Đề tài Một số giải pháp thúc đẩy doanh nghiệp vừa và nhỏ niêm yết trên trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội

Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Sau h¬n 4 n¨m triÓn khai vµ ®i vµo ho¹t ®éng, Trung t©m GDCK TP.HCM ®· b−íc ®Çu æn ®Þnh vµ më ra mét kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n míi quan träng cho c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ cho nÒn kinh tÕ nãi chung. Tuy nhiªn, thÞ tr−êng nµy míi chØ ®¸p øng cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn lín, trªn 10 tû ®ång; trong khi hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n−íc ta chiÕm tû träng t−¬ng ®èi lín, kho¶ng 90% doanh nghiÖp, ®ãng gãp kho¶ng 25% GDP cho nÒn kinh tÕ. Nh−ng thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp nµy ®ang gÆp khã kh¨n vÒ vèn ®Ó ®Çu t− më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. ViÖc sím ®−a Trung t©m GDCK Hµ Néi vµo ho¹t ®éng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nµy ®−îc tham gia vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n, phÇn nµo gi¶i quyÕt ®−îc mét sè khã kh¨n cña c¸c doanh nghiÖp nµy trong viÖc tiÕp cËn nguån vèn trung vµ dµi h¹n, t¹o tÝnh thanh kho¶n cho chøng kho¸n cña c¸c doanh nghiÖp nµy. §Ó Trung t©m GDCK Hµ Néi ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn theo ®óng môc tiªu mµ §¶ng vµ Nhµ n−íc ®· ®Ò ra trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n ®Õn n¨m 2010 ®· ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ ký duyÖt, th× cã nhiÒu viÖc ph¶i lµm, mét trong nh÷ng c«ng viÖc quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®ã lµ “t¹o cung”, “t¹o hµng” cho Trung t©m GDCK Hµ Néi. Trªn thùc tÕ, hiÖn nay chóng ta ®ang thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp tham gia niªm yÕt nh− tuyªn truyÒn, phæ biÕn kiÕn thøc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n cho c¸c doanh nghiÖp; nh÷ng −u ®·i vÒ thuÕ, phÝ kiÓm to¸n, phÝ c«ng bè th«ng tin…. cho doanh nghiÖp. Nh−ng t¸c ®éng cña c¸c gi¶i ph¸p nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch−a thùc sù mang l¹i kÕt qu¶ nh− mong muèn. §iÒu nµy cã thÓ do sù hiÓu biÕt cña c¸c doanh nghiÖp vÒ lîi Ých cña viÖc niªm yÕt cßn thÊp; c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p cßn ch−a cô thÓ; ch−a t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña doanh nghiÖp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn vµ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp tham gia niªm yÕt. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn nªu trªn, nhãm ®Ò tµi ®· chän “Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy doanh nghiÖp võa vµ nhá niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu. 2. Môc tiªu nghiªn cøu Tõ t×nh h×nh thùc tiÔn cña m« h×nh TTGDCK Hµ Néi vµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng, nhu cÇu niªm yÕt cña khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay ë n−íc ta, ®Ò tµi x¸c ®Þnh hµng ho¸ niªm yÕt t¹i TTGDCKHN. Trªn c¬ së ®ã, ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè c¶n trë, thuËn lîi cho qu¸ tr×nh niªm yÕt, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ c¸c gi¶i ph¸p hiÖn t¹i ®· thùc hiÖn ®−îc chøc n¨ng khuyÕn khÝch ch−a. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt ®−îc c¸c gi¶i ph¸p míi vµ chØnh söa, bæ sung mét sè gi¶i ph¸p cò. 3. §èi t−îng, ph¹m vi nghiªn cøu 1 - §èi t−îng nghiªn cøu: §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn t¸c ®éng cña c¸c gi¶i ph¸p ph¸p thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp tham gia niªm yÕt lµm c¬ së ®Ó ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p phï hîp trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. - Ph¹m vi nghiªn cøu: Trong ph¹m vi vµ thêi gian cã h¹n, ®Ò tµi chØ tËp trung vµo nghiªn cøu ®Æc thï cña khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp nµy tham gia niªm yÕt. Do ®ã, phÇn kiÕn nghÞ cña ®Ò tµi chØ nªu lªn mét sè gi¶i ph¸p quan träng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi . 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ò tµi sö dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö lµm c¨n b¶n. §ång thêi kÕt hîp víi c¸c ph−¬ng ph¸p nghiÖp vô cô thÓ nh− hÖ thèng ho¸, ph©n tÝch, so s¸nh vµ ®¸nh gi¸... 5. KÕt cÊu cña ®Ò tµi Ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh 2 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Kh¸i qu¸t vÒ niªm yÕt chøng kho¸n trªn Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Hµ Néi Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy doanh nghiÖp võa vµ nhá niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi Ch−¬ng 1 Kh¸i qu¸t vÒ niªm yÕt chøng kho¸n trªn Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n Hµ Néi 1.1. Kh¸i qu¸t m« h×nh Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n Hµ Néi 1.1.1. Môc tiªu x©y dùng Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n Hµ Néi trong tæng thÓ chiÕn l−îc ph¸t triÓn thÞ tr−êng giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam - T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty cæ phÇn ch−a ®ñ tiªu chuÈn niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Tp. Hå ChÝ Minh, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty cã qui m« vèn võa vµ nhá, c«ng ty míi thµnh lËp cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn nh»m t¨ng tÝnh thanh kho¶n cho cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña c¸c c«ng ty nµy. 2 - Thu hót ngµy cµng nhiÒu h¬n c¸c nhµ ®Çu t−, më réng m«i tr−êng ®Çu t− cã tæ chøc, qu¶n lý, thu hÑp thÞ tr−êng tù do ®ang tån t¹i d−íi nhiÒu h×nh thøc, qua ®ã gãp phÇn hoµn thiÖn, lµnh m¹nh ho¸ thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam; - Gãp phÇn hoµn thiÖn thÞ tr−êng tµi chÝnh ViÖt Nam; - Gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc; - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr−êng nh− c¸c c«ng ty chøng kho¸n, t«ng ty qu¶n lý quü, tæ chøc l−u ký,… më réng kh¶ n¨ng, ph¹m vi ho¹t ®éng, khai th¸c tèi ®a c¸c lo¹i h×nh kinh doanh chøng kho¸n. 1.1.2. Nh÷ng nÐt chÝnh vÒ m« h×nh Trung t©m GDCK Hµ Néi Chøng kho¸n giao dÞch trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi. Hµng ho¸ giao dÞch trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi chñ yÕu bao gåm: (1) chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty cæ phÇn cã quy m« vèn võa vµ nhá, ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt hoÆc ®· ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt nh−ng kh«ng muèn niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Tp. Hå ChÝ Minh vµ (2) tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu ®−îc chÝnh phñ b¶o l·nh, tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. C¬ chÕ giao dÞch vµ thanh to¸n bï trõ. Toµn bé giao dÞch ®−îc thùc hiÖn th«ng qua hai hÖ thèng chÝnh lµ B¸o gi¸ trung t©m vµ Giao dÞch tho¶ thuËn vµ ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c trung gian. HÖ thèng B¸o gi¸ trung t©m lµ hÖ thèng giao dÞch chÝnh, ¸p dông cho c¸c giao dÞch l« ch½n, cã x¸c ®Þnh gi¸ tham chiÕu lµ b×nh qu©n gia quyÒn c¸c møc gi¸ cña c¸c giao dÞch diÔn ra trong ngµy giao dÞch gÇn nhÊt. Nhµ ®Çu t− ®Æt lÖnh qua hÖ thèng b¸o gi¸, c¸c lÖnh ®Æt ®−îc hiÓn thÞ trªn mµn h×nh cña ®¹i diÖn giao dÞch vµ mµn h×nh th«ng tin cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Giao dÞch tháa thuËn ®−îc thùc hiÖn c¶ trong giê giao dÞch th«ng th−êng vµ sau giê giao dÞch th«ng th−êng. Giao dÞch tho¶ thuËn sau giê cã hai h×nh thøc, giao dÞch tho¶ thuËn l« lín vµ giao dÞch tho¶ thuËn trùc tiÕp. ViÖc thanh to¸n c¸c giao dÞch chøng kho¸n trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi ®−îc thùc hiÖn theo 3 h×nh thøc lµ (1) thanh to¸n theo kÕt qu¶ bï trõ ®a ph−¬ng, (2) thanh to¸n theo kÕt qu¶ bï trõ song ph−¬ng vµ (3) thanh to¸n trùc tiÕp. 1.1.3. Nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a m« h×nh Trung t©m GDCK Hµ Néi víi m« h×nh Trung t©m GDCK Tp. HCM - VÒ c¬ chÕ giao dÞch. C¬ chÕ giao dÞch trªn Trung t©m GDCK Tp. HCM lµ c¬ chÕ khíp lÖnh tËp trung, cßn c¬ chÕ giao dÞch trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi lµ c¬ chÕ b¸o gi¸ trªn hÖ thèng b¸o gi¸. 3 - VÒ hµng ho¸. Hµng ho¸ trªn Trung t©m GDCK Tp. HCM lµ nh÷ng chøng kho¸n ®¸p øng ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn thÞ tr−êng tËp trung víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cao h¬n vµ kh¾t khe h¬n thÞ tr−êng phi tËp trung. Tr¸i l¹i, nh÷ng hµng ho¸ cã nhu cÇu ®−îc giao dÞch trªn thÞ tr−êng nh−ng ch−a ®¸p øng ®ñ tiªu chuÈn niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Tp. Hå ChÝ Minh ®−îc giao dÞch trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi. - VÒ c¬ chÕ niªm yÕt/®¨ng ký giao dÞch. C¸c chøng kho¸n lªn sµn giao dÞch t¹i Trung t©m GDCK Tp. HCM theo c¬ chÕ cÊp phÐp niªm yÕt chøng kho¸n, cßn trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi lµ ®¨ng ký giao dÞch. 1.2. Nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng niªm yÕt cña khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá 1.2.1. Kh¸i qu¸t vÒ khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá - Kh¸i niÖm doanh nghiÖp võa vµ nhá. Theo NghÞ ®inh sè 90/2001/N§-CP ngµy 23/11/2001 cña ChÝnh phñ doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ®éc lËp, ®· ®¨ng ký kinh doanh theo ph¸p luËt hiÖn hµnh, cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m kh«ng qu¸ 300 ng−êi”. - Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã c¸c ®iÓm m¹nh nh−: dÔ khëi nghiÖp víi mét sè ban ®Çu Ýt; n¨ng ®éng vµ dÔ thÝch øng víi sù thay ®æi nhanh cña m«i tr−êng; cã kh¶ n¨ng ph¸t huy nh÷ng nguån lùc ®Çu vµo nh− lao ®éng, tµi nguyªn hoÆc nguån vèn t¹i chç khi khai th¸c vµ ph¸t huy c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng cña tõng ®Þa ph−¬ng. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn cã lîi thÕ trong viÖc theo s¸t thÞ hiÕu vµ nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng, qua ®ã t¹o ra nhiÒu lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng. - VÒ c¸c ®iÓm yÕu. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Òu thiÕu vèn, khã cã kh¶ n¨ng ®Ó tiÕn hµnh c¸c c«ng tr×nh lín, c¸c dù ¸n ®Çu t− lín; rñi ro kinh doanh th−êng rÊt cao; - Vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá + T¹o c«ng ¨n viÖc lµm míi – gãp phÇn gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp. B¸o c¸o tæng kÕt ®¸nh gi¸ 3 n¨m thi hµnh LuËt doanh nghiÖp cho thÊy, trong ba n¨m qua −íc tÝnh ®· cã kho¶ng 1,8 ®Õn 2 triÖu chç lµm viÖc míi ®· ®−îc t¹o ra nhê c¸c doanh nghiÖp. Trong ®ã, doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ãng gãp kho¶ng 78% chç lµm viÖc. + Thóc ®Èy sù t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Theo sè liÖu thèng kª, trong nh÷ng n¨m qua doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· ®ãng gãp tõ 25 – 30% trong tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) cña c¶ n−íc. + Gãp phÇn t¨ng vèn ®Çu t− ph¸t triÓn vµ xuÊt khÈu. Cïng víi sù t¨ng tr−ëng nhanh vÒ sè l−îng doanh nghiÖp, l−îng vèn ®Çu t− cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña n−íc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· t¨ng m¹nh; cho ®Õn nay, tæng ®Çu t− cña doanh nghiÖp t− nh©n ®· chiÕm kho¶ng 27% tæng ®Çu t− cña toµn x· héi. 4 §ãng gãp vµo xuÊt khÈu cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá còng rÊt lín. Theo thèng kª cña Bé Th−¬ng m¹i, tÝnh ®Õn 31/12/2002, khu vùc t− nh©n trong n−íc ®ãng gãp kho¶ng 48,5% cña tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. + Gãp phÇn lµm n¨ng ®éng, linh ho¹t vµ t¨ng tÝnh c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã −u thÕ lµ chuyÓn h−íng kinh doanh nhanh tõ nh÷ng ngµnh nghÒ kÐm hiÖu qu¶ sang c¸c ngµnh nghÒ hiÖu qu¶ h¬n nh»m tho¶ m·n nhu cÇu rÊt linh ho¹t cña d©n c−, qua ®ã gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, xo¸ dÇn t×nh tr¹ng thuÇn n«ng, ®éc canh; lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh, tÝnh linh ho¹t vµ gi¶m bít møc ®é rñi ro trong nÒn kinh tÕ. + Gieo mÇm cho c¸c tµi n¨ng kinh doanh – lµ “lång Êp” cho c¸c doanh nghiÖp lín. Sù ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· cã t¸c dông ®µo t¹o, chän läc, thö th¸ch c¸c tµi n¨ng trÎ trong mÆt trËn s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ nÒn t¶ng quan träng ®Ó ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp lín. - T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay ë n−íc ta Trong 4 n¨m kÓ tõ khi thi hµnh LuËt doanh nghiÖp, tû träng doanh nghiÖp t− nh©n trong tæng sè doanh nghiÖp ®¨ng ký gi¶m tõ 64% trong giai ®o¹n 1991-1999 xuèng cßn 34%; trong khi ®ã, tû träng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty cæ phÇn ®· t¨ng tõ 36% lªn 66%. §Æc biÖt ®· cã kho¶ng 7.000 c«ng ty cæ phÇn ®¨ng ký, gÊp gÇn 10 lÇn so víi giai ®o¹n 1991-1999. Møc vèn ®¨ng ký trung b×nh/doanh nghiÖp còng cã xu h−íng t¨ng lªn; thêi kú 1991-1999 vèn ®¨ng ký b×nh qu©n/doanh nghiÖp lµ gÇn 0,57 tû ®ång,, n¨m 2000 lµ 0,96 tû ®«ng, n¨m 2001 lµ 1,3 tû ®ång, n¨m 2002 lµ 1,8 tû ®ång vµ 7 th¸ng ®Çu n¨m 2003 lµ 2,12 tû ®ång. Toµn bé khu vùc DNV&N cña c¶ n−íc ®ãng gãp kho¶ng 25% GDP. Trong ®ã, theo thèng kª vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh n¨m 2002 cña c¸c DNV&N, doanh thu ®¹t gi¸ trÞ 99.427,6 tû ®ång ViÖt Nam. MÆc dï ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, nh−ng hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña n−íc ta gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n xuÊt ph¸t tõ néi t¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá nh− khã kh¨n vÒ vèn, vÒ lao ®éng, thÞ tr−êng, kinh nghiÖp c¹nh tranh vµ qu¶n lý còng nh− m« h×nh ph¸t triÓn chung. - Nhu cÇu huy ®éng vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá B¸o c¸o héi nghÞ ngµy 24/9/2003 vÒ trao ®æi nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu trong ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch cña ViÖt Nam còng nh− vai trß hç trî vµ hîp t¸c vµ ph¸t triÓn cña UNDP nh©n kû niÖm 25 n¨m quan hÖ VN-UNDP cho thÊy, trong sè kho¶ng 120 ngµn doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng, cã ®Õn trªn 90% lµ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« vèn võa vµ nhá, kinh nghiÖm Ýt, n¨ng lùc c¹nh tranh yÕu kÐm, rÊt dÔ bÞ tæn th−¬ng; 61% doanh nghiÖp míi thµnh lËp thiÕu vèn ®Ó ®Çu t− mua s¾m thiÕt bÞ, 5 c«ng nghÖ nh»m më réng s¶n xuÊt kinh doanh; c¸c doanh nghiÖp nµy th−êng rÊt khã tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn hç trî. C¸c DNV&N rÊt cÇn vèn ®Ó ®Çu t− c¸c c«ng nghÖ míi, m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña DNV&N trªn thÞ tr−êng. - Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña DNV&N + Huy ®éng tõ vèn chñ së h÷u. §ã lµ kho¶n vèn do c«ng ty ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ vèn gãp ban ®Çu. Vèn chñ së h÷u còng ®−îc t¨ng lªn b»ng c¸ch lÊy lîi nhuËn ®Ó ®Çu t− trë l¹i vµo ho¹t ®éng kinh doanh. Tuy nhiªn, vèn chñ së h÷u kh«ng ®ñ ®Ó ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, viÖc t¨ng vèn chñ së h÷u theo h×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh th−êng lµ rÊt khã kh¨n do chñ doanh nghiÖp chØ cã nguån tµi chÝnh h¹n chÕ, kh«ng thÓ bá ra nhiÒu h¬n sè vèn hä ®· ®ãng gãp cho doanh nghiÖp ®−îc. + Vay tõ ng©n hµng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th× viÖc vay tõ ng©n hµng lµ rÊt khã kh¨n do kho¶n vay nµy ®ßi hái ph¶i cã sù ®¸nh gi¸ vÒ ph−¬ng ¸n tr¶ nî, tµi s¶n thÕ chÊp, t×nh h×nh kinh doanh hiÖn t¹i vµ kÕ ho¹ch kinh doanh mµ tiÒn vay ®−îc sö dông. + Vay tõ gia ®×nh, b¹n bÌ, c¸n bé c«ng nh©n viªn. ViÖc vay vèn tõ b¹n bÌ, tõ gia ®×nh, c¸n bé c«ng nh©n viªn lµ ®iÒu x¶y ra b×nh th−êng trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®Æc biÖt lµ hiÖn nay khi mµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vay vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá qua ng©n hµng lµ rÊt khã kh¨n. + Vay tõ c¸c nguån kh¸c nh−: chung vèn, c¸c kho¶n øng tr−íc cho nhµ cung cÊp, c¸c kho¶n tr¶ tr−íc cña ng−êi mua hµng, thuª tµi chÝnh, thuª mua, bao thanh to¸n (mua nî). Tuy nhiªn viÖc huy ®éng vèn ®Ó cña doanh nghiÖp võa vµ nhá tõ c¸c kho¶n nµy còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n h¹n chÕ. - Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i, yÕu kÐm trong viÖc huy ®éng vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá (1) Nguyªn nh©n tõ c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc - C¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ hç trî doanh nghiÖp cßn nhiÒu h¹n chÕ. C¸c chÝnh s¸ch tµi trî chñ yÕu lµ ®Ó ph¸t triÓn c¸c khu vùc n«ng th«n, miÒn nói, c¸c ®Þa bµn ®−îc khuyÕn khÝch ®Çu t−. - Sù ho¹t ®éng yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông. N¨ng lùc gi¸m s¸t cho vay vµ qu¶n trÞ rñi ro cña c¸c tæ chøc tÝn dông ch−a ®¸p øng ®−îc chuÈm mùc quèc tÕ, ¸p lùc cho vay theo chØ ®Þnh ®· gi¶m nh−ng vÉn cßn. C¬ cÊu vÒ nguån vèn vµ sö dông vèn cßn ch−a hîp lý, trong khi huy ®éng vèn ng¾n h¹n chiÕm ®Õn 70% tæng nguån vèn, th× d− nî cho vay trung h¹n l¹i chiÕm ®Õn 45% tæng d− nî cho vay nÒn kinh tÕ. C¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt cña thÞ tr−êng tiÒn tÖ nh− 6 chÝnh s¸ch l·i suÊt, chÝnh s¸ch tû gi¸,… ch−a thùc sù ph¸t huy vai trß vµ t¸c dông vèn cã do ch−a cã mét m«i tr−êng kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng ®óng nghÜa. - ChÝnh s¸ch thuÕ vÉn cßn nhiÒu ®iÓm bÊt hîp lý, ch−a æn ®Þnh, ch−a chó träng ®Çy ®ñ ®Õn viÖc nu«i d−ìng nguån thu vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nµy tÝch luü vèn. - Ch−a cã thÞ tr−êng vèn – thÞ tr−êng chøng kho¸n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó c¸c doanh nghiÖp nµy tiÕp cËn nguån vèn dµi h¹n tõ thÞ tr−êng nµy. (2) Nguyªn nh©n tõ b¶n th©n doanh nghiÖp võa vµ nhá - ThiÕu chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch kinh doanh lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n−íc ta hiÖn nay trong viÖc lËp kÕt ho¹ch ®Ó hoµn thiÖn thñ tôc vay vèn ng©n hµng, thuª tµi chÝnh,.... - HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ch−a cã thãi quen ®i vay vèn ng©n hµng ®Ó kinh doanh mµ th−êng huy ®éng vèn ban ®Çu tõ c¸c nguån phi chÝnh thøc nh− hä hµng, b¹n bÌ vµ nh÷ng ng−êi quen kh¸c. 1.2.2. Nhu cÇu niªm yÕt cña khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá - §¸nh gi¸ t×nh h×nh niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Tp. Hå ChÝ Minh trong thêi gian qua. TÝnh ®Õn nay (7/11/2004), cã 26 lo¹i cæ phiÕu niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Tp. Hå ChÝ Minh víi tæng gi¸ trÞ niªm yÕt lµ 1.273 tû ®ång vµ 188 lo¹i tr¸i phiÕu víi tæng gi¸ trÞ niªm yÕt lµ 20.561,03 tû ®ång (trong ®ã 184 tr¸i phiÕu ChÝnh phñ víi tæng gi¸ trÞ niªm yÕt lµ 20.028,333 tû ®ång; 02 tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®i¹ ph−¬ng víi tæng gi¸ trÞ niªm yÕt lµ 375 tû ®ång; 02 lo¹i tr¸i phiÕu do Ng©n hµng ®Çu t− vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam ph¸t hµnh víi tæng gi¸ trÞ niªm yÕt lµ 157,7 tû ®ång). - §¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh huy ®éng vèn cña c¸c doanh nghiÖp niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Tp. Hå ChÝ Minh. Trong sè 26 c«ng ty cæ phÇn cã cæ phiÕu ®−îc niªm yÕt trªn thÞ tr−êng chØ cã Hapaco lµ c«ng ty cæ phÇn duy nhÊt thùc hiÖn ph¸t hµnh thªm mét triÖu cæ phiÕu míi ra c«ng chóng qua thÞ tr−êng chøng kho¸n víi tæng sè tiÒn thu ®−îc tõ ®ît ph¸t hµnh lµ 32 tû ®ång. - §¸nh gi¸ vÒ nhu cÇu niªm yÕt cña khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá. Theo sè liÖu ®iÒu tra ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tham gia niªm yÕt cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá do Trung t©m Nghiªn cøu vµ §µo t¹o Chøng kho¸n thùc hiÖn trong n¨m 2003, trong tæng sè 248 doanh nghiÖp ®−îc ®iÒu tra t¹i 6 tØnh thµnh phè trªn c¶ n−íc cã 139 doanh nghiÖp (chiÕm kho¶ng 56%) ®−îc hái cã ý ®Þnh tham gia niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi. Tuy nhiªn, nÕu chiÕu theo c¸c tiªu chuÈn niªm yÕt dù kiÕn th× kh«ng ph¶i tÊt c¶ trong sè c¸c doanh nghiÖp cã ý ®Þnh niªm yÕt héi tô ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®−îc niªm yÕt trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n tËp trung. 7 - Mét sè tån t¹i, v−íng m¾c cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá khi tham gia niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi VÒ c«ng bè th«ng tin: Khi niªm yÕt, c«ng ty b¾t buéc ph¶i kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, thùc hiÖn nghÜa vô c«ng bè th«ng tin vµ liªn tôc ph¶i ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn vÒ niªm yÕt. §©y lµ khã kh¨n ®èi víi doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c c«ng ty ®Òu cã chung t©m lý lo ng¹i rñi ro khi niªm yÕt, kh«ng muèn c«ng bè th«ng tin réng r·i vÒ t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp, kh«ng muèn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m còng nh− chØnh söa ®iÒu lÖ c«ng ty. VÒ nhËn thøc vai trß vµ lîi Ých cña viÖc tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n. L·nh ®¹o doanh nghiÖp còng nh− c¸c cæ ®«ng cña doanh nghiÖp ch−a nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ vai trß, sù cÇn thiÕt, lîi Ých cña doanh nghiÖp khi tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n. VÒ vÊn ®Ò tû lÖ cæ phÇn ra c«ng chóng. HiÖn nay c¸c Cty cæ phÇn, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn cã quy m« vèn võa vµ nhá cã sè l−îng cæ ®«ng bªn ngoµi tham gia gãp vèn rÊt Ýt, ch−a ®ñ 20% ra bªn ngoµi, thËm chÝ nhiÒu doanh nghiÖp chØ cã cæ ®«ng lµ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong C«ng ty do cæ phÇn ho¸ khÐp kÝn trong néi bé doanh nghiÖp VÒ quy m« vèn cña doanh nghiÖp: NhiÒu C«ng ty cæ phÇn cã sè vèn ®iÒu lÖ thÊp, ch−a cã c¸c nhµ ®Çu t− chiÕn l−îc cã tiÒm n¨ng vÒ vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tham gia cæ phÇn, ch−a t¸ch biÖt gi÷a së h÷u vµ qu¶n lý doanh nghiÖp. VÒ kÕt qu¶ kinh doanh: NhiÒu c«ng ty cæ phÇn sau khi cæ phÇn ho¸ cã kÕt qu¶ ho¹t ®éng ch−a cao, tû lÖ tr¶ cæ tøc thÊp, v× vËy doanh nghiÖp chê c¶i thiÖn t×nh h×nh tµi chÝnh råi míi niªm yÕt nh»m n©ng cao h×nh ¶nh cña m×nh khi ra niªm yÕt. VÊn ®Ò qu¶n trÞ c«ng ty cßn nhiÒu bÊt cËp. Bé m¸y qu¶n lý cña doanh nghiÖp ch−a nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ lîi Ých khi tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n, lo ng¹i vÒ c¬ cÊu cæ ®«ng thay ®æi sÏ dÉn ®Õn khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c«ng ty cæ phÇn sau khi niªm yÕt. VÒ c¬ chÕ miÔn gi¶m thuÕ, hç trî phÝ kiÓm to¸n, phÝ t− vÊn. HiÖn nay, ch−a cã mét c¬ chÕ cô thÓ, ®ång bé vÒ miÔn gi¶m thuÕ thu nhËp, hç trî vÒ kinh phÝ t− vÊn, kiÓm to¸n,… ®èi víi c¸c doanh nghiÖp niªm yÕt trªn Trung t©m GDCK Hµ Néi. 8 9 Ch−¬ng 2 Thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy Doanh nghiÖp võa vµ nhá niªm yÕt trªn Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n Hµ Néi 2.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n VÒ phÝa nhµ n−íc - Gióp nhµ n−íc dÔ dµng h¬n trong viÖc qu¶n lý, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp; - Thu hÑp thÞ tr−êng tù do,