Gian lận và sai sót trong kiểm toán

Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ M C L CỤ Ụ L I M Đ UỜ Ở Ầ ........................................................................................2 N I DUNGỘ Ph n Iầ . Gian l n và sai sót v i v n đ ki m toánậ ớ ấ ề ể ................................ 4 I/ Khái ni m ệ .................................................................................4 1. Gian l nậ ..................................................................................4 2. Sai sót ..................................................................................5 3. So sánh gian l n và sai sótậ .............................................................6 II/ Các hình th c bi u hi nứ ể ệ .............................................................7 1. Hình th c bi u hi n c a gian l nứ ể ệ ủ ậ ...................................................... 7 2. Hình th c bi u hi n c a sai sótứ ể ệ ủ ........................................................7 III/ Các nhân t nh h ng đ n gian l n và sai sótố ả ưở ế ậ .............................. 7 IV/ Trách nhi m c a ki m toán viên đ i v i gian l n và sai sótệ ủ ể ố ớ ậ ......... 9 Ph n IIầ . Th c tr ng gian l n và sai sót trong ki m toán hi n nayự ạ ậ ể ệ ....... 13 I/ Các hành vi gian l n và sai sót trong ki m toán tài chínhậ ể ..................13 II/ Các hành vi gian l n và sai sót trong ki m toán ho t đ ngậ ể ạ ộ .............15 III/ Các hành vi gian l n và sai sót trong ki m toán tuân thậ ể ủ................19 IV/ Các hành vi gian l n và sai sót c a các công ty ki m toánậ ủ ể .............20 Ph n IIIầ . Nh ng gi i pháp nh m h n ch các hành vi sai ph mữ ả ằ ạ ế ạ .........23 trong ki m toán.ể L I K T Ờ Ế ...............................................................................................28 SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 1 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ TÀI KI U THAM KH OỆ Ả ......................................................................29 Trong quá trình ki m toán luôn tìm n nh ng gian l n và sai sótể ẩ ữ ậ không phát hi n đ c và làm sai l ch báo cáo tài chính. Đ gi m r i roệ ượ ệ ể ả ủ không phát hi n đ c gian l n gây nh h ng tr ng y u đ n báo cáo tàiệ ượ ậ ả ưở ọ ế ế chính và đ a ra ý ki n đúng đ n v báo cáo tài chính, ki m toán viên c nư ế ắ ề ể ầ quan tâm nghiên c u v n đ gian l n và kh năng x y ra gian l n trongứ ấ ề ậ ả ả ậ quá trình ki m toán. Trong th c t luôn t n t i s khác bi t gi a kỳể ự ế ồ ạ ự ệ ữ v ng c a ng i s d ng báo cáo tài chính mong ch ki m toán viên vàọ ủ ườ ử ụ ờ ở ể nh ng gì ki m toán viên có th đáp ng đ c vì ng i s d ng choữ ể ể ứ ượ ườ ử ụ r ng ki m toán viên đ m b o đ c báo cáo tài chính trung th c và h pằ ể ả ả ượ ự ợ lý m t cách tuy t đ i nh ng ki m toán viên không th làm đ c. Đ thuộ ệ ố ư ể ể ượ ể h p s cách bi t này thì ki m toán viên ngoài vi c ph i gi i thích choẹ ự ệ ể ệ ả ả ng i s d ng báo cáo tài chính hi u đ c ph m vi và h n ch c aườ ử ụ ể ượ ạ ạ ế ủ ngành ki m toán thì ph i không ng ng nâng cao năng l c cá nhân chuyênể ả ừ ự môn nh m phát hi n ra đ c nh ng gian l n và sai sót gây sai l ch tr ngằ ệ ượ ữ ậ ệ ọ y u đ n báo cáo tài chính.ế ế Trong giai đo n Vi t Nam v a m i gia nh p WTO - T ch cạ ệ ừ ớ ậ ổ ứ Th ng m i Th gi i thì n n kinh t n c ta đang đ ng tr c m tươ ạ ế ớ ề ế ướ ứ ướ ộ thách th c m i và ngành ki m toán Vi t Nam cũng b c vào giai đo nứ ớ ể ệ ướ ạ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 2 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ phát tri n v t b c v i nhi u khó khăn và c h i m i. Các doanhể ượ ậ ớ ề ơ ộ ớ nghi p ki m toán đ c thành l p c nh tranh kh c li t. Th nên cácệ ể ượ ậ ạ ố ệ ế doanh nghi p có xu h ng gian l n nh m ph c v nh ng m c đích c aệ ướ ậ ằ ụ ụ ữ ụ ủ cá nhân doanh nghi p làm t n h i đ n l i ích c a c ng đ ng. ệ ổ ạ ế ợ ủ ộ ồ H n n a trong tình hình g n đây, có nhi u v ki n mà ki m toán viênơ ữ ầ ề ụ ệ ể tr c ti p b nh h ng b i l báo cáo tài chính đã đ c ki m toán cònự ế ị ả ưở ở ẽ ượ ể ch a đ ng gian l n t n h i nghiêm tr ng đ n l i ích c a ng i s d ngứ ự ậ ổ ạ ọ ế ợ ủ ườ ử ụ mà ki m toán viên trong quá trình ki m toán không phát hi n đ c. Đi uể ể ệ ượ ề này đã làm gi m sút nghiêm tr ng uy tín và hình t ng ngh nghi pả ọ ượ ề ệ ki m toán.ể Chính vì t t c nh ng đi u đó nên chúng ta không ng ng tìm hi uấ ả ữ ề ừ ể v gian l n và sai sót trong k toán và ki m toán .Đ hi u rõ h n về ậ ế ể ể ể ơ ề nh ng gian l n và sai sót đó tôi xin trình bày v đ tài : “ GIAN L N VÀữ ậ ề ề Ậ SAI SÓT V I V N Đ KI M TOÁN” Ớ Ấ Ề Ể SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 3 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ PH N I:Ầ GIAN L N VÀ SAI SÓT V I V N Đ KI M TOÁNẬ Ớ Ấ Ề Ể : I. Khái ni mệ : 1) Gian l nậ : Gian l n là nh ng hành vi c ý làm sai l ch thông tin kinh t , tàiậ ữ ố ệ ế chính do m t hay nhi u ng i trong đ n v ho c bên th ba th c hi n,ộ ề ườ ơ ị ặ ứ ự ệ làm nh h ng đ n đ i t ng ki m toán.ả ưở ế ố ượ ể Trong lĩnh v c tài chính k toán, gian l n có th đ n thu n là hànhự ế ậ ể ơ ầ vi c ý xâm ph m tài s n, bi n th công qu , tham ô, tham nhũng ...Songố ạ ả ể ủ ỹ xâm ph m tài s n th ng g n v i xuyên t c v thông tin k toán nhạ ả ườ ắ ớ ạ ề ế ư ghi chép các nghi p v không đúng s th t,gi m o ho c s a ch aệ ụ ự ậ ả ạ ặ ử ữ ch ng t , d u di m h s tài li u, b t đ u m i thông tin...ứ ừ ấ ế ồ ơ ệ ị ầ ố Ví dụ : Khi đang ki m tra vi c c t gi m doanh s bán hàng m t kháchể ệ ắ ả ố ở ộ hàng, trong s các nghi p v đã đ c ch n l a, ki m toán viên đã b tố ệ ụ ượ ọ ự ể ắ g p m t nghi p v liên quan đ n doanh s t m t khách hàng mà d aặ ộ ệ ụ ế ố ừ ộ ự vào vi c đánh giá tình hình kinh doanh các ph n hành ki m toán khác,ệ ở ầ ể ki m toán viên nh n ra khách hàng này là m t ng i mua chính. Nghi pể ậ ộ ườ ệ v này x y ra không th ng xuyên, và đ c đánh giá là tr ngụ ả ườ ượ ọ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 4 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ y u.Nh ng tài li u có liên quan đ n nghi p v này đ c thu th p.ế ữ ệ ế ệ ụ ượ ậ Nh ng tài li u này bao g m nh ng b ng ch ng liên quan đ n vi c chiữ ệ ồ ữ ằ ứ ế ệ tr c a các kho n ph i thu sau ngày k t thúc Báo cáo tài chính năm. Tuyả ủ ả ả ế nhiên tài li u liên quan đ n vi c giao hàng b ng đ ng thu đã khôngệ ế ệ ẳ ườ ỷ đ c cung c p. Quá trình phân tích đã ch ra r ng không h có vi c ghiượ ấ ỉ ằ ề ệ chép quá trình v n chuy n. M c dù có b ng ch ng c a vi c chi tr ,ậ ể ặ ằ ứ ủ ệ ả nh ng không h có b ng ch ng ch ng minh r ng hàng hóa đã đ cư ề ằ ứ ứ ằ ượ giao.Vi c phân tích thêm n a đ c m r ng, hoá đ n c a công ty đ cệ ữ ượ ở ộ ơ ủ ượ ki m toán viên yêu c u. Ki m toán viên ch ng minh đ c vài hoá đ nể ầ ể ứ ượ ơ “d ch v đ c bi t” đã đ c giao cho khách hàng khi công ty đ c chiị ụ ặ ệ ượ ượ tr . Nh ng hoá đ n này ít chi ti t h n h n nh ng hoá đ n khác trong t pả ữ ơ ế ơ ẳ ữ ơ ậ h s và không đ c đ c làm sáng t h n qua các đ n đ t hàng hay làồ ơ ượ ượ ỏ ơ ơ ặ các gi y t ph i thu. T ng s hoá đ n đ c bi t này đã ch ng minh đ cấ ờ ả ổ ố ơ ặ ệ ứ ượ r ng nghi p v bán hàng đó hoàn toàn đáng nghi v n.Vi c phát hi n nàyằ ệ ụ ấ ệ ệ đ c trao đ i v i Giám đ c tài chính, ng i s đ a ra l i gi i thíchượ ổ ớ ố ườ ẽ ư ờ ả thi u chính xác. Sau khi ti p xúc v i ban qu n tr , ki m toán viên g p l iế ế ớ ả ị ể ặ ạ Giám đ c tài chính và báo r ng vi c đi u tra đang đ c xem xét. Giámố ằ ệ ề ượ đ c tài chính đã thông đ ng v i Giám đ c đi u hành xây d ng k ho chố ồ ớ ố ề ự ế ạ đ tăng doanh s nh m đ t đ c m c tiêu doanh thu. Khi mu n h pể ố ằ ạ ượ ụ ố ợ th c hoá, Giám đ c tài chính đã ch n m t khách hàng chính, đ th cứ ố ọ ộ ể ự hi n k ho ch này. V giám đ c tài chính s t ng kỳ tr c ti p h ngệ ế ạ ị ố ẽ ừ ự ế ướ d n khách hàng ghi hoá đ n và tr trong vòng 30 ngày. Sau đó, Giám đ cẫ ơ ả ố tài chính này s ph i h p và “t o ra” doanh s o đ n công ty c a ng iẽ ố ợ ạ ố ả ế ủ ườ mua v i s ti n t ng đ ng. Trong vòng 30 ngày chi tr doanh s oớ ố ề ươ ươ ả ố ả này, khách hàng s trì hoãn vi c chi tr . Vào cu i kỳ k toán, k ho chẽ ệ ả ố ế ế ạ này đã khi n kho n bán hàng không trung th c này đ c ghi nh n vàoế ả ự ượ ậ doanh thu. Đi u này cho phép h đ t đ c m c tiêu doanh s .ề ọ ạ ượ ụ ố SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 5 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ 2) Sai sót : Sai sót là nh ng l i không c ý có nh h ng đ n đ i t ng ki mữ ỗ ố ả ưở ế ố ượ ể toán. Sai sót có th là nh m l n ho c b sót không c ý các thông tin, tàiể ầ ẫ ặ ỏ ố s n t o thông tin sai l ch v thông tin ho c v tài s n .T t nhiên sai sótả ạ ệ ề ặ ề ả ấ cũng có th nghiêm tr ng nh : Vi ph m quy đ nh v tài chính k toán,ể ọ ư ạ ị ề ế sai sót l p đi l p l i ho c có qui mô l n....song đ u không c ý.ặ ặ ạ ặ ớ ề ố 3) So sánh gian l n và sai sótậ :  Gi ng nhauố : Đ u là sai ph m, làm l ch l c thông tin, ph n ánh saiề ạ ệ ạ ả th c t .ự ế  Khác nhau: Các m tặ so sánh Gian l nậ Sai sót V m tề ặ hình th cứ - Hành vi có tính toán, có ch ý nh m m củ ằ ụ đích v l i. ụ ợ - Hành vi không có chủ ý,ch là vô tình b sót,ỉ ỏ ho c do năng l c h n ch ,ặ ự ạ ế thi u th n tr ng trongế ậ ọ công vi c,...gây ra saiệ ph m.ạ V m cề ứ đ tinh viộ - Do gian l n là hànhậ vi có ch ý nên m củ ứ đ tinh vi cao h n saiộ ơ sót.Khi th c hi n gianự ệ l n, ng i th c hi nậ ườ ự ệ th ng có s chu nườ ự ẩ b , tính toán k l ngị ỹ ưỡ - Do sai sót là hành vi không có ch ý nên m củ ứ đ tinh vi th p, d phátộ ấ ễ hi n.ệ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 6 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ nên khó phát hi n h nệ ơ sai sót. V tínhề tr ng y uọ ế -Gian l n luôn đ cậ ượ coi là sai ph m tr ngạ ọ y u.ế -Sai sót thì tuỳ thu c vàoộ qui mô và tính h tr ngệ ộ c a nó.ủ II. Các hình th c bi u hi n :ứ ể ệ 1) Hình th c bi u hi n c a gian l n:ứ ể ệ ủ ậ • Xuyên t c, làm gi ch ng t , tài li u;ạ ả ứ ừ ệ • S a đ i ch ng t , tài li u k toán;ử ổ ứ ừ ệ ế • Bi n th tài s n;ể ủ ả • Che d u ho c c ý b sót các thông tin, tài li u ho c nghi pấ ặ ố ỏ ệ ặ ệ v kinh tụ ế • Ghi chép các nghi p v kinh t không đúng s th tệ ụ ế ự ậ • C ý áp d ng không sai các chu n m c, nguyên t c, ph ngố ụ ẩ ự ắ ươ pháp và ch k toán, chính sách tài chính;ế ế • C ý tính toán sai v s h c.ố ề ố ọ 2) Hình th c bi u hi n c a sai sót :ứ ể ệ ủ  L i v tính toán s h c ho c ghi chép saiỗ ề ố ọ ặ  B sót ho c hi u sai, làm sai các nghi p v kinh tỏ ặ ể ệ ụ ế  Áp d ng sai các chu n m c, nguyên t c, ph ngụ ẩ ự ắ ươ pháp và ch đ k toán, chính sách tài chính không c ý.ế ộ ế ố III. Các nhân t nh h ng đ n gian l n và sai sót:ố ả ưở ế ậ  Nh ng h n ch trong thi t k và th c hi n hữ ạ ế ế ế ự ệ ệ th ng ki m soát n i b .ố ể ộ ộ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 7 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ  Nh ng h n ch v n có c a ho t đ ng ki mữ ạ ế ố ủ ạ ộ ể toán.  Các v n đ liên quan đ n tính chính tr c ho cấ ề ế ự ặ năng l c c a ban giám đ c, nh :ự ủ ố ư  Công tác qu n lý b m t ng i hay m tả ị ộ ườ ộ nhóm ng i d c quy n n m gi , thi u s giám sát có hi uườ ộ ề ắ ữ ế ự ệ l cc a ban giám đ c ho c h i đ ng qu n tr .ự ủ ố ặ ộ ồ ả ị  C c u t ch c c a đ n v đ c ki mơ ấ ổ ứ ủ ơ ị ượ ể toán ph c t p m t cách c ý.ứ ạ ộ ố  S b t l c trong vi c s a ch a nh ngự ấ ự ệ ử ữ ữ y u kém c a h th ng ki m soát n i b trong khi nh ng y u kémế ủ ệ ố ể ộ ộ ữ ế này hoàn toàn có th kh c ph c đ c.ể ắ ụ ượ  Thay đ i th ng xuyên k toán tr ngổ ườ ế ưở ho c ng i có trách nhi m c a b ph n k toán và tài chính.ặ ườ ệ ủ ộ ậ ế  Thi u nhi u nhân viên k toán trong m tế ề ế ộ th i gian dài.ờ  B trí ng i làm k toán không đúngố ườ ế chuyên môn ho c b pháp lu t nghiêm c m.ặ ị ậ ấ  Thay đ i th ng xuyên chuyên gia t v nổ ươ ư ấ pháp lu t ho c ki m toán viên.ậ ặ ể  Các s c ép b t th ng trong đ n v ho cứ ấ ườ ơ ị ặ t bên ngoài vào đ n v , nh :ừ ơ ị ư o Ngành ngh kinh doanh g p khóề ặ khăn. o Thi u v n kinh doanh do l ho cế ố ỗ ặ m r ng qui mô doanh nghi pở ộ ệ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 8 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ quá nhanh o M c thu nh p gi m sút.ứ ậ ả o Doanh nghi p c ý ho ch toán tăng l i nhu n nh m khu chệ ố ạ ợ ậ ằ ế tr ngươ ho t đ ng.ạ ộ o Đ u t qua nhanh vào ngành ngh m i ho c lo i s n ph mầ ư ề ớ ặ ạ ả ẩ m i làmớ m t cân đ i tài chính.ấ ố o Doanh nghi p b l thu c vào m t s s n ph m ho c m t sệ ị ệ ộ ộ ố ả ẩ ặ ộ ố khách hàng. o S c ép v tài chính t nh ng nhà đ u t ho c các c p qu nứ ề ừ ữ ầ ư ặ ấ ả lí c aủ đ n v .ơ ị o S c ép đ i v i nhân viên ph i hoàn t t công vi trong th iứ ố ớ ả ấ ệ ờ gian ng n.ắ o Các nghi p v và s ki n kinh t không bình th ng, nhệ ụ ự ệ ế ườ ư các nghi p v x y ra vào cu i niên đ k toán có tác đ ng đ n doanhệ ụ ả ố ộ ế ộ ế thu, chi phí và k t qu .ế ả o Các nghi p v ho c ph ng pháp x lý k toán ph c t p.ệ ụ ặ ươ ử ế ứ ạ o Các nghi p v v i các bên h u quanệ ụ ớ ữ o Các kho n chi phi quá cao so v i nh ng d ch v đ c cungả ớ ữ ị ụ ượ c p.ấ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 9 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ • Nh ng khó khăn liên quan đ n thu th p đ y đ b ngữ ế ậ ầ ủ ằ ch ng ki m toán thích h p :ứ ể ợ + Tài li u k toán không đ y đ ho c không đ c cung c p k p th i.ệ ế ầ ủ ặ ượ ấ ị ờ + L u tr tài li u không đ y đ v các s ki n và nghi p v kinh t .ư ữ ệ ầ ủ ề ự ệ ệ ụ ế + Có chênh l ch l n gi a s k toán c a đ n v v i xác nh n c a bênệ ớ ữ ổ ế ủ ơ ị ớ ậ ủ th ba, mâu thu n gi a các b ng ch ng ki m toán, không gi i thíchứ ẫ ữ ằ ứ ể ả đ c s thay d i c a các ch s ho t đ ng.ượ ự ổ ủ ỉ ố ạ ộ + Ban giám đ c t ch i cung c p gi i trình ho c gi i trình không thoố ừ ố ấ ả ặ ả ả mãn yêu c u c a ki m toán viên.ầ ủ ể  Nh ng nhân t t môi tr ng tin h c liên quan đén các tìnhữ ố ừ ườ ọ hu ng và s ki n nêu trên,nh :ố ự ệ ư - Không l y đ c thông tin t máy tính.ấ ượ ừ - Có thay đ i trong ch ng trình vi tính nh ng không l uổ ươ ư ư tài li u, không đ c phê duy t và không đ c ki m tra.ệ ượ ệ ượ ể - Thông tin, tài li u in t máy tính không phù h pv i báoệ ừ ợ ớ cáo tài chính. - Các thông tin in ra máy tính m i l n l i khác nhau.ỗ ầ ạ IV. Trách nhi m c a ki m toán viên đ i v i gian l nệ ủ ể ố ớ ậ và sai sót: Trách nhi m c a ki m toán viên đ i v i các sai ph m c a đ n v xu tệ ủ ể ố ớ ạ ủ ơ ị ấ phát t m c tiêu c a báo cáo tài chính.Ki m toán viên không ph i ch uừ ụ ủ ể ả ị trách nhi m v vi c phát hi n và ngăn ng a các sai ph m đ n v .ệ ề ệ ệ ừ ạ ở ơ ị Trách nhi m c a ki m toán viên ch y u liên quan đ n vi c di n đ t ýệ ủ ể ủ ế ế ệ ễ ạ ki n c a minh trên báo cáo ki m toán và đ đ a ra ý ki n đó, ki m toánế ủ ể ể ư ế ể viên c n thi t k và th c hi n m t cu c ki m toán đ b o đ m h p líầ ế ế ự ệ ộ ộ ể ể ả ả ợ r ng báo cáo tài chính không sai l ch tr ng y u.Đ i v i gian l n và saiằ ệ ọ ế ố ớ ậ sót, trách nhi m ch y u c a ki m toán là xem xét r i ro có các sai l chệ ủ ế ủ ể ủ ệ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 10 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ tr ng y u trong báo cáo tài chính do nh ng gian l n và sai sót gâyọ ế ữ ậ ra.Trách nhi m này đ c c th hoá thông qua nh ng th t c ki m toánệ ượ ụ ể ữ ủ ụ ể sau: Trong quá trình l p k ho ch ki m toán, ki m toán viên ph i đánh giáậ ế ạ ể ể ả r i ro có nh ng hành vi gian l n và sai sót có th gây ra sai l ch tr ngủ ữ ậ ể ệ ọ y u trên báo cáo tài chính và ph i ph ng v n ng i qu n lý v b t kỳế ả ỏ ấ ườ ả ề ấ gian l n và sai sót quan tr ng nào đã đ c phát hi n. Đ làm đ c đi uậ ọ ượ ệ ể ượ ề này, ki m toán viên c n ph i nghiên c u v thi t k và v n hành c aể ầ ả ứ ề ế ế ậ ủ ki m toán n i b , đ ng th i xem xét nh ng đi u ki n hay s ki n làmể ộ ộ ồ ờ ữ ề ệ ự ệ tăng r i ro có gian l n và sai sót. Ví d , s thông đ ng gi a doanhủ ậ ụ ự ồ ữ nghi p và ng i th ba có th d n đ n xuyên t c tài li u có th đánhệ ườ ứ ể ẫ ế ạ ệ ể l a ki m toán viên.Do đó,thông th ng ki m toán viên không th c thiừ ể ườ ể ự các bi n pháp đ c bi t đ i v i nh ng ph n đã phát hi n ra sai sót nh ngệ ặ ệ ố ớ ữ ầ ệ ư ch t p trung suy nghĩ đ làm sáng t các nghi ng v gian l n. ỉ ậ ể ỏ ờ ề ậ D a trên vi c đánh giá r i ro, ki m toán viên ph i thi t k và th cự ệ ủ ể ả ế ế ự hi n các th t c ki m toán đ có th b o đ m th t c h p lý r ng sệ ủ ụ ể ể ể ả ả ủ ụ ợ ằ ẽ phát hi n đ c các sai l ch do gian l n và sai sót gây ra có th t o nhệ ượ ệ ậ ể ạ ả h ng tr ng y u đ n toàn b báo cáo tài chính. Nói cách khác, dù r ngưở ọ ế ế ộ ằ cu c ki m toán có nh ng h n ch ti m tàn nh đã nêu, nh ng ki m toánộ ể ữ ạ ế ề ư ư ể viên v n luôn ph i có thái đ hoài nghi ngh nghi p.ẫ ả ộ ề ệ Khi các th t c ki m toán trên cung c p b ng ch ng cho th y khủ ụ ể ấ ằ ứ ấ ả năng có nh ng gian l n và sai sót, ki m toán viên ph i đánh giá nhữ ậ ể ả ả h ng c a chúng đ n báo cáo tài chính. N u nh n th y r ng chúng cóưở ủ ế ế ậ ấ ằ th nh h ng tr ng y u, ki m toán viên ph i th c hi n các th t cể ả ưở ọ ế ể ả ự ệ ủ ụ ki m toán b sung.ể ổ Sau khi đã th c hi n các th t c b sung, th nh ng v n còn nghi v nự ệ ủ ụ ổ ế ư ẫ ấ v kh năg có gian l n và sai sót ki m toán viên c n ph i: ề ả ậ ể ầ ả SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 11 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ + Trao đ i v i ng i qu n lí v các v n đ c n ph i đi u ch nh hayổ ớ ườ ả ề ấ ề ầ ả ề ỉ công b trên báo cáo tài chính.ố + Xem xét nh h ng c a s ki n đ n báo cáo tài và báo cáo ki mả ưở ủ ự ệ ế ể toán. + Riêng đ i v i các sai sót quan tr ng và các hành vi gian l n, ki mố ớ ọ ậ ể toán viên c n xem xét nh h ng c a chúng đ n khía c nh khác c aầ ả ưở ủ ế ạ ủ cu c ki m toán, nh t là đ tin c y vào các gi i trình c a giám đ c.ộ ể ấ ộ ậ ả ủ ố Ki m toán viên cũng th ng ph i thông báo cho ng i qu n lý khiể ườ ả ườ ả nghi ng r ng gian l n là có th c dù r ng nó có th ch a nh h ngờ ằ ậ ự ằ ể ư ả ưở tr ng y u đ n báo cáo tài chính.Ki m toán viên cũng ph i thông báo vọ ế ế ể ả ề các sai sót quan tr ng ho c nh ng hành vi gian l n th c s x y ra.ọ ặ ữ ậ ự ự ả Tr khi m i vi c quá rõ ràng, còn nhìn chung ki m toán viên khôngừ ọ ệ ể đ c quan ni m r ng các sai sót và gian l n x y ra là đ n chi c và bi tượ ệ ằ ậ ả ơ ế ệ l p.Vì b n ch t nh ng sai sót là th ng phát hi n theo dây chuy n nênậ ả ấ ữ ườ ệ ề ki m toán viên ph i th n tr ng trong phát hi n sai sót, m i t ng quanể ả ậ ọ ệ ố ươ c a nh ng sai sót này v i sai sót kia có th d n t i sai l m nghiêm tr ngủ ữ ớ ể ẫ ớ ầ ọ c a báo cáo tài chính.ủ Khi ki m toán viên g p ph i nh ng tr ng h p nghi ng các nhà qu nể ặ ả ữ ườ ợ ờ ả lý doanh nghi p có liên quan đ n nh ng v n đ gian l n, ki m toán viênệ ế ữ ấ ề ậ ể c n cân nh c k các u, nh c đi m c a đ ng s cũng nh c n cânầ ắ ỹ ư ượ ể ủ ươ ự ư ầ nh c nên trao đ i phát giác v i ai là t t h n.Ki m toán viên c n ph iắ ổ ớ ố ơ ể ấ ả luôn luôn ghi nh là h th ng ki m soát n i b có th tr nên hoàn toànớ ệ ố ể ộ ộ ể ở vô hi u đ i v i gian l n c a các nhà qu n lý doanh nghi p và các nhàệ ố ớ ậ ủ ả ệ qu n lý doanh nghi p có th : ả ệ ể  B t ch t m i s ki m tra, ng c l i h còn có quy n ra l nhấ ấ ọ ự ể ượ ạ ọ ề ệ ngăn ch n s ki m tra c a c p d i.ặ ự ể ủ ấ ướ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 12 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ  Ra l nh cho c p d i ghi chép các ngh p v thi u trung th cệ ấ ướ ệ ụ ế ự ho c là b ng bít h .ặ ư ọ  Gi u di m các thông tin liên quan đ n nghi p v .ấ ế ế ệ ụ Trong quá trình ki m toán, ki m toán viên không nh t thi t ph i ch raể ể ấ ế ả ỉ s thi u trung th c c a các nhà qu n lý, nh ng ph i đ phòng kh năngự ế ự ủ ả ư ả ề ả x y ra các tr ng h p t ng t : ả ườ ợ ươ ự - Thông tin đ c cung c p m t cách mi n c ng ho cượ ấ ộ ễ ưỡ ặ ch cung c p sau khi đã trì hoãn m t cách vô lý.ỉ ấ ộ - Các nhà qu n lý doanh nghi p h n ch ph m vi ki mả ệ ạ ế ạ ể toán. Ki m toán viên phát hi n ra các v n đ quan tr ng mà tr c đó khôngể ệ ấ ề ọ ướ đ c th hi n qua ki m toán.ượ ể ệ ể N u ki m toán viên nghi ng có thành viên nào đó trong ban lãnh đ oế ể ờ