Khóa luận Đánh giá rủi ro tín dụng và các biện pháp ngăn ngừa rủi ro tín dụng trong hoạt động tí n dụng tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam - Chi nhánh bắc Hà Nội

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI -------***------- KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: ĐÁNH GIÁ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP NGĂN NGỪA RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẮC HÀ NỘI Sinh viên thực hiện : Trần Thuỳ Linh Lớp : Nhật 4 Khoá : 43G – KT&KDQT Giáo viên hƣớng dẫn : TS. Nguyễn Thị Việt Hoa Hà Nội – Tháng 06/2008 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Lêi më ®Çu ............................................................................................... 1 Ch-¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng .............. 4 I. Tæng quan vÒ ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ...................................... 4 1. Kh¸i niÖm tÝn dông ng©n hµng ............................................................ 4 1.1. Kh¸i niÖm .................................................................................... 4 1.2. Ph©n lo¹i ..................................................................................... 5 2. C¸c nghiÖp vô tÝn dông ng©n hµng ...................................................... 6 2.1. Cho vay ........................................................................................ 6 2.2. ChiÕt khÊu th-¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c ..................... 7 2.3. Cho thuª tµi chÝnh ........................................................................ 8 2.4. B¶o l·nh ...................................................................................... 8 3. Quy tr×nh tÝn dông .............................................................................. 9 4. B¶o ®¶m tÝn dông .............................................................................. 12 II. Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng..................................... 13 1. Kh¸i niÖm rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ....................... 13 2. Rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ......................... 14 2.1. Kh¸i niÖm rñi ro tÝn dông ........................................................... 14 2.2. §Æc tr-ng cña rñi ro tÝn dông..................................................... 14 2.3. Nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông ........................................... 15 2.4. HËu qu¶ cña rñi ro tÝn dông ....................................................... 21 2.5. DÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt mét kho¶n tÝn dông cã rñi ro .................. 22 III. C¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ........................................................................ 26 1. Thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh vÒ an toµn tÝn dông ®-îc ghi trong luËt c¸c tæ chøc tÝn dông vµ trong c¸c nghÞ ®Þnh cña ng©n hµng Nhµ n-íc ............. 26 2. X©y dùng chÝnh s¸ch tÝn dông vµ qui tr×nh ph©n tÝch tÝn dông ........... 26 3. §a d¹ng ho ¸ho¹t ®éng nghiÖp vô vµ duy tr× quan hÖ kh¸ch hµng l©u dµi . 27 3.1. §a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng nghiÖp vô .............................................. 27 3.2. Duy tr× quan hÖ kh¸ch hµng l©u dµi ........................................... 28 4. §¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông .................................................................... 28 4.1. T- c¸ch cña ng-êi vay ............................................................... 28 4.2. N¨ng lùc cña ng-êi ®i vay ......................................................... 29 4.3. Môc ®Ých vay ............................................................................. 29 4.4. Sè tiÒn vay .................................................................................. 29 4.5. Sù hoµn tr¶ ................................................................................ 29 4.6. B¶o ®¶m ..................................................................................... 30 5. Ph©n tÝch kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña ng-êi vay....................................... 30 6. X©y dùng hÖ thèng xÕp h¹ng rñi ro danh môc tÝn dông néi bé .......... 32 7. Chó träng ®Õn nghÖ thuËt cho vay ..................................................... 33 Ch-¬ng II: Rñi ro vµ c¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông t¹i NHNo&PTNT ViÖt Nam – Chi nh¸nh B¾c Hµ Néi ...................................................................... 35 I. Giíi thiÖu vÒ NHNo&PTNT ViÖt Nam – Chi nh¸nh B¾c Hµ Néi .... 35 1. Sù ra ®êi, ph¸t triÓn và c¬ cÊu tæ chøc cña ng©n hµng ....................... 35 2. S¬ l-îc vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña chi nh¸nh ................................ 36 II. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông t¹i NHNo&PTNT ViÖt Nam – Chi nh¸nh B¾c Hµ Néi .................................................................................. 39 1. Quy tr×nh vµ quy ®Þnh cÊp tÝn dông mµ chi nh¸nh ®ang ¸p dông ....... 39 2. Ho¹t ®éng tÝn dông t¹i Chi nh¸nh ..................................................... 42 2.1. T×nh h×nh huy ®éng vèn .............................................................. 42 2.2. T×nh h×nh sö dông vèn ................................................................ 45 2.3. Ho¹t ®éng b¶o l·nh ................................................................... 55 3. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng tÝn dông t¹i chi nh¸nh ........................................ 56 3.1. KÕt qu¶ ®¹t ®-îc ........................................................................ 56 3.2. Nh÷ng h¹n chÕ ........................................................................... 59 III. Rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng tÝn dông t¹i NHNo&PTNT ViÖt Nam – Chi nh¸nh B¾c Hµ Néi ................................................................ 60 1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ rñi ro t¹i chi nh¸nh .......................................... 60 2. Thùc tr¹ng rñi ro t¹i ng©n hµng ......................................................... 61 2.1. Ph©n theo thêi h¹n tÝn dông ....................................................... 63 2.2. Ph©n theo ®èi t-îng kh¸ch hµng ................................................ 63 2.3. Tæng kÕt kÕt qu¶ nî xÊu ............................................................ 68 3. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c rñi ro tÝn dông t¹i ng©n hµng .................... 69 3.1. Nguyªn nh©n kh¸ch quan xuÊt ph¸t tõ m«i tr-êng ho¹t ®éng ..... 69 3.2. Nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ phÝa kh¸ch hµng ............................... 69 3.3. Nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ chi nh¸nh .......................................... 70 IV. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro ®ang ®-îc ¸p dông t¹i chi nh¸nh B¾c Hµ Néi ..................................................................................................... 71 1. C¸c biÖn ph¸p chi nh¸nh ®ang thùc hiÖn nh»m h¹n chÕ rñi ro ........... 71 2. §¸nh gi¸ c¸c biÖn ph¸p chi nh¸nh ®ang thùc hiÖn ............................. 72 2.1. Thµnh tùu ®¹t ®-îc .................................................................... 72 2.2. Nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i ......................................................... 72 Ch-¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p ng¨n ngõa rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng tÝn dông t¹i NHNo&PTNT ViÖt Nam – Chi nh¸nh B¾c Hµ Néi ...................................................................... 76 I. §Þnh h-íng ph¸t triÓn cña NHNo&PTNT ViÖt Nam – Chi nh¸nh B¾c Hµ Néi trong thêi kú míi (®Õn n¨m 2010) ............................................. 76 1. §Þnh h-íng ph¸t triÓn chung cña NHNo&PTNT ViÖt Nam .............. 76 2. §Þnh h-íng ph¸t triÓn cña NHNo&PTNT ViÖt Nam – Chi nh¸nh B¾c Hµ Néi .................................................................................................. 78 II. BiÖn ph¸p ng¨n ngõa rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng tÝn dông t¹i NHNo&PTNT ViÖt Nam – Chi nh¸nh B¾c Hµ Néi............................... 79 1. C¸c gi¶i ph¸p chung ®èi víi toµn ngµnh ng©n hµng ........................... 79 1.1. C¸c biÖn ph¸p tr-íc khi cho vay ................................................ 80 1.2. C¸c biÖn ph¸p trong vµ sau khi cho vay ..................................... 82 2. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi NHNo&PTNT ViÖt Nam – Chi nh¸nh B¾c Hµ Néi .................................................................................................. 89 2.1. Tiªu chuÈn ho¸ vµ n©ng cao chÊt l-îng c¸n bé .......................... 89 2.2. Cho vay tËp trung, cã träng ®iÓm ............................................... 90 2.3. N©ng cao chÊt l-îng thÈm ®Þnh cho vay .................................... 90 2.4. §a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh, ®a d¹ng ho¸ ®èi t-îng kh¸ch hµng .................................................................................................. 91 2.5. Thùc hiÖn c«ng t¸c thu nî cã hiÖu qu¶ ....................................... 92 2.6. Phèi hîp víi kh¸ch hµng xö lý nî xÊu ........................................ 93 3. KiÕn nghÞ víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng ................................................ 94 3.1. Víi ChÝnh phñ ............................................................................ 94 3.2. Víi Thµnh phè Hµ Néi ............................................................... 95 3.3. Víi NHNo&PTNT ViÖt Nam ..................................................... 95 KÕt luËn ................................................................................................. 97 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ................................................... 98 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT NHNN : Ngân hàng Nhà nước. NHNo&PTNT : Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn. NHTM : Ngân hàng thương mại. DNNN : Doanh nghiệp Nhà nước. DNNQD : Doanh nghiệp ngoài quốc doanh. HSX&CN : Hộ sản xuất và cá nhân. CIC : Trung tâm thông tin tín dụng ngân hàng. CBCNV : Cán bộ công nhân viên. 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Trong thế kỷ XXI, với sự bùng nổ của thị trường tài chính, hoạt động ngân hàng trở nên sôi động hơn bao giờ hết. Đặc biệt trong năm 2007 vừa qua và giai đoạn đầu năm 2008, tình hình lạm phát đã trở thành mối lo ngại với rất nhiều quốc gia trên thế giới. Trong tình hình đó, ngân hàng với nghiệp vụ chính của mình là huy động nguồn vốn nhàn rỗi và cung cấp nguồn vốn đó cho các cá nhân có nhu cầu sử dụng đã trở thành trợ thủ đắc lực của Nhà nước trong việc thi hành các chính sách tiền tệ nhằm giảm thiểu lạm phát và ổn định nền kinh tế. Do vậy vai trò của ngân hàng càng trở nên quan trọng hơn nữa. Kinh doanh ngân hàng tuy là một ngành đem lại lợi nhuận cao nhưng lại luôn tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, nhất là hoạt động tín dụng. Và song hàng với hoạt động tín dụng là rủi ro tín dụng. Các con số thống kê và nhiều nghiên cứu cho thấy, rủi ro tín dụng chiếm tới 70% trong tổng rủi ro hoạt động ngân hàng. Thực tế hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại Việt Nam trong thời gian qua là một minh chứng cho nhận định này: Hiệu quả hoạt động tín dụng chưa cao, chất lượng tín dụng chưa tốt, thể hiện ở tỷ lệ nợ quá hạn còn cao so với khu vực và chưa có khuynh hướng giảm vững chắc. Rủi ro tín dụng không loại trừ bất kỳ nền kinh tế nào dù phát triển hay đang phát triển, không loại trừ một ngân hàng nào dù đó là ngân hàng Nhà nước hay ngân hàng thương mại cổ phần.. Rủi ro tín dụng là khách quan và không thể tránh khỏi. Các ngân hàng đã xem nó là bạn đường trong kinh doanh, có thể đề phòng, hạn chế chứ không thể loại bỏ. Vì vậy, việc nâng cao chất lượng quản trị rủi ro nhằm hạn chế rủi ro ở mức tối đa tại các ngân hàng thương mại Việt nam đang là vấn đề bức xúc cả trên phương diện lý thuyết và thực tiễn. Các nhà khoa học, các nhà hoạch định chính sách ngân hàng đã đưa ra nhiều giải pháp để giải quyết vấn đề này. 2 Chính vì vậy, em đã lựa chọn Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Bắc Hà Nội để đi sâu nghiên cứu đề tài “Đánh giá rủi ro tín dụng và các biện pháp ngăn ngừa rủi ro tín dụng trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn – Chi nhánh Bắc Hà Nội”. 2. Mục đích nghiên cứu: Rủi ro trong hoạt động tín dụng có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Do vậy mục đích chính của khoá luận là đưa ra các biện pháp ngăn ngừa rủi ro tín dụng trong hoạt động tín dụng ngân hàng, nâng cao chất lượng tín dụng, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh. Các biện pháp khoá luận đưa ra không chỉ dành cho chi nhánh Bắc Hà Nội mà còn muốn để các ngân hàng khác tham khảo trong quá trình quản lý hoạt động kinh doanh của mình. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: Rủi ro tín dụng là rủi ro không thể tránh khỏi trong hoạt động tín dụng. Đưa ra các biện pháp hạn chế và ngăn ngừa rủi ro đó là rất cần thiết. Khoá luận này lựa chọn hoạt động tín dụng và rủi ro tín dụng tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Bắc Hà Nội làm đối tượng nghiên cứu. Và phạm vi mà khóa luận đề cập chỉ giới hạn trong hoạt động tín dụng của Chi nhánh Bắc Hà Nội trong giai đoạn từ năm 2005 đến năm 2007. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu: Khoá luận được nghiên cứu trên cơ sở một số phương pháp như phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp thống kê, so sánh, kết hợp với phương pháp phân tích và tổng hợp từ số liệu nhằm làm rõ các vấn đề đặt ra. 5. Kết cấu khoá luận: Khoá luận gồm ba phần: Chương I: Những vấn đề cơ bản về tín dụng và rủi ro tín dụng trong hoạt động tín dụng ngân hàng 3 Chương II: Rủi ro và các biện pháp ngăn ngừa rủi ro trong hoạt động tín dụng tại NHNo&PTNT Việt Nam – Chi nhánh Bắc Hà Nội Chương III: Các giải pháp ngăn ngừa rủi ro tín dụng trong hoạt động tín dụng tại NHNo&PTNT Việt Nam – Chi nhánh Bắc Hà Nội Do thời gian nghiên cứu không dài và kiến thức còn chưa sâu nên khoá luận sẽ khó tránh khỏi những sai sót và hạn chế. Vì vậy em rất mong được sự thông cảm và đóng góp ý kiến của thầy cô. Cuối cùng, em xin chân thành cám ơn cô Nguyễn Thị Việt Hoa, mặc dù rất bận rộn với công tác giảng dạy và nghiên cứu nhưng đã dành rất nhiều thời gian giúp đỡ em hoàn thành khoá luận này. Người thực hiện Trần Thùy Linh 4 CHƢƠNG I NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÍN DỤNG VÀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG NGÂN HÀNG I. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG NGÂN HÀNG 1. Khái niệm tín dụng ngân hàng 1.1. Khái niệm Trong nền sản xuất hàng hoá, tín dụng được biểu hiện trước hết là sự vay mượn tạm thời một số vốn tiền tệ hay tài sản, mà nhờ đó người đi vay có thể sử dụng được một lượng giá trị trong một thời gian nhất định. Sau thời gian nhất định, theo thoả thuận, người đi vay hoàn trả lại giá trị lớn hơn cho người vay. Xuất phát từ việc xuất hiện các cá nhân có vốn nhàn rỗi tạm thời không sử dụng và các cá nhân có nhu cầu sử dụng vốn tạm thời cho sản xuất và đời sống mà quan hệ tín dụng đã ra đời. Như vậy quan hệ tín dụng là một loại quan hệ xã hội biểu hiện mối liên kết kinh tế, mà trước hết dựa vào lòng tin. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, các hình thức tín dụng ngày càng đa dạng. Các hình thức tín dụng không chỉ xuất hiện với quy mô nhỏ lẻ giữa các cá nhân với cá nhân mà đã được mở rộng thành giữa tổ chức cho vay với các cá nhân trong xã hội. Các cá nhân, tổ chức cho vay đã phát triển dưới sự bảo hộ của Nhà nước và pháp luật để trở thành các tổ chức tín dụng có uy tín. Trong các tổ chức tín dụng ấy có một chủ thể đặc biệt là các ngân hàng với hình thức tín dụng ngân hàng. Tín dụng ngân hàng (TDNH) được coi là hình thức tín dụng phát triển, giữ vị trí chủ đạo trong hệ thống tín dụng. Trong hoạt động TDNH, ngân hàng có chức năng môi giới tài chính cho cá nhân: nhận tiền ký gửi của cá nhân, các tổ chức kinh tế này đem cho các cá nhân, các tổ chức kinh tế khác cho vay. Như vậy, các quan hệ kinh tế phát sinh trong loại hình tín dụng này gắn liền với quá trình tạo lập quỹ tiền tệ từ các nguồn tài chính tạm thời nhàn rỗi và sử dụng quỹ để đáp ứng cho nhu cầu nguồn tài 5 chính tạm thời thiếu trong xã hội, mà trong đó ngân hàng đóng vai trò trung gian hưởng một khoản phí. Vậy có thể hiểu, tín dụng ngân hàng là quan hệ chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ ngân hàng cho khách hàng trong một thời hạn nhất định với một khoản chi phí nhất định. Cũng như quan hệ tín dụng khác, tín dụng ngân hàng chứa đựng ba nội dung: - Có sự chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ người sở hữu sang cho người sử dụng. - Sự chuyển nhượng này mang tính tạm thời hay có thời hạn. - Sự chuyển nhượng này có kèm theo chi phí. 1.2. Phân loại Tín dụng ngân hàng (TDNH) có thể phân chia thành nhiều loại khác nhau tuỳ theo những tiêu thức phân loại khác nhau: 1.2.1. Dựa vào mục đích của tín dụng – TDNH có thể chia thành các loại sau: - Cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh công thương nghiệp. - Cho vay tiêu dùng cá nhân. - Cho vay bất động sản. - Cho vay nông nghiệp. - Cho vay kinh doanh xuất nhập khẩu. 1.2.2. Dựa vào thời hạn tín dụng – TDNH có thể chia thành các loại sau: - Cho vay ngắn hạn: là loại cho vay có thời hạn dưới một năm, thường nhằm tài trợ cho việc đầu tư vào tài sản lưu động. - Cho vay trung hạn: là loại cho vay có thời hạn từ 1 đến 5 năm, thường nhằm tài trợ cho việc đầu tư tài sản cố định. - Cho vay dài hạn: là loại cho vay có thời hạn trên 5 năm, thường nhằm tài trợ đầu tư vào các dự án đầu tư. 6 1.2.3. Dựa vào mức độ tín nhiệm của khách hàng – TDNH chia thành các loại sau: - Cho vay không có đảm bảo: Là loại vay không cần tài sản thế chấp, cầm cố hoặc bảo lãnh của người khác mà chỉ dựa vào uy tín của bản thân khách hàng vay vốn để quyết định cho vay. - Cho vay có đảm bảo: Là loại cho vay dựa trên cơ sở các bảo đảm cho tiền vay như thế chấp, cầm cố, hoặc bảo lãnh của một bên thứ ba nào khác. 1.2.4. Dựa vào phương thức cho vay – TDNH chia thành các loại sau: - Cho vay theo món vay. - Cho vay theo hạn mức tín dụng. 1.2.5. Dựa vào phương thức hoàn trả nợ vay – TDNH chia thành các loại sau: - Cho vay chỉ có một kỳ hạn trả nợ hay còn gọi là cho vay trả nợ một lần khi đáo hạn. - Cho vay có nhiều kỳ hạn trả nợ hay còn gọi là cho vay trả góp. - Cho vay trả nợ nhiều lần nhưng không có kỳ hạn nợ cụ thể mà tuỳ khả năng tài chính của mình người đi vay có thể trả nợ bất cứ lúc nào. 2. Các nghiệp vụ tín dụng ngân hàng Ngân hàng được cấp tín dụng cho tổ chức, cá nhân dưới các hình thức cho vay, chiết khấu thương phiếu và giấy tờ có giá khác, bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Trong các hoạt động cấp tín dụng, cho vay là hoạt động quan trọng và chiếm tỷ trọng lớn nhất. 2.1. Cho vay Ngân hàng thương mại được cho các tổ chức và cá nhân vay vốn dưới các hình thức sau: 7 - Cho vay thương mại: ngay ở thời kỳ đầu, các ngân hàng đã chiết khấu thương phiếu mà thực tế là cho vay đối với những người bán (người bán chuyển các phải thu cho ngân hàng để lấy tiền trước). Sau đó là bước chuyển tiếp từ chiết khấu thương phiếu sang cho vay trực tiếp đối với các khách hàng (là người mua), giúp họ có vốn để mua hàng dự trữ nhằm mở rộng sản xuất kinh doanh. - Cho vay tiêu dùng: trong giai đoạn đầu, hầu hết các ngân hàng không tích cực cho vay với cá nhân và hộ gia đình bởi vì họ tin rằng các khoản cho vay tiêu dùng rủi ro vỡ nợ tương đối cao. Sự gia tăng thu nhập của người tiêu dùng và sự cạnh tranh trong cho vay đã buộc các ngân hàng phải hướng tới người tiêu dùng như là một khách hàng tiềm năng. Hiện nay, tín dụng tiêu dùng đã trở thành một trong những loại hình tín dụng tăng trưởng nhanh nhất ở các nước có nền kinh tế phát triển. - Tài trợ cho dự án: Bên cạnh cho vay truyền thống là cho vay ngắn hạn, các ngân hàng ngày càng trở nên năng động trong việc tài trợ cho xây dựng nhà máy mới, đặc biệt là trong các ngành công nghệ cao. Do rủi ro trong loại hình tín dụng này nói chung là cao song lãi lại lớn nên các ngân hàng đã mạo hiểm cho vay theo hình thức này. 2.2. Chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá khác Thương phiếu được