Khóa luận Đánh giá thực trạng và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã Long sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An qua giai đoạn 2008 - 2010

Khóa luận tốt nghiệp ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN  KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN XÃ LONG SƠN, HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN QUA GIAI ĐOẠN 2008 - 2010 VÕ THỊ LÊ NA Khóa học: 2007-2011 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN  KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN XÃ LONG SƠN, HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN QUA GIAI ĐOẠN 2008 - 2010 Sinh viên thực hiện: Giáo viên hướng dẫn: Võ Thị Lê Na TS. Trương Tấn Quân Lớp: K41B-KTNN Niên khóa: 2007-2011 Huế, tháng 5 năm 2011 Đại học Kin h tế Hu ế LÔØI CAÛM ÔN Khoùa luaän toát nghieäp laø keát quaû cuûa 4 naêm hoïc taäp vaø nghieân cöùu taïi tröôøng ñaïi hoïc Kinh Teá Hueá vôùi söï daïy doã taän tình cuûa thaày coâ. Ñeå hoaøn thaønh khoùa luaän naøy, cho pheùp toâi ñöôïc baøy toû loøng bieát ôn ñeán: Giaûng vieân TS.Tröông Taán Quaân, ngöôøi ñaõ tröïc tieáp höôùng daãn vaø taän tình giuùp ñôõ toâi trong suoát quaù trình thöïc hieän ñeà taøi nghieân cöùu. Toaøn theå caùc thaày coâ giaùo trong tröôøng Ñaïi Hoïc Kinh Teá Hueá, caùc thaày coâ trong Khoa Kinh Teá Vaø Phaùt Trieån ñaõ trang bò cho toâi nhöõng kieán thöùc cô sôû ñeå hoaøn thaønh khoùa luaän toát nghieäp naøy. Caùc chuù, caùc anh chò UBND xaõ ñaõ nhieät tình giuùp ñôõ, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho toâi trong suoát quaù trình thöïc taäp taïi ñòa phöông. Cuoái cuøng, toâi xin chaân thaønh caûm ôn nhöõng tình caûm ñoäng vieân vaø giuùp ñôõ cuûa gia ñình baïn beø trong suoát thôøi gian thöïc taäp, hoaøn thaønh khoùa luaän. Tuy coù nhieàu coá gaéng nhöng trong ñeà taøi naøy khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt haïn cheá. Kính mong quyù thaày, coâ, caùc baïn sinh vieân vaø nhöõng ngöôøi quan taâm ñeán ñeà taøi tieáp tuïc giuùp ñôõ, ñoùng goùp yù kieán ñeå ñeà taøi ñöôïc hoaøn thieän hôn. Hueá, thaùng 5 naêm 2011 Đại học Kin h tế Hu ế Sinh vieân thöïc hieän Voõ Thò Leâ Na Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN i MỤC LỤC MỤC LỤC ......................................................................................................................i DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................................iv ĐƠN VỊ QUY ĐỔI .......................................................................................................v DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU................................................................................vi PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ...............................................................................................1 1. Tầm quan trọng của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục đích của nghiên cứu............................................................................................2 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................3 5. Hạn chế của đề tài.......................................................................................................4 6. Cấu trúc của đề tài ......................................................................................................4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.......................................................................5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU .........................5 1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN ....................................................................................................5 1.1.1 Khái niệm đất, đất nông nghiệp, độ phì của đất ....................................................5 1.1.1.1 Khái niệm về đất, đất nông nghiệp .....................................................................5 1.1.1.2. Độ phì của đất....................................................................................................6 1.1.2. Đặc điểm của đất đai ............................................................................................7 1.1.3. Đặc điểm của đất đai trong nông nghiệp ..............................................................8 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất ................................................9 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN .............................................................................................12 1.2.1. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp trên thế giới. ..............................................12 1.2.2. Cơ sở pháp lý và thực trạng đất nông nghiệp Việt Nam ....................................12 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT CỦA XÃ LONG SƠN, HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN ..........................................................16 2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI XÃ LONG SƠN ..........................16 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ..............................................................................................16 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN ii 2.1.1.1. Vị trí địa lý, địa hình........................................................................................16 2.1.1.2. Khí hậu ............................................................................................................16 2.1.1.3.Tình hình các nguồn tài nguyên .......................................................................17 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................................18 2.1.2.1. Tình hình dân số và lao động ..........................................................................18 2.1.2.2. Thực trạng cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất và đời sống...........................22 2.1.2.3. Thực trạng phát triển kinh tế xã hội ................................................................23 2.2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP Ở XÃ LONG SƠN, HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN ......................................................................................26 2.2.1. Quy mô, cơ cấu, diện tích các loại đất................................................................26 2.2.2. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp xã Long Sơn ..............................................28 2.2.3. Quy mô, cơ cấu diện tích gieo trồng các loại cây trồng hàng năm ...................32 2.3. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP XÃ LONG SƠN ......................................................................................................................................35 2.3.1.Năng suất và sản lượng một số cây trồng chính của xã ......................................35 2.3.1.1. Năng suất và sản lượng cây lương thực của xã ...............................................35 2.3.1.2. Diện tích, năng suất và sản lượng cây lấy củ của xã .......................................38 2.3.1.3. Năng suất, sản lượng cây thực phẩm của xã ..................................................40 2.3.1.4. Năng suất, sản cây công nghiệp của xã ..........................................................42 2.3.2. Một số đánh giá về hiệu quả sử dụng đất ở xã Long Sơn ..................................44 2.3.2.1. Hệ số sử dụng đất ở xã Long Sơn....................................................................44 2.3.2.2. Năng suất cây trồng, năng suất ruộng đất ở xã Long Sơn...............................45 2.4. PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT Ở XÃ LONG SƠN ............................................................................................46 2.4.1. Các nhân tố điều kiện tự nhiên ...........................................................................46 2.4.2. Các nhân tố kinh tế xã hội ..................................................................................47 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA XÃ LONG SƠN ...................................................................52 3.1. Quan điểm khai thác sử dụng đất ..........................................................................52 3.2. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp của xã........................................................52 Đại học Kin h tế Huế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN iii 3.3 Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp cho xã Long Sơn ..53 3.3.1 . Giải pháp về quản lý ..........................................................................................54 3.3.2. Nhóm giải pháp khoa học kỹ thuật.....................................................................55 3.3.3. Nhóm giải pháp về vốn, lao động và thị trường .................................................57 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................58 3.1. Kết luận..................................................................................................................58 3.1.1. Những thuận lợi ..................................................................................................58 3.1.2. Khó khăn: ...........................................................................................................58 3.2. Kiến nghị ...............................................................................................................59 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CNH - HĐH Công nghiệp hóa- hiện đại hóa TLSX Tư liệu sản xuất CN Công nghiệp GTVT Giao thông vận tải HĐND - UBND Hội đồng nhân dân - Uỷ ban nhân dân DTGT Diện tích gieo trồng DTCT Diện tích canh tác ĐVT Đơn vị tính Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN v ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1 sào = 500 m2 1 ha = 10000 m2 = 20 sào 1 tạ = 100 kg 1tấn = 100 kg 1 tấn = 10 tạ Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1: Tình hình dân số và lao động của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010...................19 Bảng 2: Quy mô, cơ cấu giá trị sản xuất của xã Long Sơn qua 3 năm 2008- 2010 ................25 Bảng 3: Hiện trạng sử dụng đất năm 2010.................................................................................27 Bảng 4: Quy mô, cơ cấu, diện tích đất nông nghiệp xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010...29 Bảng 5: Biến động diện tích gieo trồng một số cây trồng chủ yếu của xã Long Sơn qua 3 năm 2008-2010 ............................................................................................................................33 Bảng 6: Năng suất, sản lượng cây lương thực của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010......36 Bảng 7: Năng suất, sản lượng cây lấy củ của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010..............39 Bảng 8: Năng suất, sản lượng cây thực phẩm của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010 ......41 Bảng 9: Năng suất, sản lượng cây cây công nghiệp của xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010...............................................................................................................................................43 Bảng 10 . Hệ số sử dụng đất canh tác của xã Long Sơn qua 3 năm 2008- 2010 ....................44 Bảng 11: Năng suất cây trồng, năng suất ruộng đất của xã Long Sơn qua 3 năm ..................45 Bảng 12: Tình hình đầu tư thủy lợi trên địa bàn xã Long Sơn..................................................48 Bảng 13: Tình hình đầu tư phân bón đối với các loại cây trồng chính của xã Long Sơn ................................................................................................................................................50 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN 1 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tầm quan trọng của đề tài Đất đai là một vật thể sống tự nhiên được hình thành qua nhiều thiên niên kỷ và là một trong những thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống. Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá của mọi quốc gia là một trong những yếu tố quan trọng nhất của môi trường sống và là địa bàn phân bố dân cư. Khi nói đến đất nông nghiệp thì người ta thường nói đất sử dụng chủ yếu vào sản xuất các ngành nông nghiệp. Đất đai không chỉ là tư liệu sản xuất chủ yếu, đặc biệt và không thể thay thế được trong sản xuất nông nghiệp mà còn là môi trường và là nơi cư trú cho sự sinh trưởng và phát triển của các loài sinh vật và con người. Thông qua đất đai con người tiến hành các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi làm ra sản phẩm để nuôi sống mình. Nếu không có đất đai thì không có quá trình lao động nào diễn ra. Tuy nhiên đất đai bị giới hạn về diện tích và chất lượng đối với mỗi đơn vị sản xuất, mỗi địa phương và đối với mỗi quốc gia. Với một nước thuần nông, đi lên từ một nước nông nghiệp nghèo nàn lạc hậu, nông nghiệp có liên quan đến đời sống của 70% là nông dân như nước ta thì đất nông nghiệp càng có vai trò và vị trí quan trọng. Nền kinh tế Việt Nam đang trong giai đoạn tăng tốc cho quá trình Công nghiệp hóa-Hiện đại hóa (CNH-HĐH). Vì vậy nhu cầu sử dụng đất cho các hoạt động phi nông nghiệp ngày càng tăng. Quỹ đất được chuyển dần sang xây dựng cơ sở hạ tầng, xây dựng và phát triển các khu công nghiệp, khu chế xuất đã gây nên những áp lực cho khai thác và sử dụng đất. Đặc biệt quá trình đô thị hóa diễn ra ngày càng nhanh làm cho quỹ đất nông nghiệp vốn đã ít càng trở nên hạn hẹp khi một bộ phận đất nông nghiệp đang trở thành các khu dân cư hay đô thị Việt Nam cũng còn phải đối mặt với áp lực tăng dân số cũng như nhu cầu lương thực ngày càng tăng nhiều làm tăng sức ép lên việc sử dụng ruộng đất. Sự mất cân bằng sinh thái và phương thức canh tác thiếu khoa học đã làm cho đất ngày càng suy thoái, gây ảnh hưởng đến chất lượng đất, chất lượng nông sản, chất lượng môi trường sinh thái và ảnh hưởng đến cuộc sống của con người. Vì thế việc quản lý và sử dụng đất đai đặc biệt là đất nông nghiệp một cách hợp lý, đúng mục đích, để có thể khai thác và tận dụng được hết tiềm năng và sức sản xuất của đất là việc làm hết sức cần Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN 2 thiết để góp phần nâng cao chất lượng đất, nâng cao năng suất, chất lượng nông sản, từ đó từng bước nâng cao thu nhậpvà cải thiện đời sống cho người dân, bảo vệ môi trường sống và giải quyết các vấn đề xã hội, đảm bảo cho một nền nông nghiệp phát triển bền vững. Trong bối cạnh hiện nay khi Việt Nam đã là thành viên của Tổ chức thương mại thế giới (WTO), bên cạnh những thuận lợi thì còn đặt ra những khó khăn và thách thức cho nền nông nghiệp nước ta. Cạnh tranh càng trở nên khốc liệt hơn, yêu cầu về chất lượng và sản phẩm ngày càng cao hơn, an toàn sản phẩm càng được chú trọng. Do đó, việc tiến hành hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn ngày càng trở nên cần thiết. Để đạt được mục tiêu đó thì cần sự đóng góp không nhỏ của việc sử dụng hợp lý quỹ đất, đặc biệt là đất nông nghiệp. Long Sơn là một xã nằm cách trung tâm huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An về phía Đông 4 Km. Có quốc lộ 7A chạy dọc theo hướng Đông tây với chiều dài hơn 4Km. Đây là địa phương chịu ảnh hưởng lớn của xu thế mở rộng đô thị khi tốc độ đô thị hóa diễn ra ngày càng nhanh. Thực trạng này gây ra áp lực đối với quá trình sử dụng đất khi phần lớn dân số của địa phương có sinh kế phụ thuộc vào nông nghiệp và nông thôn. Xuất phát từ thực tế trên, tôi chọn đề tài: “Đánh giá thực trạng và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã Long Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An qua giai đoạn 2008 - 2010” làm đề tài thực tập khóa luận của mình. 2. Mục đích của nghiên cứu Mục tiêu chung: Là nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã Long Sơn, từ đó cải thiện mức sống cho người dân địa phương. Mục tiêu cụ thể: Để đạt được mục tiêu trên, đề tài có các mục tiêu cụ thể sau: Mục tiêu 1: Hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến vấn đề sử dụng đất và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Mục tiêu 2: Đánh giá thực trạng sử dụng đất và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp xã Long Sơn qua 3 năm 2008 - 2010. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN 3 Mục tiêu 3: Tìm hiểu và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của địa phương Mục tiêu 4: Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ở địa phương trong thời gian tới. 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu : Là quá trình sử dụng đất nông nghiệp của các đơn vị sử dụng đất khác nhau ở trên địa bàn nghiên cứu. Phạm vi nghiên cứu: Không gian: xã Long Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An. Thời gian: tập trung nghiên cứu hiệu quả sử dụng đất giai đoạn 2008 - 2010. 4. Phương pháp nghiên cứu Để nghiên cứu vấn đề trên và đạt được mục tiêu nghiên cứu đề ra, đề tài sử dụng một số phương pháp sau :  Phương pháp luận: Phương pháp duy vật biện chứng: phương pháp này nhằm xây dựng tiền đề lý luận của đề tài. Trên cơ sở đó xem xét các sự vật hiện tượng sự vận biến đổi của nó trong mối quan hệ phổ biến và liên hệ chặt chẽ với nhau.  Phương pháp thu thập thông tin, số liệu: Số liệu thứ cấp: Từ báo cáo của các cơ quan quản lý địa phương, các nghiên cứu trước đây và một số tạp chí.Hầu hết các số liệu phân tích trong bài này tập trung chủ yếu các số liệu thứ cấp. Số liệu sơ cấp: Thông qua phỏng vấn sâu cán bộ quản lý địa phương và một số hộ nông dân để làm rõ các thông tin từ các số liệu thứ cấp.  Phương pháp phân tích thông tin: Phương pháp thống kê: Dựa vào sự tổng hợp các số liệu thống kê để so sánh, phân tích , làm cơ sở cho những vấn đề có tính quy luật. Phương pháp so sánh: Dựa vào con số thống kê để so sánh các nhóm đối tượng khác nhau, các loại đất khác nhau để tìm ra quy luật và xu hướng biến động của chúng. Phương pháp chuyên gia: Qúa trình phân tích sẽ được tham khảo hay tham vấn với các chuyên gia địa phương và sự tham gia của các chuyên gia trong lĩnh vực này. Đại họ Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN 4 5. Hạn chế của đề tài Trong khuôn khổ nghiên cứu này, đề tài chỉ tập trung phân tích hiệu quả sử dụng đất trên cơ sở sử dụng các số liệu thứ cấp đã được tổng hợp. Vì vậy đề tài chỉ phân tích hiệu quả sử dụng đất của các loại cây trồng khác nhau, các loại đất khác nhau. Đề tài không điều tra hộ gia đình nên không đi sâu phân tích các nhân tố vốn, lao động và một số đặc điểm khác ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả sử dụng đất. Nếu có những phân tích kết hợp như thế thì đề tài sẽ sâu sắc và thuyết phục hơn. Do thời gian và năng lực hạn chế, đề tài không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy mong nhận được sự đóng góp của thầy cô, bạn bè cùng những người nghiên cứu để đề tài được hoàn thiện hơn. 6. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung đề tài gồm có 3 chương: Chương I: Cơ sở khoa học của đề tài nghiên cứu Chương II: Thực trạng và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ở xã Long Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An Chương III: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của xã Long Sơn Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SV thực hiện: Võ Thị Lê Na - K41BKTNN 5 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1.1 Khái niệm đất, đất nông nghiệp, độ phì của đất 1.1.1.1 Khái niệm về đất, đất nông nghiệp Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá của mỗi quốc gia. Đất đai là sản phẩm của tự nhiên nhưng nó chứa đựng những yếu tố lao động sống hoặc lao động vật hóa của con người. Đất đai ở mỗi quốc gia, mỗi vùng địa lý có những đặc trưng khác nhau về khí hậu