Khóa luận Giải pháp phát triển hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI -------***------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: Giải pháp phát triển hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội Sinh viên thực hiện : Đặng Bảo Ngọc Lớp : Nhật 2 Khoá : K43F Giáo viên hướng dẫn : PGS.TS. Nguyễn Thị Quy Hà Nội, 2008 MỤC LỤC Lêi më ®Çu ............................................................................................... 1 Ch-¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ............ 3 I. Kh¸i qu¸t vÒ ng©n hµng th-¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng th-¬ng m¹i........................................................................................ 3 1. Kh¸i qu¸t vÒ Ng©n hµng Th-¬ng m¹i ................................................ 3 2. Ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng th-¬ng m¹i ................................ 4 II. Ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu cña ng©n hµng th-¬ng m¹i ...... 5 1. Kh¸i niÖm tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ................................................... 5 2. §Æc ®iÓm cña tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ............................................. 8 3. C¸c h×nh thøc tÝn dông xuÊt nhËp khÈu th«ng dông cña ng©n hµng th-¬ng m¹i ............................................................................................ 10 3.1. C¸c h×nh thøc tÝn dông xuÊt khÈu ................................................ 11 3.1.1. C¸c h×nh thøc cho vay ........................................................... 11 3.1.2. C¸c h×nh thøc chiÕt khÊu ....................................................... 13 3.1.3. C¸c h×nh thøc b¶o l·nh ng©n hµng ......................................... 15 3.2. C¸c h×nh thøc tÝn dông nhËp khÈu ............................................... 18 3.2.1. C¸c h×nh thøc cho vay ........................................................... 19 3.2.2. C¸c h×nh thøc b¶o l·nh ng©n hµng ......................................... 22 3.3. Mét sè h×nh thøc tÝn dông xuÊt nhËp khÈu kh¸c ........................... 25 4. Vai trß cña tÝn dông xuÊt nhËp khÈu................................................ 28 III. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn tÝn dông xuÊt nhËp khÈu cña ng©n hµng th-¬ng m¹i ............................................................ 30 1. C¸c nh©n tè bªn trong ng©n hµng .................................................... 31 ii 1.1. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ chØ ®¹o ®iÒu hµnh ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ........................................................................................... 31 1.2. Tr×nh ®é c¸n bé, tæ chøc bé m¸y vµ quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông .... 31 1.3. ChÊt l-îng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ............................................ 32 1.4. H×nh thøc tÝn dông xuÊt nhËp khÈu .............................................. 33 1.5. C«ng nghÖ ng©n hµng .................................................................. 33 1.6. Uy tÝn vµ kh¶ n¨ng cña ng©n hµng vÒ thanh to¸n quèc tÕ vµ kinh doanh ngo¹i tÖ .................................................................................... 34 1.7. Nguån vèn huy ®éng .................................................................... 34 2. C¸c nh©n tè bªn ngoµi ng©n hµng.................................................... 35 2.1. Ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trong n-íc ................................................................................................... 35 2.2. M«i tr-êng ph¸p lý, kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong n-íc ............. 36 2.3. M«i tr-êng ph¸p lý, kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña c¸c n-íc cã quan hÖ xuÊt nhËp khÈu .............................................................................. 38 IV. Kinh nghiÖm thÕ giíi vÒ tÝn dông xuÊt nhËp khÈu .......................... 39 Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu t¹i ng©n hµng th-¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi ......... 41 I. Kh¸i qu¸t vÒ Ng©n hµng Th-¬ng m¹i Cæ phÇn Qu©n §éi ................ 41 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ...................................................... 41 2. C¬ cÊu tæ chøc .................................................................................. 44 3. T×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh tõ n¨m 2005-2007 ....................... 46 3.1. Ho¹t ®éng huy ®éng vèn .............................................................. 46 3.2. Ho¹t ®éng tÝn dông ...................................................................... 49 3.3. Mét sè ho¹t ®éng kh¸c ................................................................. 51 3.4. KÕt qu¶ kinh doanh...................................................................... 56 iii II. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu t¹i Ng©n hµng Th-¬ng m¹i Cæ phÇn Qu©n §éi ............................................................. 59 1. Kh¸i qu¸t chung ............................................................................... 59 1.1. T×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu nãi chung .............. 59 1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cho vay xuÊt nhËp khÈu ............................... 60 2. TÝn dông xuÊt khÈu .......................................................................... 67 2.1. Cho vay trùc tiÕp ......................................................................... 67 2.2. ChiÕt khÊu hèi phiÕu vµ chiÕt khÊu bé chøng tõ ........................... 69 3. TÝn dông nhËp khÈu ......................................................................... 71 3.1. Cho vay trùc tiÕp ......................................................................... 71 3.2. CÊp tÝn dông th«ng qua ph-¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ ........................................................................................................... 72 3.3. B¶o l·nh ...................................................................................... 74 III. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu t¹i Ng©n hµng th-¬ng m¹i cæ phÇn Qu©n §éi ...................................................... 76 1. KÕt qu¶ ®¹t ®-îc ............................................................................... 76 2. H¹n chÕ ............................................................................................. 78 2.1. C¸c h×nh thøc tÝn dông xuÊt nhËp khÈu cßn ®¬n ®iÖu ................... 79 2.2. C¬ cÊu tµi trî bÊt hîp lý .............................................................. 79 2.3. Nguån vèn huy ®éng ch-a ®¸p øng ®-îc nhu cÇu ........................ 80 2.4. Tr×nh ®é trang bÞ tin häc Ng©n hµng ch-a cao ............................ 80 2.5. Ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc kinh doanh ch-a ®-îc chó träng ®óng møc ........................................................................................................... 81 2.6. C«ng t¸c tæ chøc ®µo t¹o c¸n bé ch-a khoa häc, hîp lý vµ mang tÝnh c¹nh tranh ch-a cao .................................................................... 82 3. Nguyªn nh©n..................................................................................... 82 3.1. Nguyªn nh©n chñ quan ................................................................ 82 iv 3.2. Nguyªn nh©n kh¸ch quan ............................................................ 87 ch¦¬ng III: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu t¹i ng©n hµng th-¬ng m¹i cæ phÇn Qu©n §éi ................................................................................................. 89 I. §Þnh h-íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu t¹i ng©n hµng th-¬ng m¹i cæ phÇn Qu©n §éi ...................................................... 89 1. §Þnh h-íng chung ............................................................................ 89 2. §Þnh h-íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ............ 92 II. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu t¹i ng©n hµng th-¬ng m¹i cæ phÇn Qu©n §éi ...................................................... 93 1. §a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc tÝn dông xuÊt nhËp khÈu kÕt hîp víi c¸c chÝnh s¸ch -u ®·i ................................................................................. 93 2. X©y dùng vµ thùc hiÖn tèt c¸c chiÕn l-îc kinh doanh...................... 96 2.1. Lùa chän kh¸ch hµng môc tiªu vµ x©y dùng chiÕn l-îc kh¸ch hµng cô thÓ.................................................................................................. 96 2.2. ChiÕn l-îc gi¸ vµ l·i suÊt hîp lý, c¹nh tranh ............................... 97 2.3. ChiÕn l-îc huy ®éng vèn l©u dµi, thÝch hîp víi tõng lo¹i kh¸ch hµng ................................................................................................... 98 3. X©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa, qu¶n lý rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu .......................................... 101 3.1. N©ng cao chÊt l-îng thÈm ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ ph-¬ng ¸n kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ................................................................................. 101 3.2. B¶o hiÓm tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ............................................. 104 3.3. C¸c ph-¬ng ph¸p phßng ngõa rñi ro kh¸c ................................. 104 4. N©ng cao chÊt l-îng nguån nh©n lùc vµ c«ng nghÖ ng©n hµng phôc vô cho ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ........................................ 106 4.1. N©ng cao chÊt l-îng nguån nh©n lùc......................................... 106 v 4.2. HiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ ng©n hµng ............................................ 108 III. C¸c kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ vµ ng©n hµng nhµ n-íc ................... 109 1. §èi víi ChÝnh phñ........................................................................... 109 1.1. §¶m b¶o m«i tr-êng ph¸p lý æn ®Þnh hiÖu qu¶ .......................... 109 1.2. T¹o m«i tr-êng kinh doanh lµnh m¹nh, b×nh ®¼ng ..................... 110 1.3. Hç trî vµ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu .................... 112 1.4. Huy ®éng c¸c nguån vèn quèc tÕ phôc vô cho ho¹t ®éng tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ................................................................................. 113 2. §èi víi Ng©n hµng Nhµ n-íc ViÖt Nam ......................................... 113 2.1. N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Trung t©m th«ng tin tÝn dông Ng©n hµng Nhµ N-íc (CIC) ............................................................ 113 2.2. Ban hµnh h-íng dÉn ph©n lo¹i nî, xö lý c¸c kho¶n nî xÊu, nî qu¸ h¹n gÇn víi tiªu chuÈn quèc tÕ ......................................................... 114 KÕt luËn ............................................................................................... 115 Tµi liÖu tham kh¶o ........................................................................ 118 DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢNG BIỂU.................................................. 112 1 LỜI MỞ ĐẦU Xu hướng toàn cầu hoá kinh tế diễn ra ngày càng mạnh hơn với những động thái mới và sắc thái mới, xu hướng này đã có tác động tích cực đến hoạt động thương mại quốc tế của tất cả các quốc gia trên thế giới, từ đó mở ra cho Việt Nam cơ hội đẩy mạnh hoạt động kinh doanh đối ngoại, tạo đà cho phát triển kinh tế, hội nhập với thế giới. Để tiến hành bất cứ hoạt động kinh doanh nào, điều kiện đầu tiên bao giờ cũng là yếu tố vốn. Đặc biệt hoạt động xuất nhập khẩu là một hoạt động với khối lượng lớn, các mặt hàng đa dạng, diễn ra trên thị trường quốc tế phức tạp, nhiều rủi ro tiềm ẩn đòi hỏi phải có một quy mô vốn tương xứng. Trong khi đó thực lực về vốn của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam còn thấp, thị trường chứng khoán chưa thực sự phát triển nên chưa thể đáp ứng việc huy động vốn của doanh nghiệp; bởi vậy mà nhu cầu được cấp tín dụng từ các ngân hàng là rất lớn. Đứng trước tình hình đó, vai trò của các ngân hàng thương mại ngày càng được khẳng định và nâng cao, đặc biệt là trong lĩnh vực tài trợ đối với hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp. Với tư cách là một Ngân hàng thương mại cổ phần “sinh sau đẻ muộn”, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội có lợi thế trong việc học hỏi kinh nghiệm của các ngân hàng khác nhưng lại gặp phải khó khăn, bất lợi lớn về việc tạo uy tín và tầm ảnh hưởng trong nước cũng như trên thế giới. Hiện nay hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu và thanh toán quốc tế của Ngân hàng thương mại cổ phần Quân Đội còn đang có nhiều hạn chế và khó khăn trong việc phát triển. Thêm vào đó, Ngân hàng lại phải chịu nhiều sức ép từ các đối thủ cạnh tranh. Xuất phát từ thực tiễn trên, và nhằm mục đích tìm hiểu các nguyên nhân làm cho hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu kém phát triển, đồng thời tìm giải pháp tháo gỡ cho thực trạng nói trên; đề tài “Giải pháp phát triển 2 hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội” đã được chọn để nghiên cứu. Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận được chia làm 3 chương: Chương I: Những vấn đề cơ bản về hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại Chương II: Thực trạng hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội Chương III: Giải pháp phát triển hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội 3 CHƢƠNG I NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG XUẤT NHẬP KHẨU CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI I. Khái quát về ngân hàng thƣơng mại và hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại 1. Khái quát về Ngân hàng Thương mại Ngân hàng thương mại là một doanh nghiệp được thành lập theo luật Tổ chức tín dụng và các quy định khác của pháp luật để thực hiện các hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ Ngân hàng mà chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để làm phương tiện thanh toán, để cho vay, để thực hiện nhiệm vụ chiết khấu và các loại dịch vụ khác. Ngân hàng thương mại là một tổ chức tài chính trung gian có vị trí quan trọng nhất trong nền kinh tế. Hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại gắn liền với hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp. Ngân hàng thương mại không trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất và lưu thông hàng hoá nhưng nó lại tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình này được diễn ra một cách trôi chảy, liên tục, góp phần phát triển kinh tế xã hội. Để thực hiện chức năng kinh doanh tiền tệ, ngân hàng thương mại thực hiện đồng thời, tổng hợp nhiều hoạt động, trong đó có thể chia thành 3 hoạt động cơ bản, đó là: - Hoạt động huy động vốn - Hoạt động tín dụng, đầu tư - Hoạt động trung gian Huy động vốn là điều kiện cần thiết để bắt đầu hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại, nó quyết định quy mô hoạt động của ngân hàng thương mại. Với lượng vốn huy động được, ngân hàng thương mại thực hiện 4 cung ứng vốn cho nền kinh tế thông qua hoạt động tín dụng và đầu tư. Đây là hoạt động đem lại thu nhập lớn nhất cho ngân hàng. Bên cạnh hoạt động huy động vốn và tín dụng, đầu tư, ngân hàng thương mại còn thực hiện các hoạt động trung gian, không nhừng phát triển các dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của khách hàng và của nền kinh tế. Các hoạt động của ngân hàng thương mại có quan hệ mật thiết, hỗ trợ lẫn nhau và tạo tiền đề cho nhau trong quá trình phát triển. Trong đó, hoạt động tín dụng là một hoạt động chính yếu, quyết định sự tồn tại và phát triển của ngân hàng. 2. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại Hoạt động tín dụng là hoạt động quan trọng nhất của ngân hàng thương mại, chiếm tỷ trọng khoảng 70% tổng tài sản có của ngân hàng và là hoạt động sinh lời chủ yếu. Tín dụng ngân hàng theo nghĩa phổ biến là quan hệ vay mượn về vốn theo nguyên tắc có hoàn trả cả gốc lẫn lãi trong một khoảng thời gian nhất định giữa một bên là ngân hàng đóng vai trò người cho vay và một bên là các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội và các cá nhân đóng vai trò người đi vay. Từ khái niệm trên, bản chất của tín dụng ngân hàng là một giao dịch về vốn trên cơ sở hoàn trả và có các đặc trưng sau: - Sự chuyển dịch vốn giữa hai đối tác là sự chuyển dịch quyền sử dụng vốn tạm thời trên nguyên tắc hoàn trả, vì vậy ngân hàng khi chuyển giao vốn cho người đi vay sử dụng phải có cơ sở để tin rằng người đi vay sẽ trả nợ đúng hạn. Đây là yếu tố hết sức cơ bản trong quản trị tín dụng. - Giá trị hoàn trả phải lớn hơn giá trị lúc vay, hay nói cách khác là người đi vay phải trả thêm phần lãi ngoài phần vốn gốc. Để thực hiện được nguyên tắc này, ngân hàng phải xác định lãi suất cho vay thực dương tức là lãi suất danh nghĩa phải lớn hơn tỷ lệ lạm phát. 5 Có nhiều tiêu thức để phân loại tín dụng ngân hàng. Căn cứ vào thời hạn vay trả có thể chia thành tín dụng ngắn hạn, tín dụng trung hạn và tín dụng dài hạn. Căn cứ vào biện pháp bảo đảm tiền vay có thể chia thành tín dụng không có bảo đảm bằng tài sản và tín dụng có bảo đảm bằng tài sản. Trong nền kinh tế thị trường, tín dụng ngân hàng đã có sự phát triển vượt bậc cả về đối tượng, quy mô và ngày càng được mở rộng và đa dạng hoá. tín dụng ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của nền kinh tế. Tín dụng ngân hàng góp phần đẩy nhanh quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, giúp doanh nghiệp tăng cường khả năng cạnh tranh, tiết kiệm chi phí lưu thông của toàn xã hội. Tín dụng ngân hàng còn là đòn bẩy kinh tế được sử dụng thường xuyên và linh động nhất đối với mọi thành phần kinh tế. Ngày nay, do sự phát triển không ngừng của các quan hệ trao đổi quốc tế, tín dụng ngân hàng càng trở nên cần thiết. Vai trò của tín dụng ngân hàng không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ hoạt động kinh tế trong nước mà còn tích cực thúc đẩy sự nghiệp phát triển ngoại thương, mở rộng giao lưu quốc tế. II. Hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng thƣơng mại 1. Khái niệm tín dụng xuất nhập khẩu Khái niệm tín dụng xuất nhập khẩu: Hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại là các hoạt động mang tính chất tài trợ của ngân hàng nhằm đáp ứng nhu cầu đặc thù về tài chính và uy tín đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong quá trình giao dịch ngoại thương. Quá trình giao dịch ngoại thương được hiểu là toàn bộ diễn biến của thương vụ xuất khẩu (đối với bên bán) và nhập khẩu (đối với bên mua). Theo nghĩa hẹp, quá trình này là toàn bộ thương vụ xuất nhập khẩu, từ lúc tìm kiếm đối tác, thiết kế sản phẩm, chào hàng - đặt hàng, kết lập hợp đồng, đến khi giao hàng và hoàn thành hợp đồng ngoại thương. Mở rộng đối tượng trong chừng mực nhất định, quá trình giao dịch ngoại thương có thể bao hàm cả các giao dịch kinh doanh trước và sau thương 6 vụ xuất nhập khẩu, có tính chất gắn liền với thương vụ xuất nhập khẩu đó. Đối với bên xuất khẩu, đó là quá trình thu gom hàng xuất khẩu của thương nhân, mua vật tư nguyên vật liệu để chế xuất của nhà sản xuất, đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ xuất khẩu… , hoặc giai đoạn bảo hành, bảo trì đối với các dự án xuất khẩu máy móc hay xây dựng xưởng ở nứơc ngoài. Đối với nhà nhập khẩu, đó là quá trình tiêu thụ hàng nhập dưới hình thức bán buôn hoặc tái xuất, quá trình tạm thời lưu kho chờ tiêu thụ. Quá trình giao dịch ngoại thương thường ngắn hạn, nghĩa là không kéo dài quá một năm, nhưng cũng có khi kéo dài nhiều năm như đối với các dự án, công trình hoặc thương vụ giá trị lớn. Đối tượng giao dịch trong các thương vụ yêu cầu tài trợ phải mang tính thương mại hoặc vì mục tiêu thương mại. Thông thường đối tượng này là hàng hoá, dịch vụ, hoặc các công trình dự án. Mục đích tài trợ ngoại thương của ngân hàng là nhằm giúp doanh nghiệp vượt qua các trở ngại đặc thù về tài chính và uy tín trong kinh doanh để có thể nâng cao hiệu quả kinh doanh, tăng sức cạnh tranh, hoàn thành thương vụ, có nguồn lực để tiếp tục ổn định và phát triển kinh doanh… Sự phát triển khách quan của tín dụng xuất nhập khẩu: Tín dụng xu