Khóa luận Hình thành và phát triển năng lực trí tuệ chung cho học sinh THPT thông qua giảng dạy ngôn ngữ lập trình Pascal

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Thế kỷ XXI là thế kỷ của nền kinh tế tri thức. Nền kinh tế này tạo ra những biến đổi to lớn trong mọi mặt hoạt động của con người và xã hội, đó là cơ sở hạ tầng mới của xã hội mới - xã hội thông tin - xã hội đặt ra yêu cầu rất cao đối với hoạt động trí tuệ, khác hẳn với nền kinh tế sức người và nền kinh tế tài nguyên trong xã hội nông nghiệp và công nghiệp. Nền kinh tế tri thức là nền kinh tế dựa trên công nghệ cao, đó là nét đặt trưng rất tiêu biểu của nền văn minh thông tin - sản phẩm của cách mạng thông tin, cách mạng tri thức. Nói đến tri thức, sáng tạo tri thức, phổ biến, truyền thụ tri thức, học tập và lĩnh hội tri thức không thể không nói đến khoa học - công nghệ và giáo dục - đào tạo. ”Giáo dục là một trong những công cụ mạnh nhất mà chúng ta có trong tay để sáng tạo nên tương lai”(Jacques Delos). Sự nghiệp giáo dục phải đáp ứng những đòi hỏi của cách mạng khoa học và công nghệ. Đó là một yêu cầu có tích chất nguyên tắc. Trong thời đại mà máy tính điện tử ngày càng được sử dụng rộng rãi, một sự hiểu biết nhất định về máy tính điện tử, công nghệ thông tin không phải chỉ là vốn riêng của một số người chuyên nghiệp mà phải trở thành học vấn phổ thông của mọi thành viên trong xã hội, nhất là thế hệ trẻ. Ở Việt Nam, từ năm 1993 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quyết định đưa môn Tin học vào giảng dạy trong các trường phổ thông. Tin học là một môn học công cụ, có tính trừu tượng và tính thực tiễn phổ dụng. Những tri thức và kỹ năng Tin học cùng với phương pháp làm việc trong Tin học đã trở thành công cụ để học tập những môn học khác trong nhà trường, là công cụ của nhiều ngành khoa học khác cũng như hoạt động trong đời sống thực tế. Bởi vậy, dạy Tin học không chỉ đơn thuần là tạo điều kiện cho học sinh chiếm lĩnh những tri thức và kỹ năng Tin học mà còn phải góp phần phát triển năng lực trí tuệ chung cho học sinh. Nhận thức được tầm quan trọng của việc dạy học Tin học cho thế hệ trẻ, với mong muốn tìm ra cho mình con đường đi đến với phương pháp dạy học môn Tin học, từ đó tích luỹ và bồi dưỡng những năng lực và phẩm chất của một giáo viên trong tương lai, tôi chọn đề tài:”Hình thành và phát triển năng lực trí tuệ chung cho học sinh THPT thông qua giảng dạy ngôn ngữ lập trình Pascal”. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Mục đích nghiên cứu là nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn, đề xuất một số điểm cần lưu ý trong quá trình dạy học Tin học, đặc biệt là thông qua giảng dạy ngôn ngữ lập trình Pasal nhằm góp phần hình thành và phát triển năng lực trí tuệ chung cho học sinh THPT. 3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU - Nghiên cứu dạy học lập trình trong chương trình Tin học phổ thông. - Nghiên cứu SGK và SGV Tin học 11. - Nghiên cứu một số tài liệu về đổi mới phương pháp giáo dục, tạp chí giáo dục. - Nghiên cứu hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh ở trường THPT 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Tin học là một môn khoa học trừu tượng, song nó lại trở thành một công cụ nhận thức thế giới một cách mạnh mẽ. Nếu trong quá trình giảng dạy Tin học, đặc biệt là giảng dạy ngôn ngữ lập trình Pascal, giáo viên lựa chọn cẩn thận các hệ thống tri thức, các bài tập chặt chẽ về nội dung, thích hợp về phương pháp và bám sát chương trình sách giáo khoa, kế hoạch dạy học hiện hành thì không những tạo điều kiện để học sinh nắm vững những kiến thức cơ bản, cần thiết, hình thành ở học sinh những loại tư duy liên hệ mật thiết với việc sử dụng máy tính điện tử, công nghệ thông tin như tư duy thuật giải, tư duy điều khiển. , rèn luyện các thao tác tư duy quan trọng như : phân tích, tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá. Từ đó học sinh có thể vận dụng kiến thức Tin học vào những môn học khác cũng như trong đời sống thực tế và ngược lại, làm cơ sở cho việc tiếp thu những thành tựu mới trong Tin học, góp phần hình thành thế giới quan khoa học, phát triển nhân cách học sinh. 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Để đạt được mục đích nghiên cứu đã đề ra cần thực hiện các nhiệm vụ sau: - Xác định năng lực trí tuệ chung bao gồm những gì, làm rõ đặc điểm từng loại. - Điều tra tình hình dạy và học Tin học ở trường THPT hiện nay. Trao đổi, tìm hiểu kinh nghiệm của giáo viên phổ thông, tiếp cận học sinh. - Rèn luyện các thao tác tư duy, hình thành và phát triển tư duy logic, khả năng suy đoán và tưởng tượng cùng các phẩm chất tư duy thông qua xây dựng mạch tri thức và bài tập của ngôn ngữ lập trình Pascal. - Đề xuất một số ý kiến về dạy học ngôn ngữ lập trình Pascal trong nhà trường phổ thông. 6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 6.1. NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT - Nghiên cứu các tài liệu, bài giảng về phương pháp dạy học Tin học. - Nghiên cứu các tài liệu về phương pháp dạy học môn Toán, các tài liệu giáo dục học, tâm lí học. - Nghiên cứu vị trí, khối lượng kiến thức về ngôn ngữ lập trình Pascal trong chương trình THPT. - Nghiên cứu các tài liệu về ngôn ngữ lập trình Pascal. - Nghiên cứu các văn kiện của Đảng và Nhà nước, văn kiện của Bộ Giáo dục và Đào tạo về vấn đề đưa Tin học vào chương trình THPT cũng như các vấn đề về yêu cầu chất lượng giáo dục trong thời kỳ đổi mới. 6.2. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM - Tìm hiểu qua giáo viên để nắm được tình hình giảng dạy và học tập Tin học trong nhà trường phổ thông hiện nay. - Kiểm chứng bước đầu qua đợt thực tập sư phạm: sẽ tiến hành giảng dạy ở trường THPT nhằm kiểm tra giả thuyết khoa học, minh hoạ tính khả thi và tính hiệu quả của giải pháp đề xuất 7. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN Phần mở đầu Phần nội dung Chương I: Cơ sở lí luận Chương II: Hình thành và phát triển năng lực trí tuệ chung cho học sinh THPT thông qua giảng dạy ngôn ngữ lập trình Pascal Chương III: Thực nghiệm sư phạm