Đề tài Nâng cao chất lượng giáo dục Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Thanh Chương trong tình hình hiện nay

PHẦN MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Lịch sử xã hội loài người từ khi ra đời, tồn tại và phát triển đã kết tinh trong mình toàn bộ những giá trị văn hoá cao đẹp của lịch sử, những tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng kỹ xảo trong các hoạt động phục vụ lợi ích con người và xã hội. Song để những giá trị văn hoá, những tri thức, kinh nghiệm đó được kế tiếp, hoàn thiện và phát triển từ thế hệ này sang thế hệ khác, không có con đường nào khác là phải thông qua giáo dục và đào tạo. Dân tộc Việt Nam vốn có truyền thống hiếu học từ lâu đời. Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, truyền thống đó đã góp phần tạo nên nét đẹp của nền văn hiến Việt Nam và được phát huy hơn bao giờ hết trong thời đại mới. Hơn nửa thế kỷ qua, kể từ khi nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời. Trong sự nghiệp đấu tranh, bảo vệ và xây dựng đất nước, nền giáo dục nước nhà thực sự giữ một vai trò quan trọng, gánh vác những sứ mệnh quang vinh của dân tộc. Ngày nay, chúng ta đang sống trong thời đại mà cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đang làm biến đổi sâu sắc đời sống vật chất và tinh thần của xã hội, khoa học và công nghệ trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, là động lực cơ bản thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Chính vì vậy, giáo dục và đào tạo trở thành nhân tố quyết định trực tiếp sự phát triển của tất cả các quốc gia, dân tộc trên thế giới. Mọi quốc gia, dân tộc muốn phát triển và phát triển bền vững đều phải chăm lo đến sự phát triển của sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Bước vào công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, đòi hỏi trình độ dân trí ngày càng cao làm cơ sở cho sự phát triển kinh tế xã hội, giáo dục và đào tạo là mối quan tâm hàng đầu của toàn Đảng, toàn dân và toàn xã hội. Phát triển giáo dục tức là phát triển con người: Con người với tư cách là chủ thể sáng tạo nên mọi giá trị vật chất và tinh thần của toàn xã hội; con người là nguồn lực cơ bản tạo ra mọi nguồn lực khác thúc đẩy xã hội phát triển; con người phát triển toàn diện, hài hoà có nhân sinh quan, thế giới quan Cộng sản chủ nghĩa. Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ VIII khẳng định: “Cùng với khoa học công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”( () Văn kiện Đại hội VIII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội, 1996, Tr.210 ). Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển. Vấn đề đào tạo con người là vấn đề quan trọng bậc nhất trong phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, là một trong những tiền đề cơ bản góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Nhận thức rõ vấn đề này tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng ta đã khẳng định: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá là điều kiện để phát huy nguồn lực con người”( () Văn kiện Đại hội IX, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội, 2001, Tr.127 ), yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Trên cơ sở đó Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 40/2000/NQ-QH về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong giai đoạn mới. Đại hội Đảng Cộng Sản Việt Nam lần thứ X đã khẳng định “ Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế tri thức, tạo nền tảng để đưa đất nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại hoá vào năm 2020” Trong hệ thống giáo dục phổ thông, cấp học Trung học cơ sở có vị trí hết sức quan trọng, được thực hiện trong 4 năm từ lớp 6 đến lớp 9. Học sinh vào học Trung học cơ sở là những học sinh đã hoàn thành chương trình giáo dục tiểu học. Sau khi kết thúc cấp Trung học cơ sở, các em phải đạt được trình độ học vấn phổ thông với những hiểu biết kiến thức chung nhất về khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, kỹ thuật và hướng nghiệp, nắm được kỹ năng lao động để sau này các em có thể tiếp tục học lên Trung học phổ thông, học tập trong các trường dạy nghề hoặc trược tiếp đi vào lao động sản xuất. Như vậy giáo dục Trung học cơ sở đóng vai trò là cầu nối giữa giáo dục Tiểu học với giáo dục Trung học phổ thông là nơi cung cấp lực lượng lao động cho xã hội. Do đặc điểm tâm, sinh lý ở độ tuổi vị thành niên rất phức tạp cho nên việc giáo dục học sinh ở cấp học Trung học cơ sở có vai trò hết sức quan trong trong việc nâng cao nhận thức, trau dồi đạo đức làm cơ sở cho việc phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp cấp Trung học cơ sở. Nhận thức được vị trí, vai trò hết sức quan trọng của bậc học, trong những năm qua ngành giáo dục đã không ngừng đẩy mạnh việc nâng cao chất lượng dạy và học của cấp học Trung học cơ sở, song bên cạnh những thành tựu đã đạt được, chất lượng giáo dục của cấp học vẫn đang còn bộc lộ nhiều yếu, kém bất cập, chưa đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của yêu cầu xã hội. Thanh Chương là một huyện miền núi nằm về phía Tây Nam của tỉnh Nghệ An. Trong những năm qua, cùng sự phát triển đi lên của đất nước, ngành giáo dục huyện nhà đã thu được nhiều thành tích đáng phấn khởi: Quy mô giáo dục được mở rộng, chất lượng và hiệu quả giáo dục ngày càng thể hiện rõ nét; hơn 13 năm liền ngành Giáo dục huyện nhà được công nhận là đơn vị tiên tiến xuất sắc cấp tỉnh. Tuy nhiên, bên cạnh đó sự nghiệp giáo dục huyện nhà còn bộc lộ nhiều hạn chế và tồn tại: cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học chưa đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới; chất lượng giáo dục chưa đồng đều giữa các vùng trong huyện. Năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên còn hạn chế; công tác quản lý giáo dục chưa bắt kịp so với yêu cầu. Trước tình hình đó đặt ra cho ngành giáo dục huyện nhà cần phải đánh giá đúng thực trạng chất lượng giáo dục các cấp học trong toàn huyện để từ đó đưa ra những giải pháp phù hợp nhằm khắc phục những khuyết điểm, phát huy những ưu điểm đã đạt được để nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng giáo dục Trung học cơ sở nói riêng, đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo. Là một người đã từng giảng dạy ở cấp học này và làm công tác chỉ đạo chuyên môn của Phòng giáo dục huyện Thanh Chương - cơ quan tham mưu giúp UBND huyện quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo trên địa bàn huyện. Từ thực tiễn công tác của mình, cùng với những lý luận đã được trang bị trong thời gian học tập, nghiên cứu tại Học viện chính trị - Hành chính khu vực I, tôi đã có nhiều suy nghĩ trước thực trạng chất lượng giáo dục trên địa bàn huyện. Làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo dục nhất là giáo dục cấp Trung học cơ sở nhằm đáp ứng yêu cầu của sự phát triển xã hội, đó là một bài toán khó mà ngành giáo dục Thanh Chương cần phải tìm lời giải đáp. Vì lẽ đó, tôi chọn đề tài "Nâng cao chất lượng giáo dục Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Thanh Chương trong tình hình hiện nay " làm luận văn tốt nghiệp lớp cao cấp lý luận chính trị - hành chính. 1.2. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 1.2.1. Ý nghĩa lý luận Hệ hống hóa và làm sáng tỏ cơ sở lý luận về giáo dục và nâng cao chất lượng giáo dục Trung học cơ sở, từ đó góp phần tổng kết quá trình đổi mới nhận thức của Đảng về vai trò giáo dục trong sự nghiệp đổi mới. 1.2.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn khảo sát tương đối có hệ thống về thực trạng chất lượng giáo dục Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Thanh Chương và đưa ra hệ thống giải pháp tương đối đồng bộ, có tính khả thi nhằm nâng cao chất lượng giáo dục Trung học cơ sở huyện Thanh Chương nói riêng và tỉnh Nghệ An nói chung. Kết quả của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo bổ ích cho các cơ quan quản lý giáo dục và một số cơ quan khác trên địa bàn cấp huyện của tỉnh Nghệ An. 2. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Mục tiêu nghiên cứu Đánh giá một cách toàn diện, khách quan, khoa học thực trạng giáo dục Trung học cơ sở ở huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An trong những năm qua, đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục Trung học cơ sở, từ đó góp phần làm sáng tỏ vai trò lãnh đạo đúng đắn của Đảng trong việc đề ra những quan điểm, chủ trương cũng như quá trình tổ chức thực hiện các biện pháp về công tác giáo dục tại địa phương. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Trên cơ sở trình bày những quan niệm về chất lượng giáo dục hiện nay, luận văn có nhiệm vụ: - Phân tích, làm sáng tỏ thực trạng chất lượng giáo dục ở các trường Trung học cơ sở huyện Thanh Chương trong những năm qua. Bước đầu đánh giá những kết quả, hạn chế và những vấn đề đặt ra. - Đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục Trung học cơ sở và đưa ra những kiến nghị để thực hiện những giải pháp đó. 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn bao gồm hai phương diện: - Thực trạng chất lượng giáo dục của huyện Thanh Chương (2005-2010) với tư cách là mặt khách quan - Các giải pháp chỉ đạo, quản lý việc nâng cao chất lượng giáo dục Trung học cơ sở. 3.2. Phạm vi nghiên cứu “Chất lượng giáo dục” là một vấn đề có tính chất chính trị – xã hội diễn ra trên một quy mô khá rộng với thời gian khá dài, liên quan đến nhiều mặt trong đời sống xã hội, có quan hệ nhiều cấp độ, tầng nấc của hệ thống chính trị. Giải quyết và xử lý vấn đề trên có nội dung rất phong phú, phức tạp mang tính lý luận và thực tiễn cao. Vì vậy, đề tài tập trung nghiên cứu chủ yếu chất lượng giáo dục Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Thanh Chương (đặc biệt ở một số trường Trung học cơ sở điển hình như Trung học cơ sở Tôn Quang Phiệt, Trung học cơ sở Thanh Đức, Trung học cơ sở Cát Văn, Trung học cơ sở Đặng Thai Mai, Trung học cơ sở Thanh Khai).Về mặt thời gian, luận văn tập trung nghiên cứu chất lượng giáo dục Trung học cơ sở từ năm học 2005-2006 đến năm học 2009-2010. 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Đề tài sử dụng phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta. - Đề tài chú trọng phương pháp lịch sử và lôgic, kết hợp lịch sử với lôgic, phương pháp so sánh, phân tích tổng hợp, điều tra thống kê … 5. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN Ngoài phần mở đầu, kiến nghị, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được chia làm 3 chương: Chương I: Cơ sở lý luận của vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục Chương II: Thực trạng chất lượng giáo dục cấp Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An từ năm 2005 đến 2010 Chương III: Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục Trung học cơ sở ở huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ động viên của các giảng viên của Học viện Chính trị - Hành chính khu vực I, đặc biệt là người hướng dẫn trực tiếp - Thạc sỹ Nguyễn Vinh Quân, Giảng viên khoa Tư tưởng Hồ Chí Minh. Sự giúp đỡ và tạo điều kiện của các đồng chí lãnh đạo huyện Thanh Chương và các cán bộ, chuyên viên Phòng giáo dục và đào tạo huyện. Nhân đây tôi xin bày tỏ lời cám ơn trân trọng nhất! Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC 1.1. MỘT SỐ QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀ ĐẢNG TA VỀ GIÁO DỤC 1.1.1. Chủ nghĩa Mác – Lênin bàn về vị trí, vai trò của giáo dục Trong lịch sử nhân loại, bất cứ quốc gia nào, thời đại nào cũng phải xây dựng một hệ thống giáo dục với mục tiêu đào tạo ra những con người phù hợp với chế độ xã hội ấy. Môi trường chủ yếu, tốt nhất để truyền thụ kiến thức, giáo dục nhân cách chính là nhà trường. Ngay từ khi chủ nghĩa xã hội mới còn là học thuyết, Các Mác và Ăngghen đã đánh giá cao vai trò của sự nghiệp giáo dục và đào tạo và coi đó như một nhiệm vụ bắt buộc đối với hết thảy mọi người. Trong tác phẩm “Nguyên lý chủ nghĩa cộng sản” khi trả lời câu hỏi: Cuộc cách mạng đó sẽ diễn biến như thế nào? Hai ông đã nói rõ quan điểm: “… đối với tất cả trẻ em khi không cần đến sự chăm sóc của người mẹ nữa, thì đưa vào giáo dục trong các cơ quan nhà nước và bằng sự đài thọ của nhà nước, kết hợp với sự giáo dục với lao động trong công xưởng”( () Cc Mác - Ăngghen – Lênin – Xtalin: Bàn về giáo dục, Nxb Sự thật, 1976, Tr21 ) và “Công tác giáo dục sẽ làm cho những người trẻ tuổi có khả năng nắm vững nhanh chóng toàn bộ hệ thống sản xuất trong thực tiễn, làm cho họ có thể lần lượt chuyển từ ngành sản xuất này sang ngành sản xuất nọ tuỳ theo nhu cầu của xã hội hoặc tuỳ theo sở thích của bản thân họ. Do đó công tác giáo dục sẽ làm cho họ thoát khỏi tình trạng một chiều mà sự phân công lao động hiện nay đang buộc mỗi người phải theo. Như vậy là xã hội tổ chức theo nguyên tắc cộng sản chủ nghĩa sẽ làm cho những thành viên trong xã hội có khả năng sử dụng một cách toàn diện năng lực phát triển toàn diện của mình”(() Các Mác - Ăngghen – Lênin – Xtalin: Bàn về giáo dục, Nxb Sự thật, 1976, Tr24 ) Hai ông còn khẳng định rằng: “… bộ phận giác ngộ nhất trong giai cấp công nhân cũng nhận thức rõ ràng rằng: tương lai của giai cấp họ và do đó tương lai của cả loài người, hoàn toàn phụ thuộc vào việc giáo dục thế hệ công nhân đang lớn lên”( () Các Mác - Ăngghen – Lênin – Xtalin: Bàn về giáo dục, Nxb Sự thật, 1976, Tr37 ) Ngay trong Tuyên ngôn Đảng Cộng sản (1848) C.Mác và Ph. Ăng ghen đã đề cập tới một xã hội tốt đẹp mà những người cộng sản nhằm tới là xã hội trong đó có sự phát triển của từng người tạo điều kiện cho sự phát triển của mọi người. Các ông đã nhìn nhận thấy trước ở xã hội xã hội chủ nghĩa việc đào tạo những người cộng sản phát triển toàn diện có ý nghĩa đặc biệt. Chính vì vậy mà các ông có quan niệm rất rõ ràng về nhiệm vụ giáo dục - Chúng tôi hiểu giáo dục gồm 3 điểm: Thứ nhất: Giáo dục trí lực Thứ hai: Giáo dục thể lực như đang được thực hành trong các trường Thể dục thể thao và bằng luyện tập quan sự. Thứ ba: Huấn luyện bách khoa, giới thiệu những nguyên tắc cơ bản của tất cả các quá trình sản xuất và đồng thời tập cho trẻ em và thiếu niên quen sử dụng những công cụ đơn giản nhất cho tất cả các ngành sản xuất. C. Mác và Ph. Ăng ghen đã hiểu sự phát triển toàn diện trong giáo dục là sự phát triển thống nhất của thể chất và tinh thần, sự phát triển trong đó kết hợp việc dạy kỹ thuật với tham gia lao động thực tiễn của trẻ. Sự phát triển toàn diện sẽ tạo cho con người có khả năng định hướng một cách dễ dàng trong toàn bộ hệ thống sản xuất và dễ dàng chuyển từ ngành sản xuất này sang ngành sản xuất khác, tuỳ theo nhu cầu của xã hội và của bản thân. Chính trong việc giáo dục như vậy, con người sẽ thoát khỏi sự phát triển phiến diện mà sự phân công lao động xã hội dưới chế độ tư bản chủ nghĩa đã bắt con người phải chịu. Về phương pháp giáo dục, C.Mác đã chỉ ra rằng: “ Nền giáo dục sẽ kết hợp lao động sản xuất với trí tuệ và thể dục, đối với hết thảy trẻ em trên mọi lứa tuổi nhất định nào đó và làm như vậy không những chỉ là phương pháp tăng thêm sản xuất xã hội, mà còn là phương pháp tốt nhất và duy nhất để đào tạo ra những con người toàn diện”.( () Các Mác - Tư bản, Nxb Sự thật, Hà Nội 1960, quyển 1, tập 2, trang 299 ) Những quan điểm khoa học đúng đắn được C.Mác phản ánh thực chất sự tồn tại của con người trong xã hội. Con người được xem là sản phẩm kỳ diệu nhất, cao nhất của lịch sử phát triển thế giới vật chất và chịu sự chi phối của thế giới tự nhiên. Do vậy, vấn đề đặt ra là phải hiểu và xử lý mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội, giữa hoạt động nâng cao và hoạt động đơn giản. Giữa phát triển cả thể lực lẫn trí óc và chân tay để phát huy sức mạnh nội sinh, tiềm tàng trong mỗi con người như là cơ sở vật chất để khai thông và phát triển tinh thần của nhân tố con người và động lực trọng yếu cho quá trình trên. Kế thừa tư tưởng của C.Mác và Ph. Ăng ghen về giáo dục, V.I. Lênin đã đưa ra những lý luận đầy đủ hơn về giáo dục và hệ thống giáo dục, về nhiệm vụ và tính chất của nền giáo dục trong xã hội mới. Trong Dự thảo Cương lĩnh Đảng Cộng sản Nga tháng 2 năm 1919, Lênin nêu những ý tưởng về giáo dục - đào tạo đến nay vẫn còn mang tính thời sự và giá trị vận dụng thực tiễn của nó: “ Thực hiện chế độ giáo dục không mất tiền và bắt buộc, phổ thông và bách khoa (dạy lý thuyết và thực hành về tất cả các ngành sản xuất chủ yếu) cho tất cả em trai, em gái dưới 16 tuổi. * Kết hợp chặt chẽ công tác giáo dục với lao động sản xuất. * Lôi cuốn nhân dân lao động tích cực tham gia sự nghiệp giáo dục, phát triển những hội đồng giáo dục quốc dân, huy động những người biết chữ dạy người không biết chữ”( () LêNin toàn tập, Nxb tiến bộ - Matxitcơva 1977, Tập 38, bản tiếng Việt, trang 118 ) Trong nhiều phát biểu Lênin từng nói: “ Học, học nữa, học mãi” hay: “ Suy cho cùng thì người thầy quyết định hết …” Ngay sau khi cách mạng Tháng Mười Nga thành công, Lênin đã nêu bật được vai trò, nhiệm vụ to lớn và nặng nề của giáo dục - đào tạo trong việc phát triển nguồn nhân lực, trong đó Người rất chú trọng đến giáo dục toàn dân, tới mọi người cùng làm giáo dục, tới bình đẳng, tới học đi đôi với hành, tới nhà trường gắn liền với xã hội, học không biết chán và không biết mỏi, học có suy ngẫm có tìm tòi sáng tạo, có tư duy phát triển, nghiên cứu luôn đổi mới phương pháp để đạt hiệu quả cao. 1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Chủ tịch Hồ Chí Minh mở đầu sự nghiệp giáo dục của mình chính là thầy giáo Nguyễn Tát Thành, dạy học ở trường Dục Thanh(Phan Thiết), đến những năm tháng hoạt động ở Pháp với tên gọi Nguyễn Ái Quốc, rồi Lý Thụy ở Trung Quốc, Thầu Chín ở Xiêm(Thái Lan), Già Thu ở Pác Bó... và lãnh tụ Hồ Chí Minh. Qua tất cả những năm tháng đó, Người đã tổ chức và trực tiếp giảng dạy nhiều lớp huấn luyện chính trị, văn hóa và quân sự cho bao lớp cán bộ. Người đã có công đào tạo nên nhiều thế hệ cách mạng Việt Nam, những lãnh tụ xuất sắc của Đảng, nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người. Không chỉ vậy Chủ tịch Hồ Chí Minh là người khai sinh và đặt nền móng cho nền giáo dục mới của Việt Nam, đó là nền giáo dục mang tính dân tộc, khoa học, và đại chúng, bảo đảm cho mọi người đều được đi học, ai cũng được học hành, có quyền bình đẳng về giáo dục; bảo đảm cho sự phát trển toàn diện những năng lực sẵn có của con người. Từ những năm 20 của thế kỷ XX, Chủ tịch Hồ Chs Minh đã sớm nhận thấy giáo dục có vai trò và sức mạnh cực kỳ to lớn. Những năm tháng bôn ba qua các đại dương tìm đường cứu nước, cứu dân, Người đã tận mắt chứng kiến nhiều điều và học được nhiều điều. Sống ở Pari thủ đô nước Pháp, nơi được coi là trung tâm văn minh của nhân loại với nền khoa học - kỹ thuật phát triển hàng đầu thế giới vào đầu thế kỷ 20, Người đã nhận thức về tầm quan trọng của trình độ dân trí " Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu". Vì thế, Người luôn coi việc đấu tranh chống chính sách "Ngu dân" của thực dân Pháp để có một nền giáo dục tự do là một trong những mục tiêu của cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Người nói: " Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành" Ngay sau khi cách mạng tháng 8 - 1945 thành công, trong phiên họp đầu tiên của chính phủ, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt vấn đề chống giặc dốt là vấn đề cấp bách số hai, sau vấn đề chống nạn đói trong sáu nhiệm vụ cấp bách của nhà nước lúc bấy giờ. Giặc dốt được coi như một thứ giặc cần tiêu diệt ngang hàng với giặc ngoại xâm. Người xem việc nâng cao dân trí là : " Một công việc cần phải thực hiện cấp tốc" để làm cho " Mọi người Việt Nam, ai cũng đều có kiến thức để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà". Trong kháng chiến chống thực dân Pháp dù bận lãnh đạo nhân dân đánh giặc và sản xuất, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn quan tâm chú ý đến văn hóa và giáo dục, Người đã kêu gọi mọi người hăng hái học tập " Thi đua diệt giặc dốt". Trong khói lửa của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Người dã kêu gọi: " Dù khó khăn đến đâu cũng phải thi đua dạy tốt và học tốt" ( () Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb chính trị Quốc gia, H.2002, trang 329 ) Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn quan tâm đặc biệt đến sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Sinh thời, Người vẫn thường nhắc nhở toàn Đảng, toàn dân: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và cần thiết”. Sau cách mạng Tháng Tám, cùng