thÞ ViÖt Nam mang mét ®Æc ®iÓm chung lµ sù ®an xen gi÷a n«ng th«n, thµnh thÞ trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn kh«ng gian ®Þa lý, c¬ së h¹ tÇng, d©n c­, t«n gi¸o, v¨n ho¸ còng nh­ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ,... N­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, c¸c thµnh phè, thÞ tø ®­îc h×nh thµnh tr­íc hÕt tõ nhu cÇu chÝnh trÞ, x· héi h¬n lµ nhu cÇu kinh tÕ. Trong lÞch sö cã Phè HiÕn vµ Héi An lµ hai ®« thÞ ®­îc h×nh thµnh hÇu nh­ tr­íc hÕt tõ yªu cÇu kinh tÕ, nh­ng råi l¹i kh«ng ph¸t triÓn ®­îc do thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn liªn tôc thóc ®Èy tõ kinh tÕ cho chóng ho¹t ®éng. Do sù ph¸t triÓn chËm vµ yÕu kÐm vÒ c«ng nghiÖp, th­¬ng nghiÖp nªn c­ d©n ®« thÞ chñ yÕu lµ c¸c c«ng chøc, h­ëng l­¬ng Nhµ n­íc, ho¹t ®éng qu¶n lý, ho¹t ®éng v¨n ho¸, gi¸o dôc. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c khu c«ng nghiÖp theo m« h×nh c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung, khu chÕ xuÊt, khu kinh tÕ më ra ®êi trong c«ng cuéc ®æi míi. T¸c ®éng tÝch cùc, hiÓn nhiªn cña viÖc ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp ®· gãp phÇn lµm t¨ng nguån vèn ®Çu t­ x· héi. MÆt kh¸c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ang thóc ®Èy lµn sãng ®« thÞ ho¸ ngµy cµng lan réng. ViÖc nghiªn cøu gi¶i quyÕt mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi lµ hÕt søc cÇn thiÕt, tõ ®ã cã ph­¬ng h­íng, gi¶i ph¸p tèt h¬n cho nÒn kinh tÕ. §èi víi tØnh Qu¶ng Nam, sau gÇn 10 n¨m kÓ tõ ngµy t¸i lËp tØnh (th¸ng 1/1997) ®Õn nay, ®Æc biÖt kÓ tõ khi thùc hiÖn NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TU ngµy 30/4/2003 cña TØnh uû vÒ ph¸t triÓn Qu¶ng Nam vÒ c¬ b¶n thµnh tØnh c«ng nghiÖp tr­íc n¨m 2020, ngµnh c«ng nghiÖp cña tØnh ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ban ®Çu quan träng, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸. Trªn ®Þa bµn cña tØnh ®· xuÊt hiÖn mét sè khu, côm c«ng nghiÖp, tuy nhiªn viÖc nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi th× ch­a ®­îc ®Çu t­ nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng, khoa häc ®Çy ®ñ. V× thÕ ®Ò tµi “Mối quan hệ giữa phát triển công nghiệp với hình thành đô thị mới ở Quảng Nam” ®­îc chän lµm ®èi t­îng nghiªn cøu cña luËn v¨n th¹c sÜ. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi Qua häc tËp vµ nghiªn cøu b¶n th©n häc viªn nhËn thÊy ®· cã mét sè luËn v¨n th¹c sÜ, tiÕn sÜ nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ, nh­: - TS. Ph¹m Kim Giao (1996), Quy ho¹ch ®« thÞ theo h­íng m«i tr­êng sinh th¸i, §¹i häc KiÕn tróc Hµ Néi. - GS.TS TrÇn Ngäc Hiªn vµ PGS.TS TrÇn V¨n Chö (®ång chñ biªn) (1996), §« thÞ hãa vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®« thÞ trong c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. - NguyÔn Cao §øc (2003), "Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa c¸c ®« thÞ lín ë ViÖt nam, giai ®o¹n 1990-2000; Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p", T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ, (299)... Ngoµi ra, cßn cã mét sè c«ng tr×nh khoa häc kh¸c nghiªn cøu vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tíi c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ míi. Nh­ng ch­a cã c«ng trinh nµo nghiªn cøu vÊn ®Ò mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi ë Qu¶ng Nam d­íi gãc ®é kinh tÕ chÝnh trÞ. §Ò tµi t¸c gi¶ lùa chän ®Ó nghiªn cøu kh«ng trïng lÆp víi c¸c c«ng tr×nh vµ bµi viÕt ®· c«ng bè. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n 3.1. Môc ®Ých: HÖ thèng c¬ së lý luËn vÒ mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng mèi quan hÖ nµy trong qu¸ tr×nh ®æi míi, tõ ®ã ®Ò ra gi¶i ph¸p nh»m gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi mét c¸ch bÒn v÷ng. 3.2. NhiÖm vô: - Lµm râ mèi quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi ë n­íc ta. - Nghiªn cøu thùc tr¹ng viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi ë Qu¶ng Nam. - B­íc ®Çu ®Ò xuÊt mét sè ph­¬ng h­íng, gi¶i ph¸p ®Ó gãp phÇn gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi ë Qu¶ng Nam. 4. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 4.1. §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ mèi quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng Nam. 4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu: Trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng Nam, kÓ tõ khi t¸i lËp tØnh (n¨m 1997) ®Õn nay. 5. §ãng gãp míi cña luËn v¨n LuËn v¨n tËp trung gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng Nam, trªn c¬ së ®ã gãp phÇn ho¹ch ®Þnh c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó g¾n kÕt gi÷a ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi, nh»m môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi bÒn v÷ng. 6. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Sö dông ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, ®Æc biÖt ph­¬ng ph¸p trõu t­îng ho¸ khoa häc g¾n víi sö dông ph­¬ng ph¸p logic kÕt hîp ph­¬ng ph¸p lÞch sö; ®ång thêi kÕt hîp víi c¸c ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, so s¸nh, tæng hîp ®Ó lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong ®Ò tµi. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung luËn v¨n gåm 3 ch­¬ng, 6 tiÕt. Ch­¬ng 1 C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi 1.1. Lý luËn chung vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi h×nh thµnh ®« thÞ míi 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ LÞch sö cña mäi quèc gia ®Òu kh¼ng ®Þnh r»ng tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín cÇn ph¶i c«ng nghiÖp hãa nÒn kinh tÕ nh­ mét b­íc ®i tÊt yÕu mµ mçi d©n téc sím muén ®Òu ph¶i tr¶i qua. §©y lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt cña x· héi. XÐt tõ quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, th× lùc l­îng s¶n xuÊt lu«n lµ yÕu tè ®éng nhÊt, c¸ch m¹ng nhÊt, gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi. Nh×n l¹i c¸c qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc, chóng ta thÊy râ tÝnh ®óng ®¾n luËn ®iÓm sau ®©y cña C¸c M¸c: Nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau kh«ng ph¶i ë chç chóng s¶n xuÊt ra c¸i g× mµ lµ ë chç chóng s¶n xuÊt b»ng c¸ch nµo, víi nh÷ng t­ liÖu lao ®éng nµo. C¸c t­ liÖu lao ®éng kh«ng nh÷ng lµ th­íc ®o sù ph¸t triÓn søc lao ®éng cña con ng­êi, mµ cßn lµ mét chØ tiªu cña nh÷ng quan hÖ x· héi trong ®ã lao ®éng ®­îc tiÕn hµnh. XuÊt ph¸t tõ luËn ®iÓm trªn ®©y, chóng ta cã thÓ quan niÖm vÒ c«ng nghiÖp trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay nh­ sau: C«ng nghiÖp ho¸ lµ con ®­êng tÊt yÕu nh»m gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¹o lËp c¬ së vËt chÊt - kü thuËt thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN ë nh÷ng n­íc ®i lªn x©y dùng CNXH tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu. Tuy nhiªn, trong thêi ®¹i ngµy nay víi nh÷ng ®Æc tr­ng cña cuéc c¸ch m¹ng KH-CN hiÖn ®¹i, víi xu thÕ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, c«ng nghiÖp ho¸ kh«ng thÓ kh«ng g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c, kh«ng nªn chØ hiÓu c«ng nghiÖp ho¸ theo nghÜa hÑp chØ lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸ch thøc s¶n xuÊt dùa trªn kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i riªng trong lÜnh vùc tiÓu c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp - mµ nªn hiÓu theo nghÜa réng, theo nghÜa qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tr×nh ®é khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh néi dung cña qu¸ tr×nh CNH, H§H. Qu¶ vËy, nÕu néi dung cña cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø nhÊt lµ thay thÕ hÖ thèng kü thuËt vèn chñ yÕu dùa vµo lao ®éng thñ c«ng vµ søc kÐo cña ®éng vËt b»ng hÖ thèng kü thuËt míi víi nguån ®éng lùc lµ m¸y h¬i n­íc, th× trong cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø hai hÖ thèng kü thuËt dùa vµo ®éng c¬ h¬i n­íc ®· ®­îc thay thÕ b»ng c¸c hÖ thèng ®éng lùc míi dùa trªn c¬ së ®éng c¬ ®èt trong, ®iÖn n¨ng, víi nguån n¨ng l­îng chÝnh lµ dÇu má. Cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø ba ®­îc ®¸nh dÊu b»ng viÖc ¸p dông hÖ thèng tù ®éng ho¸. Søc m¹nh cña khoa häc, c«ng nghÖ khi nã trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, ®· thùc sù gãp phÇn t¨ng c­êng søc m¹nh vËt chÊt cña con ng­êi b»ng trÝ tuÖ t¸c ®éng vµo tù nhiªn ®em l¹i lîi Ých cho chÝnh m×nh. Trong thËp niªn 70 cña thÕ kû XX, cuéc c¸ch m¹ng KH - CN hiÖn ®¹i víi néi dung ¸p dông kü thuËt vi ®iÖn tö ®· lµm cho nÒn s¶n xuÊt chñ yÕu dùa trªn c¬ së ®iÖn khÝ ho¸ chuyÓn sang s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së c¬-®iÖn tö. Trong giai ®o¹n nµy, nhiÒu ngµnh c«ng nghÖ cao nh­: c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi, c«ng nghÖ tù ®éng ho¸ dùa vµo kü thuËt vi ®iÖn tö ®· lÇn l­ît ra ®êi. Trong ®ã ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin, nh­ mét nguån n¨ng l­îng míi ®­îc ¸p dông réng r·i trong s¶n xuÊt, l­u th«ng, qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ x· héi, lµm cho hµm l­îng trÝ tuÖ cña gi¸ trÞ s¶n phÈm ngµy cµng cao. Sù ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng KH - CN hiÖn ®¹i ®ang chuyÓn dÇn nÒn kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ tri thøc. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, nh÷ng n­íc ®i sau trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ bªn c¹nh viÖc tiÕn hµnh c¬ khÝ ho¸ s¶n xuÊt cÇn ®ång thêi ph¸t triÓn cã träng ®iÓm mét sè nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i phï hîp víi truyÒn thèng vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt vµ kinh tÕ x· héi cña mçi n­íc. Cã nh­ vËy míi rót ng¾n ®­îc kho¶ng c¸ch vÒ sù ph¸t triÓn so víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ho¸ nh»m tr¸nh kh¶ n¨ng tôt hËu ngµy cµng xa vÒ kinh tÕ. Kinh nhiÖm c«ng nghiÖp ho¸ ë nhiÒu n­íc cho thÊy c¸i cèt lâi cña c«ng nghiÖp ho¸ trong thêi ®¹i ngµy nay lµ sù ®æi míi trang thiÕt bÞ, kü thuËt (cßn gäi lµ phÇn cøng: m¸y mãc, thiÕt bÞ,...) vµ c«ng nghÖ (cßn gäi lµ phÇn mÒm: ph­¬ng ph¸p, quy t¾c, quy tr×nh, ph­¬ng thøc,...), chuyÓn tõ kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu, n¨ng suÊt vµ kü thuËt thÊp lªn tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü thuËt tiªn tiÕn cã n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ KT - XH cao trong tÊt c¶ lÜnh vùc vµ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Theo t­ duy nãi trªn vÒ c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ rót ra néi dung chñ yÕu cña c«ng nghiÖp ho¸ trong thêi ®¹i ngµy nay ë c¸c n­íc nãi chung vµ n­íc ta nãi riªng lµ trang thiÕt bÞ, kü thuËt hiÖn ®¹i vµ theo ®ã x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §©y lµ c¬ së ®Ó ®­a ra kh¸i niÖm CNH, H§H mét c¸ch ®Çy ®ñ. Tuy nhiªn vÒ kh¸i niÖm CNH, H§H trong ®iÒu kiÖn ngµy nay vÉn cßn nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a c¸c nhµ khoa häc. Chóng t«i nhÊt trÝ víi quan ®iÓm: CNH, H§H lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé KH - CN t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. 1.1.2. Kh¸i niÖm vÒ ®« thÞ hãa Trong t¸c phÈm "HÖ t­ t­ëng §øc", C¸c M¸c vµ F.¡ngghen cho r»ng: §« thÞ lµ sù ph©n c«ng lao ®éng trong néi bé mét d©n téc g©y ra tr­íc hÕt lµ sù t¸ch rêi gi÷a lao ®éng c«ng nghiÖp víi lao ®éng n«ng nghiÖp vµ do ®ã lµ sù t¸ch rêi gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n vµ bÞ ®èi lËp gi÷a lîi Ých cña thµnh thÞ vµ n«ng th«n. N¨m 1858, C¸c M¸c nªu lªn: LÞch sö cËn ®¹i lµ qu¸ tr×nh c¸c quan hÖ thµnh thÞ th©m nhËp vµo n«ng th«n, trong khi ®ã trong thÕ giíi cæ ®¹i l¹i cã t×nh h×nh ng­îc l¹i, ®ã lµ nh÷ng quan hÖ n«ng th«n x©m nhËp vµo thµnh phè. M¸c nªu ®« thÞ cæ ®¹i n«ng th«n hãa chñ yÕu nãi vÒ t×nh h×nh tan r· cña chÕ ®é n« lÖ, m©u thuÉn chÕ ®é n« lÖ ngµy cµng s©u s¾c, tinh thÇn tÝch cùc vµ n¨ng suÊt lao ®éng n« lÖ kh«ng ngõng gi¶m thÊp, ®ång thêi chiÕn tranh x¶y ra liªn miªn gi÷a c¸c thµnh, bang vµ dÞ téc x©m nhËp. Trong mÊy thÕ kû ®Çu c«ng nguyªn, c¶ thÕ giíi cæ ®¹i ven bê §Þa Trung H¶i b¾t ®Çu sù chuyÓn biÕn lín lÇn thø nhÊt trong lÞch sö loµi ng­êi - sù tan r· cña chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ. Trªn ®èng g¹ch cña chÕ ®é t­ h÷u, chñ n« lÖ cæ ®¹i x©y dùng chÕ ®é kinh tÕ vµ x· héi míi vÒ c¬ b¶n ®· kh«ng cßn dùa vµo ®« thÞ ho¸ n÷a mµ dùa vµo n«ng th«n, dùa vµo kinh tÕ tiÓu n«ng tù do. §©y lµ sù x¸c lËp chÕ ®é phong kiÕn. Sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ x· héi phong kiÕn rÊt chËm, vµ “n«ng th«n cã thÓ thèng trÞ thµnh thÞ” (vÒ kinh tÕ). “C«ng nghiÖp ®em ¸p dông nh÷ng nguyªn t¾c tæ chøc n«ng nghiÖp vµo thµnh thÞ vµ vµo c¸c mèi quan hÖ cña thµnh thÞ”. Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh qu¸ tr×nh lÞch sö cña CNTB n¶y mÇm vµ sau cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, ®« thÞ c¸c n­íc t­ b¶n thÕ giíi ph¸t triÓn nhanh. Còng cã thÓ nãi, ®« thÞ lµ ng­êi b¹n ®ång hµnh cña c«ng nghiÖp ho¸, ®©y lµ sù x¸c ®Þnh khoa häc ®èi víi quan niÖm ®« thÞ ho¸. Theo V.I. Lªnin: Thµnh thÞ lµ n¬i tËp trung cña ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ tinh thÇn cña nh©n d©n vµ lµ mét ®éng lùc chñ yÕu cña sù tiÕn bé. Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ x· héi häc khi nghiªn cøu vÒ ®« thÞ, mét ®« thÞ ®Òu ®­îc cÊu thµnh tõ hai nhãm thµnh phÇn chñ yÕu lµ: - C¸c thµnh tè kh«ng gian, vËt chÊt, ®ã chÝnh lµ m«i tr­êng kh«ng gian h×nh thÓ do con ng­êi t¹o ra bao gåm kh«ng gian kiÕn tróc, quy ho¹ch, c¶nh quan ®« thÞ, c¬ së h¹ tÇng kü thuËt vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, sinh th¸i tù nhiªn. - C¸c thµnh tè tæ chøc x· héi, ®ã chÝnh lµ céng ®ång d©n c­ sinh sèng trªn l·nh thæ ®« thÞ víi tÊt c¶ nh÷ng thÓ chÕ, luËt lÖ hiÖn hµnh t¹i ®ã. Vµ trªn thùc tÕ th× hai thµnh tè nµy kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau vµ ®­îc hiÓu trong mèi quan hÖ mét bªn lµ m«i tr­êng sinh sèng, ®iÒu kiÖn sèng ®« thÞ víi mét bªn lµ nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng trong ®ã. C¸c bé m«n nghiªn cøu vÒ ®« thÞ ®Òu xoay quanh môc tiªu nghiªn cøu vµ ®¶m b¶o cho sù vËn hµnh, ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ, ®¶m b¶o sù liªn kÕt tèi ­u gi÷a hai thµnh tè cÊu thµnh ®« thÞ nãi trªn. Tõ nh÷ng quan niÖm nãi trªn, chóng t«i cho r»ng: §« thÞ lµ ®iÓm d©n c­ tËp trung, cã vai trß thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña mét vïng l·nh thæ, cã c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ thÝch hîp (ë ®©y c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ bao gåm thø nhÊt lµ c¬ së h¹ tÇng kü thuËt gåm: HÖ thèng ®­êng giao th«ng, th«ng tin liªn l¹c, chÊt ®èt, nhiÖt s­ëi Êm, hÖ thèng chiÕu s¸ng c«ng céng, hÖ thèng cÊp n­íc, hÖ thèng tho¸t n­íc, hÖ thèng thu gom, qu¶n lý, xö lý chÊt th¶i, ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr­êng; thø hai c¬ së h¹ tÇng x· héi bao gåm: Nhµ ë, c¸c c«ng tr×nh phôc vô nh­ y tÕ, gi¸o dôc, v¨n hãa, thÓ dôc thÓ thao, th­¬ng nghiÖp, dÞch vô c«ng céng, c©y xanh, c«ng viªn, mÆt n­íc) vµ d©n c­ néi thÞ kh«ng d­íi 4.000 ng­êi víi tû lÖ lao ®éng phi n«ng nghiÖp trªn 60%. "§« thÞ bao gåm: thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn. YÕu tè c¬ b¶n thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®« thÞ, lµ n¬i tËp trung giao l­u c¸c bé phËn cña s¶n xuÊt, ®Çu mèi giao th«ng, ®Çu mèi bu«n b¸n, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c¸c lo¹i dÞch vô ®« thÞ, dÞch vô s¶n xuÊt... Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, nÕu ®« thÞ mÊt dÇn vai trß trung t©m vïng, l·nh thæ th× qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa sÏ ngõng trÖ. §« thÞ kh«ng chØ lµ n¬i tiªu biÓu cho sù ph¸t triÓn, thÞnh v­îng vµ v¨n minh cña mçi quèc gia mµ cßn lµ nh÷ng n¬i truyÒn b¸ v¨n minh, lµ ®Çu tµu thóc ®Èy c¸c vïng xung quanh, phô cËn ph¸t triÓn. §« thÞ cã tÝnh tËp trung rÊt cao; ®« thÞ th­êng lµ n¬i tËp trung c¸c c¬ quan l·nh ®¹o §¶ng, chÝnh quyÒn, lµ n¬i tËp trung d©n c­ sinh sèng, lµm viÖc víi mËt ®é cao, lµ n¬i tËp trung c¸c ®Çu mèi giao th«ng, tËp trung hµng hãa, tËp trung th«ng tin, ®Çu mèi giao l­u. §« thÞ lµ n¬i thÓ hiÖn tËp trung nhÊt nh÷ng c«ng viÖc, sù kiÖn, hiÖn t­îng ®iÓn h×nh cña x· héi, tËp trung c¸c mÆt tÝch cùc, tiªn tiÕn vµ cã nh÷ng tiªu cùc cña x· héi. §« thÞ cã tÝnh ®ång bé vµ thèng nhÊt; mäi chøc n¨ng cña thµnh phè, thÞ x· lµ mét khèi thèng nhÊt. Tïy theo mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn mµ ®« thÞ cã thÓ cã c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau, nh×n chung cã 4 chøc n¨ng c¬ b¶n sau ®©y: - Thø nhÊt lµ chøc n¨ng kinh tÕ: §ã lµ chøc n¨ng chñ yÕu cña ®« thÞ trong ph¸t triÓn kinh tÕ, chøc n¨ng kinh tÕ ®­îc thÓ hiÖn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®· tËp trung c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp vµo c¸c khu c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt vµ c¸c khu c«ng nghiÖp cao, cïng víi c¬ së h¹ tÇng t­¬ng øng thÝch hîp, t¹o ra thÞ tr­êng ngµy cµng më réng vµ ®a d¹ng hãa. ViÖc tËp trung s¶n xuÊt trong c¸c khu nµy ®· kÐo theo sù tËp trung d©n c­ mµ tr­íc hÕt lµ lùc l­îng lao ®éng s¶n xuÊt vµ gia ®×nh hä, ®ång thêi kÌm theo c¸c lo¹i h×nh dÞch vô cho lao ®éng, s¶n xuÊt, vËn t¶i vµ cung øng hµng hãa cho nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh cña hä, t¹o ra bé phËn chñ yÕu cña d©n c­ ®« thÞ. Do viÖc tËp trung s¶n xuÊt vµ tËp trung d©n c­ l¹i ®Æt ra cho vÊn ®Ò ph¸t triÓn ®« thÞ víi ®ång bé kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt vµ h¹ tÇng x· héi nh­ lµ mét yªu cÇu, ®ßi hái lín vÒ kinh tÕ, x· héi. - Thø hai lµ chøc n¨ng x· héi, cïng víi sù gia t¨ng quy m« vÒ d©n c­ ®« thÞ th× chøc n¨ng x· héi cña ®« thÞ ngµy cµng cã ph¹m vi lín dÇn, t¨ng dÇn. Nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña c­ d©n ®« thÞ vÒ nhµ ë, y tÕ, ch¨m sãc søc kháe, gi¸o dôc ®µo t¹o, th«ng tin liªn l¹c, giao th«ng ®« thÞ,... lµ nh÷ng vÊn ®Ò g¾n liÒn víi yªu cÇu vÒ kinh tÕ, víi kinh tÕ thÞ tr­êng. Nãi chung ë c¸c ®« thÞ chøc n¨ng x· héi ngµy cµng nÆng nÒ, ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cña x· héi kh«ng chØ lµ t¨ng d©n sè ®« thÞ mµ cßn lµ v× chÝnh nh÷ng nhu cÇu cña hä vÒ c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ: Nhµ ë, c©u l¹c bé, y tÕ, c¸c c¬ së dÞch vô ®« thÞ, giao th«ng ®« thÞ, ®i l¹i còng cã sù thay ®æi. - Thø ba lµ chøc n¨ng v¨n hãa: Chøc n¨ng v¨n hãa ngµy cµng ph¸t triÓn cao vµo thêi kú nÒn kinh tÕ h­ng thÞnh, møc sèng d©n c­ ®­îc n©ng cao, nhu cÇu vÒ v¨n hãa, gi¸o dôc, vui ch¬i gi¶i trÝ ngµy mét ®ßi hái cao h¬n; thêi gian dµnh cho viÖc h­ëng thô v¨n hãa, v¨n nghÖ, vui ch¬i gi¶i trÝ, nghØ ng¬i, ch¨m sãc søc kháe,... cña tõng ng­êi d©n ®­îc t¨ng lªn, rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¸i t¹o s¶n xuÊt søc lao ®éng. V× vËy, ë ®« thÞ cÇn cã hÖ thèng tr­êng häc, c¸c c«ng tr×nh, c¬ së v¨n hãa, thÓ dôc thÓ thao, du lÞch, c¸c viÖn b¶o tµng, cöa hµng s¸ch, b¸o, c¸c trung t©m nghiªn cøu khoa häc víi vai trß ngµy cµng lín h¬n, phong phó, ®a d¹ng h¬n, cÊp b¸ch h¬n. §Æc biÖt trong giai ®o¹n chuyÓn tiÕp tõ nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp lªn nÒn v¨n minh hËu c«ng nghiÖp hiÖn nay, chøc n¨ng v¨n hãa cµng cã vÞ trÝ rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng mµ trong ®ã nã cÇn ®Õn nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng cao h¬n ®Ó ®¸p øng, kÓ c¶ trong lÜnh vùc x· héi vµ chÝnh trÞ còng ®ßi hái tr×nh ®é chÝnh trÞ cao h¬n. ChÝnh v× lÏ ®ã, vai trß cña v¨n hãa, khoa häc, gi¸o dôc sÏ ®­îc ph¸t huy tõ ®iÓm b¾t ®Çu ®Õn ®iÓm kÕt thóc cña bÊt kú qu¸ tr×nh vËn ®éng nµo trong mét thÕ giíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng. - Thø t­ lµ chøc n¨ng qu¶n lý: Sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ mét mÆt ®­îc ®iÒu chØnh bëi c¸c nhu cÇu, trong ®ã nhu cÇu kinh tÕ lµ chñ yÕu t¸c ®éng qua c¬ chÕ thÞ tr­êng; mÆt kh¸c chÞu sù ®iÒu chØnh do ho¹t ®éng qu¶n lý cña chÝnh quyÒn vµ ho¹t ®éng cña c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng x· héi. T¸c ®éng cña ho¹t ®éng qu¶n lý lµ nh»m huy ®éng, h­íng nguån lùc vµo c¸c môc tiªu, yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, m«i tr­êng sinh th¸i, quy ho¹ch x©y dùng vµ c¶nh quan kiÕn tróc, c¶nh quan ®« thÞ, gi÷ g×n b¶o vÖ vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc, võa t¨ng c­êng n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c nhu cÇu c«ng céng, céng ®ång, nhãm ng­êi, võa quan t©m ®Õn nhu cÇu chÝnh ®¸ng cña b¶n th©n c¸ nh©n mçi mét con ng­êi trong x· héi. Qu¶n lý ®« thÞ lµ mét khoa häc tæng hîp ®­îc x©y dùng trªn c¬ së cña nhiÒu khoa häc chuyªn ngµnh, bao gåm hÖ thèng chÝnh s¸ch, c¬ chÕ, biÖn ph¸p vµ ph­¬ng tiÖn ®­îc chÝnh quyÒn nhµ n­íc c¸c cÊp sö dông ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn qu¶n lý vµ kiÓm so¸t qu¸ tr×nh t¨ng c­êng ®« thÞ. Theo mét ®Þnh nghÜa réng th× chøc n¨ng qu¶n lý ®« thÞ lµ qu¶n lý con ng­êi vµ kh«ng gian sèng, lµm viÖc, s¶n xuÊt ë ®« thÞ. §Ó cã hiÖu qu¶ trong qu¶n lý ®« thÞ hiÖn nay, phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN th× hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt ph¶i ®Çy ®ñ, ®ång bé ®Ó chÝnh quyÒn c¸c cÊp thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng cña m×nh. 1.1.3. C¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn c«ng nghiÖp h×nh thµnh ®« thÞ míi Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, víi sù ra ®êi c¸c khu c«ng nghiÖp sÏ tÊt yÕu kÐo theo nhu cÇu phôc vô lao ®éng cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ lao ®éng lµm dÞch vô c«ng nghiÖp, t¹o nªn h×nh thøc di c­ c¬ häc tù nguyÖn kÕt hîp víi d©n c­ ®Þa ph­¬ng ®· chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp tõ lao ®éng n«ng nghiÖp sang lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, tÊt yÕu sÏ h×nh thµnh mét khu d©n c­ ®« thÞ míi. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ lµ sù xuÊt hiÖn c¸c trung t©m giao l­u hµng ho¸. §« thÞ h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh nµy, tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn. §« thÞ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸. Thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ lµ thêi kú cã 4 tiÕn