Khóa luận Phân tích môi trường tác động và chiến lược tăng trưởng của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

 TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: PHÂN TÍCH MÔI TRƢỜNG TÁC ĐỘNG VÀ CHIẾN LƢỢC TĂNG TRƢỞNG CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ Họ và tên sinh viên : BÙI LAN HƢƠNG Lớp : A1 Khóa : K42-KTNT Giáo viên hướng dẫn : THS. LÊ THÁI PHONG Hà Nội, tháng 11 năm 2007 Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế SVTH: Bùi Lan Hƣơng. Lớp A1-K42-KTNT  Mục lục Lêi c¶m ¬n ...........................................................................................................1 PhÇn më ®Çu I. Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi .............................................................................................2 II. Môc tiªu nghiªn cøu ..............................................................................................3 III. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu ......................................................................................3 IV. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu .........................................................................4 PhÇn néi dung Ch-¬ng 1: Lý luËn chung vÒ m«i tr-êng kinh doanh, chiÕn l-îc t¨ng tr-ëng vµ giíi thiÖu vÒ hÖ thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam I. C¸c m« h×nh th-êng sö dông trong ph©n tÝch m«i tr-êng kinh doanh ..............6 1. M« h×nh PEST ....................................................................................................6 1.1. C¸c yÕu tè chÝnh trÞ-ph¸p luËt ......................................................................6 1.2. C¸c yÕu tè kinh tÕ ........................................................................................7 1.3. C¸c yÕu tè v¨n hãa-x· héi ............................................................................7 1.4. YÕu tè c«ng nghÖ.........................................................................................8 2. M« h×nh kim c-¬ng cña Michael Porter ..............................................................9 3. M« h×nh SWOT ................................................................................................ 12 II. Lý thuyÕt chung vÒ chiÕn l-îc t¨ng tr-ëng ...................................................... 13 1. ChiÕn l-îc t¨ng tr-ëng tËp trung....................................................................... 14 1.1. ChiÕn l-îc x©m nhËp thÞ tr-êng ................................................................. 14 1.2. ChiÕn l-îc ph¸t triÓn thÞ tr-êng.................................................................. 14 1.3. ChiÕn l-îc ph¸t triÓn s¶n phÈm .................................................................. 15 2. ChiÕn l-îc t¨ng tr-ëng b»ng con ®-êng héi nhËp (liªn kÕt) ............................... 16 2.1. ChiÕn l-îc héi nhËp theo chiÒu däc ........................................................... 17 2.2. ChiÕn l-îc héi nhËp theo chiÒu ngang ........................................................ 18 3. ChiÕn l-îc t¨ng tr-ëng b»ng ®a d¹ng hãa ......................................................... 19 3.1. §a d¹ng hãa t-¬ng quan ............................................................................ 19 3.2. §a d¹ng hãa kh«ng t-¬ng quan.................................................................. 20 3.3. §a d¹ng hãa hçn hîp ................................................................................. 21 III. Giíi thiÖu vÒ hÖ thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam ............................... 21 1. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn ........................................................................ 21 1.1. Ngµnh ng©n hµng giai ®o¹n tr-íc n¨m 1990 .............................................. 21 1.2. Nh÷ng c¶i c¸ch vµ thµnh qu¶ tõ n¨m 1990 ®Õn nay .................................... 22 2. NghÜa vô vµ cam kÕt cña hÖ thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. .............................................................................. 26 2.1. Theo hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng ViÖt Nam – Hoa Kú .................... 26 2.2. Theo HiÖp ®Þnh chung vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô vµ tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi ........................................................................................................................ 28 Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế SVTH: Bùi Lan Hƣơng. Lớp A1-K42-KTNT  Ch-¬ng 2: Ph©n tÝch m«i tr-êng t¸c ®éng vµ chiÕn l-îc t¨ng tr-ëng cña hÖ thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam I. Ph©n tÝch m«i tr-êng th«ng qua mét sè m« h×nh .............................................. 31 1. M« h×nh PEST .................................................................................................. 31 1.1. C¸c yÕu tè chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt ................................................................ 31 1.2. C¸c yÕu tè kinh tÕ ...................................................................................... 33 1.3. C¸c yÕu tè v¨n hãa-x· héi .......................................................................... 34 1.4. YÕu tè c«ng nghÖ....................................................................................... 35 2. M« h×nh kim c-¬ng cña Michael Porter ............................................................ 36 2.1. ChiÕn l-îc, c¬ cÊu ng©n hµng vµ m«i tr-êng c¹nh tranh ............................. 36 2.2. C¸c ®iÒu kiÖn vÒ yÕu tè ®Çu vµo ................................................................. 37 2.3. §iÒu kiÖn cÇu vÒ dÞch vô ng©n hµng ........................................................... 40 2.4. C¸c ngµnh phô trî vµ liªn quan tíi ngµnh ng©n hµng .................................. 41 3. M« h×nh SWOT ................................................................................................ 43 3.1. §iÓm m¹nh (Strengths) .............................................................................. 43 3.2. §iÓm yÕu (Weaknesses) ............................................................................ 44 3.3. C¬ héi (Opportunities) ............................................................................... 50 3.4. Nguy c¬ (Threats) ...................................................................................... 52 II. Ph©n tÝch chiÕn l-îc t¨ng tr-ëng cña hÖ thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam . ...................................................................................................................... 54 1. ChiÕn l-îc t¨ng tr-ëng tËp trung....................................................................... 54 1.1. ChiÕn l-îc x©m nhËp thÞ tr-êng ................................................................. 54 1.2. ChiÕn l-îc ph¸t triÓn thÞ tr-êng.................................................................. 56 1.3. ChiÕn l-îc ph¸t triÓn s¶n phÈm míi ........................................................... 58 2. ChiÕn l-îc héi nhËp (liªn kÕt) ........................................................................... 60 2.1. Liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c ng©n hµng ........................................................... 60 2.2. Liªn kÕt gi÷a ng©n hµng víi c¸c tËp ®oµn kinh tÕ vµ c¸c tæng c«ng ty lín trong n-íc. ....................................................................................................... 61 3. ChiÕn l-îc ®a d¹ng ho¸ .................................................................................... 63 3.1. Ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng b¸n lÎ............................................................ 63 3.2. Ph¸t triÓn c¸c dÞch vô trªn thÞ tr-êng tµi chÝnh ........................................... 65 3.3. Më réng c¸c dÞch vô ng©n hµng quèc tÕ ..................................................... 65 Ch-¬ng 3: Mét sè ®Ò xuÊt vµ kiÕn nghÞ I. §Ò ¸n ph¸t triÓn ngµnh ng©n hµng ®Õn n¨m 2010 vµ ®Þnh h-íng ®Õn n¨m 2020 ................................................................................................................................ 68 1. §èi víi ng©n hµng Nhµ n-íc ............................................................................ 68 2. §èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông ............................................................................. 69 3. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng ®Õn n¨m 2010. ............................................................................................................................ 70 4. §èi víi dÞch vô ng©n hµng ................................................................................ 70 4.1. Môc tiªu ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng..........................................................69 4.2. §Þnh h-íng ph¸t triÓn mét sè s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng chñ yÕu ........... 72 II. Gi¶i ph¸p tõ phÝa chÝnh phñ vµ ng©n hµng Nhµ n-íc ..................................... 77 1. VÒ phÝa chÝnh phñ ............................................................................................ 77 2. VÒ phÝa Ng©n hµng nhµ n-íc ViÖt Nam ............................................................ 79 III. Gi¶i ph¸p tõ c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ......................................................... 82 Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế SVTH: Bùi Lan Hƣơng. Lớp A1-K42-KTNT  1. T¨ng c-êng n¨ng lùc tµi chÝnh .......................................................................... 82 2. N©ng cao chÊt l-îng dÞch vô ng©n hµng ............................................................ 84 3. §a d¹ng hãa s¶n phÈm vµ dÞch vô ..................................................................... 86 4. HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng vµ hÖ thèng thanh to¸n ............................... 87 5. X¸c ®Þnh kh¸ch hµng môc tiªu vµ x©y dùng chiÕn l-îc kh¸ch hµng ................ 898 6. C¶i thiÖn c¬ cÊu qu¶n trÞ ................................................................................... 89 PhÇn kÕt luËn ................................................................................................ 92 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o .................................................................................... 94 Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t ........................................................................................ 97 Danh môc c¸c b¶ng .................................................................................................. 99 Danh môc c¸c h×nh .................................................................................................. 99 Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế SVTH: Bùi Lan Hƣơng. Lớp A1-K42-KTNT  . LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên em xin chân thành cảm ơn thầy Lê Thái Phong, người đã trực tiếp hướng dẫn em hoàn thành khóa luận này. Nếu không có những lời chỉ dẫn quý báu và những lời động viên khích lệ của thầy thì khóa luận này khó lòng hoàn thiện được. Em cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Kinh tế và Kinh doanh quốc tế đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ em trong suốt thời gian em học đại học và trong quá trình em thực hiện khóa luận này. Con xin chân thành cảm ơn ba mẹ và những người thân trong gia đình đã nuôi dạy, tạo mọi điều kiện tốt nhất cho con học tập và động viên con trong suốt thời gian khóa luận được thực hiện. Và cuối cùng, tôi xin cảm ơn tất cả bạn bè tôi, những người đã cùng sát cánh bên tôi, đã chia sẻ, động viên tinh thần và nhiệt tình hỗ trợ tôi để hoàn thành được khóa luận này Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế SVTH: Bùi Lan Hƣơng. Lớp A1-K42-KTNT  PHẦN MỞ ĐẦU I. Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi Trong hơn hai thập kỷ qua, hội nhập kinh tế quốc tế đã trở thành một xu thế thời đại và đang lôi cuốn hầu hết các quốc gia trên thế giới nhập cuộc ở cả hai cấp độ khu vực hóa và toàn cầu hóa. Hòa vào xu thế hội nhập của nền kinh tế thế giới năng động, mang nhiều tính cạnh tranh với nhiều cam go và thử thách, Việt nam đang cố gắng nỗ lực xây dựng nhân lực và vật lực để có một nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế. Việt Nam đã chủ động tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế nhƣ gia nhập khối ASEAN, tham gia vào khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), ký kết hiệp định thƣơng mại Việt Nam - Hoa Kỳ (BTA) và gia nhập Tổ chức thƣơng mại thế giới (WTO). Gia nhập WTO là một dấu ấn trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam thể hiện sự cam kết sâu rộng và toàn diện vào nền kinh tế quốc tế, có tác động không nhỏ đến tất cả các lĩnh vực kinh tế - chính trị - xã hội, trong đó có ngành ngân hàng. Trong bối cảnh chung đó của cả nền kinh tế, các ngân hàng thƣơng mại (NHTM) Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức nhƣ thế nào, tận dụng cơ hội ra sao và biến thách thức thành cơ hội để không phải thua thiệt trên “sân nhà” là những câu hỏi không dễ trả lời. Điều này đòi hỏi hệ thống NHTM phải chủ động nhận thức và sẵn sàng tham gia vào quá trình hội nhập và cạnh tranh này. Yêu cầu đặt ra cho hệ thống NHTM là không chỉ thay đổi trong phƣơng thức kinh doanh và phƣơng thức quản lý mà còn phải thay đổi cả trong chiến lƣợc phát triển, từ sự phát triển đơn lẻ đến liên minh chiến lƣợc nhằm đảm bảo tăng trƣởng ổn định, nâng cao năng lực cạnh tranh để giữ vững thị phần. Song song với những yêu cầu đặt ra đó là vấn đề: để tồn tại và phát triển trong nền kinh tế thị trƣờng với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt cả về mức độ và phạm vi, các nhà quản lý làm thế nào có đƣợc thông tin hữu ích về hoạt động kinh doanh của các ngân hàng mình để tìm ra các phƣơng thức kinh doanh mới cũng Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế SVTH: Bùi Lan Hƣơng. Lớp A1-K42-KTNT  nhƣ các phƣơng thức quản lý mới. Do vậy, phân tích môi trƣờng kinh doanh của các NHTM để từ đó đề ra các chiến lƣợc phù hợp trong hoạt động kinh doanh là điều rất quan trọng và cần thiết. Xác định đúng mục đích và hƣớng đi là yếu tố cơ bản quan trọng đảm bảo thành công trong kinh doanh với chi phí về thời gian và nguồn lực nhỏ nhất. Nếu xác định sai sẽ dẫn đến chệch hƣớng, lãng phí thời gian, tiền của mà không đạt đƣợc mục đích trong kinh doanh. Xuất phát từ những vấn đề trên, em đã chọn đề tài “Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống ngân hàng thƣơng mại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” cho khóa luận tốt nghiệp của mình. II. Môc tiªu nghiªn cøu Đúng nhƣ tên gọi của đề tài, việc nghiên cứu đề tài này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về môi trƣờng tác động đến hoạt động kinh doanh và những chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Từ đó có thể thấy đƣợc tình hình hoạt động cũng nhƣ xu hƣớng phát triển và năng lực cạnh tranh của hệ thống NHTM Việt Nam hiện nay thông qua những điểm yếu, điểm mạnh, những thành công đạt đƣợc và những chiến lƣợc tăng trƣởng hiện đang đƣợc áp dụng. III. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu Đề tài sử dụng những phƣơng pháp nghiên cứu sau: - Phƣơng pháp thu thập tài liệu: thu thập các thông tin từ sách vở, tài liệu của các ngân hàng, các văn bản pháp luật... Ngoài ra còn cập nhật thông từ bên ngoài thông qua các phƣơng tiện nhƣ: báo và tạp chí chuyên ngành, Internet...; - Phƣơng pháp xử lý số liệu: chủ yếu dùng phƣơng pháp so sánh (so sánh định gốc và so sánh liên hoàn) để phân tích các số liệu, đồng thời liên hệ với tình hình hoạt động qua các năm của các ngân hàng để đánh giá; Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế SVTH: Bùi Lan Hƣơng. Lớp A1-K42-KTNT  - Phƣơng pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến của các chuyên gia từ đó rút ra kết luận; - Phƣơng pháp phỏng vấn: phỏng vần một số ngƣời làm việc trong lĩnh vực ngân hàng. IV. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là môi trƣờng tác động và các chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Chiến lƣợc tăng trƣởng ở đây chỉ là một khía cạnh của chiến lƣợc kinh doanh. Thực tế có rất nhiều chiến lƣợc đƣợc các NHTM áp dụng nhƣng đề tài chỉ tập trung nghiên cứu chiến lƣợc tăng trƣởng của các NHTM mà thôi. Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: đề tài nghiên cứu các NHTM Việt Nam bao gồm các NHTM quốc doanh và các NHTM cổ phần. - Về thời gian: Số liệu phân tích đƣợc thu thập từ năm 2003 đến nay. Do thời gian còn hạn chế và bản thân chƣa có nhiều kinh nghiệm nên khóa luận này chắc chắn không tránh khỏi những sai sót. Em mong quý thầy cô, các anh chị và bạn bè đóng góp thêm để khóa luận đƣợc hoàn thiện hơn. Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế SVTH: Bùi Lan Hƣơng. Lớp A1-K42-KTNT  PHẦN NỘI DUNG CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ MÔI TRƢỜNG KINH DOANH, CHIẾN LƢỢC TĂNG TRƢỞNG VÀ GIỚI THIỆU VỀ HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM Trong nền kinh tế thị trƣờng ngày càng mang tính cạnh tranh gay gắt, mục tiêu của các doanh nghiệp là tối đa hóa lợi nhuận. NHTM cũng là một loại hình doanh nghiệp nhƣng kinh doanh trong lĩnh vực đặc biệt là tiền tệ. Vì thế việc thực hiện chiến lƣợc kinh doanh hay chiến lƣợc tăng trƣởng đúng và phù hợp là điều cần phải có ở mỗi ngân hàng. Chiến lƣợc là một chƣơng trình hành động tổng quát hƣớng tới mục tiêu kinh doanh cơ bản dài hạn của doanh nghiệp, là chƣơng trình hành động của doanh nghiệp để đạt tới tƣơng lai tƣơi sáng. Chiến lƣợc kinh doanh là định hƣớng hoạt động kinh doanh có mục tiêu trong một thời gian dài cùng với hệ thống chính sách, biện pháp và cách thức phân bổ nguồn lực để thực hiện mục tiêu của doanh nghiệp trong khoảng thời gian tƣơng ứng. Theo tính chất, chiến lƣợc kinh doanh đƣợc chia làm ba loại: Chiến lƣợc tăng trƣởng, chiến lƣợc ổn định và chiến lƣợc suy giảm. Đối tƣợng nghiên cứu của khóa luận này là tập trung phân tích chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam. Để xác định đƣợc những nội dung đó đòi hỏi doanh nghiệp phải hiểu rõ các môi trƣờng đang tác động đến doanh nghiệp mình (môi trƣờng vĩ mô, môi trƣờng tác nghiệp và môi trƣờng nội bộ). Doanh nghiệp nào cũng chịu sự tác động của các môi trƣờng trên nhƣng ở mức độ khác nhau do tính chất hoạt động sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp khác nhau. Những biến đổi trong môi trƣờng có thể gây ra những bất ngờ lớn và hậu quả nặng nề. Phân Phân tích môi trƣờng tác động và chiến lƣợc tăng trƣởng của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế SVTH: Bùi Lan Hƣơng. Lớp A1-K42-KTNT  tích môi trƣờng kinh doanh của doanh nghiệp nhằm giúp doanh nghiệp thấy đƣợc mình đang trực diện với những gì, có thể dự đoán đƣợc những khả năng có thể xảy ra để từ đó xác định chiến lƣợc kinh doanh phù hợp. Thông thƣờng để phân tích môi trƣờng kinh doanh, chúng ta sử dụng các mô hình dƣới đây: I. CÁC MÔ HÌNH THƢỜNG SỬ DỤNG TRONG PHÂN TÍCH MÔI TRƢỜNG KINH DOANH 1. M« h×nh PEST M« h×nh PEST ®-îc sö dông ®Ó ph©n tÝch t¸c H×nh 1: M« h×nh PEST ®éng cña c¸c yÕu tè trong m«i tr-êng vÜ m« cña doanh nghiÖp. C¸c yÕu tè ®ã lµ: - YÕu tè chÝnh trÞ-ph¸p luËt (Political factors) - YÕu tè kinh tÕ (Economics factors) - YÕu tè v¨n hãa-x· héi (Socio-cultural factors) - YÕu tè c«ng nghÖ (Technological factors) §©y lµ bèn yÕu tè bªn ngoµi cña doanh nghiÖp vµ ngµnh cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c ngµnh kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp dùa trªn c¸c t¸c ®éng sÏ ®-a ra nh÷ng chÝnh s¸ch ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp. 1.