Khóa luận Xây dựng cơ chế quản lý hoạt động định giá chuyển giao của các công ty xuyên quốc gia tại Việt Nam

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA KINH TẾVÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI -------***------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: Xây dựng cơ chế quản lý hoạt động định giá chuyển giao của các công ty xuyên quốc gia tại Việt Nam Sinh viên thực hiện : Ngô Việt Hoài Thƣơng Lớp : Anh 13 Khoá : K 43 Giáo viên hướng dẫn :ThS Phạm Thị Mai Khanh Hà Nội, tháng 05/2008 MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC VÀ CƠ CHẾ QUẢN LÝ ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC NƢỚC ............................................................................. 4 I. MỘT SỐ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC CÔNG TY XUYÊN QUỐC GIA .............. 4 1. CÁC KHÁI NIỆM .............................................................................. 4 1.1. CÔNG TY XUYÊN QUỐC GIA .................................................... 4 1.2. GIÁ CHUYỂN GIAO VÀ ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO ............... 7 1.2.1. GIÁ CHUYỂN GIAO .............................................................. 7 1.2.2. ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO.................................................... 8 2. YẾU TỐ TẠO RA KHẢ NĂNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO Ở CÁC TNC ....................................................... 11 2.1. SỰ CHÊNH LỆCH VỀ THUẾ SUẤT THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP Ở CÁC QUỐC GIA ............................................. 11 2.2. CHÊNH LỆCH VỀ THUẾ SUẤT THUẾ XUẤT KHẨU, THUẾ NHẬP KHẨU ..................................................................................... 13 2.3. CÁC HẠN CHẾ TRONG VIỆC CHUYỂN LỢI NHUẬN VỀ NƢỚC................................................................................................. 13 2.4. KIỂM SOÁT NGOẠI HỐI VÀ CÁC RỦI RO ............................. 14 2.5. LẠM PHÁT ................................................................................. 15 2.6. SỰ CÓ MẶT CỦA ĐỐI TÁC ĐỊA PHƢƠNG TRONG LIÊN DOANH .............................................................................................. 16 2.7. CÁC CHÍNH SÁCH KINH DOANH CỦA CÔNG TY ............... 16 3. TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC ĐỐI VỚI CÁC CHỦ THỂ TRONG NỀN KINH TẾ ............................................................................................................... 17 3.1. GÂY THẤT THU THUẾ CHO NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC....... 17 2 3.2. CÁC LIÊN DOANH TẠI NƢỚC NHẬN ĐẦU TƢ CÓ THỂ BỊ THAO TÚNG VÀ LOẠI BỎ .............................................................. 21 3.3. CHÍNH SÁCH ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC CÓ THỂ LÀM BIẾN DẠNG CÁC HÌNH THÁI ĐẦU TƢ ...................... 22 II. CƠ CHẾ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI ............................................. 22 1. PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG THEO TỔ CHỨC HỢP TÁC VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ OECD ................... 26 2. PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG CỦA MỸ ...... 29 3. PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG CỦA CÁC NƢỚC CHÂU Á - THÁI BÌNH DƢƠNG ............................................................ 30 4. PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG CỦA TRUNG QUỐC ................................................................................................... 33 CHƢƠNG 2:THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM ................................ 36 I. TÌNH HÌNH ĐẦU TƢ VÀ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM ............................................... 36 1. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH ĐẦU TƢ CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM...................................................................................................... 36 2. BIỂU HIỆN CỦA HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM ....................................................... 40 2.1. TÌNH HÌNH KINH DOANH THUA LỖ CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM ......................................................................................... 40 2.2. HIỆN TƢỢNG THẤT THU THUẾ TRONG NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC................................................................................................. 42 2.3. NHIỀU DOANH NGHIỆP TRONG NƢỚC BỊ THÔN TÍNH KHI THAM GIA LIÊN DOANH ....................................................... 42 3. CÁC HÌNH THỨC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM .......................... 43 3.1. ĐỊNH GIÁ CAO ĐỐI VỚI YẾU TỐ ĐẦU VÀO ......................... 43 3.2. ĐỊNH GIÁ THẤP ĐỐI VỚI CÁC YẾU TỐ ĐẦU RA................. 46 2 II. CƠ CHẾ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM ..................................................................... 47 1. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO THÔNG QUA CÁC NGUYÊN TẮC XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG ............................................................................................. 48 1.1. CÁC VĂN BẢN PHÁP LUẬT QUY ĐỊNH VỀ ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO ................................................................................. 48 1.2. NGUYÊN TẮC VÀ PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG MÀ VIỆT NAM ĐANG ÁP DỤNG .................................. 50 1.2.1. NGUYÊN TẮC PHÂN TÍCH SO SÁNH VÀ LOẠI TRỪ KHÁC BIỆT .................................................................................... 50 1.2.2. CÁC PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG ...... 52 1.2.3. YÊU CẦU VỀ LƢU TRỮ VÀ CUNG CẤP THÔNG TIN, TÀI LIỆU VÀ CHỨNG TỪ .................................................................... 58 2. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO THÔNG QUA NGUYÊN TẮC XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG ..................................................................................... 59 2.1. MẶT TÍCH CỰC ......................................................................... 59 2.2. NHỮNG HẠN CHẾ .................................................................... 61 2.2.1. HẠN CHẾ TRONG XÂY DỰNG CÁC PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO ........................................................... 61 2.2.2. HẠN CHẾ TRONG VIỆC THỰC THI CÁC CƠ CHẾ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO ............................. 63 2.2.3. NHỮNG HẠN CHẾ TRONG HOẠT ĐỘNG THU HÚT ĐẦU TƢ NƢỚC NGOÀI VÀ HỆ THỐNG TÀI CHÍNH LIÊN QUAN ĐẾN ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO .................................................. 65 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CƠ CHẾ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM ......................................................................................... 70 I. TRIỂN VỌNG HOẠT ĐỘNG FDI CỦA CÁC TNC VÀ NGUY CƠ GIA TĂNG HIỆN TƢỢNG CHUYỂN GIÁ TẠI VIỆT NAM ............. 70 1. MỤC TIÊU THU HÚT FDI GIAI ĐOẠN 2006 - 2010 ................... 70 2. ĐỊNH HƢỚNG THU HÚT FDI TRONG MỘT SỐ NGÀNH ....... 71 3. NGUY CƠ HIỆN TƢỢNG CHUYỂN GIÁ GIA TĂNG ................ 72 2 II. GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CƠ CHẾ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM .................................................................................................................. 72 1. HOÀN THIỆN CÁC PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG ............................................................................................. 72 1.1. ĐIỀU CHỈNH NHỮNG HẠN CHẾ CÒN TỒN TẠI TRONG CÁC PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG .................. 73 1.1.1. THỐNG NHẤT TRƢỜNG HỢP MỨC GIÁ CẦN ĐƢỢC ĐIỀU CHỈNH .................................................................................. 73 1.1.2. CỤ THỂ HÓA CÁC QUY ĐỊNH MANG TÍNH CƢỠNG CHẾ ......................................................................................................... 74 1.1.3. QUY ĐỊNH MỨC XỬ PHẠT ĐỐI VỚI CÁC SAI PHẠM TRONG VIỆC ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO ................................... 74 1.2. ĐỀ XUẤT ÁP DỤNG PHƢƠNG PHÁP THỎA THUẬN ĐỊNH GIÁ TRƢỚC (ADVANCE PRICING ARRANGEMENT - APA)...... 75 2. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO THÔNG QUA CƠ CHẾ QUẢN LÝ VIỆC GÓP VỐN VÀ NHẬP KHẨU THIẾT BỊ TRONG HOẠT ĐỘNG FDI ..................... 77 2.1. HẠN CHẾ CƠ CHẾ CHỈ GÓP VỐN BẰNG QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT VÀ BẤT ĐỘNG SẢN CỦA PHÍA VIỆT NAM ......................... 77 2.2. TĂNG CƢỜNG CÔNG TÁC GIÁM ĐỊNH, QUẢN LÝ VIỆC NHẬP KHẨU CÁC MÁY MÓC TRANG THIẾT BỊ TRONG QUÁ TRÌNH ĐẦU TƢ CỦA CÁC TNC ..................................................... 78 3. XÂY DỰNG MỘT CƠ CHẾ KIỂM TRA VÀ GIÁM SÁT TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TNC TẠI VIỆT NAM 79 3.1. KIỂM TRA GIÁM SÁT TÀI CHÍNH ĐẦU VÀO ....................... 79 3.1.1. KIỂM TRA GIÁM SÁT VIỆC ĐÁNH GIÁ TÀI SẢN .......... 79 3.1.2. KIỂM TRA VÀ GIÁM SÁT VIỆC QUẢN LÝ CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH ....................................................... 80 3.2. KIỂM TRA GIÁM SÁT TÀI CHÍNH ĐẦU RA .......................... 81 4. TĂNG CƢỜNG CÔNG TÁC ĐIỀU TRA Ở CÁC DOANH NGHIỆP CÓ NGHI VẤN VỀ CHUYỂN GIÁ ................................... 82 2 4.1. BAN HÀNH QUY ĐỊNH VỀ DẤU HIỆU DOANH NGHIỆP TRONG DIỆN NGHI VẤN CÓ HÀNH VI CHUYỂN GIÁ ............... 82 4.2. THU THẬP VÀ KIỂM SOÁT THÔNG TIN ĐỂ CHỨNG MINH NHỮNG HÀNH VI NGHI VẤN VỀ CHUYỂN GIÁ ........................ 83 4.2.1. THỰC HIỆN PHỎNG VẤN VÀ THU THẬP THÔNG TIN.. 83 4.2.2. YÊU CẦU LƢU TRỮ TÀI LIỆU CHỨNG MINH ................ 84 4.3. NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ QUẢN LÝ ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ CÁN BỘ THUẾ........................................................................................... 86 5. CÁC BIỆN PHÁP KHÁC ................................................................ 86 5.1. TUYÊN TRUYỀN, VẬN ĐỘNG, KHUYẾN KHÍCH CÁC DOANH NGHIỆP THỰC HIỆN KIỂM SOÁT CÁC CHÍNH SÁCH ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO VÀ CÁC CHÍNH SÁCH VỀ THUẾ .... 86 5.2. KẾT HỢP VỚI CƠ QUAN KIỂM TOÁN TƢ VẤN TRONG VIỆC KIỂM TRA GIÁM SÁT TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP ........ 87 5.3. KẾT HỢP VỚI NGÂN HÀNG TRONG VIỆC KIỂM TRA GIÁM SÁT TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP ....................................... 88 5.4. TĂNG CƢỜNG HỢP TÁC QUỐC TẾ ........................................ 88 KẾT LUẬN ................................................................................................. 90 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 91 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TNC : Công ty xuyên quốc gia OECD : Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế UNCTAD : Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Thƣơng mại và phát triển FDI : Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài APA : Thỏa thuận định giá trƣớc IRS : Cơ quan thuế nội địa Mỹ TSCĐ : Tài sản cố định TT-BTC : Thông tƣ – Bé tµi chÝnh BOT : Hợp đồng xây dựng – kinh doanh – chuyÓn giao BT : Hợp đồng xây dựng chuyển giao BTO : Hợp đồng xây dựng – chuyển giao – kinh doanh Lêi më ®Çu 1. Tính cấp thiết của đề tài Định giá chuyển giao mới nghe qua tƣởng chừng nhƣ là một khái niệm mới mẻ, nhƣng thực tế nó là một hoạt động phổ biến ở bất kỳ một công ty xuyên quốc gia nào. Định giá chuyển giao là việc các công ty trong cùng một tập đoàn có thể ấn định mức giá cho các giao dịch nội bộ ở các quốc gia khác nhau, mà không tuân theo nguyên tắc của thị trƣờng. Chính vì việc ấn định giá mang tính chủ quan đó mà định giá chuyển giao có thể làm thay đổi tình hình kinh doanh của bất cứ công ty nào: từ chuyển lãi thành lỗ hoặc ngƣợc lại. Và thông thƣờng, mục đích của chính sách định giá chuyển giao này là làm giảm lợi nhuận chịu thuế ở nƣớc có thuế suất cao và tăng lợi nhuận ở nƣớc có thuế suất thấp. Chính phủ các nƣớc quan tâm đến hoạt động định giá chuyển giao cũng chính vì lẽ đó. Một khi việc định giá của các TNC đem lại lợi nhuận cho mình, dƣới hình thức gian lận thuế, thì đồng thời nó cũng làm giảm đi lợi ích mà các quốc gia thu đƣợc . Vì vậy, can thiệp vào hoạt động định giá chuyển giao và tạo một cơ chế định giá chuyển giao hợp lý, công bằng là điều bất cứ quốc gia cũng thực hiện. Ở Việt Nam, cơ chế quản lý hoạt động định giá chuyển giao xuất hiện lần đầu tiên từ cách đây khoảng 10 năm trong một số nghị định, thông tƣ của Bộ tài chính. Nhƣng nó thực sự trở thành một cơ chế quản lý có chất lƣợng, có giá trị về mặt pháp lý và đƣợc quốc tế thừa nhận vào năm 2006 với sự ra đời của Thông tƣ 117/2005/TT-BTC quy định về “Xác định giá thị trƣờng trong giao dịch kinh doanh giữa các bên có quan hệ liên kết”. Sự ra đời của thông tƣ 117 cùng với các biện pháp vĩ mô trong công tác quản lý tài chính, quản lý thuế,… là một tín hiệu tích cực trong nỗ lực nhằm hạn chế những tác động 1 tiêu cực mà chính sách định giá chuyển giao của các TNC có thể gây ra. Tuy nhiên, đối với một vấn đề mang tính phức tạp về mặt kỹ thuật và đòi hỏi một trình độ chuyên môn nhất định trong quá trình thực hiện thì thực trạng quản lý hoạt động định giá chuyển giao ở Việt Nam vẫn chƣa thực sự hiệu quả. Bên cạnh đó, một vấn đề khác cũng đáng quan tâm là Việt Nam đang đứng trƣớc làn sóng đầu tƣ nƣớc ngoài lớn nhất trong lịch sử. Các tập đoàn xuyên quốc gia chọn Việt Nam là điểm đến của các cơ hội đầu tƣ và đồng thời chính phủ cũng đặc biệt nỗ lực để thu hút lƣợng vốn quan trọng này. Vậy phải chăng thắt chặt công tác quản lý hoạt động định giá chuyển giao của các TNC là đi ngƣợc lại quá trình thúc đẩy đầu tƣ nƣớc ngoài cho phát triển?! Sự giằng kéo về mặt lợi ích của nhà nƣớc và lợi ích của nhà đầu tƣ, vì thế, cũng trở thành một trở ngại không dễ dung hòa trong quá trình xây dựng một cơ chế quản lý định giá chuyển giao hiệu quả. Xuất phát từ những nhận thức nhƣ vậy, thiết nghĩ việc “Xây dựng cơ chế quản lý hoạt động định giá chuyển giao của các công ty xuyên quốc gia tại Việt Nam” là điều cấp thiết. Đó là lý do em xin chọn nghiên cứu đề tài này trong Khóa luận tốt tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích, đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu Mục đích nghiên cứu, trƣớc hết, là để nhận thức đúng đắn và đầy đủ về hoạt động định giá chuyển giao, cũng nhƣ các biện pháp quản lý đƣợc áp dụng tại một số nƣớc trên thế giới. Sau đó, khóa luận đi sâu nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động định giá chuyển giao tại Việt Nam trong bối cảnh mới và đề xuất các giải pháp. Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài không chỉ là các công ty xuyên quốc gia và công ty con của các công ty này ở Việt Nam đƣợc biểu hiện dƣới hình thức doanh nghiệp FDI – chủ thể của hoạt động định giá chuyển giao. Quan trọng 2 hơn, đối tƣợng nghiên cứu là các chính sách, biện pháp quản lý của nhà nƣớc, các Bộ, ban, ngành liên quan,.. trong cơ chế quản lý này. Khóa luận đƣợc nghiên cứu dựa chủ yếu trên các phƣơng pháp so sánh (giữa kinh nghiệm của các quốc gia và rút ra bài học cho Việt Nam), phân tích và tổng hợp số liệu, trao đổi trực tiếp với các đối tƣợng hoạt động trong lĩnh vực liên quan: Ban cải cách thuế (Tổng Cục thuế), Nhân viên tƣ vấn thuế của các công ty kiểm toán,… 3. Kết cấu của khóa luận Nội dung của khóa luận đƣợc kết cấu thành 3 chƣơng: Chƣơng 1: Một số vấn đề chung về định giá chuyển giao của các TNC và cơ chế quản lý định giá chuyển giao của các nƣớc Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động định giá chuyển giao của các TNC tại Việt Nam Chƣơng 3: Những giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý định giá chuyển giao của các TNC tại Việt Nam Trong quá trình viết khóa luận, em đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn tận tình của Cô Phạm Thị Mai Khanh, giảng viên Bộ môn Đầu tƣ nƣớc ngoài và Chuyển giao công nghệ, Khoa Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, trƣờng ĐH Ngoại thƣơng. Em xin chân thành cảm ơn cô giáo. Đồng thời em cũng xin biết ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các cán bộ Ban cải cách thuế, thuộc Tổng Cục thuế, cũng nhƣ các nhân viên thuộc Bộ phận tƣ vấn thuế của Công ty kiểm toán Ernst&Young, đã giúp em về tƣ liệu và kiến thức trong khóa luận này. Tuy nhiên, bản thân đề tài là một mảng khá rộng và phức tạp nên chắc chắn khóa luận sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Em mong mỏi nhận đƣợc 3 ý kiến đóng góp từ các thầy cô và những chuyên gia có liên quan đến đề tài để hoàn thiện khóa luận nói riêng và kiến thức nói chung. Sinh viên Ngô Việt Hoài Thƣơng CHƢƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC TNC VÀ CƠ CHẾ QUẢN LÝ ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO CỦA CÁC NƢỚC I. Một số lý luận chung về hoạt động định giá chuyển giao của các công ty xuyên quốc gia 1. Các khái niệm 1.1. Công ty xuyên quốc gia Từ điển Wikipedia có định nghĩa khái quát về công ty xuyên quốc gia (TNC) nhƣ sau, đó là công ty kiểm soát hoạt động sản xuất hoặc kinh doanh dịch vụ tại từ hai quốc gia trở lên. Hoạt động sản xuất kinh doanh quốc tế của các TNC này thể hiện qua khả năng lập kế hoạch và kiểm soát nguồn lực ở nhiều quốc gia khác nhau nhƣng tuân thủ các mục tiêu và chiến lƣợc của trụ sở chính. Trong một phạm vi hẹp hơn, theo Báo cáo đầu tƣ thế giới năm 2007 (WIR 2007) của UNCTAD thì công ty xuyên quốc gia đƣợc định nghĩa là công ty có tƣ cách pháp nhân hoặc không có tƣ cách pháp nhân, bao gồm công ty mẹ và công ty con ở nƣớc ngoài, trong đó công ty mẹ kiểm soát tài sản của các công ty tại nƣớc ngoài thông qua việc đóng góp một lƣợng vốn nhất định.1 1 Ngày nay, khái niệm công ty xuyên quốc gia - TNC và công ty đa quốc gia - MNC đƣợc các tổ chức quốc tế xem xét là một. 4 Dƣới những giác độ khác nhau và tùy thuộc vào mục đích nghiên cứu, sẽ có nhiều cách hiểu khác nhau về TNC. Nhƣng tổng kết lại, một TNC thông thƣờng sẽ bao gồm những đặc điểm cơ bản sau: - Thứ nhất, TNC là những công ty có tầm cỡ quốc tế, có chi nhánh hoặc hệ thống chi nhánh ở nước ngoài với mục đích nâng cao tỷ suất lợi nhuận thông qua việc bành trướng thế lực quốc tế. - Thứ hai, về quá trình hình thành và phát triển. Các TNC trƣớc hết hình thành từ công ty quốc gia, mang quốc tịch của một nƣớc và vốn sở hữu của công ty mẹ thuộc về các nhà đầu tƣ của nƣớc đó. Nguồn vốn này, sau đó đƣợc xuất khẩu ra nƣớc ngoài để đầu tƣ thiết lập và mở rộng các cơ sở sản xuất gọi là chi nhánh hoặc công ty con. Số vốn đầu tƣ vào chi nhánh hoàn toàn có thể của công ty mẹ, nhƣng cũng có thể thuộc sở hữu một phần của nƣớc nhận đầu tƣ (trƣờng hợp công ty liên doanh, góp cổ phần,…) - Thứ ba, một TNC thƣờng có cấu trúc tổ chức gồm hai bộ phận cơ bản là công ty mẹ và công ty con hoặc chi nhánh ở nước ngoài. Với cơ cấu tổ chức này, cho dù những hình thức của công ty con có tồn tại dƣới hình thức này hay hình thức khác thì quyền kiểm soát chủ yếu về đầu tư, tình hình sản xuất kinh doanh vẫn phụ thuộc chiến lược kinh doanh và quyền kiểm soát của công ty mẹ. - Cuối cùng, về mặt hoạt động, các TNC mở rộng quy mô bằng cách tiến hành hoạt động đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) dƣới các hình thức thành lập các công ty con, bao gồm: công ty con (subsidairy), công ty liên kết (associate), chi nhánh (branch). Do đó, trong quá trình toàn cầu hóa, các TNC có ảnh hƣởng đáng kể lên nền kinh tế của nƣớc tiếp nhận đầu tƣ. Chính việc cung cấp vốn FDI đã hình thành nên các hình thức đầu tƣ và làm phát sinh các giao dịch liên kết nội bộ trong TNC. Sự tồn 5 tại và phát triển các giao dịch này làm nảy sinh vấn đề định giá chuyển giao. 6 1.2. Giá chuyển giao và định giá chuyển giao Giá chuyển giao và định giá chuyển giao là hai khái niệm không thể tách rời nhau và thƣờng đƣợc đề cập cùng một chủ thế đó là công ty xuyên quốc gia – TNC. 1.2.1. Giá chuyển giao Giá chuyển giao (tiếng Anh: transfer price) đƣợc hiểu là giá tính cho hàng hóa hoặc dịch vụ cung cấp từ một bộ phận này của công ty cho một bộ phận khác. Có thể nói, phạm trù giá chuyển giao là phạm trù luôn tồn tại trong bất cứ quy mô hoạt phạm vi hoạt động nào của công ty, vì thế có hai loại giá chuyển giao: giá chuyển giao quốc nội - tính