Khóa luận Dánh giá tác động của dồn điền đổi thửa đến phát triển kinh tế hộ nông dân tại xã Quảng phước, huyện Quảng điền, tỉnh Thừa Thiên Huế

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC DÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA DỒN ĐIỀN ĐỔI THỬA ĐẾN PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ NÔNG DÂN TẠI XÃ QUẢNG PHƯỚC, HUYỆN QUẢNG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ TRẦN NGUYỄN QUỲNH TIÊN Khoá học: 2007 - 2011 K L T N – 20 11  ÂA ÏN H GI A Ï T A ÏC ÂÄ ÜN G CU ÍA D ÄÖ N ÂI ÃÖ N ÂÄ ØI T H Æ ÍA ÂÃ ÚN P H A ÏT T R I ÃØ N K I N H T ÃÚ H ÄÜ N ÄN G D ÁN  T R ÁÖ N N GU Y ÃÙ N QU Y ÌN H T I ÃN T A ÛI X A Î QU A ÍN G P H Æ ÅÏ C, H U Y ÃÛ N QU A ÍN G ÂI ÃÖ N , T ÈN H T H Æ ÌA T H I ÃN H UÃ Ú Đại học Kin h tế Hu ế ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC DÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA DỒN ĐIỀN ĐỔI THỬA ĐẾN PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ NÔNG DÂN TẠI XÃ QUẢNG PHƯỚC, HUYỆN QUẢNG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ SVTH: Trần Nguyễn Quỳnh Tiên Giáo viên hướng dẫn: Lớp: K41A KTNN ThS. Lê Thị Hương Loan Niên khóa: 2007 - 2011 Huế, 05/2011 Đại học Kin h tế Hu ế Để xây dựng và hoàn thành khoá luận tốt nghiệp này, trong thời gian thực tập đã được sự giúp đỡ của nhiều tổ chức và cá nhân. Trước hết tôi xin được gởi lời cám ơn chân thành đến các thầy cô giáo trong và ngoài trường Đại Học Kinh Tế Huế, những người đã cho tôi vô vàn kiến thức quý báu cả trong lý luận và thực tiễn trong suốt những năm học tại trường Đại Học Kinh Tế Huế. Đặc biệt tôi muốn gởi lời cám ơn đến cô giáo Lê Thị Hương Loan, người đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành khoá luận tốt nghiệp này. Tôi cảm ơn sự giúp đỡ của các cô chú lãnh đạo cũng như các anh (chị) nhân viên của phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Quảng Điền đã cung cấp các tài liệu, văn bản liên quan và tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt thời gian thực tập tại địa phương. Xin được gởi lời cám ơn đến tập thể cán bộ và nhân viên trong UBND xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, những người đã tạo điều kiện thuận lợi cũng như giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực tập. Và tôi muốn bày tỏ lòng Đại ọc Kin h tế Hu ế biết ơn đến các bà con xã Quảng Phước đã rất tận tình cung cấp cho tôi những nguồn số liệu thực tế quý giá. Cuối cùng tôi muốn bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình và bạn bè luôn luôn động viên và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực tập và hoàn thành khoá luận. Huế, ngày 20 tháng 5 năm 2011 Sinh viên thực hiện Trần Nguyễn Quỳnh Tiên Đại học Kin h tế Hu ế MỤC LỤC DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT ...............................................................i DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU.................................................................................. ii ĐƠN VỊ QUY ĐỔI ...................................................................................................... iii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ...........................................................................................iv PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ.................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .........................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................................2 2.1. Mục tiêu chung .........................................................................................................2 2.2. Mục tiêu cụ thể .........................................................................................................3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................................................3 3.1. Đối tượng nghiên cứu ...............................................................................................3 3.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................3 4.1. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu ...................................................................3 4.2. Phương pháp xử lý thông tin số liệu và phân tích ....................................................4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU...........................................................................5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU...........................................5 1.1. Cơ sở lý luận.............................................................................................................5 1.1.1. Khái niệm, vai trò đất đai và đặc điểm của đất đai trong sản xuất nông nghiệp ...5 1.1.2. Khái niệm về tập trung ruộng đất và tác động ......................................................7 1.1.2.1. Một số vấn đề về tập trung ruộng đất .................................................................7 1.1.2.2. Mục đích và nguyên tắc của dồn điền đổi thửa: ................................................8 1.1.2.3. Tác động của "dồn điền, đổi thửa" đến quyết định sản xuất và sản xuất nông nghiệp của nông hộ........................................................................................................10 1.1.3. Các mối quan hệ trong quá trình sử dụng ruộng đất ...........................................10 1.1.4. Các chỉ tiêu phân tích ..........................................................................................12 1.2 Cơ sở thực tiễn.........................................................................................................12 1.2.1. Tình hình sử lý đất ruộng trước và sau "dồn điền, đổi thửa" ở nước ta. .............12 Đại học Kin h tế Hu ế 1.2.1.1. Trước khi dồn điền, đổi thửa ............................................................................12 1.2.1.2. Nguyên nhân của tình trạng manh mún ruộng đất của Việt Nam. ...................15 1.2.1.3. Một số kết quả đạt được sau dồn điền đổi thửa. ...............................................15 1.2.2. Các chủ trương chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước liên quan đến “dồn điền đổi thửa”. .......................................................................................................16 CHƯƠNG 2: TÌNH HÌNH DỒN ĐIỀN ĐỔI THỬA VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH .....................................................................................................................19 2.1. Đặc điểm của địa bàn nghiên cứu...........................................................................19 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ...............................................................................................19 2.1.1.1. Vị trí địa lý........................................................................................................19 2.1.1.2. Địa hình: ...........................................................................................................19 2.1.1.3. Khí hậu .............................................................................................................20 2.1.1.4. Thủy văn, nguồn nước ......................................................................................20 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ....................................................................................21 2.1.2.1. Các nguồn tài nguyên .......................................................................................21 2.1.2.2. Tình hình nhân khẩu, lao động .........................................................................22 2.1.2.3. Kết quả phát triển kinh tế - xã hội của xã.........................................................23 2.1.2.4. Tình hình cơ sở hạ tầng: ...................................................................................25 2.2. Tình hình dồn điền đổi thửa tại huyện Quảng Điền ...............................................25 2.2.1. Các thông tin chung về công tác dồn điền, đổi thửa ở huyện .............................25 2.2.2. Kết quả "dồn điền, đổi thửa" của huyện ..............................................................28 2.3. Quá trình dồn điền đổi thửa tại xã Quảng Phước ...................................................31 2.3.1. Thực trạng đất đai xã Quảng Phước sau khi giao đất theo Nghị định 64/CP năm 1993. ..............................................................................................................................31 2.3.2. Tình hình dồn điền đổi thửa tại xã.......................................................................34 2.4. Tình hình dồn điền đổi thửa ở các hộ điều tra........................................................35 2.4.1. Những thông tin chung về nhóm hộ điều tra .......................................................35 2.4.2. Quỹ đất nông nghiệp của nhóm hộ điều tra.........................................................39 2.4.3. Quá trình dồn điền đổi thửa của nhóm hộ điều tra ..............................................42 Đại học Kin h tế Hu ế 2.4.4. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp của nhóm hộ điều tra trước và sau dồn điền đổi thửa ..........................................................................................................................44 2.4.5. Tác động của dồn điền đổi thửa đến sản xuất của nông hộ ................................46 2.4.5.1. Tác động đến việc quyết định sử dụng giống cây trồng của nhóm hộ điều tra46 2.4.5.2. Mức chi phí đầu tư sản xuất sau khi dồn điền đổi thửa....................................46 2.4.5.3. Tác động đến kết quả sản xuất nông nghiệp của hộ .........................................48 2.4.5.4. Tác động đến chuyển dịch cơ cấu sản xuất của nhóm hộ sau dồn đổi ...............50 2.4.5.5. Tác động đến cơ cấu lao động của hộ sau dồn đổi ...........................................51 2.4.6. Một số vấn đền khó khăn và nảy sinh trong dồn điền đổi thửa...........................53 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ...........................................................56 3.1. Định hướng của xã..................................................................................................56 3.2. Một số giải pháp chủ yếu........................................................................................56 3.2.1. Phát huy vai trò làm chủ của nhân dân................................................................57 3.2.2. Thực hiện quy hoạch sử dụng đất đai gắn với tổ chức lại sản xuất theo hướng sản xuất hàng hoá. .........................................................................................................57 3.2.3. Thực hiện tuyên truyền, giáo dục và vận động người dân tham gia. ..................58 3.2.4. Giải pháp về khuyến nông ...................................................................................59 3.2.5. Giải pháp về thị trường........................................................................................59 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .....................................................................60 1. Kết luận......................................................................................................................60 2. Kiến nghị ...................................................................................................................61 2.1. Đối với nhà nước ....................................................................................................61 2.2. Đối với các hộ nông dân .........................................................................................61 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Đại học Kin h tế Hu ế iDANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT CNH-HĐH Công nghiệp hoá - hiện đại hoá HTX Hợp tác xã CN - TTCN Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp TTCN - DV Tiểu thủ công nghiệp - dịch vụ CNQSDĐ Chứng nhận quyền sử dụng đất KHKT Khoa học kỹ thuật NN - DV Ngành nghề - dịch vụ TN Thuần nông UBND Uỷ ban nhân dân BVTV Bảo vệ thực vật DĐĐT Dồn điền đổi thửa Đại học Kin h tế Hu ế ii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng Tên Trang Bảng 1: Mức độ manh mún ruộng đất ở các vùng trong cả nước .................................13 Bảng 2: Tình hình biến động đất đai, dân số và kết quả sản xuất kinh doanh của xã Quảng Phước (2008-2010) ............................................................................................24 Bảng 3: Thực trạng ruộng đất của huyện sau khi giao đất (2000) ................................26 Bảng 4: Tổng hợp kết quả công tác dồn điền, đổi thửa ở huyện Quảng Điền (2006)...28 Bảng 5: Kết quả chi tiết thực hiện “dồn điền, đổi thửa” ở huyện Quảng Điền (2006) 30 Bảng 6: Tình hình ruộng đất của xã khi thực hiện Nghị định 64/CP ............................33 Bảng 7: Tình hình dồn điền đổi thửa ở xã điều tra........................................................34 Bảng 8: Số hộ được lựa chọn ở các thôn điều tra..........................................................36 Bảng 9: Những thông tin chung về nhóm hộ điều tra ...................................................38 Bảng 10: Diện tích các loại đất bình quân của nhóm hộ điều tra..................................41 Bảng 11: Sự tham gia của các hộ điều tra trong quá trình dồn điền đổi thửa ...............43 Bảng 12: Tình hình sử dụng đất nông nghiệp của nhóm hộ điều tra trước và sau dồn đổi ..................................................................................................................................45 Bảng 13: Mức độ đầu tư, chi phí của các hộ trên 1 sào lúa trước và sau dồn điền đổi thửa ................................................................................................................................47 Bảng 14: Kết quả giá trị sản xuất của ngành trồng trọt của nhóm hộ điều tra ..............49 Bảng 15: Giá trị cơ cấu sản xuất của nhóm hộ điều tra năm 2010 ................................50 Bảng 16: Tình hình cơ cấu lao động của nhóm hộ điều tra trước và sau khi dồn đổi...52 Bảng 17: Khó khăn nảy sinh trong quá trình dồn điền, đổi thửa .................................54Đạ i họ c K inh tế H uế iii ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1sào = 500m2 1ha = 10.000m2 Đại học Kin h tế Hu ế iv TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Trong công cuộc cải cách kinh tế nông nghiệp nông thôn những năm trước đây, Đảng và Nhà nước ta đã có hàng loạt những chính sách mới về đất đai nhằm thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, giải quyết vấn đề lương thực của cả nước, trong đó điển hình là Luật Đất đai năm 1993 và Nghị định 64/CP của Chính phủ về giao đất nông nghiệp, cấp giấy chứng nhận quyền sử đụng đất cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định, lâu dài, đã tạo điều kiện và động lực mới thúc đẩy sự phát triển sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, sau quá trình phân chia ruộng đất cho hộ nông dân đã phát sinh một số hạn chế, điển hình là tình trạng manh mún ruộng đất. Để khắc phục tình trạng manh mún ruộng đất như đã nói trên, thì việc dồn đổi ruộng đất từ nhiều ô thửa nhỏ thành ô thửa lớn, liền khu, liền khoảnh là việc làm hết sức cần thiết. Huyện Quảng Điền là một địa bàn có công tác “dồn điền đổi thửa” hoàn thành gần như là sớm nhất tỉnh Thừa Thiên Huế. Trong toàn huyện đã có 11/11 xã, thị trấn tham gia thực hiện công tác dồn điền đổi thửa. Vì vậy để hiểu rõ hơn về tác động của việc dồn điền đổi thửa đến sản xuất nông nghiệp trong toàn huyện nói chung và trong địa bàn xã Quảng Phước nói riêng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tác động của dồn điền đổi thửa đến phát triển kinh tế hộ nông dân tại xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm khóa luận tốt nghiệp của mình. * Mục tiêu nghiên cứu: - Đánh giá hiệu quả kinh tế của công tác “dồn điền, đổi thửa” trên địa bàn xã Quảng Phước. So sánh kết quả và hiệu quả kinh tế trước và sau khi thực hiện công tác “dồn điền, đổi thửa” tại địa phương nghiên cứu. - Đánh giá tác động của dồn điền đổi thửa đất nông nghiệp đến sản xuất nông nghiệp và quyết định sản xuất của hộ. * Dữ liệu phục vụ cho nghiên cứu - Số liệu được thu thập thông qua phỏng vấn 80 hộ bằng phiếu điều tra tiến hành trên 3 thôn Thủ Lễ 2, Thủ Lễ 3 và Khuông Phò. - Ngoài ra, đề tài còn sử dụng các số liệu từ: Báo cáo tổng kết về "dồn điền, đổi thửa" của huyện Quảng Điền, xã Quảng Phước, niêm giám thống kê của xã 2008 – ại h ọc K inh tế H uế v2010. Thu thập số liệu sẵn có qua các báo cáo về kinh tế - xã hội của huyện, xã, thông tin về đất đai của xã. * Phương pháp nghiên cứu: Để có được kết quả nghiên cứu trên, chúng tôi đã sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, phương pháp thống kê so sánh, số liệu thu thập được xử lý bằng các ứng dụng của phần mềm Excell. * Kết quả nghiên cứu: Qua phân tích tình hình kinh tế của hộ nông dân trước và sau dồn điền đổi thửa ta thấy được sự tác động của việc dồn điền đổi thửa đến việc ra các quyết định trong sản xuất nông nghiệp như: quyết định trong việc lựa chọn các giống cây trồng mới, áp dụng cơ giới hoá, mức đầu tư chi phí/đơn vị diện tích giảm làm tăng năng suất. Sau quá trình dồn điền điền đổi thửa cơ cấu kinh tế của hộ đã chuyển dần từ việc sản xuất nhỏ lẻ, tự cung tự cấp sang sản xuất theo hướng hàng hoá, hình thành nên nhiều mô hình kinh tế, nông nghiệp đã và đang hình thành phát triển theo hướng hàng hoá và theo hướng tập trung chuyên canh. Đồng thời mang lại những kết quả trực tiếp (quy mô đất đai bình quân tăng lên, số thửa của các hộ giảm đi đáng kể, diện tích đất canh tác tăng lên do giảm được diện tích bờ vùng, bờ thửa, diện tích kênh mương tưới tiêu, đồng ruộng được quy hoạch gọn gàng, giảm được công lao động) và còn có những tác động dán tiếp đến kinh tế, xã hội và môi trường. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Trần Nguyễn Quỳnh Tiên 1 PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam là một nước đi lên từ nền văn minh nông nghiệp lúa nước. Cùng với những diễn biến thăm trầm của lịch sử, nông nghiệp Việt Nam đã có những bước chuyển biến hết sức mạnh mẽ và đạt được những thành tựu nổi bật đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất lương thực. Trong công cuộc cải cách kinh tế nông nghiệp nông thôn những năm trước đây, Đảng và Nhà nước ta đã có hàng loạt những chính sách mới về đất đai nhằm thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, giải quyết vấn đề lương thực của cả nước, trong đó điển hình là Luật đất đai năm 1993. Theo đó ruộng đất được chia đến tận tay người nông dân. Có thể nói rằng, với chính sách mới về quyền sử dụng đất như vậy đã làm thay đổi hoàn toàn quan hệ sản xuất ở nông thôn, người nông dân đã thực sự trở thành người chủ mảnh đất của riêng mình. Thực hiện Luật Đất đai năm 1993 và Nghị định 64/CP của Chính phủ về giao đất nông nghiệp, cấp giấy chứng nhận quyền sử đụng đất cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định, lâu dài, đã tạo điều kiện và động lực mới thúc đẩy sự phát triển sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, sau quá trình phân chia ruộng đất cho hộ nông dân đã phát sinh một số hạn chế, điển hình là tình trạng manh mún ruộng đất. Ví dụ như là ở vùng Bắc bộ trung bình có từ 7-20 thửa/hộ, cá biệt có hộ có đến 25 thửa. Còn ở Duyên hải miền trung thì trung bình là từ 5-10 thửa/hộ, cá biệt nhất là có hộ có tới 30 thửa. Tình trạng phân tán, manh mún ruộng đất phần nào đã làm ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất, hạn chế khả năng đổi mới và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, ứng dụng các quy trình kỹ thuật đồng nhất cho một loại hình canh tác nào đó trong sản xuất. Ngoài ra, tình trạng manh mún ruộng đất còn gây rất nhiều khó khăn trong công tác quy hoạch, quản lý và sử dụng nguồn tài nguyên đất đai. Tình hình ruộng đất đó không còn phù hợp với yêu cầu sản xuất trong điều kiện mới, tiềm năng đất đai, lao động chưa khai thác triệt để và hiệu quả kinh tế mang lại chưa cao gây khó khăn cho quá trình thực hiện CNH – HĐH nông nghiệp nông thôn trong thời đại mới. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Trần Nguyễn Quỳnh Tiên 2 Để khắc phục tình trạng manh mún ruộng đất như đã nói trên, thì việc dồn đổi ruộng đất từ nhiều ô thửa nhỏ thành ô thửa lớ