Khóa luận Tìm hiểu tình hình lao động và việc làm tại xã Cam An - Huyện Cam Lộ - Tỉnh Quảng Trị

Trường ĐH Kinh Tế Huế - Lớp K41AKTNN Chuyên đề thực tập tốt nghiệp SV Thực hiện: Phạm Văn Mừng Giáo viên HD: Lê Thị Hương Loan i MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................................1 1.1 Tính cấp thiết của đề tài. .......................................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu ..............................................................................................2 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................2 1.4 Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................2 1.4.1 Thu thập số liệu ........................................................................................ 2 1.4.2 Sử lý số liệu .............................................................................................. 3 1.4.3 Phương pháp tổng hợp tài liệu ................................................................ 3 1.4.4 Phân tích số liệu....................................................................................... 3 1.4.5. Phương pháp toán kinh tế ....................................................................... 3 1.4.6 Phương pháp chuyên gia chuyên khảo .................................................... 3 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................................4 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ LAO ĐỘNG VÀ VIỆC LÀM .......4 1.1Cơ sở lý luận ...........................................................................................................4 1.1.1.Một số khái niệm cơ bản .......................................................................... 4 1.1.1.1.Lao động ...................................................................................................4 1.1.1.1.1.Khái niệm..........................................................................................4 1.1.1.2.Việc làm và thất nghiệp ............................................................................5 1.1.1.2.1.Khái niệm về việc làm.......................................................................5 1.1.1.2.2.Khái niệm về thất nghiệp ..................................................................6 1.1.1.3.Khái niệm về thiếu việc làm và tạo việc làm mới .....................................6 1.1.1.3.1 Khái niệm về thiếu việc làm .............................................................6 1.1.1.3.2 Khái niệm về tạo việc làm mới .........................................................7 1.1.2. Vai trò của việc làm đối với lao động nông thôn .................................. 10 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến giải quyết việc làm lao động nông thôn .. 10 1.2.Cơ sở thực tiễn của vấn đề việc làm ....................................................................13 1.2.1 Giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ở Việt Nam ...................... 13 1.2.2 Giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ở tỉnh Quảng Trị ............. 17 CHƯƠNG II: TÌNH HÌNH LAO ĐỘNG VÀ VIỆC LÀM Ở XÃ CAM AN HUYỆN CAM LỘ TỈNH QUẢNG TRỊ ..................................................................................................20 2.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU................................................................20 2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên.................................................................. 20 2.1.1.1 Tình hình đất đai của xã.........................................................................20 3.1.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội........................................................................21 2.1.2. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn của xã Cam An ....................... 22 2.1.2.1. Thuận lợi ...............................................................................................22 2.1.2.2. Khó khăn................................................................................................23 2.2. THỰC TRẠNG VIỆC LÀM CỦA LAO ĐỘNG NÔNG THÔN XÃ CAM AN- CAM LỘ QUẢNG TRỊ ...............................................................................................23 2.2.1. Thực trạng chung về lao động nông thôn của xã Cam An.................... 23 2.2.1.1 Về chất lượng lao động .....................................................................................25 2.2.1.2 Về phân bố lao động...............................................................................26 2.2.1.2.1.Phân bố lao động theo địa giới hành chính (2010). ......................26 ại h ọc K inh tế H uế Trường ĐH Kinh Tế Huế - Lớp K41AKTNN Chuyên đề thực tập tốt nghiệp SV Thực hiện: Phạm Văn Mừng Giáo viên HD: Lê Thị Hương Loan ii 2.2.1.3.2.Phân bố lao động theo nhóm ngành kinh tế xã hội ........................27 2.2.1.2.3.Phân bố lao động theo khu vực kinh tế( năm 2010).......................29 2.2.1.3. Thực trạng về việc làm của lao động việc làm của xã Cam An ............29 2.2.2. Thực trạng về việc làm của lao động việc làm trong các hộ điều tra... 32 2.2.2.1 Tình hình dân số và lao động trong nhóm hộ điều tra. ..........................32 2.2.2.2 Thực trạng lao động theo trình độ học vấn và chuyên môn...................34 2.2.2.3 Thực trạng thiếu việc làm trong nhóm hộ được điều tra .......................36 2.2.2.4 Tình hình sử dụng thời gian lao động trong các hộ điều tra. ................37 2.2.2.5 Tình hình phân bố lao động ở các hộ điều cho các ngành theo mức sống ............................................................................................................................38 2.2.2.6 Tình hình phân bổ lao động theo các ngành nghề tại nhóm hộ điều tra39 2.2.3. Một số kết luận về lao động và việc làm của lao động nông thôn xã Cam An – Cam Lộ - Quảng Trị ..................................................................................... 40 CHƯƠNG III MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM ĐÁP ỨNG NHU CẦU VIỆC LÀM CỦA LAO ĐỘNG NÔNG THÔN XÃ CAM AN – CAM LỘ .................................42 3.1. ĐỊNH HƯỚNG GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN CỦA XÃ CAM AN TRONG THỜI GIAN TỚI............................................................42 3.1.1. Định hướng phát triển theo ngành........................................................ 43 3.1.2. Định hướng phát triển theo vùng .......................................................... 43 3.1.3.Mở rộng các hình thức liên kết đào tạo nghề cho người lao động ở nông thôn.................................................................................................................. 44 3.1.4. Phát triển các hình thức hợp tác với các địa phương trên trong xã và huyện, tỉnh về giải quyết việc làm cho người lao động ở nông thôn .............. 45 3.1.5. Phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, đa dạng hoá các hình thức thực hiện kinh doanh trong nông nghiệp nông thôn. .............................................. 47 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO XÃ CAM AN.....................................................................................................................48 3.2.1. Chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế nông thôn ........................................ 48 3.2.2. Khuyến khích các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh trong nông thôn. ......................................................................................................................... 49 3.2.3. Tạo việc làm từ nước ngoài................................................................... 51 3.2.4. Các giải pháp khác................................................................................ 51 1. KẾT LUẬN .............................................................................................................54 2. KIẾN NGHỊ............................................................................................................55 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................56Đạ học Kin h tế Hu ế Trường ĐH Kinh Tế Huế - Lớp K41AKTNN Chuyên đề thực tập tốt nghiệp SV Thực hiện: Phạm Văn Mừng Giáo viên HD: Lê Thị Hương Loan iii DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT LĐ Lao động ILO Tổ chức lao động thế giới CNH Công nghiệp hóa HĐH Hiện đại hóa UBND Ủy ban nhân dân ĐV Đơn vị CC Cơ cấu SLLĐ Số lượng lao động CNKT Công nhân kỹ thuật TTCN-XD Tiểu thủ công nghiêp- xây dựng DV-TM Dịch vụ - thương mại Đại học Kin h tế Hu ế Trường ĐH Kinh Tế Huế - Lớp K41AKTNN Chuyên đề thực tập tốt nghiệp SV Thực hiện: Phạm Văn Mừng Giáo viên HD: Lê Thị Hương Loan iv PHỤ LỤC BẢNG BIỂU Bảng 1: Tình hình đất đai năm 2010 của xã Cam An................................................21 Bảng2: Một số chỉ tiêu kinh tế xã hội xã Cam An 2010.............................................22 Bảng 3. Cơ cấu lao động và nhân khẩu xã Cam An ..................................................24 Bảng 4 : Chất lượng nguồn lao động của xã Cam An năm 2010.............................25 Bảng 5 Dân số và nguồn lao động phân theo địa giới hành chính xã Cam An năm 2010 ...............................................................................................................................27 Bảng 6: Lao động xã Cam An phân theo lĩnh vực kinh tế năm 2010 .......................28 Bảng 7 : Thực trạng việc làm cho lao động xã Cam An năm 2010 ...........................30 Bảng 8: Kết quả giải quyết việc làm cho lao động xã Cam An qua 2 năm 2009-2010 .......................................................................................................................................31 Bảng 9 : Lực lượng lao động của nhóm hộ điều tra theo tuổi và giới tính .....32 Bảng 10: Tình hình dân số và lao động trong nhóm hộ điều tra .....................33 Bảng 11 : Thực trạng lao động theo trình độ học vấn và chuyên môn .....................35 Bảng 12: Tình hình sử dụng thời gian làm việc của lao động tại các hộ điều tra....37 Bảng 13:Tình hình phân bố lao động ở các hộ điều cho các ngành theo mức sống38 Biểu 14: Tình hình phân bổ lao động theo các ngành nghề chính của các hộ điều tra...................................................................................................................................39 Đại học Kin h tế Hu ế Trường ĐH Kinh Tế Huế - Lớp K41AKTNN Chuyên đề thực tập tốt nghiệp SV Thực hiện: Phạm Văn Mừng Giáo viên HD: Lê Thị Hương Loan 1 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Tính cấp thiết của đề tài. Lao động là một bộ phận của nguồn lực phát triển, đó là yếu tố đầu vào không thể thiếu được trong quá trình sản xuất. Mặt khác lao động là một bộ phận của dân số, những người được hưởng lợi ích của sự phát triển. Sự phát triển kinh tế suy cho cùng đó là tăng trưởng kinh tế để nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho con người. Lao động là một trong bốn yếu tố tác động đến tăng trưởng kinh tế và nó là yếu tố quyết định nhất, bởi vì tất cả của cải vật chất và tinh thần của xã hội đều do con người tạo ra, trong đó lao động đóng vai trò trực tiếp sản xuất ra của cải đó. Trong một xã hội dù lạc hậu hay hiện đại cũng cân đối vai trò của lao động, dùng vai trò của lao động để vận hành máy móc. Lao động là một yếu tố đầu vào của mọi quá trình sản xuất không thể có gi thay thế hoàn toàn được lao động. Hiện nay, cư dân nông thôn Việt Nam chiếm gần tới 70% dân số và 60% lực lượng lao động của cả nước. Đảng và Nhà nước đã tiến hành nhiều chính sách đổi mới nền kinh tế, khu vực kinh tế nông nghiệp, nông thôn đã xó những bước tăng trưởng và phát triển tương đối cao. Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu về kinh tế, nhiều vấn đề xã hội cũng nổi lên gay gắt như người chưa có việc làm và thiếu việc làm ngày một tăng, sự phân hoá giàu nghèo, các tệ nạn xã hội cũng có chiều hướng gia tăng. Trong các vấn đề nêu trên, việc làm cho người lao động là vấn đề bức xúc được toàn thể xã hội hết sức quan tâm. Trong Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định một trong những mục tiêu chủ yếu là :" Phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức. Tập trung giải quyết vấn đề việc làm và thu nhập cho người lao động, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Tạo bước tiến rõ rệt về thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, giảm tỉ lệ hộ nghèo; cải thiện điều kiện chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân.". Thực trạng dư thừa lao động và thiếu việc làm trong nông thôn đang là một trong những vấn đề bức xúc cho sự nghiệp xoá đói giảm nghèo, phát triển giáo dục và là nguyên nhân sâu xa phát sinh các vấn đề tiêu cực xã hội. Số lao động nông thôn nhàn Đại họ Kin h tế Hu ế Trường ĐH Kinh Tế Huế - Lớp K41AKTNN Chuyên đề thực tập tốt nghiệp SV Thực hiện: Phạm Văn Mừng Giáo viên HD: Lê Thị Hương Loan 2 và thiếu việc làm cao có xu hướng ngày càng tăng lên. Vì vậy, việc tìm hiểu về tình hình lao động và việc làm ở nông thôn để tìm ra những phương hướng, giải pháp hữu hiệu giải quyết việc làm cho lao động ở nông thôn không chỉ là vấn đề có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển kinh tế xã hội nông thôn mà còn có tác dụng mạnh mẽ đối với việc đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Xã Cam An - huyện Cam Lộ - tỉnh Quảng Trị mang đặc trưng của vùng đồng bằng, người dân sống chủ yếu bằng nghề nông, ít ngành nghề phụ thì vấn đề giải quyết việc làm cho người lao động nông nghiệp của xã cần phải được nghiên cứu, đó là: dư thừa lao động và thiếu việc làm vẫn thường xuyên xảy ra, từ đó phát sinh các tệ nạn xã hội trong khu vực nông thôn. Để giải quyết vấn đề này, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “ Tìm hiểu tình hình lao động và việc làm tại xã Cam An - huyện Cam Lộ - tỉnh Quảng Trị ” 1.2 Mục tiêu nghiên cứu  Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về lao động và việc làm.  Đánh giá thực trạng lao động và việc làm của xã trong thời gian 2009-2010.  Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến lao động và việc làm của xã trong thời gian 2009-2010 từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm tạo công ăn việc làm trong thời gian tới, nâng cao chất lượng lao động trong xã. 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Là những vấn đề cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về lao động và việc làm thuộc xã Cam An - Phạm vi nghiên cứu của đề tài bao gồm: Nội dung vấn đề liên quan đến việc làm và tạo việc làm cho người lao động nông thôn trong khoảng thời gian từ năm 2009 – 2010. Một số định hướng và giải pháp tao việc làm cho người lao động trong thời gian sắp tới. 1.4 Phương pháp nghiên cứu 1.4.1 Thu thập số liệu Số liệu thu thập từ tài liệu thứ cấp: Thu thập qua các tạp chí, internet, thời báo, các báo cáo tổng kết, các cuộc điều tra của xã, huyện. Đại học Kin h tế Hu ế Trường ĐH Kinh Tế Huế - Lớp K41AKTNN Chuyên đề thực tập tốt nghiệp SV Thực hiện: Phạm Văn Mừng Giáo viên HD: Lê Thị Hương Loan 3 Số liệu sơ cấp: được thu thập qua quá trình điều tra thực tế các hộ tại địa bàn nghiên cứu. 1.4.2 Sử lý số liệu Số liệu thu thập được từ nguồn thứ cấp và từ điều tra trước khi tổng hợp, tính toán các chỉ tiêu được kiểm tra tính chính xác, tính đại diện. Số liệu sau khi đã kiểm tra được xử lý qua chương trình Excel, sử dụng để tính toán các chỉ tiêu và sắp xếp thành các bảng theo mục đích phân tích. 1.4.3 Phương pháp tổng hợp tài liệu Được tiến hành trên cơ sở phân tổ thống kê theo các tiêu thức khác nhau: cơ cấu thu nhập, mức thu nhập, đất nông nghiệp bình quân 1 lao động, cơ cấu ngành nghề, dịch vụ. 1.4.4 Phân tích số liệu Báo cáo tập trung phân tích những chỉ tiêu liên quan trực tiếp đến việc làm của lao động nhằm phản ánh đúng thực trạng việc làm lao động ở nông thôn nói chung ở xã Cam An nói riêng, các chỉ tiêu phân tích tập trung vào lao động, chất lượng lao động, việc làm và những yếu tố ảnh hưởng đến việc làm của lao động trong xã. 1.4.5. Phương pháp toán kinh tế Sử dụng các công cụ toán học trong kinh tế, thống kê kinh tế để phân tích các số liệu, đánh giá được xu hướng của sự biến động lao động và việc làm của xã trong năm vừa qua. 1.4.6 Phương pháp chuyên gia chuyên khảo Đề tài thu thập lấy ý kiến một số nhà quản lý, nhà chuyên môn, các chuyên gia làm căn cứ đưa ra các những kết luận có căn cứ khoa học và thực tiễn.Đại học Kin h tế Hu ế Trường ĐH Kinh Tế Huế - Lớp K41AKTNN Chuyên đề thực tập tốt nghiệp SV Thực hiện: Phạm Văn Mừng Giáo viên HD: Lê Thị Hương Loan 4 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ LAO ĐỘNG VÀ VIỆC LÀM 1.1Cơ sở lý luận 1.1.1.Một số khái niệm cơ bản 1.1.1.1.Lao động 1.1.1.1.1.Khái niệm Lao động là hoạt động có mục đích của con người. Lao động là hành động diễn ra giữa con người và giới tự nhiên. Trong quá trình lao động, con người vận dụng sức tiềm tàng trong thân thể mình, sử dụng công cụ lao động để tác động vào giới tự nhiên, chiếm lấy những vật chất trong tự nhiên, biến đổi những vật chất đó, làm cho chúng trở nên có ích cho đời sống của mình. Lao động chính là việc sử dụng sức lao động. Sức lao động là yếu tố tích cực nhất hoạt động trong quá trình lao động. Nó tác động và đưa các tư liệu lao động vào hoạt động để tạo ra sản phẩm. Nếu coi sản xuất là một hệ thống gồm ba thành phần hợp thành (người lao động, quá trình sản xuất, sản phẩm hàng hoá) thì sức lao động là một trong các nguồn lực khởi đầu của sản xuất. 1.1.1.1.2.Đặc điểm của nguồn lao động nông nghiệp  Nguồn lao động trong nông nghiệp là tổng thể sức lao động tham gia vào hoạt động sản xuất nông nghiệp,bao gồm số lượng và chất lượng của người lao động.Về số lượng bao gồm những người trong độ tuổi lao động(nam từ 15 đến 60 tuổi,nữ từ 15 đến 55 tuổi và những người trên và dưới độ tuổi nói trên tham gia hoạt động sản xuất nông nghiệp).  Như vậy,về lượng nguồn lao động trong nông nghiệp khác ở chỗ nó không không chỉ gồm những người trong độ tuổi lao động mà còn bao gồm nhưng người trên và cả dưới tuổi quy định có khả năng và thực tế tham gia lao động .Về chất lượng gồm cả thể lực và trí lực của người lao động,cụ thể là trình độ sức khoẻ trình độ nhận thức, trình độ chính trị, trình độ văn hoá, nghiệp vụ và tay nghề lao động.  Nguồn nhân lực trong nông nghiệp có những đặc điểm riêng so với các ngành sản xuất vật chất khác nhau,trước hết mang tính thời vụ cao là net đặc trưng điển hình tuyệt đối không thể xoá bỏ,nó làm phức tạp thêm quá trình sử dụng các yếu tố nguồn lực trong nông nghiệp.Là thứ lao động tất yếu ,xu hướng có có tính quy luật Đại ọc Kin h tế Hu ế Trường ĐH Kinh Tế Huế - Lớp K41AKTNN Chuyên đề thực tập tốt nghiệp SV Thực hiện: Phạm Văn Mừng Giáo viên HD: Lê Thị Hương Loan 5 là không ngừng thu hẹp về số lượng và được chuyển một bộ phận sang các ngành khác, trước hết là công nghiệp với các lao động trẻ, khoẻ có trình độ văn hoá,kỹ thuật.Vì thế nhưng lao động ở lại trong khu vực nông nghiệp thường là những người có độ tuổi trung bình cao và tỉ lệ này có xu hướng tăng lên.  Lao động nông nghiệp đòi hỏi kỹ thuật cao và rất khó tự động hoá, cơ giới hoá.Lao động nông nghiệp tiếp xúc với cơ thể sống, đặc biệt là với gia súc cơ thể sống có hệ thần kinh. Vì vậy những hành vi trong sản xuất nông nghiệp không phải linh hoạt, chính xác,khéo léo mà còn phải cảm nhận tinh tế trước đối tượng. Ví dụ như trong công việc vắt sữa bò không những đòi hỏi phải nặng nhẹ đúng kỹ thuật mà còn phải biết được phản ứng của dộng vật trước ngoại cảnh thậm chí phải cảm nhận được phản xạ tâm lý của nó. 1.1.1.2.Việc làm và thất nghiệp 1.1.1.2.1.Khái niệm về việc làm Có ý kiến cho rằng, việc làm là một phạm trù để chỉ trạng thái phù hợp giữa sức lao động và tư liệu sản xuất hoặc những phương tiện để sản xuất ra của cải vật chất và tinh thần của xã hội. Như vậy theo quan điểm này khi và chỉ khi có sự phù hợp về số lượng của hai yếu tố sức lao động và tư liệu sản xuất thì ở đó có việc làm. Với cách hiểu việc làm như khái niệm trên