Đề tài Sử dụng kênh hình trong dạy học địa lý lớp 5

PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thời đại hội nhập và phát triển hiện nay, cả thế giới đều hướng tới một chân trời tri thức mới. Với tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học kĩ thuật, thông tin bùng nổ từng phút. Do vậy, xã hội ngày càng đặt ra những yêu cầu cao hơn cho ngành giáo dục phải đào tạo nên một thế hệ người lao động mới năng động trước những biến đổi của thế giới. Vì vậy muốn đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội thì việc không ngừng đổi mới các hình thức và phương pháp giáo dục là vấn đề luôn được quan tâm. Việc đa dạng hoá các biện pháp và phương tiện dạy học đã trở thành yêu cầu thiết yếu trong dạy học hiện nay. Trong số các phương tiện dạy học thì kênh hình đã được đặc biệt chú ý, nhất là trong dạy học địa lý. Thực tế cho thấy trong khi giảng dạy nếu không có tranh ảnh và hình vẽ giáo viên khó có thể hình thành cho học sinh những biểu tượng khái niệm và khắc sâu nội dung dễ dàng. Trong môn Địa lý luôn có những sự vật, hiện tượng mà các em không thể trực tiếp quan sát được mà phải thông qua các hình ảnh như hình dạng thực của Trái Đất được chụp qua vệ tinh, hoạt động của con người ở nhiều nước khác nhau trên thế giới hay các hiện tượng như động đất, núi lửa,….Do đó hình ảnh nói riêng và kênh hình nói chung có ý nghĩa to lớn không chỉ là nguồn kiến thức mà còn có tác dụng hình thành tri thức, kĩ năng, phát triển tư duy cho học sinh, các hình ảnh sinh động với màu sắc tươi sáng còn có tác dụng hình thành xúc cảm thẩm mĩ cho các em. Ở bậc Tiểu học lớp 1, 2, 3 kiến thức Địa lý được lồng ghép trong sách giáo khoa Tự nhiên - Xã hội nhưng ở lớp 4, 5 môn này đã được tách riêng và có chiều sâu hơn so với các lớp học trước. Nội dung địa lý lớp 5 gồm 2 phần chính là Địa lý Việt Nam và Địa lý Thế giới, cung cấp những kiến thức địa lý cơ bản về Việt Nam và các châu lục. Để mô tả chính xác địa hình và hoạt động đời sống của con người thì việc sử dụng biểu đồ, lược đồ và tranh ảnh là không thể thiếu. Do đó chương trình Địa lý lớp 5 cũng bước đầu hình thành rèn luyện một số kĩ năng sử dụng kênh hình địa lý cho các em. Đối với giờ học Địa lí, nếu là một tiết học tốt sẽ để lại cho tâm hồn trẻ những dấu ấn tốt đẹp, giúp cho trẻ có cách nhìn thêm rộng mở, thêm yêu thương con người và đất nước Việt Nam, yêu sự sống trên Trái Đất. Hơn nữa, lớp 5 là năm học bản lề trước khi học sinh bước vào Trung học cơ sở với nhiều kiến thức Địa lý chuyên sâu hơn. Nếu như ngay từ khi học Tiểu học các em có sự nhận thức sai lầm các khái niệm, các mối quan hệ địa lý đơn giản thì quá trình học địa lý trong những năm học tiếp theo có thể gặp phải một số khó khăn nhất định. Như chúng ta đã biết, trẻ em đặc biệt là trẻ ở lứa tuổi Tiểu học có ấn tượng mạnh với những hình ảnh trực quan sinh động và hấp dẫn. Sách giáo khoa (SGK) Địa lý và Lịch sử 5 cải cách được NXB Giáo dục phát hành từ năm 2006 đã đáp ứng được yêu cầu đưa kênh hình vào giảng dạy. SGK đã cung cấp các bản đồ, lược đồ tiêu biểu, chính xác, những hình ảnh đẹp, sinh động,…cũng có những yêu cầu riêng trong việc sử dụng kênh hình. Tuy nhiên trong Thế kỷ 21 chúng ta được chứng kiến sự bùng nổ thông tin chưa từng thấy, chưa bao giờ việc trao đổi thông tin của con người lại trở nên dễ dàng như vậy, kho kiến thức nhân loại ngày càng được mở rộng đặc biệt với sự hỗ trợ của mạng Internet đang phát triển trên toàn cầu. Như vậy, phải chăng chỉ sử dụng kênh hình đã được giới thiệu trong SGK vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu hiểu biết ngày càng cao của con người. Bên cạnh đó sự phát triển của công nghệ thông tin, máy tính điện tử, máy chiếu cùng nhiều phương tiện dạy học hiện đại khác đang ngày càng phổ biến trong các trường học. Chính những phương tiện kỹ thuật dạy học và sự đa dạng hoá các loại hình thông tin đang mở ra nhiều lối đi mới trong dạy học nói chung và dạy học Địa lý nói riêng. Chúng lại càng hữu ích trong việc đưa các thông tin mới, kênh hình mới, phong phú hơn vào quá trình dạy học. Giáo viên có thể tìm kiếm các thông tin mới hơn, phong phú hơn từ nhiều nguồn khác nhau từ đó đổi mới nội dung và cách thức dạy học tạo sự say mê,hứng thú cho học sinh. Tuy nhiên việc tăng cường và phát triển sử dụng các kênh hình khác nhau cũng là “con dao hai lưỡi” nếu như người giáo viên không biết vận dụng một cách linh hoạt các phương tiện này sẽ gây ra những tác dụng không mong muốn. Ở lứa tuổi Tiểu học, khả năng chú ý của các em còn kém, nếu giáo viên sử dụng hình ảnh quá nhiều sẽ làm học sinh mất tập trung vào bài học hoặc nếu giáo viên không biết cách xác định trọng tâm của bài học trong hình ảnh sẽ dẫn đến tình trạng bài giảng lan man, không có trọng tâm, chủ điểm, học sinh không nắm được nội dung chính của bài. Từ những lý do trên chúng tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài:“Sử dụng kênh hình trong dạy học Địa lý lớp 5” nhằm nghiên cứu việc sử dụng kênh hình trong giảng dạy Địa lý lớp 5 từ đó góp phần nâng cao chất lượng giảng dậy môn học này. 2. Lịch sử vấn đề Sử dụng kênh hình địa lý lớp 5 là một đề tài mới. Kênh hình từ lâu đã được sử dụng như một công cụ dạy học địa lý vô cùng hữu ích và nó ngày càng khẳng định vai trò không thể thiếu trong quá trình dạy học môn này. Đã có những nghiên cứu của nhiều nhà giáo dục về việc sử dụng phương tiện trực quan nói chung và kênh hình nói riêng. Tuy nhiên những nghiên cứu này đều dừng lại ở mức độ khái quát chứ chưa đi vào phân tích, nghiên cứu cụ thể về việc sử dụng kênh hình trong dạy học địa lý lớp 5 Tác giả Nguyễn Dược – Nguyễn Trọng Phúc trong cuốn “Lý luận dạy học địa lý” đã nêu lên vai trò của kênh hình “ Nó không những được coi như phương tiện minh họa cho bài học mà còn có giá trị tương đương với kênh chữ một nguồn thông tin dưới dạng trực quan”. Tuy nhiên vấn đề cụ thể ra sao, phương pháp khai thác như thế nào vẫn chưa được đề cập đến Trong cuốn “Tự nhiên xã hội và phương pháp dạy học tự nhiên xã hội (tập 2)” các tác giả đã khái quát nội dung, mục tiêu chương trình địa lý lớp 4,5 và một số phương pháp dạy học các bài địa lý lớp 4, 5. Trong đó gồm có các phương pháp quan sát tranh ảnh địa lý, phương pháp sử dụng bản đồ trong dạy học các bài địa lý lớp 4, 5; Phương pháp sử dụng số liệu thống kê, biểu đồ. Tuy nhiên các phương pháp này chưa đề cập đến việc mở rộng khai thác kênh hình từ nguồn ngoài SGK Nhìn chung, việc sử dụng kênh hình trong dạy học địa lý đã được nhiều tác giả đề cập đến trong nhiều sách và tài liệu tham khảo khác nhau. Song việc lựa chọn và xây dựng được các kênh hình cần thiết cho mỗi tiết học, đặc biệt là việc cách sử dụng chúng như thế nào, khai thác ra sao để đạt hiệu quả tốt nhất chưa được thể hiện đầy đủ, hầu hết các tác giả mới chỉ nói đến một số loại kênh hình và chưa đề cập đến việc sử dụng các loại kênh hình khác nhau cho từng khối lớp. Cho đến nay vẫn chưa có tài liệu nào nghiên cứu về việc sử dụng kênhh hình cụ thể cho từng lớp học đặc biệt là lớp 5 Kế thừa những thành tựu từ nghiên cứu của các tác giả nói trên và xuất phát từ yêu cầu thực tế thì việc nghiên cứu đề tài “ Sử dụng kênh hình trong dạy học địa lý lớp 5” là cần thiết 3. Đối tượng, phạm vi và mục đích nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài lấy việc sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn Địa lý lớp 5 làm đối tượng nghiên cứu trên cơ sở đối tượng thực nghiệm là học sinh lớp 5 trường Tiểu học Thụy Vân, Việt Trì, Phú Thọ 3.2. Phạm vi nghiên cứu Kênh hình có rất nhiều nguồn, nhiều cách phân loại khác nhau tuy nhiên trong phạm vi nghiên cứu đề tài khoa học của sinh viên chúng tôi đặc biệt chú trọng nghiên cứu các kênh hình trong SGK Lịch sử và Địa lý lớp 5, phần Địa lý. Các loại kênh hình chủ yếu được nghiên cứu là : bản đồ; biểu đồ và số liệu thống kê; tranh ảnh có nội dung địa lý. Ngoài ra đề tài cũng mở rộng đối chiếu kênh hình từ các nguồn khác nhau cơ bản là từ mạng Internet 3.3. Mục đích nghiên cứu Việc đổi mới phương pháp dạy học luôn là vấn đề cần thiết đối với mọi môn học, bậc học trong đó sử dụng kênh hình trong giảng dạy Địa lý đang là xu hướng được quan tâm. Trong đề tài này chúng tôi chú trọng nghiên cứu việc sử dụng kênh hình trong môn Địa lý lớp 5. Quan trọng hơn là nghiên cứu cách sử dụng kênh hình khác nhau sao cho có hiệu quả và hợp lý nhất. Trên cơ sở đó xây dựng một số giáo án mẫu và tiến hành thực nghiệm để thấy được giá trị thực tiễn của đề tài nghiên cứu 4. Giả thuyết khoa học Đề tài thiết kế một số bài giảng môn Địa lý lớp 5 nhằm nâng cao hiệu quả học tập và giảng dạy môn học này, đề tài được áp dụng vào thực tế có thể gây hứng thú cho người học, giúp học sinh tiếp thu bài hiệu quả hơn, đáp ứng nhu cầu của người học, nâng cao chất lượng dạy và học ở trường Tiểu học. 5. Đóng góp của đề tài - Đề tài khẳng định tầm quan trọng của kênh hình trong việc giảng dạy môn Địa lý nói chung và môn Địa lý lớp 5 nói riêng. - Đề tài nghiên cứu một số cách cụ thể để tích hợp các kênh hình khác nhau từ đó có sự so sánh đối chiếu và đưa chúng vào bài giảng nhằm nâng cao chất lượng môn học cũng như phát triển tư duy Địa lý cho học sinh. 6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp tổng hợp tài liệu: chúng tôi nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài gồm các tài liệu tâm lí học, giáo dục học, lí luận dạy học, các phường pháp dạy học môn địa lý thông qua nhiều nguồn khác nhau như sách báo, báo cáo khoa học, mạng Internet, đặc biệt là các sách chuyên ngành như SGK, sách giáo viên, tài liệu bồi dưỡng giáo viên. Qua nghiên cứu như vậy sẽ kế thừa và phát huy được kết quả của các công trình khoa học có liên quan đến đề tài. Từ đó xác lập được các kênh hình cụ thể và lựa chọn phương pháp khai thác kênh hình nhằm lĩnh hội tri thức và rèn luyện kĩ năng địa lý - Phương pháp thống kê : Chúng tôi thống kê những số liệu thu được chính xác để từ đó phân tích, đánh giá, rút ra kết luận. Cụ thể là bảng điểm của các em tại những lớp được thực nghiệm, việc tiến hành phân tích bảng số liệu này là cơ sở minh chứng tốt nhất cho đề tài - Phương pháp điều tra : đối tượng điều tra là các em học sinh và giáo viên trực tiếp giảng dạy. Thông qua việc xây dựng bảng hỏi đo thái độ và các phiếu khảo sát hiện trạng giúp người nghiên cứu nắm được thực trạng hiện nay của việc sử dụng kênh hình cũng như thái độ của học sinh trong quá trình dạy học 7. Cấu trúc đề tài Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, phụ lục, phần nội dung đề tài có cấu trúc như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng kênh hình trong dạy học địa lý lớp 5 Chương 2: Sử dụng kênh hình trong SGK Địa lý lớp 5. Chương 3: Thực nghiệm sư phạm PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG KÊNH HÌNH TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÝ LỚP 5 1. KÊNH HÌNH, VAI TRÒ CỦA KÊNH HÌNH TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÝ 1.1. Khái niệm kênh hình Theo quan điểm truyền thống của thì “kênh hình” được hiểu là việc sử dụng “hình ảnh” để truyền thông tin từ người phát đến người thu. Trong đó “hình” được hiểu là một loại phương tiện để truyền thông tin, có thể là hình tĩnh ( tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, lược đồ,…) và hình động ( phim, video clip ). Trong dạy và học địa lý thì đó là quá trình người giáo viên hướng dẫn để học sinh khai thác tri thức từ phương tiện truyền tin chính là tranh ảnh có nội dung địa lý, bản đồ, lược đồ, phim giáo khoa địa lý,… Bên cạnh đó một số tác giả cho rằng kênh hình chính là các phương tiện dạy học trực quan, đó là các vật thật vật tượng trưng và các vật tạo hình được sử dụng để dạy học. N.N. Branxki đã đề cập đến khái niệm “thiết bị dạy học” trong cuốn “ Phương pháp giảng dạy địa lý kinh tế”. Ông cho rằng thiết bị dạy học là những phương tiện trực quan, nó là một nhân tố ảnh hưởng lớn đến sự tổ chức và kết quả của việc giảng dạy địa lý trong nhà trường. Các thiết bị đó gồm có : phòng địa lý, bản đồ giáo khoa ( xuất bản và xây dựng theo nội dung bài), quả địa cầu địa lý, tranh treo tường, biểu đồ, đồ thị,… Từ khái niệm nêu trên ta thấy kênh hình chính là các phương tiện thiết bị dạy học mang tính trực quan trong quá trình dạy học. Đó là những công cụ được sử dụng nhằm xây dung cho học sinh những biểu tượng về sự vật hiện tượng trên cơ sở đó hình thành những khái niệm địa lý 1.2. Phân loại kênh hình Có nhiều cách phân loại kênh hình tuy nhiên đa số các tác giả thống nhất phân loại kênh hình thành 3 loại - Các vật thật : động vật , thực vật sống trong môi trường tự nhiên, các khoáng vật, mẫu vật giúp cho học sinh được tiếp xúc với các vật thật từ đó giúp các em tiếp thu kiến thức, gây hứng thú tìm tòi học tập - Các vật tượng trưng : các loại sơ đồ, lược đồ, bản đồ giáo khoa, biểu đồ, lát cắt địa hình, bảng số liệu thống kê,… Từ đó học sinh thấy được một cách trực quan hóa các sự vật, hiện tượng được biểu diễn dưới dạng khái quát hóa hoặc đơn giản hóa - Các vật tạo hình ( kể cả phương tiện hiện đại ) : tranh ảnh, mô hình, hình vẽ, phim đèn chiếu, băng hình, video clip,.. thay cho các sự vật khó có thể quan sát trực tiếp 1.3. Vai trò của kênh hình trong dạy học Địa lý Trong SGK địa lý thì kênh hình và kênh chữ đều có vai trò quan trọng như nhau, chúng bổ trợ cho nhau, có quan hệ hữu cơ tạo nên sự thống nhất trong nội dung các bài học địa lý. Cụ thể kênh hình có các vai trò sau : - Kênh hình là phương tiện trực quan đối với học sinh để lĩnh hội tri thức Kênh hình dùng trong dạy học địa lý có tính trực quan cao dùng để minh họa cho các sự vật, hiện tượng địa lý. Nhờ vào kênh hình học sinh có các biểu tượng rõ ràng và đúng đắn về các đối tượng địa lý vì chúng trải rộng trong không gian nên học sinh không thể trực tiếp quan sát được mà phải thông qua kênh hình. Xuất phát từ tâm lý học tập ta nhận thấy nếu học sinh tiếp nhận thông tin bằng nhiều giác quan thì mức độ hiểu và ghi nhớ bài sẽ tăng lên rất nhiều. Trước đây hầu hết các phương pháp dạy học cũ chỉ chú trọng vào việc đọc – chép tức là học sinh tiếp thu qua thính giác (nghe) là chính. Theo kết quả thống kê của tác giả Đặng Văn Đức trong cuốn “ Lý luận dạy học địa lý” về vai trò của các giác quan trong việc thu nhận và ghi nhớ kiến thưc như sau : trong việc thu nhận kiến thức nếu qua nghe chỉ có thể hiểu 13% trong khi qua nhìn là 83%. Bên cạnh đó nếu chỉ nghe thì khối lượng kiến thức nhớ được là 20%, qua quan sát là 30% nhưng nếu được kết hợp cả nghe và nhìn thì khối lượng kiến thức lên đến 50%. Từ số liệu trên ta thấy vai trò không thể thiếu của các phương tiện trực quan tác động vào thị giác của học sinh sẽ tạo hiệu quả giáo dục cao hơn nhiều so với việc giảng bài thông thường. Do vậy sử dụng kênh hình kết hợp với kênh chữ sẽ giúp cho học sinh hiểu bài nhanh hơn và ghi nhớ kiến thức sâu sắc hơn. Đặc trưng của môn địa lý chính là kiến thức địa lý trải rộng trong không gian và cũng mang tính trừu tượng cao. Chính vì vậy nếu người dạy chỉ sử dụng kênh chữ để truyền đạt kiến thức địa lý cho học sinh sẽ tạo nên sự nhàm chán, đơn điệu cho tiết học hơn nữa không thể lột tả được bản chất, quy luật của một số hiện tượng, khái niệm trừu tượng. Có những hiện tượng nguy hiểm học sinh không thể trực tiếp quan sát được như động đất, núi lửa, sóng thần thì sự trợ giúp của hình ảnh là không thể thiếu. Hoặc với các hiện tượng hiếm có, khó quan sát được như nhật thực, nguyệt thực, sao băng,… giáo viên không thể dùng lời nói để miêu tả được mà phải dùng phương tiện trực quan. Cụ thể, trong khi giảng bài về nạn động đất, sóng thần ở Nhật Bản nếu giáo viên chỉ dùng lời nói để miêu tả thì học sinh khó có thể hình dung được mức độ tàn phá của thiên tai này như thế nào. Nhưng nếu người dạy biết kết hợp sử dụng kênh hình nhu cho học sinh xem một số đoạn video clip quay tại nơi có thiên tai hoặc hoặc ảnh chụp thì các em sẽ hiểu bài rõ hơn và nhớ bài lâu hơn. Trong nội dung kiến thức địa lý có rất nhiều số liệu về chỉ tiêu kinh tế - xã hội hoặc các diện tích tự nhiên,… những số liệu này rất khó nhớ đối với học sinh. Nhưng nếu những số liệu khô khan cứng nhắc đó được chuyển thành biểu đồ, bảng số liệu để học sinh so sánh, đối chiếu và nhận ra sự chênh lệch từ đó có ấn tượng về các số liệu và ghi nhớ dễ dàng hơn. Như vậy ta có thể nhận thấy vai trò quan trọng nhất của kênh hình đó là phương tiện trực quan đồng thời cũng là đối tượng học tập của các em - Kênh hình là công cụ phục vụ giảng dạy đối với giáo viên Trước đây khi nước ta còn gặp nhiều khó khăn thì bằng nhiệt huyết của mình một số giáo viên đã tự tìm kiếm và sáng tạo ra các kênh hình thủ công. Những sản phẩm từ đơn giản đến đa dạng đều thể hiện được nhiều khía cạnh khác nhau của đối tượng địa lý như hình dáng, cấu trúc, mối liên hệ, các quá trình vận động,… Ngày nay các phương tiện giảng dạy ngày càng đa dạng và chất lượng ngày càng cao, người giáo viên giỏi luôn phải biết cách vận dụng sao cho hiệu quả nhất các phương tiện ấy để truyền đạt tri thức đến học sinh. Ngày nay xu hướng đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, lấy học sinh làm trung tâm cũng là một dấu hiệu tích cực trong việc phát huy tác dụng của kênh hình. Nếu như trước đây học sinh chỉ nghe thầy dạy theo hình thức đọc chép thì đó chính là kiểu dạy học lấy thầy làm trung tâm, học sinh thụ động tiếp nhận kiến thức từ giáo viên. Trong một tiết học hiện nay, học sinh có thể chủ động khai thác kiến thức từ kênh hình trong sách giáo khoa từ đó phát triển tư duy, nhận thức của các em. Như vậy kênh hình không chỉ là công cụ phục vụ cho quá trình giảng dạy của giáo viên mà nó cũng góp phần thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay - Kênh hình là nguồn tri thức mà học sinh cần khai thác Kênh hình không chỉ là hình ảnh bên ngoài của sự vật, hiện tượng địa lý mà còn chứa đựng nội dung bên trong của đối tượng, các khái niệm, mối liên hệ nhân quả, các quy luật địa lý,… Như vậy kênh hình chứa đựng tri thức địa lý do đó trong dạy học chúng được dùng làm công cụ để khám phá tri thức. Vì vậy kênh hình cũng được coi như “điểm tựa” cho hoạt động của học sinh nhằm nâng cao khả năng tư duy cho các em. Ví dụ như trong bài tập thực hành giáo viên có thể hướng dẫn học sinh dựa trên cơ sở quan sát và phân tích kênh hình thì các em phải không ngừng tư duy để thực hiện nhiệm vụ học tập. Kênh hình còn là cơ sở quan trọng để học sinh rèn luyện kĩ năng địa lý vì khi khai thác kênh hình các em phải vận dụng tất cả vốn hiểu biết của mình từ đó hình thành một số kĩ năng địa lý nhất định như kĩ năng đọc hiểu bản đồ, kĩ năng phân tích bản đồ, kĩ năng vẽ biểu đồ,… Ngoài ra, kênh hình còn có vai trò điều khiển học sinh trong quá trình học tập. Thông qua việc sử dụng kênh hình giáo viên còn giúp học sinh đào sâu tri thức đã học và kích thích hứng thú học tập của học sinh nâng cao năng lực quan sát, phân tích tổng hợp để có thể rút ra kết luận cần thiết. Kênh hình còn tạo ra điều kiện thuận lợi cho giáo viên có thể trình bày bài giảng một cách ngắn gọn, đầy đủ và sâu sắc từ đó điều khiển được quá trình nhận thức của học sinh cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của các em. Hơn nữa kênh hình còn có tác dụng kích thích sự say mê, hứng thú học tập của học sinh – đó cũng chính là một trong những mục tiêu quan trọng trong một tiết học của người giáo viên. Nếu như trong bài học giáo viên biết cách tích hợp khéo léo các phương tiện trực quan như tranh ảnh, bản đồ, băng hình,… thì chắc chắn học sinh sẽ có hứng thú hơn nhiều so với một tiết học thông thường. Tóm lại, kênh hình dạy học địa lý có vai trò rất quan trọng, nếu được sử dụng hợp lý sẽ góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học địa lý. Có thể tóm tắt vai trò của kênh hình theo sơ đồ sau : Kênh hình - Phương tiện trực quan - Đối tượng học tập - Nguồn tri thức Hướng dẫn của giáo viên Học sinh - Lĩnh hội kiến thức - Rèn luyện kĩ năng - Hứng thú say mê học tập 1.4. Yêu cầu về các loại kênh hình trong dạy học địa lý Trong dạy học địa lý nói chung thì phương tiện dạy học là một trong những nhân tố quan trọng bên cạnh các nhân tố khác như mục đích, nhiệm vụ, nội dung dạy học, hoạt động của giáo viên – học sinh. Các nhân tố này có sự kết hợp chặt chẽ tạo thành một thể thống nhất có mối quan hệ biện chứng với nhau với nhau để thúc đẩy quá trình dạy học đạt được mục đích nhất định. Vì vậy kênh hình đ