Khóa luận Hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng đầu tư Và phát triển Việt Nam đáp ứng yêu cầu của hiệp ước mới về vốn của ủy ban basel

Tr-êng §¹i Häc Ngo¹i Th-¬ng Khoa kinh tÕ vµ kinh doanh quèc tÕ Chuyªn ngµnh kinh tÕ ngo¹i th-¬ng -------o0o------- Khãa luËn tèt nghiÖp §Ò tµi: Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro tÝn dông t¹i ng©n hµng ®Çu t- vµ ph¸t triÓn viÖt nam ®¸p øng yªu cÇu cña hiÖp -íc míi vÒ vèn cña ñy ban basel Hä vµ tªn sinh viªn : Bïi HuyÒn Trang Líp : Anh 16 Kho¸ : K42 Gi¸o viªn h-íng dÉn : tHS.NguyÔn Thóy An Hµ Néi, th¸ng 11/2007 1 MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ CÁC QUY ĐỊNH VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG THEO HIỆP ƢỚC BASEL II .......................... 4 I. Một số lý luận chung về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng ................. 4 1. Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng ................................................................. 4 1.1 Khái niệm..................................................................................................... 4 1.1.1 Rủi ro trong kinh doanh .......................................................................... 4 1.1.2 Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng ......................................................... 5 1.2 Phân loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng ............................................. 6 1.2.1 Rủi ro thị trường (Market Risk) ................................................................. 6 1.2.2 Rủi ro hoạt động (Operational Risk) .......................................................... 6 1.2.3 Rủi ro tín dụng (Credit Risk) ..................................................................... 6 1.2.4 Rủi ro khác (residual risk) ......................................................................... 7 1.2 Rủi ro tín dụng đối với ngân hàng thƣơng mại ............................................ 8 1.2.1 Khái niệm ................................................................................................ 8 1.2.2 Phân loại ................................................................................................. 8 1.2.3 Nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng ........................................................ 9 1.3 Quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng thƣơng mại ................................. 10 1.3.1 Khái niệm ............................................................................................. 10 1.3.2 Vai trò của quản trị rủi ro tín dụng ..................................................... 11 1.3.3 Nguyên tắc trong quản trị rủi ro tín dụng .......................................... 13 1.3.4 Quy trình quản trị rủi ro tín dụng ...................................................... 14 1.3.5 Các chỉ số và các mô hình phân tích đánh giá rủi ro tín dụng .......... 16 II. Các quy định về quản trị rủi ro tín dụng theo hiệp Uớc Basel II ............... 19 1 Lịch sử phát triển của Hiệp ƣớc Basel ........................................................ 19 2 1.1 Vài nét về Uỷ ban Basel ........................................................................ 19 1.2 Hiệp ƣớc quốc tế về vốn ngân hàng Basel I (Basel Capital Accord) và các hạn chế .............................................................................................................. 20 1.2.1 Nội dung cơ bản Hiệp ƣớc Basel I – 1988 ......................................... 20 1.2.2 Những thiếu sót của Hiệp ƣớc Basel I ............................................... 20 1.3 Basel II - Hiệp ƣớc sửa đổi bổ sung Basel I ......................................... 21 2. Nội dung cơ bản của Hiệp ƣớc Basel II ..................................................... 22 2.1 Trụ cột thứ nhất: Yêu cầu vốn tối thiểu .............................................. 22 2.2 Trụ cột thứ hai: Theo dõi giám sát ........................................................ 23 2.3 Trụ cột thứ ba: Nguyên tắc thị trƣờng .................................................. 24 3 Các qui định về quản lý rủi ro tín dụng của Basel II ................................. 24 3.1 Về yêu cầu vốn tối thiểu ........................................................................ 24 3.1.1 Sử dụng trọng số tín dụng tƣơng ứng với mỗi loại tài sản có ........... 24 3.1.2 Yêu cầu về phƣơng pháp tiếp cận ....................................................... 26 3.2 Yêu cầu về xây dựng các hệ thống ......................................................... 28 3.2.1 Hệ thống xếp hạng tín dụng ................................................................. 28 3.2.2 Hệ thống quản lý tài sản bảo đảm ....................................................... 29 3.2.3 Hệ thống giới hạn tín dụng ................................................................... 29 3.2.4 Mô hình tính toán ................................................................................. 29 3.3 Hoàn thiện các thành phần khung qui trình quản trị rủi ro tín dụng . 29 3.3.1 Cơ sở hạ tầng dữ liệu thông tin tín dụng (TTTD) ............................... 29 3.3.2 Tính toán rủi ro ....................................................................................... 30 3.3.3 Các kỹ thuật hạn chế rủi ro ..................................................................... 30 4. Sự cần thiết phải đáp ứng Basel II để nâng cao năng lực quản trị rủi ro tín dụng đối với các ngân hàng thƣơng mại. ............................................................... 30 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM THEO CÁC YÊU CẦU CỦA 3 HIỆP ƯỚC BASEL II .............................................................................................. 33 I. Giới thiệu về ngân hàng Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam ............................. 33 1. Lịch sử doanh nghiệp BIDV ......................................................................... 33 2. Lĩnh vực hoạt động của BIDV ...................................................................... 33 3. Vài nét về tình hình hoạt động kinh doanh của BIDV ................................ 34 II. Tình hình rủi ro tín dụng và khả năng đáp ứng yêu cầu Basel II trong thực hiện quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam ............... 35 1. Tình hình hoạt động tín dụng tại BIDV ...................................................... 35 1.1Tình hình tín dụng nói chung .................................................................... 35 1.2 Về cơ cấu dƣ nợ tín dụng .......................................................................... 36 2. Các nguy cơ dẫn đến rủi ro tín dụng gia tăng .............................................. 39 2.1 Nguy cơ rủi ro tín dụng do tăng quy mô hoạt động tín dụng ............... 39 2.2 Thị trƣờng tín dụng có tính cạnh tranh ngày càng cao .......................... 40 2.3 Rủi ro tín dụng do tính đặc thù của BIDV .............................................. 41 3 Khả năng đáp ứng yêu cầu Basel II trong quản trị rủi ro tín dụng ở BIDV 42 3.1 Những thuận lợi ......................................................................................... 42 3.1.1 Khách quan ........................................................................................... 42 3.1.2 Chủ quan ................................................................................................ 45 3.2 Những khó khăn ......................................................................................... 48 3.2.1 Khách quan ........................................................................................... 48 3.2.2 Chủ quan ............................................................................................... 50 II. Đánh giá công tác quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam theo các chuẩn mực Basel II ......................................................... 51 1. Tổng quan về tình hình công tác quản trị rủi ro tín dụng tại BIDV .......... 51 2. Đánh giá quản trị RRTD theo các yêu cầu Basel II ..................................... 52 2.1 Những thành tựu đã đạt đƣợc .................................................................. 52 4 2.1.1 Xây dựng thành công hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ .................. 53 2.1.2 Cơ cấu dƣ nợ có tài sản bảo đảm tăng .................................................. 54 2.1.3 Hệ số an toàn vốn liên tục đƣợc tăng cƣờng ........................................ 55 2.1.4 Năng lực tài chính đƣợc khẳng định trên thị trƣờng quốc tế ............. 56 2.1.5 Trích lập dự phòng rủi ro hợp lý .......................................................... 57 2.1.6 Thành lập bộ phận chuyên trách quản trị rủi ro, trong đó chú trọng quản trị rủi ro tín dụng ................................................................................... 58 2.1.7 Minh bạch, công khai tài chính đáp ứng tiêu chuẩn kiểm toán Việt Nam và quốc tế ................................................................................................................ 60 2.2 Những tồn tại, hạn chế ................................................................................ 60 2.2.1 Tỉ lệ nợ xấu, nợ quá hạn trong tổng dƣ nợ vẫn ở mức cao .................... 60 2.2.2 Chƣa đạt tới tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu theo yêu cầu Basel II ................ 61 2.2.3 Phân tích, đánh giá rủi ro từ phía khách hàng còn nhiều bất cập ......... 62 2.2.4 Chƣa có hệ thống quản lý tài sản bảo đảm ............................................. 62 2.3 Nguyên nhân của các hạn chế .................................................................... 63 2.3.1 Nguyên nhân khách quan....................................................................... 63 3.3.2 Nguyên nhân chủ quan ........................................................................... 67 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU BASEL II ................................................................................................................. 70 I. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA BASEL II ...................................................................................... 70 1. Định hƣớng của Nhà nƣớc .......................................................................... 70 2. Định hƣớng của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam nói chung ............. 71 3. Định hƣớng của ngân hàng Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam .................... 72 II. CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM THEO CHUẨN MỰC BASEL II ....................................................................................................... 73 5 1. Nhóm các giải pháp về chiến lƣợc, chính sách quản trị rủi ro tín dụng ... 73 2. Nhóm các giải pháp về công nghệ, thông tin ................................................ 74 2.1 Đầu tƣ, nâng cấp xây dựng hệ thống công nghệ hiện đại ......................... 74 2.2 Khai thác hiệu quả thông tin trong hoạt động tín dụng ........................... 75 3. Nhóm các giải pháp về nhân lực ................................................................... 77 3.1 Chuẩn hóa cán bộ tín dụng ......................................................................... 77 3.2 Tăng cƣờng đạo đức nghề nghiệp của cán bộ tín dụng ............................. 79 3.3 Xây dựng chế độ đãi ngộ hợp lý.................................................................. 79 4. Nhóm các giải pháp về thị trƣờng ................................................................ 80 4.1 Phân tán rủi ro tín dụng BIDV trong thị trƣờng tín dụng ....................... 80 4.1.1 Đa dạng hóa phƣơng thức cho vay ...................................................... 80 4.1.2 Đa dạng hóa khách hàng ...................................................................... 81 4.1.3 Đa dạng hóa lĩnh vực đầu tƣ ................................................................... 81 4.2 Thực hiện bảo hiểm tín dụng: ................................................................... 82 5 Nhóm các giải pháp về tác nghiệp ................................................................. 82 5.1 Thắt chặt và thực hiện đúng quy trình tín dụng ....................................... 82 5.1.1 Nâng cao chất lƣợng công tác thẩm định ................................................ 82 5.1.2 Nâng cao vai trò kiểm tra, kiểm soát nội bộ ........................................... 84 5.2 Phân loại, thu hồi và xử lý nợ .................................................................... 86 5.2.1 Thực hiện tốt quy định phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro hƣớng tới đáp ứng quy định về tỷ lệ an toàn vốn theo của chuẩn mực Basel II ............. 86 5.2.2 Tận thu Nợ ngoài bảng và nợ khoanh Nợ ngoài bảng ............................ 87 5.2.3 Xử lý nợ quá hạn, nợ xấu, nợ khó đòi .................................................... 88 III - MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VỚI NHÀ NƯỚC, NHNN VÀ CÁC BAN NGÀNH CÓ LIÊN QUAN ...................................................................................................... 89 1. Kiến nghị đối với Nhà nƣớc ........................................................................ 90 6 1.1 Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho nghiệp vụ ngân hàng ...................... 90 1.2 Xây dựng hành lang pháp lý cho thị trƣờng mua bán nợ ...................... 90 1.3 Bảo đảm an ninh tài chính trong hoạt động ngân hàng ......................... 92 1.4. Chuẩn bị các cơ sở cần thiết khác theo các chuẩn mực quốc tế phục vụ quản trị RRTD theo các yêu cầu Hiệp ƣớc Basel II .............................................. 92 2. Kiến nghị với NHNN ..................................................................................... 93 2.1. Hoàn thiện cách thức giám sát ngân hàng .............................................. 93 2.2 Xây dựng, hoàn thiện các hệ thống cần thiết để đảm bảo an ninh hoạt động tín dụng ngân hàng ....................................................................................... 94 2.3. Hƣớng dẫn, chỉ đạo các NHTM thực hiện các chế tài của Nhà nƣớc nhằm an toàn hoá hoạt động tín dụng ............................................................................ 95 3. Kiến nghị với các tổ chức, bộ ngành khác có liên quan ............................... 96 3.1 Đối với các tổ chức kiểm toán .................................................................. 96 3.2 Đối với một số bộ ngành khác ................................................................... 96 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 97 DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ A - Danh mục biểu đồ: Biểu đồ 1.1: Tỷ trọng các loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng trên thế giới ....... 7 Biểu đồ 1.2 : Các loại rủi ro tín dụng và ảnh hưởng ................................................ 9 Biểu đồ 1.3: Các cấu phần Hiệp ước Basel II ......................................................... 22 Biểu đồ 2.1: Dư nợ cho vay và ứng trước khách hàng (ròng) qua các năm ............ 35 Biểu đồ 2.2: Cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn 2003 - 2004 / 2005 – 2006 .................... 37 Biểu đồ 2.3: Cơ cấu tín dụng theo loại hình doanh nghiệp kinh doanh ................... 37 Biểu đồ 2.4: Cơ cấu tín dụng của BIDV theo ngành kinh tế ................................... 38 Biểu đồ 2.5: Thị phần TD của BIDV trong khối các NHTM Quốc Doanh ............. 40 Biểu đồ 2.6: Cơ cấu lao động theo trình độ lao động đến 31/12/2006 .................... 47 Biểu đồ 2.7: Cơ cấu dư nợ có tài sản bảo đảm ....................................................... 55 Biểu đồ 2.8: Các yếu tố quan trọng được ngân hàng xem xét khi cấp tín dụng ...... 65 Biểu đồ 2.9: Các vấn đề khó xác định của các NHTM trong cung ứng vốn vay ..... 67 B - Danh mục bảng: Bảng 1.1: Ví dụ về mô hình điểm số tín dụng tiêu dùng......................................... 18 Bảng 1.2: Phân loại tài sản “Có” theo trọng số rủi ro tín dụng ............................... 25 Bảng 1.3 - Trọng số rủi ro tín dụng theo phương pháp tiêu chuẩn .......................... 27 Bảng 2.1: Tình hình hoạt động kinh doanh BIDV 2005 – 2006 ............................. 33 Bảng 2.2: Danh mục dư nợ phân theo loại hình cho vay ........................................ 36 Bảng 2.3: Tình hình tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR) 2005 -2006 ........................ 55 Bảng 2.4: Tình hình trích lập dự phòng RRTD tại BIDV ....................................... 58 Bảng 2.5 : Kết quả phân loại nợ của BIDV tại thời điểm 31/12/06......................... 61 C - Danh mục sơ đồ: Sơ đồ 2.1: Mô hình quản lý rủi ro BIDV................................................................ 59 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1) NHTM : Ngân hàng thương mại 2) TSRR : Trọng số rủi ro 3) BIDV : Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam 4) OECD : Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế 5) TC : Tổ chức 6) TCTD : Tổ chức tín dụng 7) HSTN : Hệ số tín nhiệm 8) XHTD : Xếp hạng tín dụng 9) BĐS TM : Bất động sản thương mại 10) HĐQT : Hội đồng quản trị 11) NH : Ngân hàng 12) NHNN : Ngân hàng nhà nước 13) RRTD : Rủi ro tín dụng 14) RR : Rủi ro 15) CV : Cho vay 16) DP : Dự phòng 17) WTO : Tổ chức thương mại thế giới 18) NQH : Nợ quá hạn 19) CAR : Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu 20) TS : Tài sản 21) TCTCNN : Tổ chức tài chính nhà nước 22) BĐS : Bất động sản 23) BĐS TM : Bất động sản thương mại 24) S &P : Standard and Poor’s 25) IRB : Phương pháp Đánh giá nội bộ 26) DATC : Công ty mua bán và xử lý nợ tồn đọng 27) NHTW : Ngân hàng Trung Ương 28) TD : Tín dụng 29) ASEM : Tiến trình hợp tác Á - Âu PHỤ LỤC 2: MÔ HÌNH TỔ CHỨC NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ& PHÁT TRIỂN VIỆT NAM PHỤ LỤC 1: LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA BIDV PHỤ LỤC 3: HỆ THỐNG XẾP HẠNG NỘI BỘ BIDV 1 AAA Là khách hàng đặc biệt tốt, hoạt động kinh doanh có hiệu quả rất cao và liên tục tăng trưởng mạnh; tiềm lực tài chính đặc biệt mạnh đáp ứng được tốt mọi nghĩa vụ trả nợ; Cho vay đối với các khách hàng này có khả năng thu hồi đầy đủ cả nợ gốc và lãi đúng hạn 2 AA Là khách hàng rất tốt, hoạt động kinh doanh có hiệu quả cao và tăng trưởng vững chắc, tình hình tài chính tốt đảm bảo thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ tài chính đã cam kết. Cho vay đối với kháh hàng này có khả năng thu hồi cả gốc và lãi đúng hạn 3 A Là khách hàng tốt, hoạt động kinh doanh luôn tăng trưởng và có hiệu quả; Tình hình tài chính ổn định, khả năng trả nợ đảm bảo; Cho vay đối với các khách hàng này có khả năng thu hồi cả gốc và lãi đúng hạn. 4 BBB Là khách hàng tương đối tốt, hoạt động kinh doanh có hiệu quả nhưng nhạy cảm với các thay đổi về điều kiện ngoại cảnh; tình hình tài chính ổn định; Cho vay đối với các khách hàng này có khả năng thu hồi đầy đủ cả gốc và lãi nhưng có dấu hiệu khách hàng suy giảm khả năng trả nợ. 5 BB Là khách hàng bình thường, hoạt động kinh doanh có hiệu quả tuy nhiên hiệu quả không cao và rất nhạy cảm với các điều kiện ngoại cảnh; Khách hàng này có một số yếu điểm về tài chính, về khả năng quản lý; Cho vay đối với các khách hàng này có khả năng thu hồi cả gốc và lãi nhưng có dấu hiệu khách hàng suy giảm khả năng trả nợ. 6 B Là khách hàng cần chú ý, hoạt động kinh doanh hầu như không có hiệu quả, năng lực tài chính suy giảm, trình độ quản lý còn nhiều bất cập; Dư nợ vay của các khách hàng này có khả năng tổn thất một phần nợ gốc và lãi. 7 CCC Là khách hàng yếu, hoạt động kinh doanh cầm chừng, năng lực quản trị không tốt; tài chính mất cân đối và chịu tác động lớn khi có các thay đổi về môi trường kinh doanh. Dư nợ cho vay của các khách hàng này có khả năng tổn thất một phần cả nợ gốc và lãi 8 CC Là khách hàng yếu kém; hoạt động kinh doanh cầm chừng, không thực hiện đúng các cam kết về t