Khóa luận Hiệu quả kinh tế sản xuất hồ tiêu trên địa bàn xã Vĩnh Hiền, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN -----  ----- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT HỒ TIÊU TRÊN ĐỊA BÀN XÃ VĨNH HIỀN, HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ NGUYỄN THỊ KIỀU OANH Khóa học: 2012 - 2016 i Đạ i h ọc K inh tế H uế ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN -----  ----- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT HỒ TIÊU TRÊN ĐỊA BÀN XÃ VĨNH HIỀN, HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Kiều Oanh Lớp: K46C KHĐT Niên khóa: 2012 - 2016 Giáo viên hướng dẫn: ThS. Lê Anh Quý Thừa Thiên Huế, tháng 5 năm 2016 ii Đạ i h ọc K inh tế H uế Lời Cảm Ơn Lời đầu tiên em xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo nhà trường, các thầy cô của khoa kinh tế phát triển và hơn hết là thầy cô ngành kế hoạch đầu tư đã dạy dỗ, truyền đạt những kiến thức quý báu cho em trong suốt bốn năm học tập và rèn luyện tại trường. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy Lê Anh Quý người đã nhiệt tình hướng dẫn em thực hiện khóa luận tốt nghiệp này. Và em rất cảm ơn ban lãnh đạo Ủy Ban Nhân Dân xã Vĩnh Hiền cũng như toàn thể anh chị tại văn phòng thống kê xã đã điều kiện thuận lợi cho em được thực tập tại đơn vị, được tiếp xúc với kiến thức thực tế giúp em có thêm nhiều hiểu biết về công việc văn phòng và làm thế nào để tạo được một bản kế hoạch hoạt động hiệu quả. Với vốn kiến thức hạn hẹp và thời gian thực tập tại đơn vị có hạn nên em không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được ý kiến đóng góp, phê bình từ quý thầy cô để bài báo cáo được hoàn thiện hơn. Đó sẽ là hành trang quý giá giúp em hoàn thiện kiến thức của mình sau này. Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Kiều Oanh i Đạ i h ọc K inh tế H uế ii Đạ i h ọc K inh tế H uế MỤC LỤC MỤC LỤC ............................................................................................................................................ i DANH MỤC BẢNG ....................................................................................................................... vi DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ................................................................................................ vii HỆ THỐNG KÍ TỰ VIẾT TẮT ............................................................................................... viii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ............................................................................................................ x PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................................................... 2 3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................................. 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 3 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 4 CHƯƠNG I. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................... 4 1.1 Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu .......................................................................................... 4 1.1.1 Một số khái niệm về hiệu quả và ý nghĩa của nó ................................................................... 4 1.1.2. Đặc điểm và vai trò của cây Hồ tiêu ....................................................................................... 5 1.1.2.1. Nguồn gốc hình thành cây Hồ tiêu ...................................................................................... 5 1.1.2.2. Đặc điểm sinh trưởng và phát triển của cây Hồ tiêu ........................................................ 6 1.1.2.3. Vai trò và giá trị kinh tế của cây hồ tiêu........................................................................... 13 1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................................................. 14 1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ hồ tiêu trên thế giới ........................................................... 14 1.2.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ hồ tiêu ở việt nam .............................................................. 16 1.3. Các chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất Hồ tiêu ................................................ 20 1.3.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá kết quả ............................................................................................ 20 1.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất ........................................................................ 21 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất cây hồ tiêu ................................................ 21 1.4.1. Điều kiện tự nhiên.................................................................................................................... 21 1.4.2. Các chính sách của chính quyền về phát triển cây hồ tiêu .............................................. 22 1.4.3. Điều kiện hạ tầng cơ sở .......................................................................................................... 22 1.4.4. Tình hình thị trường và phát triển thương hiệu.................................................................. 23 iii Đạ i ọc K inh tế H uế 1.4.5. Trình độ học vấn chuyên môn kỹ thuật của người sản xuất ............................................ 23 1.4.6. Trình độ thâm canh cây hồ tiêu ............................................................................................ 23 1.4.7. Khả năng nguồn lực cho phát triển hồ tiêu ........................................................................ 24 CHƯƠNG II. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ HỒ TIÊU TRÊN ĐỊA BÀN XÃ VĨNH HIỀN, HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ .................................................................................................................................... 25 2.1. Tình hình cơ bản của địa bàn nghiên cứu............................................................................... 25 2.1.1. Điều kiện tự nhiên.................................................................................................................... 25 2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội .......................................................................................................... 26 2.1.2.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tế - xã hội của xã giai đoạn 2010- 201526 2.1.2.2. Tình hình sử dụng đất của xã Vĩnh Hiền ......................................................................... 27 2.1.2.3. Tình hình dân số, lao động của xã .................................................................................... 28 2.1.2.4. Cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất của xã Vĩnh Hiền ........................................................ 29 2.2. Hiệu quả kinh tế sản xuất cây hồ tiêu trên địa bàn xã Vĩnh Hiền ...................................... 30 2.3. Tình hình sản xuất hồ tiêu của các hộ điều tra ....................................................................... 31 2.3.1. Năng lực sản xuất của các hộ điều tra ................................................................................ 31 2.3.2. Chi phí đầu tư của các nông hộ điều tra ............................................................................. 33 2.3.2.1. Chi phí đầu tư cho 1 sào hồ tiêu thời kỳ kiến thiết cơ bản (giai đoạn từ 1 – 3 năm)33 2.3.2.2. Chi phí đầu tư cho 1 sào hồ tiêu thời kỳ kinh doanh ..................................................... 36 2.3.3. Kết quả và hiệu quả sản xuất hồ tiêu của các hộ điều tra trên địa bàn xã Vĩnh Hiền ...................................................................................................................................................... 39 2.3.3.1. Kết quả sản xuất hồ tiêu hàng hóa của các hộ điều tra ................................................ 39 2.3.3.2 Hiệu quả sản xuất hồ tiêu hàng hóa của các hộ điều tra ............................................. 42 2.4. Tình hình tiêu thụ hồ tiêu trên địa bàn xã Vĩnh Hiền ........................................................... 45 2.4.1. Hướng thứ nhất: hộ nông dân – thương lái thu gom – đại lý thu mua – doanh nghiệp. .................................................................................................................................................. 46 2.4.2. Hướng thứ hai: người nông dân – đại lý thu mua – doanh nghiệp ............................... 46 2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến tình hình phát triển sản xuất hồ tiêu đối với nông hộ trên địa bàn xã Vĩnh Hiền ......................................................................................................................... 47 2.5.1. Các chính sách của Đảng và nhà nước về phát triển cây hồ tiêu .................................. 47 2.5.2. Sự phát triển của cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất ............................................................. 49 iv Đạ i h ọc K inh tế H uế 2.5.3.Sự phát triển của hệ thống dich vụ ........................................................................................ 50 2.5.4. Yếu tố các khả năng nguồn lực ............................................................................................. 51 2.5.5. Trình độ chuyên môn – kỹ thuật của người sản xuất ........................................................ 53 2.5.6. Tình hình thâm canh cây hồ tiêu ........................................................................................... 54 2.6. Phân tích mức độ quan trọng của các nhân tố đến tình hình phát triển sản xuất hồ tiêu theo ý kiến của các hộ điều tra ......................................................................................................... 54 2.7. Những thuận lợi và khó khăn đối với việc phát triển cây hồ tiêu trên địa bàn xã Vĩnh Hiền. ...................................................................................................................................................... 56 2.7.1. Thuận lợi ................................................................................................................................... 56 2.7.2. Khó khăn ................................................................................................................................... 56 CHƯƠNG III. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT HỒ TIÊU TRÊN ĐỊA BÀN XÃ VĨNH HIỀN, HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ .......................................................................... 58 3.1. Phương hướng phát triển cây hồ tiêu trên địa bàn xã Vĩnh Hiền ....................................... 58 3.2. Một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất hồ tiêu trên địa bàn xã Vĩnh Hiền – huyện Vĩnh Linh – tỉnh Quảng Trị. ............................................................................................................. 59 3.2.1. Giải pháp về sản xuất ............................................................................................................. 59 3.2.2. Giải pháp về tiêu thụ ............................................................................................................... 62 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................... 63 1. Kết luận ............................................................................................................................................ 63 2. Kiến nghị ......................................................................................................................................... 64 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................... 66 PHỤ LỤC v Đạ i h ọc K inh tế H uế DANH MỤC BẢNG Bảng 1: Định lượng nước tưới và chu kì tưới nước cho 1 trụ trồng 2 dây tiêu ....................... 11 Bảng 2: Diện tích trồng hồ tiêu của các nước sản xuất chính trên thế giới (ha) ..................... 14 Bảng 3: Sản lượng hồ tiêu của các nước sản xuất chính trên thế giới (tấn) ............................. 15 Bảng 4: Diện tích và sản lượng hồ tiêu của việt nam qua các năm giai đoạn 1975 – 2010 ...................................................................................................................................................... 16 Bảng 5: Quy mô cơ cấu diện tích các loại đất của xã năm 2014 ............................................... 27 Bảng 6: Dân số và lao động của xã Vĩnh hiền năm 2014 ........................................................... 28 Bảng 7: Diện tích và sản lượng hồ tiêu trên địa bàn xã giai đoạn 2010- 2015 ........................ 31 Bảng 8: Năng lực sản xuất của các hộ điều tra ............................................................................. 32 Bảng 9: Chi phí đầu tư 1 sào hồ tiêu thời kì KTCB được tính bằng hiện vật ......................... 35 Bảng 10: Chi phí đầu tư 1 sào hồ tiêu thời kì KTCB được tính bằng giá trị ........................... 36 Bảng 11: Chi phí đầu tư 1 sào hồ tiêu thời kì kinh doanh được tính bằng hiện vật ................ 37 Bảng 12: Chi phí đầu tư 1 sào hồ tiêu thời kì kinh doanh được tính bằng giá trị .................... 37 Bảng 13: Doanh thu từ các sản phẩm khác của 1 sào hồ tiêu thời kì KTCB ......................... 39 Bảng 14: Kết quả sản xuất hồ tiêu hàng hóa của các hộ điều tra ............................................... 40 Bảng 15: Hiệu quả sản xuất một sào hồ tiêu của các hộ điều tra ............................................... 43 Bảng 16: Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả trồng cây hồ tiêu ................................................................ 45 Bảng 17: Tổng số ý kiến đánh giá về mức độ quan trọng của các nhân tố của các hộ điều tra ................................................................................................................................ 54 vi Đạ i h ọc K inh tế H uế DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 1: Tăng trưởng về sản lượng hồ tiêu ở khu vực Đông Nam Á và các quốc gia khác. ...................................................................................................................................................... 17 Biểu đồ 2: Lượng tiêu đen và tiêu trắng xuất khẩu giai đoạn 2003 - 2006 .............................. 18 Biểu đồ 3: Thị phần xuất khẩu hồ tiêu đến các nước giai đoạn 2003- 2006 ........................... 19 Biểu đồ 4: Tỷ lệ lao động theo nhóm hộ ........................................................................................ 53 Sơ đồ 1: Sơ đồ chuỗi cung và tỷ lệ tiêu thụ sản phẩm hồ tiêu qua các kênh ........................... 47 vii Đạ i h ọc K inh tế H uế HỆ THỐNG KÍ TỰ VIẾT TẮT BQ Bình quân BVTV Thuốc bảo vệ thực vật CSHT Cơ sở hạ tầng ĐTPT Đầu tư phát triển ĐVT Đơn vị tính KTCB Kiến thiết cơ bản NN & PTNT Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn ROP Tổ chức Roots of Peace SXBQ Sản xuất bình quân UBND Ủy ban nhân dân XTTM Xúc tiến thương mại viii Đạ i h ọc K inh tế H uế ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1 ha = 20 sào 1 USD = 22,340 đồng ix Đạ i h ọc K inh tế H uế TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Trong quá trình thực tập tại Ủy ban nhân dân xã Vĩnh Hiền, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, nhận thấy được sự phát triển của sản xuất hồ tiêu trên địa bàn xã nhưng cũng gặp rất nhiều khó khăn trong công tác trồng cũng như chăm sóc, quản lý hồ tiêu của bà con trên địa bàn làm giảm hiệu quả kinh tế sản xuất cây hồ tiêu vì thế tôi đã chọn đề tài “Hiệu quả kinh tế sản xuất hồ tiêu trên địa bàn xã Vĩnh Hiền, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị” làm đề tài tốt nghiệp cuối khóa của mình. Mục tiêu của khi nghiên cứu đề tài là đánh giá hiệu quả sản xuất hồ tiêu trên địa bàn xã Vĩnh Hiền, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị phát hiện ra được những hạn chế còn tồn tại từ đó đưa ra những giải pháp để phát triển sản xuất hồ tiêu trên địa bàn xã được hiệu quả hơn cụ thể là hệ thống hóa cácvấn đề lý luận và thực tiển về hiệu quả kinh tế sản xuất hồ tiêu, phân tích, đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất, tiêu thụ hồ tiêu của địa phương trong thời gian qua từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất hồ tiêu trên địa bàn xã trong thời gian tới. Để thực hiện đề tài nghiên cứu của mình tôi đã nghiên cứu các giáo trình liên quan đến cây hồ tiêu, tham khảo các báo cáo, luận văn liên quan. Số liệu thực hiện trong bài được thu thập từ các báo cáo thứ cấp của UBND xã và quá trình điều tra phỏng vấn nông hộ trên địa bàn thông qua bảng hỏi, hình thức phỏng vấn trực tiếp. Tổng hợp những số liệu trên tôi đã sử dụng phương pháp tính toán bằng exell, tính toán các chỉ tiêu để hoàn thành bài nghiên cứu. Từ quá trình nghiên cứu của mình tôi đã đạt được những kết quả như sau: Hệ thống hóa các cơ sỡ lí luận cũng như thực tiễn của vấn đề nghiên cứu Giới thiệu về địa bàn nghiên cứu: các thông tin về điều kiện tự nhiên cũng như kinh tế - xã hội giai đoạn năm 2010- 2015. Đánh giá kết quả cũng như hiệu quả kinh tế sản xuất hồ tiêu của nông hộ trên địa bàn. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất của nông hộ từ đó đưa ra những giải pháp đối với chính quyền xã cũng như ngươi dân sản xuất để nâng cao hiệu quả sản xuất hơn. Qua việc đánh giá hiệu quả sản xuất của nông hộ trên địa bàn tôi thấy được những tiềm năng hiệu quả kinh tế mà cây hồ tiêu mạng lại cho vùng đất này; doanh thu bắt đầu từ năm thứ hai trong chu trình sinh trưởng (tức là năm hai x Đạ i h ọc K inh tế H uế trong giai đoạn KTCB) thu được từ việc cắt giống bán cho những hộ có nhu cầu trồng tiêu khác, việc cắt bán hom giống này đem lại một khoản thu nhập lớn cho người dân bình quân 1 sào hồ tiêu trong năm thứ hai thu được 16.833 triệu đồng trong khi đó tổng chi phí bỏ ra trong năm này là 10.364 triệu đồng; như vậy trung bình một đồng chi phí bỏ ra thì tạo được 1.6 đồng giá trị sản xuất, cũng trong năm này doanh thu thu về đã bù đắp được chi phí bỏ ra tuy nhiên không phải tất cả các hộ đều cắt giống để bán. Đến năm thứ sáu thì doanh thu mang lại từ vườn tiêu đạt 35.2 triệu đồng/sào tăng gấp đôi so với năm thứ hai như vậy bình quân 1 đồng chi phí bỏ ra thì tạo ra được 1.6 đồng lợi nhuận và 2.6 đồng giá trị gia tăng. Đến năm thứ 8 doanh thu tích lũy (GO) đạt 180.704 triệu đồng trong khi đó tích lũy chi phí (TC) là 179.202 triệu đồng, lợi nhuận ròng đạt 1.502 triệu đồng. Như vậy tại thời điểm này doanh thu đã bù đắp được chi phí cho cả quá trình đầu tư do đó năm thứ 8 là năm thu hồi vốn đầu tư của nông hộ. Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được thì có rất nhiều hạn chế về trình độ kỹ thuật, vốn sản xuất, cơ sở hạ tầng,...làm cho hiệu quả sản xuất cây hồ tiêu chưa tương xứng với tiềm năng phát triển của địa phương. xi Đạ i h ọc K inh tế H uế PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Nông nghiệp Việt Nam đang ngày càng phát triển không chỉ về số lượng mà ngày càng nâng cao chất lượng sản phẩm để hội nhập với nền kinh tế thế giới. Cùng với các sản phẩm nông nghiệp xuất khầu từ lâu nay như gạo, cà phê, chè,... thì hồ tiêu cũng là một trong những sản phẩm xuất khẩu chủ lực của nước ta hiện nay. Tính đến nay thì hồ tiêu Việt nam đã xuất khẩu đi đến hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, luôn là nước xuất khẩu tiêu hàng đầu của thế giới và giữ vững ngôi vương trong suốt 15 năm qua (từ năm 2000 cho đến nay). Chỉ riêng năm 2014, Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 156,0