Đề tài Nghiên cứu về việc sản xuất, phân phối thuốc của các công ty dược Việt Nam và một số giải pháp hoàn thiện

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM CÔNG TRÌNH DỰ THI GIẢI THƯỞNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SINH VIÊN “NHÀ KINH TẾ TRẺ-NĂM 2010” TÊN CÔNG TRÌNH: NGHIÊN CỨU VỀ VIỆC SẢN XUẤT, PHÂN PHỐI THUỐC CỦA CÁC CÔNG TY DƯỢC VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THUỘC NHÓM NGÀNH: KHOA HỌC KINH TẾ MỤC LỤC Lời mở đầu...............................................................................................................1 ..................................................................................................................................... Chương 1: một số vấn đề về lý luận ..................................................................... 5 1.1 Một số vấn đề/lý luận liên quan đến thị trường ................................................. 5 1.1.1 Khái niệm về thị trường và phân loại thị trường............................................. 5 1.1.2 Các yếu tố hình thành nên thị trường.............................................................. 6 1.1.3 Chức năng của thị trường................................................................................ 6 1.2 Một số vấn đề liên quan đến thuốc và việc sản xuất thuốc................................ 7 1.2.1 Thuốc và một số khái niệm có liên quan ........................................................ 7 1.2.2 Khái niệm về cung ứng thuốc ......................................................................... 8 1.2.3 Tính đặc thù của thuốc và ngành công nghiệp dược..................................... 10 1.2.4 Tính đặc thù của thị trường thuốc ................................................................ 11 1.2.5 Các yếu tố ảnh hưởng đến việc sản xuất và phân phối thuốc của doanh nghiệp ................................................................................................................................ 12 1.2.5.1 Các yếu tố của môi trường vĩ mô............................................................... 12 1.2.5.2 Các yếu tố của môi trường vi mô.............................................................. 16 1.2.6 Nhu cầu thuốc ............................................................................................... 16 1.2.6.1 Khái niệm về nhu cầu thuốc....................................................................... 18 1.2.6.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu thuốc ................................................. 19 1.2.7 Vai trò ngành công nghiệp dược đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ........ 20 1.3 Sơ lược về quá trình hình thành và phát triển của ngành dược Việt Nam ...... 22 1.4 Kinh nghiệm phát triển ngành dược của các nước trên thế giới ...................... 23 Tổng kết chương 1................................................................................................ 24 Chương 2: Thực trạng sản xuất và phân phối thuốc của các công ty dược Việt Nam 2.1 Tổng quan về thị trường thuốc Việt Nam ........................................................ 28 2.2 Nguyên vật liệu sản xuất thuốc ........................................................................ 30 2.2.1 Những nguồn nguyên vật liệu cho sản xuất dược trong nước ...................... 30 2.1 Nguồn nguyên vật liệu trong nước................................................................... 30 2.2 Nguồn nguyên vật liệu nước ngoài .................................................................. 31 2.2.2 Thực trạng sử dụng nguồn nguyên vật liệu của các công ty dược Việt Nam ................................................................................................................ 34 2.3 Thực trạng hoạt động sản xuất của các công ty dược Việt Nam ..................... 36 2.3.1 Sự tăng trưởng trong sản xuất thuốc ............................................................. 36 ..................................................................................................................................... 2.3.2 Sự gia tăng chủng loại thuốc, đặc biệt là nhóm thuốc đặc trị ....................... 39 2.3.3 Chất lượng của các cơ sở sản xuất thuốc (GMP-WHO, GLP) ..................... 42 2.3.4 Thực trạng đầu tư các dự án mới của các công ty dược Việt Nam............... 43 2.3.5 Thực trạng R&D của các công ty dược Việt Nam........................................ 45 2.4 Thực trạng hoạt động phân phối thuốc trên thị trường .................................... 46 2.4.1 Mạng lưới phân phối thuốc của ngành dược................................................. 46 2.4.2 Hoạt động quảng bá thương hiệu .................................................................. 52 2.4.3 Hoạt động quản lý giá thuốc trên thị trường và chiến lược giá ................... 53 của các doanh nghiệp Dược 2.5 Vai trò của Nhà Nước trong việc quản lí sản xuất và phân phối thuốc ........... 55 Tổng kết chương 2................................................................................................ 57 Chương 3: Bàn về một số giải pháp sản xuất và phân phối thuốc của các công ty dược Việt Nam nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước ......................................... 58 3.1 Những vấn đề tồn tại trong ngành dược Việt Nam.......................................... 58 3.2 Các giải pháp cụ thể nhằm phát triển ngành công nghiệp dược ...................... 59 3.2.1 Giải pháp về sản xuất .................................................................................... 59 3.2.1.1 Giải pháp về nguyên liệu đầu vào.............................................................. 59 3.2.1.2 Giải pháp về sản xuất sản phẩm................................................................. 61 3.2.2 Giải pháp về nghiên cứu triển khai ............................................................... 61 3.2.3 Giải pháp về phân phối ................................................................................. 62 3.2.4 Giải pháp về nguồn nhân lực ........................................................................ 63 3.2.5 Giải pháp về quản lí của Nhà nước............................................................... 63 3.3 Một số kiến nghị với các cơ quan chức năng................................................... 64 Tổng kết chương 3................................................................................................ 65 Kết luận ................................................................................................................. 66 1  LỜI MỞ ĐẦU Thuốc là một loại hàng hóa đặc biệt, là một sản phẩm thiết yếu và có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người dân. Các sản phẩm này có tính đặc trưng cao, khó có thể thay thế bằng một loại sản phẩm khác, thậm chí giữa hai sản phẩm khác nhau cũng có những đặc trưng, công dụng và giá trị khác nhau, mỗi công thức nghiên cứu sản xuất một loại sản phẩm mới đều được đăng ký quyền sáng chế và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Những điều này đã làm nên giá trị và tầm quan trọng của ngành sản xuất và phân phối thuốc xã hội. Tuy nhiên, trình độ sản xuất và nghiên cứu của ngành Dược Việt Nam còn nhiều yếu kém, chưa phát triển kịp với tốc độ phát triển của xã hội, chưa có khả năng tạo ra những loại thuốc đặc trị chuyên biệt để phục vụ nhu cầu trong nước; do đó, hằng năm chúng ta phải nhập khẩu một số lượng lớn dược phẩm từ nước ngoài. Với mong mỏi tìm một hướng đi thích hợp giúp cho ngành dược trong nước hoàn thiện và phát triển, phục vụ tốt nhu cầu chăm sóc sức khỏe nhân dân và tiết kiệm nguồn lực quốc gia thông qua việc giảm bớt sản lượng nhập khẩu. Xuất phát từ ý nghĩa này, nhóm nghiên cứu đã quyết định chọn đề tài “NGHIÊN CỨU VỀ VIỆC SẢN XUẤT VÀ PHÂN PHỐI THUỐC CỦA CÁC CÔNG TY DƯỢC VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN”. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài bao gồm: Nghiên cứu đặc điểm và yếu tố ảnh hưởng đối với ngành dược; phân tích thực trạng sản xuất và phân phối của ngành dược Việt Nam nói chung và một số công ty dược nói riêng, nhằm tìm ra những mặt hạn chế đang cản trở sự phát triển của ngành. Từ những cơ sở đó, nhóm nghiên cứu đưa ra những giải pháp phát hoàn thiện hoạt động sản xuất và phân phối của ngành. Để thực hiện bài viết này, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, phương pháp chuyên gia, sau đó tiến hành tổng hợp, thống kê, phân tích duy vật biện chứng để đưa ra bức tranh chính xác nhất về toàn cảnh ngành sản xuất và phân phối dược phẩm trong nước. Các thông tin nghiên cứu bao gồm cả thông tin thứ cấp thu thập từ Cục quản lý Dược, Sở y tế, và các trang web của công ty chứng khoán SSI 2  và MHB, từ Internet, báo tạp chí và các tài liệu khác có liên quan. Thông tin sơ cấp: thu thập thông qua việc thu thập ý kiến từ các chuyên gia của các công ty dược: Công ty dược 2/9, công ty dược Hậu Giang, công ty dược Bến Tre. Trong quá trình thu thập thông tin cho đề tài nghiên cứu, nhóm đã tìm được một số công trình nghiên cứu về ngành công nghiệp Dược như:  Luận án Nghiên cứu thực trạng, đề xuất một số giải pháp quản lý sản xuất và cung ứng thuốc nhằm phục vụ tốt sức khỏe nhân dân trong cơ chế thị trường hiện nay – luận án tiến sĩ dược học 2003 – TS Nguyễn Văn Yên.  Một số giải pháp chiến lược nhằm phát triển ngành công nghiệp dược Việt Nam đến năm 2010 – luận án tiến sĩ Kinh tế 2004 – TS Trần Công Kỷ Các đề tài này đưa ra các giải pháp chung và số liệu thu thập từ trước năm 2003 nên đã không còn phù hợp với tình hình hiện nay khi mà nền kinh tế ngày càng phát triển, các doanh nghiệp dược lần lượt tiến hành việc cổ phần hóa. Điều cấp thiết là phải có một đề tài nghiên cứu khảo sát thực trạng sản xuất và phân phối hiện tại của ngành dược Việt Nam, từ đó đề ra những giải pháp đúng đắn và phù hợp với tình hình hiện tại. Đề tài nghiên cứu này đã khắc phục những hạn chế đó. Kết cấu của đề tài nghiên cứu bao gồm 3 chương với 3 nội dung chính được đề cập như sau: Chương 1: Một số vấn đề lý luận cơ bản. Chương này bao gồm 19 trang từ trang 5 đến trang 24 Trong chương này nhóm đã đưa ra một số khái niệm có liên quan về thị trường, khái niệm thuốc, tính đặc trưng và tầm quan trọng của thuốc. Ngoài ra trong chương này, những vấn đề liên quan đến ngành dược Việt Nam như lịch sử hình thành ngành Dược, năm áp lực cạnh tranh và những yếu tố tác động đến ngành này. Những khái niệm đưa ra nhằm cung cấp cho người đọc cái nhìn tổng quát về ngành dược nói chung và ngành dược Việt Nam hiện nay nói riêng, tạo nền tảng cho việc nghiên cứu 3  sâu hơn về hoạt động sản xuất và phân phối của ngành Dược nước ta trong giai đoạn hiện nay. Chương 2: Thực trạng sản xuất và phân phối thuốc của các công ty dược Chương này bao gồm 30 trang, từ trang 28 đến trang 57 , với 4 nội dung chính được đề cập bao gồm: - Tổng quan về thị trường thuốc Việt Nam: trong phần này nhóm nghiên cứu đã tiến hành phân tích nhu cầu thuốc của thị trường qua các năm, đồng thời so sánh chi tiêu của người Việt Nam cho thuốc sản xuất trong nước và thuốc nhập khẩu từ nước ngoài về số lượng và chất lượng. - Nguyên vật liệu phục vụ cho ngành sản xuất trong nước: trong chương này nhóm đã tiến hành nghiên cứu, khảo sát lấy thông tin về các loại nguyên vật liệu bao gồm 2 nhóm chính là nguyên vật liệu trong nước và nguyên vật liệu nhập khẩu từ nước ngoài. Nội dung cuối cùng của phẩn này là kết quả mà nhóm thu thập được về thực trạng sử dụng nguyên vật liệu ở hai doanh nghiệp Công ty dược Hậu Giang, và Công ty dược 2/9 (Nadyphar) nhằm cho thấy cái nhìn cụ thể về việc sử dụng nguyên vật liệu của các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và 2 doanh nghiệp kể trên nói riêng. - Thực trạng sản xuất của các công ty dược Việt Nam: phần này sẽ trình bày về sự tăng trưởng về số lượng và đa dạng hóa chủng loại trong hoạt động sản xuất thuốc. Điều tra chất lượng các cơ sở sản xuất thuốc. Trình bày các dự án đầu tư mới và các hoạt động R&D của các doanh nghiệp Việt Nam trong thời gian gần đây. - Thực trạng phân phối của các công ty dược Việt Nam: Phần này trình bày hệ thống phân phối và ưu nhược điểm các kênh phân phối của ngành dược Việt Nam, và ví dụ về hệ thống phân phối của hai công ty dược Hậu Giang và Bến Tre. Phần này cũng có trình bày thêm về các hoạt động quảng bá của các công ty dược Việt Nam. Ngoài ra phần này cũng đề cập đến hoạt động quản lý giá thuốc trên thị trường hiện nay. 4  Chương 3: Giải pháp hoàn thiện và phát triển sản xuất, phân phối của ac1c công ty Dược Việt Nam Chương này bao gồm 9 trang, từ trang 58 đến trang 66 Dựa vào kết quả nghiên cứu của chương 2, trong chương này, nhóm tập trung trình bày các giải pháp cụ thể để hoàn thiện và phát triển các hoạt động sản xuất và phân phối của các công ty Dược theo 4 nhóm giải pháp chính: nhóm giải pháp về công nghệ, nhóm giải pháp cho nguồn nguyên vật liệu, nhóm giải pháp sản xuất và một số giải pháp khác như: nhân sự và quảng cáo. 5  CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN Trên cơ sở tổng hợp của đề tài, trong chương 1, nhóm tác giả sẽ đưa ra những cơ sở lí luận lien quan chủ yếu đến thị trường và ngành công nghiệp dược, được trình bày từ trang đến trang của đề tài. Cụ thể là, chương này sẽ đề cập đến các vấn đề lí luận liên quan đến thị trường như khái niệm phân loại thị trường, các yếu tố hình thành và chức năng của thị trường; bên cạnh đó là các khái niệm về thuốc, nhu cầu thuốc, tính đặc thù của thi trường thuốc, của ngành công nghiệp dược, các tếu tố ảnh hưởng đến việc sản xuất và phân phối thuốc của doanh nghiệp và cuối cùng là tiến hành tìm hiểu về lịch sử hình thành phát triển của ngành công nghiệp dược Việt Nam, vai trò của nó đối với sự phát triển của kinh tế- xã hội đồng thời nghiên cứu kinh nghiệm của cac quốc gia trên thế giới về lĩnh vực phát triển công nghiệp dược tạo nền tảng cho việc phân tích so sánh cho thực trạng ngành công nghiệp nước nhà và đưa ra những kiến nghị, giải pháp trong chương 3. 1.1 Một số vấn đề/ lí luận liên quan đến thị trường 1.1.1 Khái niệm thị trường Hiện nay có rất nhiều tài liệu định nghĩa về thị trường,tuy nhiên theo nhóm tác giả, các khái niệm phổ biến và chính xác nhất là: “Thị trường là lĩnh vực lưu thông hàng hóa tổng thể nói chung những hoạt động mua, bán, nơi thường xuyên tiêu thụ hàng hóa” “Thị trường bao gồm tất cả các khách hàng tiềm tàng, cùng có chung một nhu cầu, đồng thời họ đều đang muốn và đều có khả năng tiến hành trao đổi để thoản mãn nhu cầu đó.” “Theo nghĩa hẹp thì thị trường là nơi diễn ra trao đổi, mua bán hàng hoá. Nhưng theo nghĩa rộng thì thị trường là tổng thể các mối quan hệ cạnh tranh, cung - cầu, giá cả, giá trị... mà trong đó giá cả và sản lượng hàng hoá tiêu thụ được xác định” 6  Thị trường có thể phân loại theo nhiều cách khác nhau: theo đối tượng giao dịch, theo tính chất và cơ chế vận hành thị trường, theo quy mô, phạm vi..nhưng với căn cứ vào mục tiêu của đề tài và tính chất của thị trường thuốc thì hình thức phân loại thị trường theo số lượng người mua và số lượng người bán là phù hợp hơn cả.Trong đó thị trường được chia làm hai loại  Thị trường độc quyền Thị trường độc quyền là lượng hàng hóa, dịch vụ và giá của chúng được điều khiển theo ý muốn của một hoặc nhiều nhóm người có cung lợi ích từ hàng hóa hoặc dịch vụ nào đó.Thị trường độc quyền bao gồm thị trường độc quyền hoàn hảo và không hoàn hảo.  Thị trường cạnh tranh Thị trường cạnh tranh xuất hiện khi có nhiều người mua nhiêu người bán cùng thực hiện hành vi mua bán trên một loại hàng hóa, dịch vụ hoặc một nhóm hàng hóa, dịch vụ.Trong đó, các doanh nghiệp tham gia trên thĩ trường này có thực lực tương đối như nhau và các quan hệ kinh tế diễn ra tương đối ổn định và khách quan.Thị trường cạnh tranh bao gồm cạnh tranh hoàn hảo và không hoàn hảo. 1.1.2 Các yếu tố hình thành nên thị trường: Thị trường bao gồm ba yếu tố:  Chủ thể thị trường:là các pháp nhân kin tế có lợi ích độc lập, có quyền tụ chủ quyết định các sách lược, chiến lược hoạt động của mình  Khách thể thị trường: là các sản phẩm hữu hình hoặc vô hình được trao đổi thông qua thị trường, các sản phẩm đã tồn tại trên thực tế hoặc các sản phẩm sẽ có trong tương lai  Giới trung gian thị trường: là hệ thống cầu nối hữu hình hoặc vô hình liên kết giữa các các thành phần đang tham gia hoạt động trên thị trường với nhau. 1.1.3 Chức năng của thị trường 7  Dù thị trường có nhiều loại khác nhau nhưng nhìn chung thị trường thực hiện ba chức năng chủ yếu và luôn có quan hệ mật thiết với nhau như sau:  Chức năng thừa nhận công dụng XH của hàng hoá (giá trị sử dụng XH) và lao động đã chi phí để sản xuất ra nó. Nếu hàng hoá bán được và bán với giá cả bằng giá trị thì XH đã thừa nhận công dụng của nó cũng như thừa nhận mức hao phí lao động để sản xuất ra nó phù hợp với mức hao phí lao động XH cần thiết, giá trị hàng hoá được thực hiện. Nếu hàng hoá không bán được thì hoặc là công dụng của hàng hoá không được thừa nhận, hoặc là do chi phí sản xuất cao hơn mức trung bình của XH nên XH không chấp nhận. Nếu hàng hoá bán được với giá cả thấp hơn giá trị thì có nghĩa là XH chỉ thừa nhận công dụng của nó và một phần chi phí sản xuất ra nó.  Chức năng cung cấp thông tin cho người sản xuất và tiêu dùng về cơ cấu hàng hoá, giá cả, chất lượng...Chức năng thông tin luôn tác động các chức năng khác.  Chức năng kích thích hoặc hạn chế sản xuất và tiêu dùng. Từ những thông tin thu được trên thị trường, người sản xuất hay tiêu dùng sẽ có những điều chỉnh kịp thời để phù hợp với biến đổi của thị trường. Nhờ đó mà sản xuất và tiêu dùng được hạn chế hoặc kích thích. 1.2. Một số vấn đề liên quan đến thuốc và việc sản xuất thuốc 1.2.1. Thuốc và một số khái niệm liên quan Theo luật dược 2005, thuốc được định nghĩa như sau: "Thuốc là chất hoặc hỗn hợp các chất dùng cho người nhằm mục đích phòng bệnh, chữa bệnh, chẩn đoán bệnh hoặc điều chỉnh chức năng sinh lý cơ thể bao gồm thuốc thành phẩm, nguyên liệu làm thuốc, vắc xin, sinh phẩm y tế, trừ thực phẩm chức năng". Theo điều lệ thuốc phòng bệnh, chữa bệnh, thuốc được định nghĩa như sau: "Thuốc là những sản phẩm có nguồn gốc từ động vật, thực vật, khoáng vật, hay sinh học được bào chế để dùng cho người nhằm: 8   Phòng bệnh, chữa bệnh,  Phục hồi, điều chính chức năng cơ thể,  Làm giảm triệu chứng bệnh,  Chuẩn đoán bệnh,  Phục hồi và nâng cao sức khoẻ,  Làm mất cảm giác một bộ phận hay toàn thân,  Làm ảnh hưởng quá trình sinh đẻ,  Làm thay đổi hình dạng cơ thể.” Theo nhóm nghiên cứu, thuốc là một loại hàng hoá đặc biệt, nó có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ con người. Thuốc vừa tuân theo quy luật thị trường, vừa chịu sự quản lý nghiêm ngặt của nhà nước. Thuốc biệt dược là thuốc có tên thương mại do cơ sở sản xuất thuốc đặt ra, khác với tên gốc hoặc tên chung quốc tế. Thuốc gerenic là tên chung của các loại thuốc được sản xuất đại trà khi bằng sáng chế, phát minh hết hiệu lực, thuốc không còn được độc quyền bởi các công ty nắm giữ bằng phát minh, sang chế. Nguyên liệu làm thuốc là chất tham gia vào thành phần cấu tạo sản phẩm trong quá trình sản xuất thuốc. Thuốc thành phẩm là dạng thuốc đã qua tất cả các giai đoạn sản xuất, kể cả đóng gói trong bao bì cuối cùng và dán nhãn. 1.2.2. Khái niệm về cung ứng thuốc Cung ứng thuốc được định nghĩa là quá trình đưa thuốc từ nơi sản xuất đến tận người sử dụng dựa trên bốn nhiệm vụ cơ bản là lực chọn thuốc, mua sắm thuốc quốc gia, phân phối thuốc và hướng dẫn sử dụng thuốc. Trong đó: 9   Lựa chọn thuốc Việc lựa chọn thuốc cho một quốc gia được dựa vào những căn cứ sau: +Mô hình bệnh tật, mô hình tử vong toàn quốc. +Các phác đồ điều trị chuẩn đã được xây dựng. +Kinh phí quốc gia và khả năng chi trả của người bệnh +Dự toán tình hình bệnh tật trong kì tới +Tham khảo danh mục thuốc, hoạt chất, mô hình bệnh tật đã được lưu hành của WHO hoặc một số quốc gia có tương đồng về kinh tế, y tế.  Mua sắm thuốc quốc gia +Xác định nhu cầu về số lượng và chủng loại